Załącznik - Urząd Gminy Oleśnica

Załącznik nr 1
do Uchwały Nr XLI/192/09
Rady Gminy Oleśnica
z dnia 24 listopada 2009 r.
Strategia Rozwiązywania
Problemów Społecznych
Gminy Oleśnica
na lata 2010-2016
Spis treści
I
II
Wprowadzenie
1.1.
Przesłanki do opracowania strategii
1.2.
Dokumenty regulujące politykę społeczną Unii Europejskiej
1.3.
Krajowe dokumenty strategiczne
1.4.
Lokalne dokumenty strategiczne
1.5.
Podstawy prawne
1.6.
Metodologia
1.7.
Definicje
Diagnoza sytuacji społecznej mieszkańców gminy Oleśnica na podstawie danych
wtórnych
III
IV
V
VI
VII
2.1
Sytuacja demograficzna
2.2
Aktywność ekonomiczna mieszkańców
2.3
Bezrobocie
2.4
Przyczyny korzystania z pomocy społecznej
2.5
Uzależnienia
2.6
Problem społeczne występujące w rodzinach
2.7
Problem niepełnosprawności
Główne problemy społeczne w opinii mieszkańców gminy Oleśnica
3.1.
Metodologia badania
3.2.
Wyniki badania ankietowego
Analiza zasobów
4.1
Infrastruktura pomocy społecznej
4.2
Placówki oświatowe
4.3
Organizacje pozarządowe
Analiza SWOT
5.1.
Analiza systemu pomocy społecznej w gminie Oleśnica
5.2
Analiza problemów społecznych w gminie Oleśnica
Misje i cele
6.1
Misja samorządu
6.2
Cele strategiczne i operacyjne
Zarządzanie Strategią
VIII Zakończenie
2
I Wprowadzenie
1.1 Przesłanki do opracowania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych
Potrzeba opracowania strategii w zakresie polityki społecznej wynika z konieczności
zaplanowania skoordynowanych działań, które w określonej przestrzeni, czasie i sytuacji
społeczno-gospodarczej, przy uwzględnieniu środków, jakie będą do dyspozycji, a także
możliwych do uruchomienia regionalnych zasobów, wywołają oczekiwane efekty.
Wychodząc naprzeciw wyzwaniom, strategia ma się przyczyniać do poprawy warunków
życia mieszkańców. Powinna dać odpowiedź na pytanie jak, uwzględniając bieżącą sytuację
społeczną oraz aktualne uwarunkowania zewnętrzne -optymalnie wykorzystać wszystkie
istniejące szanse na rzecz poprawy sytuacji społecznej.
Strategia stanowi dokument, będący podstawą do prowadzenia efektywnej polityki społecznej
i przyczyni się do koordynacji działań instytucji samorządowych, pomocy społecznej
i organizacji pozarządowych. Wdrażanie celów strategii wymagać będzie wykorzystania
potencjału wszystkich podmiotów działających w sferze polityki społecznej. Podejmowane
działania powinny zwiększyć ten potencjał, sprzyjając spójności społecznej i przyczyniając
się do większej aktywności środowiskowej.
Strategia jest określona na lata 2010–2016. W tym czasie podlegać będzie zmianom, gdyż
pojawiać się mogą nowe, ważne cele, a część z przedstawionych w dokumencie straci swoją
aktualność. Proces zmian jest jak najbardziej pożądany, ponieważ będzie on miernikiem
działań i dążeń społeczności lokalnej.
Obowiązek opracowania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych wynika wprost z
art. 17. ust. 1 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. (Dz.U. 2008 Nr 115 poz.
728).
Aby zapewnić spójność strategii z dokumentami programowymi na szczeblu Unii
Europejskiej, krajowym i lokalnym dokonano ich analizy, którą przedstawiono w kolejnym
rozdziale.
1.2 Podstawy prawne w zakresie planowania polityki społecznej w Unii Europejskiej
Europejska polityka społeczna została określona głównie podczas Szczytu Lizbońskiego w
2000 roku, gdzie kraje członkowskie Unii Europejskiej uznały, że zwalczanie ubóstwa
zakresie wykluczenia społecznego będzie centralnym elementem w procesie modernizacji
3
europejskiego modelu społecznego. W roku 2001 uzgodniony został przez Radę, Parlament i
Komisję Europejską „Wspólnotowy program na rzecz walki z wykluczeniem społecznym na
lata 2002 -2006”. Celem tego programu jest wsparcie współpracy pomiędzy krajami Unii
Europejskiej i zwiększenie skuteczności przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Polska
zadeklarowała gotowość przystąpienia do tego programu, czego rezultatem stało się
opracowanie Narodowej Strategii Integracji Społecznej.
Konkretyzacja Strategii Lizbońskiej w obszarze integracji społecznej – Cele Nicejskie –
obejmuje cztery podstawowe działania:
1. Zapewnienie dostępu do pracy, zasobów, praw, dóbr i usług dla wszystkich.
2. Zapobieganie ryzyku wykluczenia.
3. Pomoc najbardziej narażonym (wspieranie najsłabszych).
4. Mobilizacja wszystkich aktorów/organizacji ze sfery polityki, gospodarki
oraz życia
społecznego.
1.3 Krajowe dokumenty strategiczne dotyczące realizacji polityki społecznej.
Narodowa Strategia Integracji Społecznej dla Polski do 2010 r powstała jako element
procesu włączania się
Polski w realizację drugiego z celów Strategii Lizbońskiej UE
stawiającego na modernizację europejskiego modelu socjalnego, inwestowanie w ludzi oraz
zwalczanie wykluczenia społecznego. Zawarto w niej 20 obszarów priorytetowych dla
polskiej polityki społecznej:
1.
Wzrost uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym
2.
Poprawa jakości kształcenia na poziomie gimnazjalnym i średnim
3.
Upowszechnienie kształcenia wyższego i jego lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy
4.
Rekompensowanie deficytów rozwoju intelektualnego i sprawnościowego dzieci
5.
Radykalne ograniczenie ubóstwa skrajnego
6.
Ograniczenie tendencji do wzrostu różnic dochodowych
7.
Ograniczenie bezrobocia długookresowego
8.
Zmniejszenie bezrobocia młodzieży
9.
Zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób niepełnosprawnych
10.
Zwiększenie liczby uczestników w aktywnej polityce rynku pracy
11.
Upowszechnienie kształcenia ustawicznego
4
12.
Wydłużenie przeciętnego dalszego trwania życia w sprawności
13.
Powszechne ubezpieczenie zdrowotne
14.
Kobiety i dzieci objęte programami zdrowia publicznego
15.
Wzrost dostępu do lokali (mieszkań) dla grup najbardziej zagrożonych bezdomnością:
16. Dostęp do pracowników socjalnych
17.
Rozwój pomocy środowiskowej –
zwiększenie liczby osób objętych usługami pomocy
środowiskowej
18.
Zaangażowanie obywateli w działalność społeczną
19.
Realizacja Narodowej Strategii Integracji Społecznej przez samorządy terytorialne
20.
Dostęp do informacji obywatelskiej i poradnictwa
W ślad za powyższym, jako główne priorytety i działania w Krajowym Planie Działania
„Zabezpieczenie społeczne i integracja społeczna na lata 2008-2010” uznano:
Priorytet 1. Przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu społecznemu dzieci
Działanie 1. Poprawa sytuacji dochodowej rodzin
Działanie 2. Rozwój usług opiekuńczych nad dzieckiem
Działanie 3. Wyrównywanie szans edukacyjnych oraz wsparcie dla uczących się dzieci z
ubogich rodzin
Priorytet 2. Integracja przez aktywizację
Działanie 1. Rozwój ekonomii społecznej
Działanie 2. Rozwój narzędzi i instrumentów na rzecz aktywnej integracji
Działanie 3. Realizacja programów integracyjnych na rzecz osób niepełnosprawnych
Priorytet 3. Dostęp do wysokiej jakości usług społecznych
Działanie 1. Poprawa jakości usług edukacyjnych
Działanie 2. Rozwój budownictwa socjalnego
Działanie 3. Profilaktyka i rozwiązywanie problemów alkoholowych
Działanie 4 Rozwój usług dla ludzi starszych
Działanie 5. Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie
1.4 Lokalne dokumenty strategiczne
1.4.1 Na szczeblu województwa cele polityki społecznej wyznacza „Dolnośląska strategia
integracji społecznej na lata 2005 – 2013” , za najistotniejsze autorzy strategii uznali:
5
A. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu
B. Integrację społeczną środowisk osób wymagających szczególnego wsparcia
C. Krzewienie idei społeczeństwa obywatelskiego
D. Podnoszenie jakości usług społecznych
1.4.2 Opracowana na lata 2005-2013 dla powiatu oleśnickiego „Powiatowa strategia
zintegrowanych działań na rzecz rozwiązywania problemów społecznych oraz
rozwiązywania problemów osób niepełnosprawnych” stawia sobie za cel zorganizowanie
zintegrowanego systemu profilaktyczno – edukacyjnego. Kierunki działań zaplanowane w
ramach systemu:
A. Kompleksowe wspieranie rodziny
B. Terapia dzieci i młodzieży ze środowisk zagrożonych patologiami
C. Wspieranie ofiar przemocy w rodzinie
D. Tworzenie rówieśniczych grup samopomocowych, kreowanie liderów
E. Opieka nad osobami starszymi
F. Szkolenie kadr pomocy społecznej
G. Likwidacja barier architektonicznych, komunikacyjnych
H. Profilaktyka powstawania niepełnosprawności
I. Tworzenie warunków do rehabilitacji leczniczej, społecznej i zawodowej osób
niepełnosprawnych
J. Umożliwienie osobom niepełnosprawnym dostępu do edukacji i zmiany kwalifikacji
zawodowych
K. Tworzenie warunków do czynnego uprawiania sportu i rekreacji przez osoby
niepełnosprawne
1.4.3 „Strategia rozwoju Gminy Oleśnica na lata 2000 - 2010” następująco określa jej
wizję:
„Gmina Oleśnica miejscem przyjaznym dla mieszkańców, dynamicznie rozwijającym się
gospodarczo, stwarzającym szanse dla rozwoju nauki, kultury i sportu.”
oraz wyznacza następujące misje nawiązujące do problematyki społecznej:
Misja 1 - Stworzyć nowe miejsca pracy i dbać o poprawę warunków życia mieszkańców
gminy.
Misja 2 - Podnieść poziom wykształcenia mieszkańców.
Misja 3 - Zaspokoić potrzeby zdrowotne i pomocy społecznej mieszkańców w trudnej
sytuacji życiowej.
6
Misja 4 - Stworzyć możliwości do aktywnego odpoczynku i kulturalnego spędzania czasu
wolnego.
