ZADANIE DLA MDK

Raport z debaty klimatycznej
w Rybniku
Społeczne założenia do powiatowego programu niskowęglowego rozwoju
Materiał opracowany przez uczestników debaty zebrali:
Agnieszka Czachowska
Wojciech Kłosowski
Nadzór eksperta:
Andrzej Kassenberg
Warszawa, 8.03.2013
Projekt „Dobry klimat dla powiatów” jest realizowany przy udziale środków
instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu rybnickiego
2
WNIOSKI Z DEBATY KLIMATYCZNEJ W RYBNIKU
Debata w Rybniku odbyła się dnia 27 lutego 2013r. w sali sesyjnej Starostwa Powiatowego w
Rybniku. Patronat objęli Minister Środowiska i Starosta Rybnicki. Na Debatę zostali
zaproszeni i udział w niej wzięli przedstawiciele Starostwa Powiatowego - specjaliści
i inspektorzy z Referatu Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa, Przewodniczący Rady
Powiatu, członkowie Komisji Rolnictwa, Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Rady
Powiatu, przedstawiciele z: Urzędu Miasta w Rybniku, Urzędu Gminy Lyski, Urzędu Gminy
i Miasta Czerwionka-Leszczyny, Urzędu Gminy Gaszowice, liczni przedstawiciele
organizacji pozarządowych z następujących instytucji: Stowarzyszenie LYSKOR,
Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa - Zarząd Oddziału Rybnik, Związek
Subregionu Zachodniego z siedzibą w Rybniku, Fundacja Ekologiczna EKOTERM SILESIA,
Forum Organizacji Pozarządowych Subregionu Zachodniego, Stowarzyszenie Sumina na
Rzecz Odnowy i Rozwoju Górnego Śląska oraz Doradca w Inkubatorze Ekonomii Społecznej
Subregionu Zachodniego i przedstawicielka Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologiczna w
Rybniku.
Debata miała na celu wypracowanie społecznych założeń do powiatowego programu
niskowęglowego rozwoju.
W czasie Debaty zostały wymienione następujące uwarunkowania (w postaci zagrożeń i
szans), które mają wpływ na rozwój gospodarki regionu a wynikają z kwestii zmian
klimatycznych:
ZAGROŻENIA:
 Susze
 Powodzie
 Zmniejszenie powierzchni terenów zielonych
 Negatywny wpływ na rolnictwo:
o Zmniejszenie plonów
o Zmiana gatunków roślin uprawnych
o Przekwalifikowanie rolników
o Chemizacja rolnictwa
 Zmiana sposobów odżywiania
 Wzmożona zachorowalność
 Wzrost zanieczyszczeń powietrza
 Zubożenie społeczeństwa
 Utrata miejsc pracy
 Niska świadomość ekologiczna społeczeństwa (m.in. stosowanie paliw do ogrzewania
niskiej jakości)
 Zła edukacja
 Sprzedaż węgla odpadowego (muły)
 Brak lub małe egzekwowanie prawa
 Wysoki koszt paliw konwencjonalnych
 Wysoki koszt instalacji produkującej energię z OŹE
We wszystkich grupach za szczególnie ważne uznano te zagrożenia, które wiążą się ze
zmianami negatywnymi w środowisku, w tym skażeniem powietrza i wód oraz niską
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu rybnickiego
3
świadomością ekologiczną społeczeństwa, która bezpośrednio wpływa na zanieczyszczenie
środowiska. Jako szanse grupy wymieniły, co następuje:
SZANSE:
 Otwarcie się na nowe technologie i tym samym popularyzacja nowoczesnych
technologii i rozwiązań energooszczędnych
 Innowacyjność
 Nowe technologie generujące nowe miejsca pracy
 Rozwój OŹE i wykorzystanie odpadów
 Gospodarka odpadami
 Zakaz sprzedaży węgla niskokalorycznego
 Zagospodarowanie bioodpadów
 Wykorzystanie metanu z kopalń
 Wykorzystanie wód geotermalnych z kopalń
 Wykorzystanie ciepłej wody z Zalewu Rybnickiego
 Budowa spalarni w powiecie i wykorzystanie energii
 Spadek zanieczyszczeń powietrza a tym samym poprawa jakości powietrza i
środowiska
 Wzrost środków UE na likwidację niskiej emisji
 Możliwości pozyskiwania zewnętrznych środków finansowania
 Dialog pomiędzy grupami społecznymi
 Integracja społeczeństwa wokół celów ekologicznych
 Rozwój rolnictwa ekologicznego
 Powrót do tradycji (odżywianie)
 Poprawa zdrowia
 Wzrost alternatywnych kierunków zbytu artykułów rolnych (rolnictwo na potrzeby
energetyki) oraz nowe uprawy (wierzba energetyczna)
 Korzystanie z dobrych przykładów
 Wyższa świadomość społeczeństwa
 Nowe budownictwo ekologiczne wsparte przez fundusze WFOŚiGW
 Wzrost popytu na różnego rodzaju usługi (np. budowa „ciepłych” domów)
Uczestnicy Debaty kontynuując pracę w trzech grupach wypracowali następujące propozycje
i wizje Powiatu (zebrane w grupy tematyczne) w 2030 r., biorąc pod uwagę zmiany
klimatyczne:
1. TRANSPORT






