docZajrzyj do książki (*)
download 
Reklamacja Transkrypt
Zajrzyj do książki (*)
Wzrastanie w modlitwie Seria ABC MISTYKI – ORAR pod redakcją o. Aleksandra Szczukieckiego OCD Dotychczas ukazały się: 1. 2. 3. Pierwsze kroki na modlitwie (2008) Modlitwa w ciszy z ojcem Marią Eugeniuszem od Dzieciątka Jezus (2008) Modlitwa nieustanna (2008) Wzrastanie w modlitwie FLOS CARMELI POZNAŃ 2009 © Copyright for the Polish edition by FLOS CARMELI, 2009 – wydanie I Tytuł oryginału Fichas de Oracion, Monte Carmelo, Burgos 1998 Tłumaczenie Marek Kępiński OCD, Antoni Rachmajda OCD Imprimi potest Roman Jan Hernoga OCD, Prowincjał Warszawa dn. 20.11.2008 r.; L. dz. 331/P/2008 Wydawca FLOS CARMELI ul. Działowa 25, 61-747 Poznań tel.: 061/856-08-34; fax: 061/856-09-47 [email protected] www.floscarmeli.poznan.pl ISBN: 978-83-88570-63-6 Spis treści Rozdział 1. Doświadczenie modlitwy św. Teresy od Jezusa..... 9 Dlaczego przywoływać osobistą historię Teresy od Jezusa? ..................................................................9 Etapy na drodze modlitwy................................................. 10 Pierwsze wspomnienie: „tak modliłam się, gdy byłam dzieckiem” ........................................................................... 14 Wskazówki do rozwaŜań................................................... 17 Rozdział 2. Modlitwa trudna.............................................................19 Początkowa gorliwość ....................................................... 21 Wielkie przeszkody ............................................................ 21 PoraŜka ................................................................................. 24 Nieustanne zmaganie się ................................................... 25 Wskazówki do rozwaŜań................................................... 28 Rozdział 3. Modlitwa dojrzała. Kontemplacja...........................29 Trzeci etap: modlitwa mistyczna Teresy ........................ 29 Końcowa synteza: sens terezjańskiego opowiadania .. 32 Wskazówki do rozwaŜań................................................... 34 Rozdział 4. Przygotowanie, etapy i cele modlitwy.....................39 Przygotowanie modlitwy................................................... 41 Etapy: rozwój modlitwy .................................................... 47 Cele – dokąd prowadzi droga modlitwy......................... 51 Wskazówki do rozwaŜań................................................... 52 Rozdział 5. Charakterystyka modlitwy terezjańskiej..............55 Modlitwa terezjańska rodzi się z przyjaźni..................... 56 Jest dynamiczna .................................................................. 57 Opiera się na Słowie BoŜym............................................. 59 Jest chrystocentryczna........................................................ 60 Jest apostolska i eklezjalna................................................ 61 5 Wzrastanie w modlitwie Zmierza ku kontemplacji................................................... 62 Jest dobra dla grupy............................................................ 64 Jest drogą.............................................................................. 64 Wskazówki do rozwaŜań................................................... 65 Rozdział 6. Modlitwa w grupie.........................................................69 Na wzór wspólnoty z Dziejów Apostolskich.................. 69 Czym jest modlitwa w grupie?......................................... 70 Charakterystyka modlitwy w grupie................................ 71 Horyzonty i moŜliwości modlitwy w grupie.................. 