Wśród celów głównych do problematyki społecznej odnoszą się m.in.:
Cel główny 1.3 – Umożliwić mieszkańcom łatwe i bezpieczne poruszanie się w obrębie
gminy
Cel główny 2.1 – Dalszy rozwój i modernizacja istniejącej bazy szkolnej na terenie gminy
Oleśnica
Cel główny 2.2 – Zapobiegać odpływowi uczniów do szkół podstawowych w mieście.
Cel główny 3.2 – Zapewnić mieszkańcom gminy dostęp do usług rehabilitacyjnych,
leczniczych i terapeutycznych
Cel główny 4.1 Rozwinąć bazę kulturalna i sportowo – rekreacyjną.
Cel główny 4.2 Skutecznie promować ofertę kulturalno – sportową gminy.
Cel główny 4.3 Rozwijać funkcje turystyczno- wypoczynkowe na terenie gminy
1.5 Podstawy prawne
Różnorodność problemów społecznych występujących w gminie powoduje konieczność
zwrócenia uwagi na różne akty prawne, które mają istotny wpływ na tworzenie strategii i
rozwiązywanie problemów społecznych w przyszłości. Są to m.in.:
Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12.03.2004r (Tekst jednolity, Dz.U. 2009 nr 175 poz.
1362), która określa warunki prawne i organizację systemu pomocy społecznej:
Według ustawy pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu
umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie
są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Pomoc
społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując w tym
zakresie, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem
Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i
prawnymi. Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do
zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających
godności człowieka.
Ustawa o świadczeniach rodzinnych z dnia 28 listopada 2003 r (Tekst jednolity Dz. U. 2006
Nr 139, poz. 992) regulująca nowy system pozaubezpieczeniowych świadczeń społecznych,
finansowanych w całości ze środków budżetu państwa, całkowicie odrębny od systemu
pomocy społecznej.
Ustawa o zatrudnieniu socjalnym z dnia 13 czerwca 2003r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 122, poz.
7
1143 z późn. zm.). Ustawa o zatrudnieniu socjalnym stwarza szansę na powrót do
społeczeństwa osobom, które z różnych powodów znalazły się na marginesie życia
społecznego. Wychodzi również naprzeciw postulatom organizacji pozarządowych, które
oczekują od państwa większego zaangażowania w aktywizację i edukację środowisk
dotkniętych długotrwałym bezrobociem.
Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 1994 r. Nr 111, poz. 535 z późn. zm.).
Według ustawy ochronę zdrowia psychicznego zapewniają organy administracji rządowej
samorządowej oraz instytucje do tego powołane.
Ustawa o pożytku publicznym i wolontariacie ( Dz. U. z 2003r. Nr 96, poz.873 z późn.
Zm.). Uchwalona w dniu 24 kwietnia 2003 r. ustawa o działalności pożytku publicznego i o
wolontariacie jest ważnym aktem prawnym, wprowadzającym kompleksowe rozwiązania
dotyczące podstawowych dziedzin działalności organizacji pozarządowych w Polsce.
Obszary, które reguluje ustawa to: prowadzenie działalności pożytku publicznego, nadzór
nad prowadzeniem działalności pożytku publicznego, wolontariat.
Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Tekst jednolity:
Dz.U. 2007 nr 70 poz. 473, z późn. zm.) zakłada, iż większość kompetencji i środków
finansowych jest zlokalizowana na poziomie samorządów gmin, które na mocy ustawy o
wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi uzyskały kompetencje do
rozwiązywania problemów alkoholowych w społecznościach lokalnych.
Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z 29 lipca 2005r. ( Dz. U. z 2005r. Nr 179, poz.
1485 z późn. zm.) zawiera szereg definicji zjawisk związanych z uzależnieniem od
narkotyków.
1.6 Metodologia
W procesie opracowywania Strategii wykorzystano dane pochodzące z Gminnego Ośrodka
Pomocy Społecznej w Oleśnicy,
Powiatowego Urzędu Pracy, Powiatowego Centrum
Pomocy Rodzinie, Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o niepełnosprawności. Część danych
pochodzi ze źródeł internetowych: dane GUS (www.stat.gov.pl, bank danych regionalnych ),
stron powiatu oleśnickiego (www.powiat-olesnicki.pl , rejestr organizacji pozarządowych) ,
oficjalnej strony gminy Oleśnica (www.olesnica.wroc.pl/, prawo lokalne, uchwały Rady
Gminy). Przeprowadzono również badania ankietowe wśród mieszkańców gminy i
przedstawicieli instytucji działających w obszarze problemów i potrzeb społecznych.
Diagnoza wynikająca z badań ankietowych pozwoliła zweryfikować dane wtórne, wyniki
badania ankietowego zawarte zostały w rozdziale III.
8
1.7 Definicje
Wykluczenie społeczne to wg NSIS brak lub ograniczenie możliwości uczestnictwa,
wpływania i korzystania z podstawowych instytucji publicznych i rynków, które powinny być
dostępne dla wszystkich, a w szczególności dla osób ubogich. Najprościej ujmując – polega
ono na niepodejmowaniu zwyczajowej i społecznie akceptowanej drogi życiowej lub
wypadaniu z niej. Dotyczy osób, rodzin lub grup ludności, które:
•
żyją w niekorzystnych warunkach ekonomicznych (ubóstwo materialne),
•
zostają dotknięte niekorzystnymi procesami społecznymi, wynikającymi masowych i
dynamicznych zmian rozwojowych, np. kryzysów, gwałtownego upadku branż czy
regionów,
•
nie zostały wyposażone w kapitał życiowy umożliwiający im: normalną pozycję
społeczną, odpowiedni poziom kwalifikacji, wejście na rynek pracy lub założenie
rodziny, co dodatkowo utrudnia dostosowywanie się do zmieniających się warunków
społecznych i ekonomicznych,
•
nie posiadają dostępu do odpowiednich instytucji pozwalających na wyposażenie w
kapitał życiowy, jego rozwój i pomnażanie, co ma miejsce w wyniku niedorozwoju
tych instytucji spowodowanego brakiem priorytetów, brakiem środków publicznych,
niską efektywnością funkcjonowania,
•
doświadczają przejawów dyskryminacji, zarówno wskutek niedorozwoju właściwego
ustawodawstwa, jak i kulturowych uprzedzeń oraz stereotypów,
•
posiadają cechy utrudniające im korzystanie z powszechnych zasobów społecznych ze
względu na zaistnienie: niepełnosprawności, uzależnienia, długotrwałej choroby albo
innych cech indywidualnych,
•
są przedmiotem niszczącego działania innych osób, np.: przemocy, szantażu,
indoktrynacji.
Minimum socjalne uwzględnia taki koszyk dóbr i usług, aby rodzina określonego typu
mogła zaspokoić potrzeby biologiczne, kulturalne i społeczne, na poziomie uznanym za
niezbędny.
Minimum egzystencji uwzględnia jedynie te potrzeby, których zaspokojenie nie może być
odłożone w czasie, a konsumpcja niższa od poziomu wyznaczonego tą granicą prowadzi w
dłuższym okresie do biologicznego wyniszczenia.
Wykluczenie społeczne a ubóstwo .
Wykluczenie społeczne jest powiązane w sposób istotny z występowaniem ubóstwa. Jednak
9
nie da się postawić znaku równości między zjawiskiem ubóstwa a wykluczeniem społecznym.
Osoby ubogie nie muszą być wykluczone i odwrotnie – osoby wykluczone niekoniecznie są
ubogie. Wobec ubóstwa stosowane są różne miary, ponadto ocenie ulega również głębokość
tego zjawiska. Z kolei kategoria ubóstwa relatywnego nie musi prowadzić do wykluczenia
społecznego. Oznacza ona pogorszenie relatywnej pozycji przez wzrost zróżnicowanie
dochodów. W tym przypadku istotna jest analiza głębokości tego ubóstwa; odległości pozycji
analizowanego przypadku od poziomu przeciętnego, czy typowego.
Integracja społeczna - działania wspólnotowe oparte na zasadach dialogu, wzajemności i
równorzędności, których celem jest dążenie do społeczeństwa opartego na demokratycznym
współuczestnictwie, rządach prawa i poszanowaniu różnorodności kulturowej, w którym
obowiązują i są realizowane podstawowe prawa człowieka i obywatela oraz skutecznie
wspomagane są jednostki i grupy w realizacji ich celów życiowych.
II Diagnoza sytuacji społecznej mieszkańców gminy Oleśnica
2.1 Ludność gminy Oleśnica . Struktura demograficzna.
Rok
Liczba
mieszkańców
ogółem
2002
11084
2003
11174
2004
11174
2005
11263
2006
11443
2007
11480
2008
11661
Tabela nr 1. (Źródło: www.stat.gov.pl )
Jak pokazuje powyższy wykres liczba mieszkańców gminy Oleśnica jest w ciągu ostatnich lat
stabilna. Od 2002 roku nastąpił wzrost liczby mieszkańców o niecałe 5,3 %.
Wg danych GUS na dzień 31.12.2008 liczba mieszkańców wynosiła 11 751 osób .
W ostatnich latach w gminie Oleśnica utrzymuje się dodatnie saldo migracji ogółem, mimo
chwilowego ujemnego salda migracji zagranicznych, które jednak już w 2008 roku
odnotowało wartość dodatnią. Obecna niekorzystna sytuacja na europejskim rynku pracy
może wskazywać na duże prawdopodobieństwo utrzymania się tego trendu.
10
Rok
2006
2007
2008
Saldo migracji
Saldo migracji
Saldo migracji
w ruchu
zagranicznych
ogółem
wewnętrznym
54
-17
37
130
-5
125
106
1
107
Tabela nr 2. (Źródło: www.stat.gov.pl )
Niepokojąca jest natomiast, zgodna z trendem dominującym już od wielu lat w krajach
„starej” Unii Europejskiej, zmiana struktury wieku mieszkańców. Sukcesywnie spada liczba
osób w wieku przedprodukcyjnym i wzrasta liczba osób starszych. Poniższa tabela obrazuje
skalę tego zjawiska na przestrzeni ostatnich 6 lat. Liczba osób w wieku poprodukcyjnym
wzrosła w tym czasie o 3,6%. Podczas gdy w grupie osób najmłodszych ( wiek
przedprodukcyjny ) nastąpił spadek o 8,2%.
ROK
% udział osób w wieku
przedprodukcyjnym
2003
26,1
2004
25,3
2005
24,4
2006
23,7
2007
22,8
2008
22,4
Tabela nr 3. (Źródło: www.stat.gov.pl )
% udział osób w wieku
produkcyjnym
62,3
63,5
64,4
65,2
65,7
65,9
% udział osób w wieku
poprodukcyjnym
11,6
11,2
11,2
11,2
11,5
11,6
Powyższy wykres pokazuje udział ludności gminy Oleśnica wg ekonomicznych grup wieku.
Może to stanowić symptom wejścia gminy Oleśnica w fazę starzenia się ludności. Według
ekspertów z MPIPS po roku 2011 nastąpi intensywne przyspieszenie tego procesu . Według
prognozy demograficznej sporządzonej w 1999 r. przewiduje się, że w 2010 r. w Polsce
będzie około 5 mln osób starszych (tj. powyżej 65. roku życia), stanowiących niemal 13 %
całej populacji, a za następne 10 lat odsetek ten wzrośnie aż do 17,4%.
