doc„Agresji mówię nie! Językiem serca rozmawiać chcę!
download 
Reklamacja Transkrypt
„Agresji mówię nie! Językiem serca rozmawiać chcę!
P R O G R A M P R O F I L A K T Y C Z N Y Przedszkola nr 110 „Wesoły Domek” Ul. Świt 16 a Poznań „Agresji mówię nie! Językiem serca rozmawiać chcę! Autor: Elżbieta Kadenc Wstęp Głównym celem wszystkich programów profilaktycznych realizowanych w przedszkolach i szkołach jest rozwijanie u dzieci świadomości istnienia różnorodnych zagrożeń, wskazywanie możliwości unikania ich działania czy zapobieganie ich powstawaniu. Program ten stanowi rozbudowę programu wychowawczego w zakresie rozwijania postaw i zachowań, które pozwolą radzić sobie w trudnych sytuacjach, wychowania mającego na celu radzenie sobie z agresją. Polegającym między innymi na obserwowaniu zachowań dzieci w ich kolejnych etapach i fazach rozwoju, rozumieniu ich i o ile to zasadne wytyczaniu granic. Treści wpisane w program wynikają z Podstawy programowej wychowania przedszkolnego, a także korelują z autorskimi programami realizowanymi w przedszkolu: „Jestem twórczym przedszkolakiem” oraz programem wczesnej adaptacji dzieci „Zrozumieć maluszka”. Jak wiadomo prowadzenie wszelkich działań profilaktycznych powinno być poprzedzone diagnozą i rozeznaniem obecnego stanu zagrożenia niepożądanymi zjawiskami w rozwoju dzieci. Przy tworzeniu programu została wykorzystana analiza ankiet skierowanych do nauczycieli pracujących w przedszkolu dotycząca problemów wychowawczych. Codzienne dzielenie się problemami z innymi nauczycielami oraz Rada Pedagogiczna pozwoliła na sprecyzowanie głównych założeń programu i określenie następujących celów: Głównymi celami programu są: Pomoc dziecku w zrozumieniu siebie i innych Zapewnienie dzieciom poczucia bezpieczeństwa (fizycznego i emocjonalnego) Nauka świadomego rozpoznawania, odróżniania, wyrażania uczuć Zapobieganie niewłaściwym destrukcyjnym postawom, zachowaniom, które niszczą relacje między ludźmi Budowanie porozumienia, komunikowania się w sposób który nie rani i nie niszczy, a buduje relacje międzyludzkie Właściwa realizacja treści zawartych w programie powinna umożliwić wytworzenie się określonych kompetencji, które ułatwią dzieciom funkcjonowanie w grupie społecznej i całym społecznym życiu. 1. Założenia i teoretyczne uzasadnienia programu: O tym, że agresja i przemoc są obecne w świecie nie trzeba nikogo przekonywać. Zewsząd jesteśmy bombardowani informacjami o brutalnych aktach przemocy także wśród dzieci i młodzieży. Już w przedszkolu dostrzegamy, że coraz młodsze dzieci stosują agresję jako sposób na rozwiązywanie niepowodzeń. Warto jednak zdawać sobie sprawę z faktu, że agresja jest nieodłącznym elementem naszej ludzkiej natury. Pozwalając nam niejednokrotnie uzyskać autonomię i akceptację. „W agresji odzwierciedlają się kolejne etapy rozwoju człowieka, czasami jest to wołanie o pomoc, wskazanie, że dziecko jest bezradne lub potrzebuje wsparcia” (Rogge, 1997, s. 32). Przedszkole bezpieczeństwa, jest miejscem, wspierać które harmonijny powinno rozwój, nie gwarantować poczucie jest miejscem jednak gwarantującym brak konfliktów. Analizując rozmaite podejmowane dyskusje można odnieść wrażenie, że agresja przedstawiana jest w sposób negatywny i destrukcyjny. Często pojęcie to używane jest zamiennie ze słowem przemoc. O ile zaś przemoc możemy wiązać ze zjawiskami destrukcyjnymi dla jednostek, o tyle pojęcie agresji trzeba rozpatrywać w szerszych kontekstach bowiem agresja jest zjawiskiem naturalnym i dotyczącym nas wszystkich, zarówno dorosłych jak i dzieci, które ma zarówno pozytywne jak i negatywne skutki. Z jednej strony agresja staje się więc siłą i motorem naszych działań, przekraczania naszych możliwości, barier, odnajdywania siebie z drugiej zaś jest niszczącą siłą przyjmującą formy przemocy i niszczenia. Dlatego nie zależy nam na tym aby eliminować wszelkie przejawy agresji ale