Grupa społeczna - Wos na sto procent

Szukaj innych materiałów na:
a
www.wosnastoprocent.pl
GRUPA SPOŁECZNA
definicja pojęcia, podstawowe podziały typologiczne
Autor: Krzysztof Mazoń
Grupa społeczna to szczególnego rodzaju zjawisko, które w odróżnieniu od pojęcia
potocznego (gdzie pojęciem grupy określa się wiele odmiennych zjawisk), ma swój
ściśle określony zbiór cech. W naukach społecznych za zjawisko grupy społecznej uznaje się
tylko taki rodzaj bytu społecznego, który:
•
składa się co najmniej z trzech osób (muszę występować wielokierunkowe relacje (przy
dwóch osobach tak nie jest)
•
ma swoje wewnętrzne poczucie odrębności (członkowie grupy postrzegają ją jako
odrębną od innych grup)
•
ma określone cele, strukturę organizacyjną, system wartościami
oraz (co najważniejsze)
•
między członkami grupy zachodzi trwała zależność określana jako styczność społeczna.
Cały proces grupotwórczy zaczyna się ona od styczności przestrzennej, co oznacza, że
ludzie najpierw postrzegają się nawzajem i rejestrują cechy oraz właściwości innych,
występując na pewnej przestrzeni, która daje im także możliwość nawiązania kontaktu.
Zaistnienie kontaktu następuje, jednak później. Uświadomienie sobie określonych cech u osób z
otoczenia zwykle pobudza nasze zainteresowanie i zachęca do nawiązania kontaktu. Tak
dokonuje się pewnych wyborów wstępnych. Jedni pobudzają naszą ciekawość, inni nie. W ten
sposób tworzą się pierwsze styczności psychiczne.
Kolejnym etapem jest wytworzenie się łączności psychicznej. Ma miejsce, gdy wzajemne
zainteresowanie prowadzi do wzajemnej antypatii lub sympatii (trwałej postawy emocjonalnej).
Kiedy jednak pomiędzy co najmniej dwoma osobami dokonuje się jakikolwiek fakt mający
charakter społeczny, nazywamy to stycznością społeczną (interakcją). Stąd już tylko krok
stosunku społecznego, który leży u podłoża istnienia grupy. Kiedy więc wzajemne
oddziaływania prowadzą do powstania trwałych i powtarzalnych schematów wzajemnej
komunikacji, powstają stosunki społeczne. Jest to ostatni moment więzi, od którego zaczyna
istnieć grupa społeczna.
Więzi społeczne to suma wszelkiego rodzaju stosunków społecznych łączących jednostkę z
grupą, zbiorowością, ośrodkami kontroli społecznej lub inną jednostką. Czynnikiem łączącym
jednostki jest świadomość przynależności do grupy oraz poczucie wspólnoty interesów i
wartości. Istotnym elementem wzmacniającym więzi społeczne jest identyfikacja działań i
przekonań jednostki z działaniami i przekonaniami grupy, co może prowadzić do przedkładania
interesów grupy nad potrzeby poszczególnych jej członków. Istnieją trzy typy więzi
społecznych:
-1-
Szukaj innych materiałów na:
a
www.wosnastoprocent.pl
Więzi zrzeszeniowe - tworzone na zasadzie dobrowolności przez ludzi należących do
organizacji społecznych (np. stowarzyszeń, związków zawodowych itp.) i politycznych; mogą
dotyczyć na przykład zależności służbowych oraz zobowiązań członków takiej organizacji.
Więzi stanowione - w przeciwieństwie do zrzeszeniowych są narzucone z zewnątrz lub
ustanawiane siłą (np. więzienie, internat, jednostka wojskowa itp.).
Więzi naturalne - dotyczą tych zbiorowości społecznych, których podstawą powiązań i
przynależności jest wspólne pochodzenie i pokrewieństwo, jak na przykład rodzina; odgrywają
one również ważną rolę w integrowaniu zbiorowości etnicznych
Więzi funkcjonują w określonych zbiorowościach społecznych.
Grupa społeczna to co najmniej 3 osoby powiązane ze sobą więziami społecznymi, mające
określone cele i wartości i wyróżniające się spośród innych grup wyraźną zasadą odrębności.
Grupy społeczne można klasyfikować, biorąc pod uwagę różne kryteria.
Ze względu na stopień sformalizowania wyróżnia się:
•
grupy formalne - mające prawnie określoną strukturę, cel i normy, zwykle
odznaczające się bezosobowym typem więzi (np. organizacje polityczne czy społeczne);
•
grupy nieformalne - oparte zwykle na normach zwyczajowych, cechujące się więziami
o charakterze osobistym i nieformalną strukturą wewnętrzną (np. subkultury
młodzieżowe).
Ze względu na typ więzi społecznych wyróżnia się:
•
grupy pierwotne - charakteryzujące się osobistym i emocjonalnym typem więzi
między członkami, przy czym przynależność do grupy nie zawsze jest dobrowolna (np.
rodzina, grupa rówieśnicza);
•
grupy wtórne - tworzone dla osiągnięcia określonego celu, charakteryzujące się
formalnym i rzeczowym typem więzi, przy czym komunikacja między członkami grupy
ma charakter nieosobowy (np. partie polityczne).
Ze względu na wielkość dzieli się grupy społeczne na:
•
grupy małe kilku- lub kilkunastoosobowe, umożliwiające bezpośrednie stosunki między
członkami (np. rodzina, grupy rówieśnicze);
•
grupy duże - o strukturze składającej się z różnych podgrup, co uniemożliwia
bezpośrednie stosunki między członkami grupy (np. klasa społeczna, grupa zawodowa).