Wskaźnik przyrostu naturalnego jest dla gminy Oleśnica od kilku lat dodatni i w stosunku do
roku 2002 wzrósł o 70%, mimo utrzymywania się na dość niskim poziomie. Tylko w roku
2004 roku osiągnął wartość ujemną i wyniósł - 1,5 .
11
Rok
Przyrost
naturalny
2002
1,4
2003
1
2004
-1,5
2005
4,1
2006
2,4
2007
3,7
2008
2,4
Tabela nr 4. Wskaźnik przyrostu naturalnego na 1000 ludności (Źródło: www.stat.gov.pl )
Takie zmiany w strukturze demograficznej pociągają za sobą konieczność wielu zmian w
polityce społecznej gminy i regionu, wyznaczenie kierunków tych zmian jest jednym z zadań
niniejszej Strategii.
Zidentyfikowane problemy społeczne związane ze strukturą demograficzną gminy
Oleśnica :
1. Starzenie się społeczeństwa gminy
2. Niski przyrost naturalny
2.2. Aktywność ekonomiczna mieszkańców
Dominującym działem gospodarki narodowej w gminie oraz podstawowym elementem jej
bazy ekonomicznej jest rolnictwo. W działalności rolniczej zaangażowanych jest ponad 57%
aktywnej zawodowo ludności. Przestrzeń rolnicza stanowi 66,5% obszaru gminy; są to
głównie grunty rolne – 85,2% użytków rolnych, a trwałe użytki zielone (głównie łąki)
zajmują 13,8% areału użytkowego rolniczego. Lasy zajmują 22,2% powierzchni gminy, czyli
mniej niż średnio w województwie. Zgodnie z warunkami siedliskowymi głównym
kierunkiem produkcji rolniczej jest uprawa zbóż, zwłaszcza pszenicy.
W 2002 roku ilość gospodarstw rolnych na terenie gminy wynosiła 1621. Średnia
wielkość indywidualnego gospodarstwa jest względnie wysoka, gdyż wynosi około 9 ha;
jednak dominują gospodarstwa małe do 5 ha, stanowią one aż 64,22% wszystkich
gospodarstw. Tylko 15 gospodarstw to gospodarstwa duże, o powierzchni powyżej 100 ha.
12
Rodzaj gospodarstwa
Ilość gospodarstw
Udział %
do 1 ha
452
27,88%
od 1 ha do 2 ha
300
18,51%
od 2 ha do 5 ha
289
17,83%
od 5 ha do 100 ha
565
34,86%
powyżej 100 ha
15
0,93%
ogółem
1621
100,00%
Tabela nr 5. Struktura gospodarstw rolnych (Źródło: www.stat.gov.pl )
Dla analizy sytuacji gospodarstw rolnych ważnym elementem będzie też struktura produkcji
rolnej.
Rodzaj produkcji
Ilość gospodarstw
Nie prowadzą produkcji rolnej
352
Produkcja rolna tylko na własne potrzeby
586
Produkcja rolna na rynek
683
Tabela nr 6. Struktura produkcji rolnej (Źródło: www.stat.gov.pl )
Jak wynika z powyższej tabeli dla ponad 57 % gospodarstw rolnych działalność rolnicza nie
stanowi źródła dochodów. Może to być jedną z przyczyn trudnej sytuacji materialnej wielu
mieszkańców gminy.
Ważny problem sugeruje też informacja o poziomie wykształcenia rolniczego wśród
właścicieli lub osób prowadzących gospodarstwa rolne w gminie Oleśnica.
Poziom wykształcenia
Wyższe rolnicze
Średnie rolnicze
Zawodowe rolnicze
Kurs rolniczy
Brak
wykształcenia
Ilość gospodarstw
11
73
111
425
648
Udział procentowy
0,87%
5,76%
8,75%
33,52%
51,10%
rolniczego
Tabela nr 7. Struktura wykształcenia rolników (Źródło: www.stat.gov.pl )
Ludność wiejska pozyskuje jednak dochody z wielu źródeł. Stanowi to skutek pogłębiania się
wielozawodowości rodzin wiejskich, w tym także rodzin użytkujących gospodarstwo rolne,
oraz rozwijanego sytemu zabezpieczenia społecznego i socjalnego. Można szacować, że
ludność wiejska pozyskuje dochody:14głównie (około 3/5 ludności) z pracy najemnej poza
rolnictwem zarówno w mieście, jak i na wsi (około 38% dochodów ludności wiejskiej), w
rolnictwie (około 15%) oraz z pracy na własny rachunek poza rolnictwem (około 8%), ze
13
świadczeń społecznych (około 2/5): emerytur i rent pozarolniczych i rolniczych, zasiłków i
innych transferów socjalnych (około 37% dochodów ludności wiejskiej).
Wiejskie gospodarstwa domowe są biedniejsze niż miejskie, a sytuacja ta nie ulega istotnej
zmianie. W 2004 r. roczny dochód do dyspozycji gospodarstw domowych w przeliczeniu na
1 osobę dorosłą wyniósł na wsi 8 932 zł (78% analogicznego dochodu ogółu gospodarstw
domowych oraz 69% dochodu miejskich gospodarstw domowych),
Na wysokość dochodów wiejskich gospodarstw domowych rzutują:
• niskie dochody gospodarstw domowych rolników,
• niższe emerytury i renty tej grupy społeczno-ekonomicznej (emerytury i renty rolnicze są
niższe od emerytur pracowniczych, zaś emerytury pracownicze mieszkańców wsi są niższe od
analogicznych emerytur mieszkańców miast),
• niższe z reguły wynagrodzenia pracowników najemnych ze wsi.
Zagrożenie ubóstwem gospodarstw domowych na wsi jest większe niż w mieście. Wprawdzie
obniżyło się w ostatnich latach wzrostu gospodarczego, jednak nadal prawie 1/4 gospodarstw
wiejskich znajduje się poniżej ustawowej granicy ubóstwa, a około 1/10 wegetuje poniżej
minimum egzystencji.
2.3 Bezrobocie
W diagnozie problemów związanych z rynkiem pracy i bezrobociem na obszarach wiejskich
należy odnieść się do czynników, które w istotny sposób różnicują sytuację mieszkańców
miast, miasteczek oraz wsi. Na pozycję mieszkańców wsi na rynku pracy wpływają: jakość
edukacji, kwalifikacje zawodowe, sytuacja materialna, źródła dochodu, możliwość tworzenia
alternatywnych form zatrudnienia.
2.3.1. Sytuacja na oleśnickim powiatowym rynku pracy poprawiła się znacznie w ciągu
ostatnich kilku lat, nie znaczy to jednak, że został całkowicie rozwiązany społeczny problem
bezrobocia.
W dniu 31 grudnia 2008 roku w statystykach Powiatowego Urzędu Pracy w Oleśnicy było
zarejestrowanych 433 osób bezrobotnych, w tym 375 osób nie posiadających prawa do
zasiłku dla bezrobotnych.
Jednak na zmianę tej sytuacji niekorzystnie wpłynął kryzys gospodarczy i już na koniec III
kwartału 2009 roku w ewidencji PUP odnotowano ponad 27% wzrost liczby osób
pozostających bez pracy z terenu gminy.
W tym samym okresie na terenie całego powiatu bezrobocie wzrosło o 21,5%
14
osoby
zarejestrowane
nie pos. prawa Niepeł
no
do zas.
sprawni
w tym
w tym
Razem
Razem
kobiety
kobiety
Ostatnio
W tym pracujący
Razem
kobiety
Rok
2004
967
547
799
432
734
443
29
2005
888
533
701
393
723
464
28
2006
691
419
542
314
605
387
28
2007
518
330
396
244
455
299
29
2008
433
281
330
204
375
256
31
554
325
429
246
443
272
34
III
2009
kwartał
Tabela nr 8. Zmiana liczby osób bezrobotnych w gminie Oleśnica w latach 2004-2009 (źródło: strona
internetowa PUP Oleśnica)
W roku 2009 zwiększyła się też znacznie w stosunku do poprzedniego roku, bo aż o ponad
80% ( z 16 do 29 osób) liczba pracowników zwalnianych z przyczyn dotyczących zakładu
pracy. Świadczy to, wraz z ogólnym wzrostem liczby osób bezrobotnych, o niekorzystnych
trendach na rynku pracy,
spowodowanych pogorszeniem sytuacji gospodarczej kraju i
regionu.
Rok
2009
2008
2007
2006
2005
2004
zwolnieni z przyczyn dot. zakładu
Razem
w tym kobiety
29
19
16
9
27
19
51
36
71
45
70
48
Tabela nr 9. Zwolnienia z przyczyn pracodawców w gminie Oleśnica w latach 2004-2009 (źródło:
strona internetowa PUP Oleśnica)
Przy omawianiu sytuacji na rynku pracy należy wspomnieć również o jednej z grup
znajdujących się w szczególnej sytuacji - o osobach niepełnosprawnych. W latach 2004 –
2009 ogólna liczba bezrobotnych spadła o około 40%, w tym samym czasie liczba
zarejestrowanych bezrobotnych osób niepełnosprawnych wzrosła o ponad 17%. Wg danych
15
PUP Oleśnica średnio tylko 8% ogółu ofert pracy skierowanych jest do osób
niepełnosprawnych. Ta rażąca dysproporcja jest
przejawem niedostosowania podaży na
rynku pracy w stosunku do oczekiwań.
Niedostosowanie lokalnego rynku pracy do potrzeb mieszkańców jest również powodem
problemów innej grupy osób bezrobotnych.
30 września 2009 roku liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych wynosiła 554, ponad
58 % tej grupy stanowiły kobiety, które mimo lepszego wykształcenia, odczuwają większe
niż mężczyźni trudności z powrotem na rynek pracy. Większość ofert pracy na oleśnickim
rynku skierowana jest do mężczyzn i dotyczy stanowisk robotniczych. Występują też
przypadki zwalniania z pracy kobiet powracających po okresie macierzyństwa.
Wykres przedstawia liczbę osób bezrobotnych zarejestrowanych w gminie Oleśnica wg płci.
Wykres 1. Liczba osób bezrobotnych wg płci (źródło: opracowano na podstawie danych PUP
Oleśnica)
Duże problemy z reintegracją zawodową ma
grupa osób bezrobotnych o najniższych
i zdezaktualizowanych kwalifikacjach zawodowych oraz niewystarczającym wykształceniu.
Wykształcenie, jeszcze bardziej niż płeć różnicuje sytuację bezrobotnego na rynku pracy.
Wśród bezrobotnych mieszkańców gminy Oleśnica dominują osoby z wykształceniem
podstawowym. Stosunkowo w najmniejszym stopniu bezrobocie dotyka osób z wyższym
wykształceniem.