74 Teresa od Jezusa wzorem modlitwy w grupie.............................................. 75 Rozdział 7. Być człowiekiem, aby się modlić..............................77 Znaczenie naszych ludzkich postaw dla modlitwy........................................................................ 77 Łaska bazuje na naturze..................................................... 78 Zamiast mówić o modlitwie, pomówmy o tym, który się modli.................................... 79 Oczyszczenie naszego serca.............................................. 81 Wskazówki do modlitwy osobistej.................................. 81 Rozdział 8. „Portret” modlącej się osoby......................................87 W relacji z Bogiem............................................................. 88 W relacji z bliźnimi............................................................. 89 W relacji ze światem .......................................................... 91 W relacji ze samym sobą................................................... 93 Wskazówki dla modlitwy osobistej................................. 94 Rozdział 9. Człowiek zdolny do przyjaźni z Bogiem...............95 Twarzą w twarz................................................................... 95 Bóg uniŜony......................................................................... 97 Jak przybliŜyć się do Chrystusa?...................................... 97 Słuchając Słowa.................................................................. 99 Zadania osoby modlącej się............................................101 6 Rozdział 10. Człowiek i jego bliźni..................................................103 Miłość – przyjaźń..............................................................104 PrzybliŜenie tajemnicy Boga ..........................................106 Kondycja człowieka.........................................................107 Człowiek i społeczeństwo ...............................................109 Rozdział 11. Zasadnicze postawy..................................................... 111 Wzajemne przyjęcie członków wspólnoty...................111 ZałoŜenia co do dobrego przyjęcia ................................112 Akceptacja «wszystkiego» we mnie..............................114 Przyjęcie .............................................................................115 Wskazówki na cały tydzień.............................................117 Rozdział 12. Przemiany społeczne a modlitwa..........................121 Przemiany dotknęły równieŜ modlitwę ........................121 Nowy obraz Boga.............................................................122 Nowy obraz człowieka ....................................................123 Nowy obraz świata ...........................................................123 Modlitwa wobec dzisiejszych zmian.............................124 Wskazówki dla osobistej modlitwy...............................127 Rozdział 13. Modlić się ciałem ..........................................................135 Nasze ciało – protagonista, z którym winniśmy się liczyć .........................................135 Postawa modlitewna.........................................................136 Gesty ...................................................................................139 Rozdział 14. Tajemnica Boga ............................................................141 Czy Bóg jest trudny?........................................................142 Źródła wielkich trudności................................................142 Co mamy