Ze względu na nabycie członkostwa na:
•
losowe - przynależność nie zależy od woli członka i jest mu dana jakby z góry(np.
rodzina, naród i państwo).
•
dobrowolne - przystępuje się z chwilą wyrażenia takiej woli, jeśli rzecz dotyczy grupy
bardziej sformalizowanej - wymagane jest jeszcze złożenie odpowiedniej deklaracji
członkowskiej (np. partia polityczna).
•
przymusowe - na skutek decyzji osób trzecich (np. zakład poprawczy)
-2-
Szukaj innych materiałów na:
a
www.wosnastoprocent.pl
Ze względu na przeznaczenie na:
•
grupy wspólnotowe - chęć bycia razem, realizowania pewnych wartości (np. partia
polityczna)
•
grupy celowe (zadaniowe) - osiągnięcie wyznaczonych celów (wspólnota religijna)
Ze względu na dostępność (wymagania inicjacyjne) na:
•
grupy inkluzywne - otwarte dla wszystkich
•
grupy ekskluzywne - stawiające bardzo wysokie wymagania w fazie przyjmowania do
swego grona
•
grupy zamknięte - nie posiadające możliwości powiększenia swego grona (np.
absolwenci danej klasy)
Ze względu na poziom ujednolicenia na:
•
grupy jednorodne (homogeniczne) - wszyscy członkowie charakteryzują
identycznością w ramach jakiegoś wyróżnionego kryterium(np. społeczeństwo
jednonarodowe)
•
grupy niejednorodne (heterogeniczne) - występują różnice w ramach jakiegoś
wyróżnionego kryterium (np. społeczeństwo wielonarodowe)
Ze względu na typ kierowania na:
•
grupy demokratyczne - opierające podejmowanie decyzji na demokratycznych
formach głosowania (np. partia)
•
grupy niedemokratyczne - nie opierające podejmowanie decyzji na demokratycznych
formach głosowania
Ze względu na typ relacji na :
•
grupy horyzontalne (demokratyczne) - oparte o poziomy charakter relacji
(np. grupa koleżeńska)
•
grupy wertykalne (hierarchiczne) - nie oparte o pionowy charakter relacji
(np. ministerstwo)
Rodzina jest podstawową grupą społeczną. Często mówi się, że człowiek jest nie tylko istotą
społeczną, ale również rodzinną. Można powiedzieć, iż staje się on istotą społeczną poprzez
rodzinę i dzięki rodzinie. Rodzina jest - jak to określił św. Tomasz z Akwinu (1225-1274) –
„naturalną wspólnotą dnia codziennego”. Rodzina to grupa społeczna skupiająca we wspólnym
ognisku domowym ludzi połączonych więzami pokrewieństwa, świadczących sobie wzajemną
pomoc i opiekę. Jest to grupa osób połączonych stosunkiem małżeńskim i rodzicielskim.
W sensie socjologicznym rodzina jest jedną z grup społecznych, chociaż odznacza się dużą
specyfiką i ma niepowtarzalny charakter, stanowi podstawę istnienia społeczeństwa, na co
wskazuje wiele jej zadań i podstawowych funkcji.
Funkcje rodziny:
prokreacyjna - pozwala na zaspokajanie emocjonalno
współmałżonków oraz na biologiczne przetrwanie społeczeństwa;
-3-
-
rodzicielskich
potrzeb
Szukaj innych materiałów na:
a
www.wosnastoprocent.pl
ekonomiczna - pozwala na zaspokojenie materialnych potrzeb rodziny, w skład tej funkcji
wchodzą podfunkcje: produkcyjna, zarobkowa, gospodarcza i usługowo-konsumpcyjna;
opiekuńczo-zabezpieczająca - polega na zabezpieczaniu środków niezbędnych do życia oraz
sprawowaniu opieki nad niepełnosprawnymi lub chorymi członkami rodziny;
socjalizacyjna - jest realizowana w dwóch wymiarach: jako przygotowanie dzieci do
samodzielnego życia i pełnienia ról społecznych oraz jako wzajemne dostosowywanie swoich
zachowań i cech osobowości przez współmałżonków;
stratyfikacyjna - polega na nadawaniu przez rodzinę pozycji społecznej swoim członkom (ma
to istotne znaczenie szczególnie w społecznościach o wyraźnych podziałach klasowych, takich
jak np. Indie);
rekreacyjna - polega na zaspokajaniu potrzeby odpoczynku, relaksu, rozrywki (wyjście z
ojcem na mecz czy z mamą do kina, a nawet wspólne oglądanie telewizji są formami realizacji
tej funkcji);
kulturowa - przekazywanie dzieciom dziedzictwa kulturowego przez zapoznawanie ich z
dziełami sztuki, literatury, zabytkami i innymi cennymi reliktami przeszłości.
Z pojęciem grupy społecznej wiążą się pojęcia roli społecznej oraz pozycji społecznej.
Pozycja społeczna może być rozumiana dwojako:
Całościowo - oznacza miejsce jednostki w pewnej strukturze rangowej i strukturze zadań
spełnianych w stosunku do całego społeczeństwa. Szczegółowo – oznacza miejsce zajmowane
przez jednostkę w poszczególnych grupach do których należy, wynikające ze wzajemnych w
tej grupie powiązań.
Rola społeczna to zbiór różnych formalnych i nieformalnych atrybutów będących
konsekwencją pozycji, a niezależnych od osobistych cech charakterystycznych dla danej
osoby. To oczekiwania i zadania stawiane człowiekowi przez społeczeństwo z uwagi na jego
pozycję społeczną.
-4-