16
Wykres 2. Struktura ludności wg wykształcenia (Źródło danych: www.stat.gov.pl )
Jak wynika z powyższej tabeli mieszkańcy gminy Oleśnica stanowią w dużej mierze grupę
najbardziej narażoną na pozostawanie bez pracy ze względu na niskie kwalifikacje
i wykształcenie. Liczba osób z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym stanowiła w 2002
roku aż 39,49% ogólnej liczby mieszkańców gminy.
W strukturze bezrobotnych około 20 % stanowią osoby, które nie posiadają doświadczenia
zawodowego. Ze względu na brak stażu pracy stanowią one grupę zagrożoną długotrwałym
pozostawaniem bez zatrudnienia.
Osoby bezrobotne stanowią nadal największy procent osób korzystających ze świadczeń
pomocy społecznej, gdyż bezpośrednim i najbardziej widocznym skutkiem bezrobocia jest
obniżenie standardu materialnego rodziny, co wręcz wymusza konieczność uzyskania
wsparcia zewnętrznego. Z danych statystycznych Powiatowego Urzędu Pracy w Oleśnicy
wynika iż niemal 80% zarejestrowanych osób bezrobotnych nie posiada prawa do zasiłku.
Osoby te nie posiadają zatem żadnego stałego źródła dochodu.
Mniej widoczne, lecz nie mniej zagrażające spójności rodziny, są skutki psychologiczne
17
bezrobocia. Bezrobocie powoduje bowiem zmianę sytuacji społecznej i emocjonalnej całej
rodziny, zarówno dorosłych jak i dzieci. Bezrobocie wpływa niekorzystnie na układ
stosunków wewnątrzrodzinnych, przy czym okazuje się, że bezrobocie mężczyzn ma
znacznie bardziej negatywne skutki dla rodziny niż bezrobocie kobiet. Bezrobotny mężczyzna
doświadcza obniżenia swojej pozycji w rodzinie, utraty autorytetu i silnej frustracji, które
często powodują sięganie po alkohol.
Bezrobocie wpływa destrukcyjnie na pełnienie przez rodzinę jej podstawowych funkcji, na
realizację określonych zamierzeń, zadań i planów życiowych. Trudna sytuacja finansowa
gospodarstw domowych dotkniętych bezrobociem wymusza także ograniczenie wydatków
związanych ze zdrowiem i kształceniem dzieci. Bezrobocie naraża rodzinę na szereg
niedogodności, sublimację wielu ważnych potrzeb, niewłaściwe kształtowanie osobowości jej
członków.
Bezrobocie rodziców dla dzieci i młodzieży kończącej pewien etap edukacji niejednokrotnie
oznacza zmianę i ograniczenie planów dalszego kształcenia, obniżanie ich aspiracji
edukacyjnych, zahamowanie rozwijania ich uzdolnień w drodze dalszej nauki czy zajęć
dodatkowych. Może to być powodem zjawiska dziedziczenia ubóstwa czy wykluczenia
społecznego.
Dane o liczbie bezrobotnych zależą w dużej mierze od stosowanej w badaniach metodyki
przy określaniu statusu bezrobotnego. Ma to szczególne znaczenie dla charakterystyki
zjawiska bezrobocia na wsi ze względu na specyfikę polskiego rolnictwa (rozdrobniona
struktura agrarna, dominująca rola rodzinnych gospodarstw rolnych, nadmierne zatrudnienie
w
rolnictwie).
Na rozmiar rzeczywistego bezrobocia ma także wpływ praca w szarej strefie. Zjawisko tzw.
pracy na czarno występuje częściej na wsi niż w mieście. Według badań GUS w 2004 r
(BAEL,
wrzesień 2004 r.). niezarejestrowaną pracą trudniło się ponad 16% czynnej
zawodowo siły roboczej na wsi, jednakże na wsi rozmiary czasu pracy nierejestrowanej są
wyraźnie niższe niż w mieście i praca ta obejmuje na ogół nisko opłacaną działalność
usługową. Można więc uznać, że zjawisko pracy w szarej strefie wpływa na uzupełnienie
dochodów ludności wiejskiej, ale ogranicza w niewielkim stopniu rozmiary bezrobocia i
ubóstwa. Dane o bezrobociu, publikowane w oparciu o rejestry powiatowych urzędów pracy,
przedstawiają
tzw.
bezrobocie
rejestrowane.
Według
ustawy
o
zatrudnieniu
i
przeciwdziałaniu bezrobociu prawo do rejestrowania się w charakterze osoby bezrobotnej
posiadają członkowie gospodarstw domowych, w skład których wchodzi użytkownik
18
indywidualnego gospodarstwa rolnego o powierzchni mniejszej niż 2,0 ha przeliczeniowe, co
powoduje iż, część bezrobocia na wsi nie może zostać ujawniona poprzez PUP.
19
Zidentyfikowane problemy społeczne związane z bezrobociem i lokalnym rynkiem
pracy:
1. Niedostosowanie lokalnego rynku pracy do potrzeb, w tym:
•
Brak ofert pracy dla osób niepełnosprawnych
•
Mała liczba miejsc pracy dla kobiet
2. Znaczący wzrost liczby osób bezrobotnych w ciągu ostatniego roku
3. Niski poziom wykształcenia mieszkańców gminy
4. Niedostosowanie kwalifikacji osób bezrobotnych do zmieniających się wymogów
rynku pracy
5. Wysoki odsetek osób bezrobotnych nie posiadających prawa do pobierania zasiłku
i związana z tym trudna sytuacja materialna
6. Problemy funkcjonowania rodziny i dzieci w rodzinie wynikające z bezrobocia
2.4 Przyczyny korzystania z pomocy społecznej
Pierwszoplanowym problemem wśród rodzin objętych pomocą przez Gminny Ośrodek
Pomocy Społecznej w Oleśnicy jest zła sytuacja materialna . Przepisy ustawy z dnia 12 marca
2004 r. o pomocy społecznej wprowadzają próg ubóstwa, przez ustalenie tzw. kryterium
dochodowego. Warunkuje ono prawo do pieniężnych świadczeń z pomocy społecznej.
W Polsce w 2003 r. – jak wynika z opracowań Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej –
poniżej minimum egzystencji żyło 11,7% społeczeństwa.
Poważny problem zarówno wsi jak i miasta stanowi poziom ubóstwa wśród dzieci.
Wykres 3. Stopa ubóstwa skrajnego w 2002 r. według wieku osób (źrodło: GUS)
20
Podopieczni korzystający z pomocy Ośrodka z powodu dysfunkcji powstałych na skutek
ubóstwa stanowią największą kategorię osób ubiegających się o pomoc: w roku 2008 – 195
rodzin, a w nich 775 osób. Następną z kolei przyczyną udzielania wsparcia jest bezrobocie,
pomoc z tego powodu otrzymało 619 osób. Kolejna grupa świadczeniobiorców to rodziny
charakteryzujące się bezradnością w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia
gospodarstwa domowego, czyli żyjących w ubóstwie z powodu
długotrwale niskich
dochodów. Są to rodziny mało aktywne, bierne o niskim poziomie wykształcenia, które nie
umieją lub przyjęły taki styl życia i boją się każdej zmiany. Rodziny te wymagają stałej pracy
socjalnej służb społecznych gminy przy wsparciu psychologów, terapeutów i doradców
zawodowych. Inne , obok ubóstwa i bezrobocia, przyczyny korzystania ze wsparcia
finansowego GOPS to: niepełnosprawność, choroba, alkoholizm .
Przyczyna udzielenia wsparcia
Ubóstwo
Bezrobocie
Niepełnosprawność
Długotrwała lub ciężka choroba
Bezradność
w
sprawach
opiekuńczo-wychowawczych
W tym: rodziny niepełne
W tym: rodziny wielodzietne
Alkoholizm
Potrzeba ochrony macierzyństwa
Trudności w przystosowaniu po
2007
265
191
76
81
2008
195
146
93
107
I półrocze 2009
162
123
69
71
179
96
83
29
147
51
1
38
65
18
75
29
60
16
65
opuszczeniu zakładu karnego
Sytuacja kryzysowa
Przemoc w rodzinie
Zdarzenie losowe lub klęska
1
1
0
29
5
11
4
0
1
żywiołowa
Bezdomność
Narkomania
8
2
2
1
2
0
3
0
Tabela nr 10. Przyczyny udzielania pomocy przez GOPSw Oleśnicy (źródło: sprawozdania GOPS)
W roku 2008 ze wsparcia skorzystało łącznie 921 osób, co stanowi 8,7% wszystkich
mieszkańców gminy.
Posłużymy się analizą Pareto, aby określić rangę problemów społecznych gminy w trzech
kategoriach:
21
Kat. A – bardzo istotnej, zawierającej te problemy które determinują 75% negatywnych
zjawisk społecznych,
Kat. B – istotnej, w której problemy determinują dalsze 20% negatywnych zjawisk
społecznych
Kat. C – nieistotnej, w której problemy determinują ok. 5% negatywnych zjawisk
społecznych
Wykorzystując wcześniejsze dane możemy stwierdzić, iż analiza istotności negatywnych
zjawisk społecznych przedstawia się następująco:
Kategoria
ubóstwo
bezrobocie
bezradność w
sprawach
opiekuńczo wychowawczych
ochrona
macierzyństwa
długotrwała lub
ciężka choroba
niepełnosprawność
alkoholizm
przemoc w rodzinie
narkomania
sytuacja kryzysowa
bezdomność
zdarzenie losowe
trudności w
przystosowaniu do
życia po
opuszczeniu
zakładu karnego
liczba
rodzin
ogółem
liczba
osób w
rodzinie
195
146
775
619
% udziału Skumulowana
Istotność
w
wartość %
kategoria
populacji
cechy
24,63%
19,68%
96
502
15,96%
75
470
14,94%
107
93
18
4
4
11
2
2
335
306
91
19
13
11
2
2
10,65%
9,73%
2,89%
0,60%
0,41%
0,35%
0,06%
0,06%
1
1
0,03%
754
3146
100,00%
Tabela nr 11. Analiza intensywności problemów społecznych.
75,21%
A
20,38%
B
4,41%
C
100,00%
Należy się zatem skoncentrować na najpoważniejszych obszarach problemowych, którymi są:
ubóstwo, bezrobocie i bezradność w sprawach opiekuńczo - wychowawczych i prowadzenia
gospodarstwa domowego i ochrona macierzyństwa. Należy zwrócić także uwagę na problemy
zaliczone do kategorii B – a więc problemy średnio istotne, których zaniedbanie może
przesuwać jednak je do kategorii A. Są to: długotrwała lub ciężka choroba i
22
niepełnosprawność. Pozostałe przyczyny warunkujące problemy społeczne wymienione w
kategorii C można uznać za mało istotne.