czynić? .............................................................145 Inne moŜliwości................................................................146 Czy Bóg odpowiada?.......................................................148 7 Wzrastanie w modlitwie Zastosowane skróty: ∗ skróty biblijne za Biblią Tysiąclecia ∗ dzieł św. Teresy od Jezusa: Dd – Droga doskonałości F – Księga fundacji M – Zamek wewnętrzny, Mieszkania W – Wołanie duszy do Boga ś – Księga mojego Ŝycia ∗ dzieł św. Jana od KrzyŜa: Dg – LJ – Nc – Pd – Pm – S – Droga na Górę Karmel Listy Noc ciemna Pieśń duchowa Płomień miłości Słowa światła i miłości ∗ pozostałe skróty: KK – Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen gentium Soboru Watykańskiego II 8 Rozdział 1. Doświadczenie modlitwy św. Teresy od Jezusa Dlaczego przywoływać osobistą historię Teresy od Jezusa? Z róŜnych przyczyn ściśle pedagogicznych: poniewaŜ jej doświadczenie jest waŜną lekcją chrześcijańskiej modlitwy; poniewaŜ została ona opowiedziana przez nią samą w sposób „zaraźliwy”, prowokujący i zachęcający; poniewaŜ ona sama jest przekonana, Ŝe jej doświadczenie modlitwy jest punktem wyjścia całej stworzonej przez nią pedagogiki modlitwy. 9 Wzrastanie w modlitwie J 1,38-39 ś 8,5 Święta Teresa jest ewangelistką modlitwy. Zwiastuje ją jako dobrą nowinę. Nie mówi o niej na poziomie teoretycznym, jak o problemie teologicznym czy technice jogi. Modlitwa jest wydarzeniem łaski, które przydarzyło się Teresie i odmieniło jej Ŝycie. Święta jest przekonana, Ŝe relacja przyjaźni z Chrystusem jest wydarzeniem zbawczym dla kaŜdego, kto się modli. Opowiadając je, przekazuje swoje doświadczenia. Jest to wzywanie na wzór ewangelicznego przyjdźcie i zobaczcie . A kto jej nie rozpoczął, na miłość Pana błagam go, niechaj nie pozbawia się takiego dobra […] mam nadzieję w miłosierdziu Boga, gdyŜ nikt nie obrał Go za przyjaciela, [komu by On nie odpłacił] . ▼ ▼ Etapy na drodze modlitwy Teresa od Jezusa opowiadała wielokrotnie historię swej przyjaźni z Bogiem – historię modlitwy. W swoich relacjach (Sprawozdania, Księga Ŝycia, Zamek wewnętrzny) rozróŜniła wyraźnie dwa poziomy: poziom głębokiego doświadczenia – 10 Doświadczenie modlitwy św. Teresy od Jezusa doświadczenia Boga – i poziom doświadczeń epizodycznych, które znaczą jej drogę. Doświadczenie głębokie ma w sobie coś niemoŜliwego do wypowiedzenia. Jest to sam fakt relacji Teresy z Bogiem, zainicjowanej przez Niego; relacji, która powoli i delikatnie przenika Ŝycie Teresy, a w końcu przeobraŜa je i budzi w niej wątpliwości, czy to ona sama Ŝyje, czy raczej Chrystus Ŝyje w niej. Niewątpliwie właśnie z tej głębi czerpią moc słowa, którymi Święta opowiada nam doświadczenia wyznaczające drogę jej modlitwy. Te doświadczenia są dla nas o wiele bardziej dostępne: mają w sobie coś wzorcowego, co sprawia, Ŝe przypominają wzloty i upadki naszej modlitwy. W ogólnym zarysie, sama Teresa naszkicowała schemat historii swej modlitwy w trzech duŜych etapach: ∗ modlitwa dziecięca; ∗ modlitwa z czasów, gdy miała 20-30 lat; 11 Wzrastanie w modlitwie ∗ etap końcowy, modlitwa Teresy 40-60letniej (Święta „nawróciła się” około 40. roku Ŝycia, a zmarła w wieku lat 67). Wspomniane trzy etapy święta charakteryzuje następująco: ∗ w Teresie-dziecku rodzi się modlitwa spontaniczna i otwarta, niemal kontemplacyjna i prozelicka; ∗ jako osoba dorosła, będąc juŜ zakonnicą, po kryzysie wieku dojrzewania i młodości, Teresa doświadcza cięŜkiej walki trudnej modlitwy, pełnej wzlotów i upadków, stawia sobie ascetyczne wymagania; ∗ w końcu, dzięki decydującemu faktowi nawrócenia i całkowitemu oddaniu się Chrystusowi, władzę nad Świętą uzyskuje modlitwa, która staje się siłą nadrzędną wobec niej, konieczną i nieuniknioną; Duch Święty modli się w Teresie – jest to czas modlitwy mistycznej. 