uczyć dzieci konstruktywnych form radzenia sobie z emocjami, rozładowywania wewnętrznych napięć w sposób, który nie rani i nie niszczy wzajemnych relacji ale buduje porozumienie i uczy szacunku do drugiego człowieka. Ograniczając zarazem niszczącą siłę agresji na rzecz twórczego jej wykorzystania w codziennym życiu, stawiania granic czy uruchamiania określonych rytuałów. Program skierowany jest zarówno do wszystkich dzieci uczęszczających do Przedszkola nr 110 „Wesoły Domek” jak i Nauczycieli w nim pracujących oraz Rodziców. Rodzice jako pierwsi wychowawcy są odpowiedzialni za postawy dzieci. W literaturze zwraca się uwagę na szczególnie dwie niebezpieczne postawy: wychowanie autorytarne: związane ze stosowaniem przemocy wobec dziecka oraz styl wychowania określany jako Laisser- faire- czyli tak zwane bezstresowe wychowanie. Jak wiadomo dzieci uczą się w dużym stopniu przez mechanizm naśladownictwa. U dziecka, które żyje w atmosferze lęku, nienawiści, poniżenia i ograniczania pojawią się identyczne postawy mogące prowadzić nawet do zaburzeń emocjonalnych. Co więcej surowa dyscyplina często wiąże się z karaniem. Kara, której celem jest poniżenie i przymus potęguje tylko negatywne uczucia jakich doświadcza dziecko, niejednokrotnie też wzmacnia agresję. Znacznie lepszym rozwiązaniem jest ukazanie naturalnych konsekwencji zachowania. Także zbytnia nadopiekuńczość i ograniczanie dziecka sprzyja hamowaniu dziecięcej aktywności i prowadzi niejednokrotnie do obniżenia poczucia własnej wartości. Niestety nieograniczona wolność także nie daje dziecku poczucia bezpieczeństwa, zmuszając do ciągłej walki, przekraczania granic, przyczyniając się do odczuwania frustracji i osamotnienia, a stąd już niedaleka droga do zachowań agresywnych. W profilaktyce dotyczącej agresji niezwykle ważne jest uświadomienie rodzicom ich ogromnej roli w wychowaniu dziecka. Natomiast zadaniem przedszkola jest wspierać rodzinę w tej podstawowej roli gdyż większa świadomość rodziny przyczynia się do lepszych efektów pracy przedszkola. 2. Cele programu: Cele szczegółowe i zadania: - Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa (fizycznego i emocjonalnego) - Kształtowanie umiejętności radzenia sobie z emocjami, rozpoznawania uczuć, wyrażania (werbalizowania) problemów i pragnień. - Rozwijanie umiejętności pozytywnego odreagowywania złości i frustracji - Wspieranie aktywności twórczych wspierających pewność siebie i wiarę we własne siły - Rozwijanie umiejętności rozwiązywania problemów i konfliktów z rówieśnikami - Rozwijanie umiejętności relaksowania, odprężania i wyciszania - Kształtowanie umiejętności stosowania „języka żyrafy” w codziennym komunikowaniu - Pedagogizacja rodziny- wdrażanie do samodzielnego szukania rozwiązań Wyżej wymienione cele i zadania realizowane będą w trakcie całego roku szkolnego. Zadaniem nauczycieli pracujących w przedszkolu jest włączanie treści zawartych w programie w organizację dni aktywności dzieci. Przykłady działań: (profilaktycznych i terapeutycznych ) - Ustalenie zasad grupowych (kodeks- pierwsze 2 tygodnie nowego roku szkolnego) - Szkolenie dla nauczycieli z zakresu profilaktyki agresji, komunikacji bez przemocy - Zabawy uczące empatii (wdrażane indywidualnie przez nauczycieli poszczególnych oddziałów w trakcie roku szkolnego ) - Zajęcia z zakresu terapii ruchem, plastyki, muzyki, biblioterapii, bajkoterapii, dramy - Zabawy na rozpoznawanie uczuć - Zabawy interakcyjne i integracyjne - Zabawy odreagowujące złość i agresję (np. wykorzystanie Kącika agresji) - Zabawy relaksacyjne , zabawy i ćwiczenia oddechowe - Zabawy i ćwiczenia metodą W. Sherborne, C. Orffa , R. Labana - Zajęcia i zabawy o charakterze twórczym - Zabawy ruchowe, zabawy na świeżym powietrzu - Zabawy uwrażliwiające - Bezpieczne zabawy w agresję z zasadami fair play - Spotkania z Rodzicami, szkolenie dla rodziców - Zapewnianie dzieciom możliwości