Wykres 4. Liczba mieszkańców korzystających ze wsparcia finansowego GOPS Oleśnica
O skali problemów społecznych w gminie oraz świadczą też poniższe dane dotyczące
pobierania innego rodzaju świadczeń, przysługujących osobom o niskim statusie
materialnym. Poniższa tabela zawiera dane dotyczące wypłacanych w ciągu ostatnich lat
dodatków mieszkaniowych.
rok
2005
2006
2007
2008
liczba
wypłaconych
dodatków
mieszkaniowych
1380
1084
757
757
kwota
wypłaconych
dodatków
mieszkaniowych
174349,00
141986,00
95605,00
95605,00
Tabela nr 12. Liczba i kwota wypłaconych zasiłków mieszkaniowych (źródło: sprawozdania GOPS)
Grupą szczególnie narażoną na zagrożenie ubóstwem są rodziny z dziećmi, zwłaszcza rodziny
wielodzietne. Wśród rodzin korzystających z pomocy ośrodka 163 to rodziny posiadające
troje lub więcej dzieci , a 30 z nich – posiada ponad 5 dzieci.
23
Wyobrażenie o skali problemu na terenie gminy daje poniższa tabela. Aż 846 rodzin jest
uprawnionych do pobierania świadczeń rodzinnych stanowi to niemal 25% rodzin
zamieszkałych na terenie gminy.
Lp. Wyszczególnienie
1.
Liczba
rodzin
1.1
1.2
1.3
1.4
Liczba rodzin
pobierających 846
świadczenia rodzinne, w tym:
Na 1 dziecko
Na 2 dzieci
Na 3 dzieci
Na 4 i więcej dzieci
264
247
103
60
Tabela nr 13. Liczba rodzin w gminie uprawnionych do świadczeń rodzinnych (źródło: sprawozdania
GOPS)
Spośród rodzin wykazanych w powyższej tabeli tylko 34 (4% ogółu) osiągnęły dochód
rodziny powyżej 504 zł na osobę.
Należy stwierdzić, że system świadczeń rodzinnych tworzy bogaty katalog zasiłków i
dodatków do zasiłków, ale ich wysokość ma niewielki wpływ na redukcję stopy ubóstwa
wśród polskich dzieci.
Pomocą obejmowane są też osoby w ramach programu „Pomoc państwa w zakresie
dożywiania” w 2008 roku – 278 osób, głównie dzieci. Celem programu jest ograniczenie
zjawiska niedożywienia nie tylko wśrod dzieci i młodzieży, ale także osób przewlekle
chorych, niepełnosprawnych i w podeszłym wieku. Do pomocy uprawnia kryterium
dochodowe ustalone na poziomie 150% kryterium dochodowego ustawy o pomocy społecznej
(526,50 zł), a więc powyżej kryterium dochodowego stosowanego przy ustalaniu prawa do
zasiłków rodzinnych (504 zł), co pozwala objąć wsparciem większą grupę potrzebujących .
Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej udziela
wsparcia również ofiarom przemocy w
rodzinie.
Wiele rodzin zgłaszających się po pomoc nie uzyskuje jej pomimo rzeczywistej trudnej
sytuacji materialnej. Powód stanowi przekraczanie przez te osoby, często o niskich lub
bardzo niskich dochodach tzw. kryteriów dochodowych ( z powodu utrzymywania ich od
wielu lat na niezmienionym poziomie) i niemożność udzielenia im wsparcia przez GOPS.
Zidentyfikowane problemy:
1. Trudna sytuacja socjalno-bytowa osób z następujących grup:
•
Osoby o niskich dochodach
•
Bezrobotni
24
•
Rodziny niepełne
•
Rodziny wielodzietne
•
Osoby niepełnosprawne lub przewlekle chore
2. Występowanie ubóstwa wśród dzieci, powodujące brak możliwości przezwyciężenia
złej sytuacji i dziedziczenie biedy.
3. Występowanie
problemów
w
pełnieniu
funkcji opiekuńczo-wychowawczych,
zwłaszcza w rodzinach niepełnych i wielodzietnych
4. Choroba i niepełnosprawność jako przyczyna trudnej sytuacji życiowej (zdrowotnej,
materialnej)
2.5 Uzależnienia
Uzależnienie od alkoholu jest chorobą chroniczną, postępującą. Nie jest możliwe całkowite
jej wyleczenie, a jedynie zahamowania narastania jej objawów i szkód zdrowotnych z nią
związanych. Nie ulega wątpliwości, że istnieją istotne powiązania między używaniem i
nadużywaniem alkoholu a ubóstwem i wykluczeniem społecznym. Jednak powiązania te są
złożone i różnią się stopniem bezpośredniości wpływu picia alkoholu na ubóstwo i
wykluczenie oraz zasięgu tego wpływu.
Diagnozę sytuacji w tym obszarze zawiera Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania
Problemów Alkoholowych Gminy Oleśnica na rok 2009
Problemy alkoholowe na terenie gminy wiejskiej rozkładają się jednakowo w poszczególnych
sołectwach. W 2007 roku Poradnia Odwykowa w Oleśnicy udzieliła 788 porad osobom
uzależnionym i współuzależnionym, natomiast w 2008 roku 698 porad. Zanotowano spadek
interwencji policyjnych związanych z nadużywaniem alkoholu. W 2007 roku było ich 195, a
w roku bieżącym 36. Pomoc społeczna zarejestrowała 6 nowych rodzin z problemem
alkoholowym.
Program ten określa też najważniejsze problemy do rozwiązania:
1. Problem sięgania po alkohol przez dzieci i młodzież – próba ograniczania
zjawiska,
2. Nadużywanie alkoholu przez osoby dorosłe – wkraczanie z edukacją do
dalszych grup środowiskowych,
3. Przemoc w rodzinie – próba ograniczania zjawiska,
25
4. Wykluczenie społeczne – motywowanie do aktywnego poszukiwania i podjęcia pracy
zawodowej oraz próba uruchomienia zatrudnienia socjalnego.
5. Nieprzestrzeganie zasad i warunków sprzedaży napojów alkoholowych
Na terenie gminy funkcjonują osoby i instytucje przygotowane do rozwiązywania problemów
alkoholowych:
1. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w zakresie:
1) prowadzenia rozmów interwencyjnych z osobami i rodzinami osób nadużywających
alkoholu;
2) udzielania wsparcia tym rodzinom w oparciu o przepisy prawa z zakresu pomocy
społecznej;
3) prowadzenia poradnictwa i rozpoznania zjawiska przemocy domowej oraz inicjowania
interwencji.
2. Gminny Ośrodek Kultury Oleśnica z siedzibą w Boguszycach w zakresie:
1) prowadzenia świetlic środowiskowych;
2) współpracy z instytucjami realizującymi programy profilaktyczne i grupy
socjoterapeutyczne;
3) organizowania zajęć rekreacyjno – sportowych dla dzieci i młodzieży z terenu Gminy
Oleśnica.
3. Wiejskie Ośrodki Zdrowia w Ligocie Polskiej i Boguszycach w zakresie:
1) współpracy z instytucjami realizującymi programy profilaktyczne;
2) udostępnienia pomieszczenia dla punktu konsultacyjnego;
3) współpracy z Gminną Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
4. Przewodniczący Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w
zakresie:
2) prowadzenia rozmów interwencyjnych z osobami nadużywającymi alkoholu i ich
rodzinami;
2) motywowania i informowania o możliwości podjęcia leczenia;
3) udzielania informacji o dostępnych miejscach pomocy i kompetencjach poszczególnych
służb i instytucji.
5. Szkoły Podstawowe i Gimnazjum Gminne w zakresie:
1) realizacji programów profilaktycznych;
2) prowadzenia edukacji na temat uzależnień;
3) organizowania i prowadzenia zajęć ( warsztatów ) dla rodziców i nauczycieli w zakresie
doskonalenia umiejętności wychowawczych;
26
4) organizowania czasu wolnego dzieciom i młodzieży.
Optymistycznym znakiem może być fakt zmniejszania się liczby klientów Ośrodka Pomocy
Społecznej korzystających ze wsparcia z powodu alkoholizmu, W roku 2007 z pomocy z
powodu alkoholizmu z pomocy GOPS skorzystały 51 rodzin, podczas gdy w I półroczu 2009
już tylko 16 rodzin.
Niezależnie od tego, jak będziemy oceniać obecność alkoholu w naszym życiu społecznym,
faktem
jest,
iż
co
trzecia
interwencja
rodzinna
podejmowana
przez
policję
w naszej gminie ma związek z nadużywaniem alkoholu, a większość rozbojów popełnionych
zostało pod wpływem alkoholu. Wzrost konsumpcji alkoholu prowadzi również do wzrostu
przestępczości nieletnich. Najczęstszym rodzajem przestępstw popełnianych przez nieletnich
pod wpływem alkoholu były rozboje i wymuszenia, uszkodzenia ciała oraz bójki i pobicia.
Picie alkoholu na rozmaite sposoby obniża również parametry zdrowotności całej
populacji. Skala zjawisk i problemów związanych z nadużywaniem alkoholu i narkotyków
pokazuje obszary szkód wynikających z obecności alkoholu w naszym życiu Ograniczenie
rozmiaru
tych
problemów
może
w
istotny
sposób
przyczynić
się do wzrostu ogólnego poczucia bezpieczeństwa
Zidentyfikowane problemy będące następstwem uzależnień
1. Wzrostowa tendencja problemów alkoholowych , zwłaszcza wśród ludzi młodych
2. Zwiększenie ryzyka zagrożenia wykluczeniem społecznym wśród osób uzależnionych
3. Przemoc w rodzinach alkoholowych.
4. Łamanie prawa przez rynek alkoholowy.
2.6 Problemy społeczne występujące w rodzinach
Znaczącą część klientów Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej stanowią rodziny, w
których występują problemy z wypełnianiem funkcji opiekuńczo – wychowawczych,
najczęściej łączy się to z innymi dysfunkcjami takimi jak: uzależnienie od alkoholu,
bezrobocie,
przemoc
domowa.
Problem
bezradności
w
sprawach
opiekuńczo
–
wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego nasila się też w rodzinach
niepełnych i wielodzietnych. Dzieci i młodzież z takich rodzin nie są w stanie samodzielnie
przeciwstawić się trudnej sytuacji, z drugiej strony nie mają możliwości nabywania
umiejętności społecznych, które w przyszłości zapobiegłyby ubóstwu i wykluczeniu ich
27
własnych rodzin. Prowadzi to w wielu przypadkach do zjawiska „dziedziczenia biedy”
i korzystania ze wsparcia Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej przez kolejne pokolenia.
Pomimo udzielania wsparcia rodzinom w kryzysie, nie zawsze udaje się przezwyciężyć
wszystkie problemy. Poniższa tabela przedstawia dane na temat dzieci przebywających w
rodzinach zastępczych lub placówkach opiekuńczo – wychowawczych.