12 Doświadczenie modlitwy św. Teresy od Jezusa Przejście przez owe trzy tak odmienne etapy (czas modlitwy łatwej, czas modlitwy trudnej i czas modlitwy nieodzownej – jak oddychanie albo jak słońce) wyznacza drogę duchowego rozwoju Teresy i, w pewien sposób, ukazuje proces kaŜdej chrześcijańskiej modlitwy. W duszy dziecka, jeśli nie ma ku temu przeszkód, toruje sobie przejście świadomość Boga, która otwiera się i rozprzestrzenia w modlitwie. W młodości, wcześniej czy później, modlitwa i modlący przechodzą, podobnie jak Teresa, przez kryzys związany z dojrzewaniem; wówczas potrzebne jest wypróbowanie i oczyszczenie w tyglu trudności i upokorzeń (tak jak w przypadku Teresy) lub poprzez pustynię, oschłość serca i ciemność wiary. Wszystko to pozwala dotrzeć do pełni chrześcijańskiej modlitwy. W przypadku Teresy owe trzy etapy nie następowały po sobie z „naleŜytą” ciągłością. Między pierwszą i drugą fazą, między czasem dojrzewania i pierwszymi latami młodzieńczymi, 13 Wzrastanie w modlitwie pojawia się szczelina. Inne pęknięcie nastąpiło później, w „latach trudnych”: wątpliwości, przerwy w modlitwie, a nawet jej porzucenie. Jednak zarówno za pierwszym, jak i za drugim razem Teresa zdołała odzyskać ten rodzaj religijnego oddechu, jakim jest modlitwa, by móc Ŝyć dalej. Krok po kroku, prześledźmy jej opowiadanie o tych trzech momentach: modlitwie dziecka w rodzinnym domu, modlitwie młodej zakonnicy w klasztorze i modlitwie w duchu i w prawdzie, z głębi doświadczenia Boga. Pierwsze wspomnienie: „tak modliłam się, gdy byłam dzieckiem” Mając 50 lat, Teresa powraca pamięcią do swego dzieciństwa. Spośród wspomnień, które w niej przetrwały, jedno ma szczególny charakter: Przykład ojca, razem z troską naszej mamy o zachęcanie nas do modlitwy i naboŜeństwa do Naszej Pani i niektórych świętych, zaczął przebudzać mnie – jak mi się zdaje – w wieku sześciu lub siedmiu lat. 14 Doświadczenie modlitwy św. Teresy od Jezusa Pomagało mi w tym i to, Ŝe u moich rodziców nie widziałam akceptacji dla niczego innego jak tylko dla prawości… . Na to przebudzenie wpłynęły lektury. Teresa sama przyznaje, Ŝe w tym okresie dzieciństwa odcisnęła się we mnie droga prawdy . Prawda odkryta w świetle dzieciństwa to po prostu fakt, iŜ są rzeczy, które przemijają zupełnie, i takie, które trwają wiecznie. Te dwa obrazy: tego, co przemijające i tego, co nieprzemijające, zniewalają wyobraźnię i duszę Teresy-dziecka w rozmowach z nieco od niej starszym Rodrygiem. Po obrazie następuje pragnienie, dotknięcie przez transcendencję, zapoczątkowanie całkowicie dziecięcego doświadczenia religijnego: chęci zobaczenia Boga, by cieszyć się Nim, i pełnego typowo dziecięcej zaborczości pragnienia, by to widzenie zapewnić sobie na zawsze. W punkcie przecięcia tych obrazów i uczuć rodzi się, bez specjalnej nauki, pierwsza osobista modlitwa Teresy. Jednak czym innym jest modlitwa, a czym innym zatrzymanie się w osłu▼ ▼ 15 ś 1,1 ś 1,4 Wzrastanie w modlitwie ś 1,4 pieniu przed prawdą. Teresa opowiada o tym jakby za pomocą trzech pociągnięć pędzla, odmalowanych w trzech czasownikach typowych dla jej narracji: „zdumiewało nas”, słowo oddające zadziwienie, które przenika duszę; „rozsmakowywaliśmy się”, termin wyraŜający wewnętrzne delektowanie się; i „odcisnęła się” czasownik odniesiony do prawdy, która głęboko ich przeniknęła, podobnie jak w duszę dziecka głęboko wnikają radość czy lęk, jakaś melodia czy spojrzenie. Posłuchajmy słów Teresy: W tym co czytaliśmy zdumiewało nas stwierdzenie, Ŝe kara i chwała są na zawsze. Często zdarzało nam się spędzać wiele czasu rozprawiając o tym i z przyjemnością powtarzaliśmy po wiele razy: na zawsze, na zawsze! Pan zechciał, aby dzięki wypowiadaniu tego przez dłuŜszy czas, w tym okresie dzieciństwa odcisnęła się we mnie droga prawdy . Tak wyglądała modlitwa Teresy-dziecka. Nie wiemy, jak długo trwała, z pewnością jednak nie dłuŜej niŜ do pierwszych momentów dojrzewania. Dokładnie wraz z wejściem w ten ▼ 16 Doświadczenie modlitwy św. Teresy od Jezusa okres przychodzi na Teresę pierwsze wielkie traumatyczne wydarzenie w jej Ŝyciu – utrata matki. Ona sama opowiada, z jaką spontanicznością zwróciła się wówczas do Maryi Dziewicy: i ze łzami błagałam Ją, aby była moją Matką. Wydaje mi się, Ŝe choć dokonało się to z dziecięcą naiwnością, to jednak było skuteczne . ▼ Wskazówki do rozwaŜań 1. Podejmij medytacyjną lekturę pierwszego rozdziału Księgi Ŝycia św. Teresy. W tym świetle spójrz na własne Ŝycie. Zwróć uwagę na podobieństwa i róŜnice w tym, co dotyczy formacji i religijnych doświadczeń. 2. W podobny sposób rozwaŜ drugi rozdział Księgi Ŝycia. 3. Przeczytaj trzeci rozdział Księgi Ŝycia i postaraj się zrekonstruować swoją małą „historię przyjaźni z Bogiem”. 17 ś 1,7 Wzrastanie w modlitwie 4. Zatrzymaj się dzisiaj nad pytaniem: w jakim stopniu „doświadczenie Boga” jest moim udziałem? 5. Rozmyślaj nad drogą modlitwy, jaką przebyła św. Teresa, nad trudnościami i wieloletnim zmaganiem się ze słabością i niewiernością. Z pomocą Pana podejmij postanowienie pójścia jej śladami. 6. Przeczytaj kolejny rozdział Księgi Ŝycia, odkrywaj w opowiadaniu św. Teresy to, co dotyczy Ciebie i Twojej relacji z Bogiem. 7. Kontynuuj codzienną lekturę Autobiografii św. Teresy od Jezusa. 18 Rozdział 2. Modlitwa trudna Teresa kontynuuje opowiadanie. Nie doświadczyła „szalonego” czasu dojrzewania ani takŜe nieuporządkowanego oddania się złym nawykom w pierwszych latach młodości. Coś z jej duszy jednak niezauwaŜalnie zostało stracone: umknęła prawda z czasów dzieciństwa. Kiedy przyszedł czas wielkich wyborów, stojąc twarzą w twarz z Ŝyciem, musiała heroicznie zmagać się z alternatywą: Ŝycie małŜeńskie czy zakonne. Ucieczkę z domu i porzucenie ojca, by wstąpić do klasztoru Wcielenia, przypłaciła stanem krańcowego wyczerpania: gdy wyszłam z domu mojego 19 Wzrastanie w modlitwie ś 4,1 ojca, doświadczyłam takiego odczucia, Ŝe nie sądzę, aby w chwili śmierci mogło być ono silniejsze. Zdawało mi się, Ŝe kaŜda z moich kości oddzielała się w swoją stronę . W zaciszu klasztoru kontemplacyjnego powraca do modlitwy osobistej. Dokonuje się to jednak w klimacie choroby, która wyczerpuje siły Teresy. Oto jak Teresa wspomina ów nowy etap: ∗ rozpoczyna się on krótkotrwałym wybuchem gorliwości; ∗ nadchodzą wielkie trudności i oschłości; ∗ aŜ do upokarzającego doświadczenia niepowodzeń; ∗ wreszcie Teresa na nowo podejmuje swoją modlitwę jako pokorna, zdeterminowana i wytrwała bojowniczka ducha. ▼ Prześledźmy z nią, krok po kroku, te okresy. 20 Modlitwa trudna Początkowa gorliwość W Teresie wybucha siła transcendencji, chwilami modlitwy, które biorą w posiadanie cały jej byt, aŜ do zjednoczenia władz . Przyczyniają się do tego pomyślne zwykłe okoliczności: jej zapał nowicjuszki i czystość Ŝycia, szczęście spotkania ze znakomitą ksiąŜką o modlitwie, zatytułowaną Trzecie abecadło duchowe, rodzajem elementarza dla ludzi podejmujących modlitwę myślną, i wreszcie kontakt z człowiekiem modlitwy, don Pedrem, wujem Teresy, który zdołał wywołać odzew w duszy Teresy. ▼ Wielkie przeszkody Don