Perfekcyjna komunikacja zbiorowa (tani, ekologiczny transport publiczny
dostosowany do potrzeb)
Trasa średnicowa Pszczyna –Racibórz przez Powiat Rybnicki
Dobre drogi
Stworzenie linii kolejowej – gęste przystanki, szynobusy, w tym likwidacja sieci
napowietrznych i utworzenie podziemnej kolei
Bogata sieć ścieżek rowerowych z trasami szybkiego ruchu rowerowego
Rozwój infrastruktury turystycznej zachęcający do aktywnego wypoczynku (parkingi,
ścieżki rowerowe)

Lotnisko o zasięgu krajowym
2. ŚRODOWISKO
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu rybnickiego
4




Czyste i kolorowe środowisko
Czyste powietrze, woda, gleba
Dużo zieleni
Nie mamy odpadów
3. ŚWIADOMOŚĆ EKOLOGICZNA I SPOŁECZEŃSTWO




Świadome społeczeństwo dbające o środowisko
Zamożne społeczeństwo
Atrakcyjne miejsca pracy (brak migracji)
Uproszczenie procedur z pozyskiwaniem środków finansowych
4. BUDOWNICTWO I ZAGOPODAROWANIE PRZESTRZENNE





Uporządkowana urbanistyka miasta, ład przestrzenny
Zadbane i zalesione tereny zielone, duża ilość wody i fontann
Nowoczesne (energooszczędne i pasywne) skoncentrowane budownictwo,
wykorzystujące zintegrowane technologie pozyskiwania energii odnawialnej
(geotermy, energia słoneczna, fotowoltaika - energia do ogrzewania domów za
darmo)
Termomodernizacja istniejących budynków
Nowoczesne ogrzewanie wszystkich domów ciepłociągami
5. ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII I ICH WYKORZYSTANIE






Czyste i nowoczesne technologie przemysłowe
Wzrost popularności OŹE
Wykorzystanie ciepłych wód kopalń
Wykorzystanie ciepła zbiornika elektrowni do ogrzewania dzielnicy miasta
Modernizacja elektrowni Rybnik – funkcje energetyczne i park rozrywki
Aquapark na Dębieńsku – wykorzystanie terenów kopalni
6. ODŻYWIANIE I ZDROWIE