Rok
Liczba dzieci, mieszkańców gminy
Oleśnica,
rodzinach
2008
2009
34
34
przebywających
zastępczych
i
opiekuńczo
-
placówkach
wychowawczych
Tabela nr 14. Dzieci w placówkach i rodzinach zastępczych (źródło: PCPR Oleśnica)
W skali powiatu jest to najwyższa liczba po mieście Oleśnica. Nie odzwierciedla ona jednak
faktycznej skali problemu, gdyż brak miejsc powoduje, że co najmniej kilkoro dzieci
posiadających aktualne postanowienie sądu o umieszczeniu w placówce
opiekuńczo –
wychowawczej pozostaje nadal w rodzinie biologicznej.
2.7 Problem niepełnosprawności
W gminie Oleśnica osób niepełnosprawnych jest ok. 1 929 osób, w tym 1 051 mężczyzn i 878
kobiet. W powiecie oleśnickim mieszka ponad 14 tyś. osób niepełnosprawnych, 96% z nich
stanowią osoby dorosłe. Osoby te w ponad 80% są osobami nie pracującymi. Na podstawie
badań przeprowadzonych w 2008 roku przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie możemy
scharakteryzować aktualna sytuację osób niepełnosprawnych na terenie gminy.
Na 70 przebadanych przez PCPR osób było tylko 11 pracujących. Niepełnosprawni nie
pracują z różnych powodów. Ich źródłem utrzymania przeważnie jest renta inwalidzka, renta
socjalna oraz inne źródła ( zasiłek stały, pielęgnacyjny, rolnictwo, emerytura).
28
Źródło utrzymania
renta socjalna
renta
inwalidzka
renta rodzinna
17%
43%
10%
11%
3%
14%
świadczenie
rodzinne
wynagrodzenie
inne
Wykres 5. Źródła utrzymania osób niepełnosprawnych (źródło: PCPR Oleśnica)
Wykształcenie tych osób w 42 % to wykształcenie podstawowe a 32% wykształcenie
zawodowe, 12% wykształcenia średniego zawodowego i 6% pomaturalnego. Osoby
niepełnosprawne są słabo wykształcone niezależnie od rodzaju niepełnosprawności. Istnieją
inne przeszkody, do których można zaliczyć m.in. brak przygotowania szkół wszystkich
stopni do kształcenia osób niepełnosprawnych (bariery architektoniczne, brak kadry
przygotowanej do nauczania ON). Ponadto w gminie nie istnieją integracyjne klasy ani
grupy przedszkolne .
Wykształcenie
3%
6%
zasadnicze
zawodowe
1%
średnie
zawodowe
4%
12%
podstawowe
42%
32%
średnie
ogólnokształcą
ce
pomaturalne
wyższe
(licencjat)
wyższe
magisterskie
Wykres 6. Wykształcenie osób niepełnosprawnych (źródło: PCPR Oleśnica)
29
Przeważającym rodzajem niepełnosprawności wg danych Powiatowego Zespołu ds.
Orzekania o Niepełnosprawności jest niepełnosprawność ruchowa, następnie intelektualna
oraz inne.
Osoby niepełnosprawne zamieszkujące na terenie gminy w 93% mieszkają z najbliższą
rodziną (mąż, żona, dzieci), natomiast w 7% osoby te mieszkają samotnie.
Zamieszkanie
7%
z rodziną
93%
samotnie
Wykres 7. Źródło: badania PCPR Oleśnica 2008
Osoby niepełnosprawne z terenu gminy korzystają
z nielicznych
przysługujących
i
,
m.in.
turnusów
rehabilitacyjne
przywilejów im
dofinansowania
do
sprzętu
ortopedycznego. Z pozostałych tj. ulg podatkowych na rehabilitację oraz ulg na likwidację
barier mieszkańcy gminy raczej nie korzystają..
30
Bardzo ważnym elementem jest problem znajomości przez osoby niepełnosprawne instytucji
przyczyniających się do poprawy sytuacji osób niepełnosprawnych.
33%
52%
tak
nie
15%
nie wiem
Wykres 8. Znajomość instytucji działających na rzecz osób niepełnosprawnych wśród samych
zainteresowanych i ich rodzin (źródło: PCPR Oleśnica)
Jak wynika z wykresu 33% osób nie wie czy takie instytucje istnieją na terenie gminy, 15%
uważa, że takich instytucji nie ma. Łącząc te dwie grupy otrzymujemy 48% osób, które nie
wiedzą lub są przekonane o tym, że na terenie swojej gminy nie mogą nigdzie otrzymać
pomocy. Osoby, które wiedzą gdzie się po pomoc można udać, wskazują:
PCPR , GOPS , Urząd Gminy , Dom Pomocy Społecznej , Gminny Ośrodek Kultury
Warsztaty Terapii Zajęciowej,
PFRON, NFZ , Dzienny Dom Samopomocy ,Zakład
Rehabilitacji
Kolejnym aspektem przeprowadzonych badań było korzystanie przez osoby niepełnosprawne
z jakichkolwiek obiektów turystycznych, rekreacyjnych lub kulturalnych na terenie powiatu.
Jak widać na poniższym wykresie 27% badanych nigdzie nie wyjeżdża. W pozostałych 73%
badani korzystają od czasu do czasu z takich obiektów jak: pływalnie, parki, kawiarnie,
obiekty sakralne.
Być może szansę na poprawę sytuacji dawałyby możliwość dofinansowania wyjść, lepsza
dostępność komunikacyjna , lepsza dostępność informacji o możliwościach spędzania
wolnego czasu dla osób niepełnosprawnych i bardziej interesującą ofertę .
31
W wyniku badań przeprowadzonych na terenie gminy Oleśnica potwierdza się hipoteza, że
osoby niepełnosprawne zostały zepchnięte na margines społeczeństwa i tam pozostają
korzystając z podstawowych potrzeb i usług. Wykluczenie społeczne tych osób spowodowane
jest nie tylko przyczynami związanymi z polityką społeczną w naszym kraju, ale również
jedną z przyczyn jest nadopiekuńczość ze strony rodziny. W konsekwencji prowadzi ona do
izolacji osoby niepełnosprawnej od otoczenia i uzyskania przez tą osobę samodzielności.
Odpowiedzią na potrzeby niepełnosprawnych osób będą więc spotkania integracyjne oraz
grupy wsparcia.
32
III Główne problemy społeczne w opinii mieszkańców gminy Oleśnica
3.1 Metodologia badania
Celem badania było zdiagnozowanie problemów społecznych dotykających mieszkańców
gminy Oleśnica.
Do celów szczegółowych badania należało ustalenie:
•
Zbadanie skali dominujących problemów społecznych;
•
Ocena przyczyn występowania ww. problemów na poziomie gminy i określenie
kategorii osób nimi dotkniętych
•
Działań podejmowanych w celu rozwiązania problemów społecznych na poziomie
gminy,
Metoda badania
Badanie zostało przeprowadzone poprzez wykorzystanie kwestionariusza ankietowego.
Spośród 150 rozdanych ankiet, zwróconych zostało 85.
Grupa badana
Badanie zostało przeprowadzone wśród mieszkańców gminy oraz przedstawicieli instytucji
i organizacji działających w zakresie problemów i potrzeb społecznych w gminie Oleśnica.
Zakres tematyczny badania
W ankietach poruszone zostały kwestie związane z:
Zjawiskiem ubóstwa wśród mieszkańców
Problemami osób starszych i niepełnosprawnych
Problemem uzależnień
Bezpieczeństwem w miejscu zamieszkania
Zjawiskiem przemocy w rodzinie
Poziomem zabezpieczenia potrzeb mieszkańców przez instytucje pomocy społecznej
Sytuacją dzieci i młodzieży w rodzinie i środowisku
33
3.2 Wyniki badania
Zapytano badanych o to, jakie zjawiska ich zdaniem najbardziej powodują zagrożenie
ubóstwem. Poniższy wykres pokazuje, iż za największe zagrożenie mieszkańcy gminy
uważają bezrobocie, co wypływać może ze zdiagnozowanych już wcześniej zjawisk takich
jak niskie kwalifikacje i wykształcenie. Za zagrożone ubóstwem uważane są też rodziny
wielodzietne oraz osoby dotknięte problemem uzależnień.
Za grupę najbardziej zagrożoną uzależnieniami uważane są osoby bezrobotne , niemal 40 %
wskazań wśród respondentów. W dalszej kolejności członkowie rodzin dysfunkcyjnych oraz
osoby bezdomne.
34
O postrzeganiu problemu uzależnień jako istotnego zagrożenia dla mieszkańców gminy
świadczy odpowiedź badanych na pytanie o skalę tego zjawiska. Za wysoki i średni uznało
stopień problemu uzależnień ponad 60% osób, za niski tylko 8,43%.
Grupą zagrożoną wykluczeniem społecznym są w całym kraju osoby starsze, w gminie
Oleśnica jako problemy najczęściej dotykające seniorów wskazano brak opieki ze strony
rodziny (ponad 40%), choroby i niepełnosprawność (29,76%), ubóstwo (11,90%), samotność
(13,10%).
35
Równocześnie z zauważeniem braku opieki i pomocy osobom starszym ze strony rodziny
respondenci wskazują na niewystarczający poziom oferty usług i wsparcia instytucjonalnego
osób starszych. Ponad 50% osób stwierdziło, że oferta pomocy nie zaspokaja potrzeb.
Problem stanowi też brak oferty wsparcia dla osób niepełnosprawnych. Na terenie gminy nie
ma dostępu do placówek rehabilitacyjnych.
36
Poza problemami z dostępem do rehabilitacji osoby niepełnosprawne borykają się z
szeregiem innych problemów, spośród których na pierwszy plan wysuwa się ilość barier
architektonicznych, dostęp do usług opiekuńczych, ubóstwo i brak akceptacji w środowisku
lokalnym.
Kolejnym zagadnieniem jakie poruszono w badaniu było zjawisko przemocy domowej.
Zaniepokojenie może budzić fakt, że ponad 75% badanych zna lub słyszało o takich
przypadkach w swoim otoczeniu.
37
Z przeprowadzonych badań wynika, iż mieszkańcy gminy postrzegają swe miejsce
zamieszkania jako bezpieczne, mimo iż część z nich wskazywała na problem jakim jest brak
posterunków policji na terenie gminy Oleśnica. Spośród badanych niemal 90 % czuje się
bezpiecznie.
Poniższy wykres wskazuje na przyczyny , które powodują, iż 10% badanych osób odczuwa
zagrożenie w swym miejscu zamieszkania
38
W badaniu zapytano również o poziom i zakres pomocy świadczonej przez Gminny Ośrodek
Pomocy Społecznej. Ponad 40% respondentów stwierdziło, że świadczona pomoc jest
wystarczająca , zaś 33%, że nie jest lub raczej nie jest wystarczająca. Musimy tu jednak
uprzedzić kolejne pytanie i stwierdzić, że w większości przypadków za pomoc świadczoną
przez GOPS społeczność lokalna uważa tylko pomoc finansową w postaci zasiłków lub
pomocy rzeczowej.
Jak wynika z poniższego zestawienia odpowiedzi najbardziej oczekiwaną formą jest pomoc
finansowa.