Pedro oddala się i zamyka w klasztorze hieronimitów. Teresa, złoŜona chorobą, Ŝyje w zamęcie klasztornej infirmerii, bez samotności, bez milczenia i bez duchowej pomocy innych. Zaczyna doświadczać, Ŝe „modlenie się” jest trudne i Ŝe wierność modlitwie wymaga odwagi, jedności tego, czym Ŝyjemy, z tym, co 21 ś 4,7 Wzrastanie w modlitwie ś 7,20 4 M 1,13 myślimy – prawdy wewnętrznej. Doświadcza fali trudności, aŜ do całkowitego wyniszczenia. Oto niektóre z nich, opowiedziane przez nią samą: Trudność pedagogiczna lub formacyjna. Teresa nie ma nikogo, kto by ją uczył. Jest zmuszona ćwiczyć się bez mistrza czy przewodnika. Jedyną pomocą są dla niej ksiąŜki. Wielkim nieszczęściem jest, gdy dusza jest sama pośród tak wielu niebezpieczeństw . Trudność psychologiczna. Teresa czuje się ofiarą nieładu wewnętrznego, szczególnie wyobraźni, która nazywa Ŝegotką młyńską , a która rujnuje kaŜdy plan lub próbę skupienia się. Trudność dyskursywna. Teresa nie potrafi medytować. Jest istotą afektywną, intuicyjną, kontemplatywną. Trudność nieprzenikniona, pochodząca z samego Ŝycia. To jej przeciętna forma Ŝycia, która nie wznosi ducha; przyjaźnie, które powodują, Ŝe Teresa wraca do kontaktów z dawnymi znajomymi z zewnątrz, spoza klasztoru; rytm Ŝycia ▼ ▼ 22 Modlitwa trudna w klasztornej celi… To wszystko stanowi delikatną pajęczynę, serię przyczyn, które uniemoŜliwiają jej Ŝycie modlitwy. Teresa rozumie, Ŝe modlitwa nie jest jakąś praktyką, ale wymiarem Ŝycia; Ŝe nie wystarcza chwila lektury czy samotności. Modlitwa angaŜuje ją, dotyczy osoby i Ŝycia. Święta czuje się „wykrwawiana” przez rodzaj głębokiego podziału: na zewnątrz, w jej zachowaniu i stosunku do reguły zakonnej, nie ma nic szczególnego, co mogliby jej wytknąć przełoŜona lub spowiednicy; ale wewnątrz czuje przynaglające teologalne wołanie, któremu ona sama nieustannie się przeciwstawia i które osłabia. Stąd koncentracja na tej ostatniej trudności, wewnętrzny i frustrujący wstyd, jasno wyraŜony słowami: wstydzić się siebie samej przed Bogiem: juŜ mi było wstyd ponownie zbliŜyć się do Boga w tak szczególnej przyjaźni (tratar de oración), jaką jest modlitewna relacja . Było to w rzeczywistości uczucie zdradliwe, z pozoru szlachetne, lecz w gruncie rzeczy niszczące, siejące znisz▼ 23 ś 7,1 Wzrastanie w modlitwie ś 7,1 ś 19,10-11 czenie pod pozorem wierności sobie i autentyczności. Najstraszniejszym oszustwem, które demon zdołał wmówić mi pod pozorem pokory, było, Ŝe widząc siebie tak zagubioną, zaczęłam obawiać się praktykowania modlitwy myślnej. I wydawało mi się, Ŝe lepiej będzie postępować jak wiele innych sióstr – gdyŜ będąc tak nielojalną, naleŜałam do najgorszych – i odmawiać jedynie to, do czego byłam zobowiązana i tylko ustnie – gdyŜ nie powinna – tak myślałam – praktykować modlitwy myślnej i tak bliskiej relacji z Bogiem ta, która zasługiwała na przestawanie z demonami – i Ŝe oszukiwałam innych ludzi, poniewaŜ na zewnątrz zachowywałam pozory dobra . JakaŜ to głupota uciekać od światła, aby potykać się nieustannie! JakąŜ pokorę, tak bardzo zarozumiałą, wmawiał we mnie demon… Taki – wydaje mi się – był początek pokusy, którą demon kusił Judasza . Teresa staczała się w kierunku totalnej poraŜki. ▼ ▼ PoraŜka Był to rodzaj klęski chwilowej i prawdopodobnie potrzebnej. Polegała ona na porzuceniu 24 Modlitwa trudna modlitwy na okres całego roku. Towarzyszył temu cały szereg czynników pogarszających sytuację. Teresa zaprzestała modlitwy, choć w głębi serca potrzebowała jej, tak jak oczy potrzebują światła. Zaprzestała jej, jednocześnie całkowitym przekonaniem wpajając ją z innym. Zaprzestała modlitwy