korzystania z pomocy specjalistów 3. Narzędzia: Baza dydaktyczna (bajki, książki, wyposażenie kącików złości w niezbędne rekwizyty) Scenariusze zajęć – zabawy przeciwko agresji Zbiór zabaw i gier do wykorzystania podczas codziennych aktywności Książki i publikacje naukowe dotyczące profilaktyki agresji i komunikacji bez przemocy Czas realizacji programu: cały rok szkolny 4. Formy realizacji programu: - indywidualna, - zbiorowa, - grupowa, 5. Metody: - rozmowa - dyskusja - symulacje - drama - gry dydaktyczne - wizualizacja - metody Pedagogiki Zabawy - metoda Ruchu Rozwijającego 6. Harmonogram działań Gromadzenie literatury i publikacji dotyczącej agresji, komunikacji bez przemocy Szkolenie dla nauczycieli z zakresu Porozumienia bez Przemocy (w przypadku możliwości finansowych placówki) zapoznanie się z literaturą fachową dotyczącą problematyki Doposażenie biblioteki w bajki bez przemocy, bajki terapeutyczne Utworzenie w każdej grupie „kącików złości” Prowadzenie gier i zabaw przeciwko agresji podczas codziennych dni aktywności, Stosowanie techniki rozejmu w przypadku konfliktowych sytuacji Udostępnianie dzieciom miejsc do wyładowania swojej energii, wspieranie aktywności fizycznej Szkolenie dla Rodziców: Agresji mówię nie – językiem serca rozmawiać chcę! 7. Program w praktyce Cele Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa (fizycznego i emocjonalnego) Treści Programu - Ustalenie jasnych reguł i zasad postępowania obowiązujących w przedszkolu tzw. „Kodeks grupy” Rozmowy na temat akceptowanych form odreagowywania agresji. - Czego nie chcemy w naszej grupie? - Co jest u nas niewłaściwym zachowaniem? - Jakie będą sankcje, jeśli ktoś postąpi wbrew zasadom? Niektóre treści zaczerpnięte i skorelowane z autorskim programem „Jestem Twórczym Przedszkolakiem” realizowanym w placówce: „- Budowanie relacji opartej na partnerstwie (dziecko- nauczyciel) - Tworzenie rytmu dnia w danej grupie - Tworzenie „klimatu grupy” przez wspólne świętowanie urodzin, imienin, świąt. Włączenie rodziców do aktywnego udziału. - Zaspokajanie potrzeb dzieci - Uwzględnianie nawyków żywieniowych dzieci - Zapewnienie każdemu dziecka miejsca, w którym przechowuje swoje rzeczy (itp. szafka, segregator)” Kształtowanie umiejętności radzenia sobie z emocjami, rozpoznawania uczuć, wyrażania problemów i pragnień - Zrozumienie i akceptacja dziecka z całym wachlarzem przeżywanych indywidualnie emocji i uczuć (także trudnych jak: złość, agresja, rozczarowanie) - Uświadomienie dzieciom prawa do przeżywania uczuć -Ustalenie wspólnie z dziećmi zachowań, które pomagają nam w przeżywaniu trudnych emocji, nie krzywdząc przy tym innych - Stworzenie wewnątrzgrupowych „banków pomysłów” na bezpieczne rozładowanie złości i zorganizowanie środków pomocniczych dostępnych dla każdego - Wzmacnianie zachowań pozytywnych, docenianie zmian w zachowaniu dzieci - Stwarzanie okazji do wyrażania i rozpoznawanie uczuć w zabawach (załącznik) „Nazywanie emocji - Wskazywanie sytuacji (źródeł), które doprowadzają do odczuwania danej emocji - Rozpoznawanie emocji na podstawie zewnętrznych symptomów. - Ustalanie charakterystycznych zachowań dla osób odczuwających daną emocję - Tworzenie sposobów na radzenie sobie z emocjami - Wypracowywanie sposobów przeżywania danej emocji w sposób akceptowany społecznie - Wyrażanie emocji przez wytwory artystyczne - Przedstawianie emocji za pomocą gestów, mimiki, materiałów plastycznych - Ustalanie mocnych i słabych stron przeżywanych uczuć - Rozmowy na temat tego, jak dzieci przeżywają emocje - Budowanie empatii, poprzez zwracanie uwagi na odczucia innych Tworzenie sytuacji wspierających otwartość na siebie i na innych: podkreślanie indywidualności każdego dziecka w grupie, budowanie tolerancji dla indywidualności przez omawianie i uwrażliwianie dzieci na inność. Wspieranie dzieci w poznawaniu siebie samego, uczenie mówienia o własnych