39
Na terenie gminy uzupełnieniem działalności instytucji publicznych w zakresie
rozwiązywania problemów społecznych mogłyby być organizacje pozarządowe , niestety aż
77% badanych ocenia iż istniejące na terenie gminy nieliczne organizacje pozarządowe nie
zaspokajają potrzeb jej mieszkańców.
Z braku prężnie działających organizacji pozarządowych może też wynikać źle oceniana
przez mieszkańców organizacja czasu wolnego dla dzieci i młodzieży, co przedstawia
poniższy wykres.
40
Niezbyt dobrze przez osoby badane została też oceniona działalność w zakresie profilaktyki
uzależnień. Niemal 40% uznało działania podejmowane w gminie w tym zakresie za
niewystarczające.
Zmusza do refleksji też kolejny wykres pokazujący, iż tylko 1,19 % badanych uważa, ze
dzieci na terenie gminy nie mają łatwego dostępu do alkoholu.
41
Poniższe trzy wykresy są zestawieniem odpowiedzi respondentów na pytania o charakterze
otwartym, w których poproszono badanych o podanie swoich propozycji na poprawę
sytuacji osób czy grup zagrożonych problemami . Różnorodność zaproponowanych
rozwiązań wskazuje na duże zaangażowanie mieszkańców i chęć włączenia się w proces
rozwiązywania problemów społecznych gminy.
42
43
3.3 Struktura grupy badawczej
Płeć
mężczyźni
kobiety
Razem
20
64
84
23,81%
76,19%
100,00%
Wiek
18-30
30-50
50 i więcej
Razem
33
29
20
82
40,24%
35,37%
24,39%
100,00%
Wykształcenie
podstawowe
zasadnicze
zawodowe
średnie
wyższe
razem
25
30,86%
35
19
2
81
43,21%
23,46%
2,47%
100,00%
IV Analiza zasobów
Zasobami umożliwiającymi rozwiązywanie problemów społecznych określamy instytucje
znajdujące się na terenie gminy lub obejmujące swym zasięgiem działania jej mieszkańców,
które funkcjonują w obszarze polityki społecznej i rozwiązują dane problemy. Są to zarówno
jednostki samorządowe, jak i niepubliczne, na przykład organizacje pozarządowe.
4.1 Infrastruktura pomocy społecznej na terenie gminy Oleśnica
Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej
Ośrodek realizuje zadania wynikające z ustawy o pomocy społecznej i świadczeń rodzinnych,
m.in. koordynuje rozwiązywanie problemów społecznych w gminie. Kadrę jednostki stanowi
ogółem 7 osoby, w tym 3 specjalistów pracy socjalnej i 1
pracownik socjalny. Oferta
jednostki skierowana jest do mieszkańców gminy, którzy znajdują się w trudnej sytuacji
materialno-bytowej i zdrowotnej.
44
Ochrona zdrowia
Na terenie gminy funkcjonują dwie placówki
podstawowej opieki zdrowotnej w
Boguszycach i Ligocie Polskiej, które w 2008 roku udzieliły mieszkańcom 19 029 porad.
Ponadto mieszkańcy korzystają z podstawowej i
specjalistycznej opieki zdrowotnej w
placówkach usytuowanych na terenie powiatu, głównie w mieście Oleśnica.
Problemem z zakresu ochrony zdrowia jest dostępność dla mieszkańców do usług
rehabilitacyjnych.
Świetlice wiejskie
W działalność na rzecz integracji społecznej mieszkańców włącza się Gminny Ośrodek
Kultury, dla którego
działalność
środowiskowa jest ważnym elementem działalności
statutowej . Na terenie gminy Oleśnica działają 22 świetlice wiejskie i siedziba GOK w
Boguszycach. W 17 świetlicach odbywają się próby amatorskich zespołów artystycznych, w
15 prowadzone są różnego rodzaju zajęcia dla dzieci, młodzieży oraz dorosłych. Świetlice
zlokalizowane są w następujących miejscowościach:
•
Bogusławice
Nieciszów
•
Boguszyce
•
Nowoszyce
•
Brzezinka
•
Ostrowina
•
Bystre
•
Piszkawa
•
Cieśle
•
Ligota Polska
•
Dąbrowa
•
Smardzów
•
Gręboszyce
•
Smolna
•
Jenkowice
•
Sokołowice
•
Krzeczyn
•
Świerzna
•
Ligota Mała
•
Wszechświęte
•
Ligota Wielka
•
Wyszogród
•
45
Gmina realizuje Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
oraz Przeciwdziałania Narkomanii poprzez prowadzenie wśród dzieci i młodzieży
profilaktycznej
szkoleniowej
działalności
w
zakresie
informacyjnej,
rozwiązywania
edukacyjnej,
wychowawczej
i
problemów
alkoholowych
i
przeciwdziałania narkomanii
zapewnić
Powiatowy Dom Pomocy Społecznej w Ostrowinie
Na terenie gminy usytuowany jest Dom Pomocy Społecznej oraz jego filia w Jemielnej. Obie
jednostki świadczą odpłatne usługi dla mieszkańców całego powiatu oleśnickiego a w
uzasadnionych przypadkach także spoza powiatu.
4. 2 Placówki oświatowe
Ważnym
elementem na mapie zasobów mających przyczynić się do rozwiązywania
problemów społecznych oraz do zapobiegania ich powstawaniu są placówki oświatowe.
Przedszkola, które są bardzo ważnym ogniwem edukacji, zwłaszcza dla dzieci, których
rozwój psychomotoryczny przebiega nieharmonijnie, z opóźnieniem lub jest poważnie
zaburzony. Wychowanie przedszkolne może stać się nadzwyczajną szansą wyrównywania
opóźnień oraz profilaktyki pozwalającej na wczesne wspieranie rozwoju w sferze
poznawczej, funkcjonalnej i społecznej. Tego rodzaju funkcja placówek przedszkolnych jest
szczególnie ważna, nie istnieje bowiem żadne inne miejsce, gdzie jest ona realizowana
równolegle. Jako, że rodzice takich dzieci nie radzą sobie z wychowaniem ze względu na
brak wiedzy i nadmierny stres, brak opieki przedszkolnej oznacza, że są one pozbawione
jakiejkolwiek pomocy właśnie w okresie największej podatności na oddziaływania.
Rok Ilość oddziałów Ilość dzieci w
przedszkolnych przedszkolach
2006
2007
2008
6
7
8
100
144
158
Jak pokazuje powyższa tabela liczba dzieci objętych edukacją przedszkolną systematycznie
wzrasta, jednak ilość dzieci w wieku od 3 do 6 lat w gminie w 2008 roku – 459 osób
świadczy o potrzebie ciągłej rozbudowy bazy przedszkolnej na terenie Gminy Oleśnica.
46
Wprowadzona na przełomie 1998/1999 r. reforma oświatowa spowodowała likwidację wielu
małych szkół. Obecnie w gminie Oleśnica jest 5 szkół podstawowych 6-cio klasowych oraz 1
gminne gimnazjum, które dysponuje 17 oddziałami. Szkoły podstawowe i gimnazjalne
realizując programy profilaktyczne i wychowawcze włączają się w działania na rzecz
profilaktyki problemów społecznych w zakresie uzależnień, przemocy, bezpieczeństwa. Są
ważnym elementem systemu organizacji czasu wolnego dla dzieci i młodzieży.
4.3 Organizacje pozarządowe
1
Samorząd gminy dysponuje uregulowaniami określonymi przez odpowiednie akty
prawa miejscowego dotyczące współpracy z organizacjami należącymi do sektora
pozarządowego. Program współpracy Gminy Oleśnica z organizacjami pozarządowymi jest
elementem lokalnego systemu szeroko rozumianej polityki społecznej . Jako priorytetowe
określono następujące obszary współpracy:
2
a)
wspieranie stowarzyszeń ubiegających się o pozyskanie funduszy ze źródeł
zewnętrznych,
b) powszechne zajęcia sportowe oraz rozwój bazy sportowej dla dzieci i młodzieży,
c)
przeciwdziałanie
izolacji
i
marginalizacji
społecznej,
d) aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu, w szczególności kreowanie postaw
przedsiębiorczych,
e) rozwój form pracy z rodziną, w tym opieki nad dziećmi i młodzieżą (w ramach świetlic
środowiskowych,
klubów
młodzieżowych,
kół
zainteresowań),
f) przedsięwzięcia kulturalne, w szczególności jej alternatywne, niekomercyjne formy,
g)
wspomaganie
rozwiązywania
problemów
osób
starszych,
h) ochrona środowiska naturalnego.
Na terenie gminy funkcjonuje niewiele organizacji pozarządowych , w większości
przedmiotem ich działalności jest propagowanie aktywnych form spędzania czasu wolnego,
poprzez uczestnictwo w zajęciach sportowych, rekreacyjnych czy kulturalnych.
• Klub Sportowy Smolna
• Olimpiady Specjalne Polska -Dolnośląskie Sekcja OS "Sportowiec" przy PDPS w
Ostrowinie
• Stowarzyszenie na rzecz Osób Niepełnosprawnych i Wymagających Pomocy w
Ostrowinie
• Uczniowski Klub Sportowy "Sokołowianka" w Sokołowicach
47
• Fundacja "Ludzie Ludziom" na rzecz Pomocy Kobietom i Dzieciom - Ofiarom
Przemocy w Rodzinie w Smolnej
• Klub Sportowy Dosan, Bystre
• Ochotnicza Straż Pożarna w Ligocie Polskiej
• Klub Motocyklowy – Corvus, Spalice
• Gminny Klub Sportowy Nowoszyce
V Analiza SWOT
Określenie SWOT pochodzi od pierwszych liter angielskich słów: Strenghts (mocne
strony), Weaknesses (słabe strony), Opportunities (szanse) i Threats (zagrożenia). Analiza
SWOT polega na określeniu czynników wpływających na rozwój działalności w podziale na:

czynniki: zewnętrzne i wewnętrzne

czynniki sprzyjające rozwojowi (pozytywne) i niesprzyjające rozwojowi (negatywne)
W rezultacie takiego podziału mamy do czynienia z czterema grupami czynników.
1. Szanse to tendencje i zjawiska (czynniki) w otoczeniu, które odpowiednio wykorzystane
mogą stać się bodźcem rozwojowym.
2. Zagrożenia to tendencje i zjawiska (czynniki) w otoczeniu, które mogą stanowić bariery
lub utrudnienia rozwoju.
3. Mocne strony (siły) to czynniki wewnętrzne odróżniające pozytywnie badaną działalność
od działalności prowadzonej przez inne firmy działające w tym samym sektorze i
regionie, które odpowiednio wykorzystane mogą stać się siłami napędowymi rozwoju.