z własnego wyboru i na własną odpowiedzialność, nie zdając z tego nikomu sprawy, znosząc to w samotności. AŜ do momentu, kiedy nie mogła juŜ dłuŜej wytrzymać i musiała wyznać wszystko swemu ojcu, don Alonsowi: I powiedziałam mu, Ŝe ja juŜ nie praktykuję modlitwy myślnej, ale nie podałam mu prawdziwej przyczyny… A on, dzięki opinii, jaką miał o mnie, oraz miłości, którą mnie darzył, we wszystko to uwierzył, a nawet więcej, współczuł mi . ▼ Nieustanne zmaganie się Teresa walczy o to, by odzyskać porzuconą modlitwę. Być moŜe ten powrót był owocem jej zwierzeń przed don Alonsem. Kiedy ojciec umiera, Teresa nie opiera się juŜ więcej, po25 ś 7,11-13 Wzrastanie w modlitwie ś 8,3 ś 8,2 wraca do codziennej modlitwy, pełna pokory i gotowa do walki; cokolwiek by się działo. Odtąd juŜ nigdy nie porzuci modlitwy, ale ta wierność będzie ją wiele kosztowała. Tyle Ŝe teraz nie chodziło juŜ o wierność pewnej prakyce, ale o wierność Bogu, jej Panu. Upłynęło dziesięć długich lat walki, od 28. do 39. roku Ŝycia Teresy; łącznie z latami poprzedzającymi klęskę: ponad osiemnaście upłynęło mi na tej batalii i usiłowaniu jednoczesnego utrzymywania relacji z Bogiem i ze światem . Jest to wojna tak pełna udręki, Ŝe nie wiem, jak mogłam ją znieść przez miesiąc, a co dopiero przez tyle lat . […] bardzo często – przez kilka lat – bardziej zajmowało mnie pragnienie, aby skończyła się godzina, którą miałam dla siebie na przebywanie na modlitwie, i wsłuchiwanie się, kiedy zegar wybije, niŜ inne dobre rzeczy; i wiele razy o wiele chętniej podjęłabym się najcięŜszej pokuty, która przyszłaby mi na myśl, zamiast skupienia się dla praktykowania modlitwy. I nie ma wątpliwości, Ŝe demon – lub mój nielojalny styl Ŝycia – wywierał na mnie tak przeogromną presję, abym nie ▼ ▼ 26 Modlitwa trudna poszła na modlitwę, oraz odczuwałam taki smutek wchodząc do oratorium, Ŝe konieczne było, abym wspomogła się całym moim hartem duszy (który, jak mówią, miałam niemały, a jak się okazało, dał mi go Bóg o wiele większy niŜ spotyka się u kobiet, tyle tylko, Ŝe ja źle go wykorzystałam), abym przemogła się, a potem Pan juŜ mnie wspomagał . Ale Teresa jest kobietą o silnym charakterze. Raz się zdecydowawszy, nie pozwoli juŜ sobie na zawieszenie broni. Wyrazi to sama w pokornych słowach: dobrze wiem, Ŝe porzucenie modlitwy nie było juŜ w moim ręku, gdyŜ Ten, który mnie miłował, trzymał mnie w swoich dłoniach, aby uczynić mi jeszcze większe dary . śyła obecnością Chrystusa w swym wnętrzu, interioryzując relację z Nim. W ten sposób nauczyła się, zobaczywszy Jezusa na obrazie, obrazku ze swego brewiarza lub w jakiejś scenie z Ewangelii, dostrzegać Go w swoim wnętrzu. Opowie o tym, przekazując swe doświadczenie tym, którzy uczą się modlitwy: Ale nie naleŜy zamęczać się nieustannie tym usiłowaniem wyszukiwania ▼ ▼ 27 ś 8,7 ś 7,17 Wzrastanie w modlitwie ś 13,22 tego, a jedynie pozostawać tam z Nim, gdy rozum zamilknie. Niechaj dusza zajmie go, jeśli zdoła, tym wpatrywaniem się w to, Ŝe Pan na nią patrzy . ▼ Wskazówki do rozwaŜań Dzień po dniu poszczególne trudności, na które natrafiła Teresa od Jezusa na swojej drodze modlitwy: ∗ brak mistrzów, którzy nauczyliby ją modlitwy; ∗ nieokiełznana wyobraźnia, która uniemoŜliwiała Teresie zatrzymanie się na głębokiej i refleksyjnej medytacji; ∗ olbrzymi kontrast pomiędzy przeciętnym Ŝyciem, które rzeczywiście prowadzi, a głęboką przyjaźnią z Bogiem, jaką stara się osiągnąć; ∗ brak przyjaciół, z którymi mogłaby podzielić się swoim doświadczeniem i na których mogłaby się wesprzeć, zwalczając własne zniechęcenie lub podczas rozpoznawania własnej modlitwy. 28