Zdrowsze i uśmiechnięte społeczeństwo
Niezestresowani ludzie
Popularyzacja zdrowego trybu życia, odżywiania, turystyki rowerowej w
mieście
Powrót do tradycji i zdrowej żywności
Ekologiczne rolnictwo (bez GMO)
Spotkania i wyżywienie w restauracjach
Ośrodki seniora – przy tym małe szpitale
2% ludzi umiera z powodu chorób
W czasie głosowania 12 punktów otrzymała propozycja: BUDOWNICTWO
EKOLOGICZNE Z WYKORZYTSANIEM OŹE, następnie 11 punktów otrzymała
propozycja związana z ŁADEM PRZESTRZENNYM a 9 punktów WYKORZYSTANIE
WÓD GEOTERMALNYCH i uznano je tym samym jako najważniejsze do realizacji.
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu rybnickiego
5
Następnie 8 punktami wybrano propozycje związane z TRANSPORTEM i ZDROWĄ
ŻYWNOŚCIĄ, pozostałe propozycje otrzymały od 5 do 0 punktów.
Pierwsza grupa skupiła się na spisaniu zasobów i instrumentów dla propozycji:
WYKORZYSTANIE WÓD GEOTERMALNYCH – WÓD ODPADOWYCH
Wymieniono następujące zasoby:
 Zbiornik o powierzchni 500ha i średniej temperaturze 15º C
 Pompowana woda z kopalń obecnych i zlikwidowanych o temperaturze 13º - 23º C
 Wysokotemperaturowe wody geotermalne (Rybnik, Jastrzębie) – ilości niezbadane
 Ekspert – dr Eleonora Solik – Heliasz z Głównego Instytutu Górnictwa
 Program ochrony środowiska dla Powiatu, dla Gmin
 Miejscowy rynek specjalistów – projektanci, wykonawcy, Politechnika Śląska
Instrumenty:
o Program wykorzystania wód – inicjator programu – Starosta wraz z Prezydentem
Rybnika oraz GIG
o Środki unijne
o Fundusze ochrony środowiska
o Gminy – wsparcie wójtów i Burmistrzów
o Sprzeciw – lobby energetyczne
o Kampania edukacyjne społeczeństwa
o Korzycie ekonomiczne i ekologiczne dla odbiorcy
o Plany zagospodarowania przestrzennego
Druga grupa skupiła się na spisaniu zasobów i instrumentów dla propozycji: NOWOCZESNE
BUDOWNICTWO który, jak wielokrotnie podkreślono jest ważny dla mieszkańców.
Wymieniono następujące zasoby:
 Zrealizowany program ograniczenia niskiej emisji dla obiektów użyteczności
publicznej dla Powiatu Rybnickiego jako doświadczenie w pozyskiwaniu środków,
jako aspekt edukacyjny
 Strategia rozwoju Powiatu rybnickiego
 Opracowane lub w trakcie opracowywania plany zagospodarowania przestrzennego
 Funkcjonujący przy starostwie wydział do pozyskiwania środków zewnętrznych i
promocji
 Funkcjonująca w najbliższym otoczeniu firma Termomur, firmy lokalne doradcze i
handlowe wykorzystujące OZE
 Politechnika Śląska i jej specjaliści
 Organizacje pozarządowe
 Fundusze zewnętrzne – krajowe i unijne
 Dostępność do źródeł energii odnawialnej (zbiornik elektrowni, słońce, wiatr, wody
geotermalne)
 Dobre przykłady zabudowy zwartej
i instrumenty:
 Przepisy prawne, uchwały, zarządzenia
 Społeczeństwo
 Za – społeczeństwo, przeciw deweloperzy, kopalnie
Trzecia grupa skupiła się na spisaniu zasobów i instrumentów dla propozycji: ŁAD
PRZESTRZENNY, ZIELEŃ.
Wymieniono następujące zasoby:
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu rybnickiego
6
 Uchwalone plany zagospodarowania przestrzennego
 Park Krajobrazowy „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich”
 Działalność Nadleśnictwa Rybnik
 Prawo miejscowe, przychylność urzędów
 Pomniki przyrody
 Ścieżki dydaktyczne i edukacyjne
 Programy edukacyjne
 Organizacje pozarządowe, urzędy gmin, starostwo
 Program ochrony środowiska
 Naturalne tereny rekreacyjne
i instrumenty:
 Opracowanie planów zagospodarowania przestrzennego
 Fundusze
 Programy edukacyjne
 Kampania promocyjna
 Nasadzenia zieleni
 Zakładanie nowych terenów zielonych
 Pomniki przyrody
 Tereny chronione
 Zaangażowanie urzędów
 Współpraca
Organizacje „za” wprowadzeniem idei: Nadleśnictwo, zieleń miejska, organizacje
pozarządowe, mieszkańcy, szkoły, urzędy, ekolodzy i ewentualne podmioty
„przeciw”: deweloperzy, przedsiębiorcy, mieszkańcy
W czasie podsumowania Debaty uczestnicy podkreślili, że we wprowadzaniu zmian bardzo
ważnym jest zaangażowanie każdej osoby oraz podejmowanie wspólnie wypracowanych
działań. Debata wykazała także głębokie zrozumienie przez jej uczestników zagadnień
ekologicznych i ochrony środowiska a także wartości spotkania się w gronie osób o różnych
specjalnościach. Wyrażona chęć popracowania nad dalszym zrównoważonym rozwojem
miasta, może zostać kontynuowana poprzez organizację szeregu spotkań poświęconych temu
tematowi, tym bardziej, że w Powiecie Rybnickim wiele działań w tym kierunku już zostało
podjętych, a temat cieszy się zrozumieniem wśród władz oraz mieszkańców.
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu rybnickiego
7
Co po debacie?
W ramach projektu „Dobry klimat dla powiatów” w jednym powiecie uczestniczącym w
projekcie społeczne założenia wypracowane podczas debaty zostaną rozwinięte w
pełnoprawny Program Niskowęglowego Rozwoju na koszt projektu. Wybór powiatu zostanie
ogłoszony do końca 2013 roku podczas regionalnych konferencji klimatycznych projektu
organizowanych przez Związek Powiatów Polskich. Preferowany będzie wybór powiatu,
który podpisał deklarację „Dobry klimat dla powiatów”.
Program zostanie opracowany przez zespół ekspercki projektu wraz z udziałem społecznym
mieszkańców
powiatu
w
latach
2014-15.
W
ramach
opracowywania
programu
zidentyfikowane zostaną projekty, które mogą być przedłożone do finansowania ze środków
Unii Europejskiej w perspektywie finansowej do roku 2020.
Wybranym uczestnikom debat, którzy wyróżnili się wsparciem społecznych założeń
programu niskowęglowego rozwoju w swoim powiecie, a także aktywnie włączyli się w
społeczność internetową Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego, zostanie
zaoferowana możliwość bezpłatnego wyjazdu studyjnego do Kornwalii – pierwszego
niskowęglowego regionu w Wielkiej Brytanii.
W społeczności internetowej Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego można
wymienić się doświadczeniami z osobami, które na co dzień w swoim powiecie aktywnie
zajmują się problematyką zmian klimatu, a także uzyskać wsparcie od ekspertów projektu
„Dobry klimat dla powiatów”. Społeczność internetowa znajduje się pod adresem:
http://liso.chronmyklimat.pl
Projekt „Dobry klimat dla powiatów” jest realizowany przy udziale środków
instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu rybnickiego
8