Słabe strony (słabości) to czynniki wewnętrzne wpływające na ograniczenia
rozwojowe
48
5.1 Analiza systemu pomocy społecznej w gminie Oleśnica .
Organizacja
Otoczenie
Szanse
Silne strony
• Samorząd zainteresowany
rozwiązywaniem
problemów społecznych
• Dobry program współpracy
samorządu z NGO
• Dobrze rozwinięta sieć
świetlic pełniących rolę
placówek
kulturalnych,
nowoczesne
obiekty
sportowe
Słabe strony
• Nadmierne
obciążenie
przeciwdziałaniem
wykluczeniu tylko systemu
pomocy społecznej.
• Brak koncepcji partnerstwa
w
zakresie
przeciwdziałania
wykluczeniu społecznemu.
• Niedostateczna ilość i
aktywność
działań
organizacji pozarządowych
• Akcyjność
wspólnych
działań.
• Niski stopień aktywności
społeczności lokalnej
• Niewystarczające działania
na rzecz przeciwdziałania
wykluczeniu społecznemu
• Niski odsetek osób
z
wykształceniem wyższym
wśród
kadr
pomocy
społecznej
• Istniejące podmioty w
powiecie i województwie
publiczne oraz prywatne
działające w obszarze
przeciwdziałaniu
wykluczeniu społecznemu.
• Aktywizacja organizacji
pozarządowych już
działających
• Tworzenie nowych
organizacji pozarządowych
• Finansowanie działań w
zakresie pomocy
społecznej z programów
Unii Europejskiej.
• Nawiązanie współpracy
partnerskiej z instytucjami
lokalnymi i partnerami
zagranicznymi
• Doskonalenie kadr pomocy
społecznej
49
Zagrożenia
• Brak powiązań
systemowych między
większością podmiotów.
• Postawa bierna lub wręcz
defensywna większości z
nich wobec problemów
społecznych.
• Brak zrozumienia
konieczności
podejmowania wspólnych
działań przez potencjalnych
partnerów
• Ukierunkowanie się
nielicznych istniejących
NGO na inne dziedziny
życia , niezwiązane z
polityką społeczną, brak
aktywności pozostałych
NGO na polu społecznym
• Brak zachęt do aktywności
społeczności lokalnej
• Nadmierne
skomplikowanie procedur
korzystania ze środków
Unii Europejskiej
• Przekazywanie zadań do
gminy bez zabezpieczenia
finansowego
• Trudności formalnoprawne tworzenia
partnerstw.
5.2 Analiza problemów społecznych w gminie Oleśnica .
Otoczenie
Szanse
Silne strony
• Niska stopa bezrobocia
• Infrastruktura społeczna
• System
oświaty
samorządowej wspierający
zapobieganie powstawaniu
problemów społecznych
• Dodatni przyrost naturalny
i saldo migracji
• Rozbudowany
system
szkolnictwa
ponadgimnazjalnego
w
powiecie oleśnickim
Słabe strony
• Brak
ofert
pracy
dostosowanych
do
oczekiwań rynku
• Niski
poziom
wykształcenia
mieszkańców
• Wysoki poziom ubóstwa
mieszkańców
• Wysoki odsetek rodzin
dysfunkcyjnych
• Zmiana
struktury
demograficznej – starzenie
się społeczeństwa
• Wykluczenie
społeczne
osób niepełnosprawnych
(bezrobocie,
bariery
architektoniczne
i
komunikacyjne)
• Wzrost
problemów
uzależnień
Zagrożenia
• Wykorzystanie istniejącej
infrastruktury jako
podstawy tworzenia
systemu wsparcia rodziny
• Profilaktyka uzależnień
poprzez programy szkół
• Zwiększenie udziału
młodzieży w życiu
społeczności lokalnej
• Odpływ młodych,
wykształconych osób do
miast
• Pogorszenie się sytuacji
mieszkańców z powodu
kryzysu gospodarczego
• Powstawanie nowych
miejsc pracy poza
rolnictwem
• Rozwój usług
opiekuńczych,
pielęgnacyjnych
• Rozwój oferty edukacyjnej,
wspieranie i promocja
kształcenia ustawicznego
• Rozwój poradnictwa na
rzecz poprawy sytuacji w
rodzinie
• Rozwój bazy
socjoterapeutycznej,
rekreacyjno-sportowej i
oferty spędzania wolnego
czasu dla młodzieży
• Wykorzystanie narzędzi
aktywnej integracji osób
niepełnosprawnych
przewidzianych w ramach
programów
współfinansowanych ze
środków Unii Europejskiej
• Kompleksowy system
wsparcia osób
uzależnionych
• Zmniejszanie się liczby
mieszkańców w wieku
przedprodukcyjnym
• Brak strategicznych działań
rozwiązujących problemy
osób starszych
• Brak motywacji do wyjścia
z uzależnienia
• Pogarszająca się sytuacja
gospodarcza z powodu
kryzysu
50
VI
Misja i cele
6.1 Misja Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Oleśnica
Wysoka jakość życia wszystkich mieszkańców.
Samorząd wykorzystując możliwości prawne, finansowe oraz lokalny potencjał dąży do
poprawy standardu życia, podnoszenia wartości kapitału ludzkiego oraz eliminacji
negatywnych zjawisk dotykających mieszkańców, takich jak : ubóstwo, bezrobocie,
patologie, oraz wszelkie formy dyskryminacji i wykluczenia społecznego
6. 2 Cele strategiczne i operacyjne
Na podstawie analizy danych i przeprowadzonych badań wyłoniono 4 cele strategiczne,
zgodne z celami nadrzędnych dokumentów programowych:
Cel 1. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu
Cel 2. Integracja społeczna osób wymagających szczególnego wsparcia
Cel 3 Aktywizacja społeczności lokalnej
Cel 4. Podnoszenie jakości usług społecznych
Każdemu z celów przypisano cele operacyjne oraz wskazano głównych partnerów
społecznych, którzy powinni zostać zaangażowani w ich realizację .
Strategia rozwiązywania problemów społecznych jest dokumentem wyznaczającym cele
i wskazującym kierunki działań w zakresie polityki społecznej miasta.
W celu realizacji strategii mogą zostać opracowane szczegółowe dokumenty programowe
(plany działań, programy operacyjne).
Instrumenty i konkretne działania służące realizacji strategii będą określane i wdrażane na jej
podstawie przez jednostki koordynujące osiąganie poszczególnych celów.
51
Cele strategiczne
Cel 1.
Cele operacyjne
Zapobieganie ubóstwu.
Partnerzy
Ośrodek
Gminny
Przeciwdziałanie
Redukowanie zjawiska bezrobocia.
Społecznej Powiatowy Urząd Pracy
marginalizacji Powiatowe
Pomocy
wykluczeniu
Przeciwdziałanie
Centrum
społecznemu
powodowanej uzależnieniami.
Rodzinie.
Wspieranie osób niepełnosprawnych.
Gminna Komisja Rozwiązywania
Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. Problemów
Pomocy
Alkoholowych
i
Podniesienie poziomu wykształcenia Przeciwdziałania Narkomanii.
Cel 2.
mieszkańców.
Organizacje Pozarządowe.
Promocja kształcenia ustawicznego.
Szkoły.
Doskonalenie
systemu
Integracja społeczna
dziećmi i rodziną.
osób wymagających
Aktywizacja
szczególnego
wsparcia
młodzieży,
opieki
nad Gminny
Społecznej
społeczna
dzieci
zwłaszcza
z
i Pomocy
Ośrodek
Pomocy
Powiatowe
Centrum
Rodzinie.
Komenda
rodzin Powiatowa Policji.
dysfunkcyjnych.
Uniwersytet III Wieku.
Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. Organizacje Pozarządowe
Doskonalenie
osobami
systemu
opieki
starszymi
nad Szkoły.
i Poradnia
niepełnosprawnymi.
psychologiczno
–
pedagogiczna.
Aktywizacja społeczna osób starszych.
Cel 3.
Aktywizacja
Integracja osób niepełnosprawnych.
Umacnianie i rozwój współpracy z Urząd Gminy Oleśnica
organizacjami pozarządowymi.
społeczności lokalnej Wspieranie
Cel 4.
Podnoszenie jakości
usług społecznych
lokalnych
Organizacje Pozarządowe.
inicjatyw
społecznych.
Doskonalenie kadr jednostek pomocy Gminny
społecznej.
Doskonalenie
Pomocy
Społecznej,
współpracy
administracją
z
Szkoły wyższe.
samorządową Jednostki szkoleniowe.
wszystkich szczebli.
Współpraca
Ośrodek
Jednostki
z
administracji
partnerami samorządowej z terenu powiatu .
zagranicznymi.
52
VII
Stwierdzono nieważność Rozdziału VII: „Zarządzanie strategią” załącznika Nr 1
do uchwały Rady Gminy Oleśnica Nr XLI/192/09 z dnia 24 listopada 2009r.
Pismo Wojewody Dolnośląskiego Nr NK.II.0911-3/567/09 z dnia 23 grudnia 2009 roku.
VIII Zakończenie
Opracowanie niniejszego dokumentu i realizacja celów w nim zapisanych powinna
przyczynić się do poprawy jakości życia wszystkich mieszkańców gminy Oleśnica, wpisując
się tym samym w założenia Strategii Rozwoju Gminy Oleśnica.
Dzięki zaangażowaniu we wdrażanie Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych
wszystkich uczestników życia publicznego w gminie tworzone będą warunki do zaspokajania
potrzeb i realizacji dążeń różnych grup społecznych. Szczególny nacisk zostanie położony na
wspieranie osób znajdujących się w szczególnej sytuacji, zagrożonych wykluczeniem
społecznym.
Podstawą sukcesu w osiąganiu zamierzonych celów jest partnerska współpraca sektora
publicznego, prywatnego i pozarządowego. Wspieranie rozwoju organizacji pozarządowych
stworzy warunki do równego i aktywnego współuczestnictwa wszystkich mieszkańców w
życiu lokalnej społeczności, co jest podstawą dynamicznego rozwoju.
Aby możliwe było efektywne wdrożenie strategii konieczne jest stałe podnoszenie jakości
własnych zasobów przez
jednostki realizujące strategię. Doskonaleniu
sprzyjać będzie
realizacja wspólnych projektów i programów z zakresu polityki społecznej podejmowanych
wraz z partnerami spoza gminy oraz wymiana doświadczeń i wiedzy na temat rozwiązań
systemowych odnoszących się do przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu i integracji
społecznej.
Poza niematerialnymi zasobami osiągnięcie zakładanych rezultatów jest uzależnione od
wielkości
środków
dostępnych na realizację wyznaczonych celów. W okresie, który
obejmuje Strategia dostępne są środki z programów rządowych i Unii Europejskiej. Niniejsza
Strategia powinna ułatwić proces pozyskiwania środków finansowych na realizację zadań z
zakresu polityki społecznej.
53
Wszystkie podmioty realizujące niniejszą strategię uwzględniać powinny
w trakcie jej
wdrażania aktualną sytuację społeczno – gospodarczą gminy, posiadane zasoby ludzkie ,
obowiązujące przepisy prawne oraz posiadane i pozyskane z zewnątrz środki finansowe .
54