potrzebach, problemach”. Stosowanie techniki rozejmu w przypadku konfliktowych sytuacji: Obowiązuje zasada pozostawienia dziecka w samotności (najlepiej w osobnej Sali) na tyle minut ile dziecko ma lat. W przypadku małych dzieci- przyda się budzik. Wyjaśniamy dziecku, że zostaje samo i że wrócimy, gdy zadzwoni budzik. Następnie wracamy do rozmowy. Bardzo ważne jest abyśmy pamiętali o dwóch ważnych zasadach: W jednej rozmowie wyjaśniamy tylko, jeden zaistniały przed chwilą problem. Mówimy konkretnie o zaistniałej sytuacji, o tym jak w danej chwili dziecko się zachowało, co czuło. Nie można stosować uogólnień typu: Ty zawsze jesteś niegrzeczny, bijesz. Należy opisać problem, a nie zarzucać złe zachowanie (Dlaczego tak bardzo się rozzłościłeś? Co Cię tak zdenerwowało? Co powinieneś zrobić, abyście mogli dalej się bawić? itp..) Zezwalanie na agresję w formie zabawy z zastrzeżeniem określonych reguł, na niby (przerabiania agresji w przestrzeni) Rozwijanie umiejętności pozytywnego odreagowywania złości i frustracji (w toku codziennych aktywności) Wspieranie aktywności twórczych wspierających pewność siebie i Wygospodarowanie w Sali „kącika złości” -Zaproponowanie dzieciom bezpiecznych form odreagowywania złości: Zapewnienie dzieciom worka z gazetami, które można dowolnie zgniatać lub drzeć - pudełko złości do którego można krzyczeć - materac, w który można bić pięściami - pacynka za pomocą której można opowiedzieć o swoich uczuciach - bieganie wzdłuż ogrodzenia - kozłowanie piłki złości - przeciąganie liny z dorosłym - boksowanie w poduchę lub worek treningowy - ugniatanie gliny, piłek do masażu - spłukanie złości z wodą w toalecie Udostępnianie materiałów plastycznych wspierających aktywność twórczą wyzwalanie i wspieranie dziecięcej ekspresji i fantazji (malowanie uczuć, emocji) „Łączenie muzyki z plastyką, literaturą, dramą, pedagogiką zabawy – interpretacja plastyczna, ruchowa muzyki, piosenki, wiarę we własne siły Rozwijanie umiejętności rozwiązywania problemów i konfliktów z rówieśnikami Rozwijanie umiejętności relaksowania, odprężania i wyciszania Pedagogizacja rodzinywdrażanie do samodzielnego szukania rozwiązań - Kształtowanie umiejętności stosowania „języka żyrafy” w codziennym Komunikowan iu (dzieckonauczyciel, dziecko – dziecko, rodzicdziecko, nauczycielrodzic) Wspieranie improwizacje ruchowo-muzyczne” Odgrywanie scenek i sytuacji improwizowanych Przedstawienie ruchem stanów emocjonalnych Opowieści ruchowe – ćwiczące motorykę, pamięć i kreatywność Wspieranie dzieci w samodzielnym rozwiązywaniu trudności, konfliktów rodzących się w relacjach między nimi. Inscenizacje z podziałem na role. Czytanie dzieciom opowiadań terapeutycznych (tematyka zależna od problemów istniejących w grupie) Konstruowanych samodzielnie przez nauczyciela lub korzystanie z gotowych propozycji (D. Brett ”Bajki, które leczą”, A. Eckert; Bogdanowicz „Wierszyki na dziecięce masażyki” Słuchanie opowiadań, muzyki, odgłosów natury (szum morza, odgłosy deszczu, lasu) -Wizualizacje -Masażyki - Kącik marzeń, wyposażony w poduszki i kocyk Spotkanie dla rodziców lub w miarę możliwości – szkolenie z zakresu profilaktyki agresji, komunikacji bez przemocy Dzielenie się z rodzicami ciekawymi artykułami, pozycjami w literaturze (kącik dla rodzica) W przypadku zgromadzenia potrzebnych środków finansowych planowane są warsztaty dla rodziców i nauczycieli prowadzone przez trenerów Porozumienia bez Przemocy. Pragniemy przyjrzeć się komunikatom Ja, nie tylko nauczyć się je rozróżniać ale też stosować w codziennym życiu . Mamy nadzieję, że aktywne włączenie się w projekt rodziców, nauczycieli, oraz przede wszystkim dzieci pozwoli na pogłębienie kontaktu oraz sprawi, że każdy uczestnik będzie próbował używać języka empatycznego w codziennym życiu. Udostępnianie dzieciom miejsc do wyładowania swojej energii, aktywności fizycznej dziecka wspieranie aktywności fizycznej, ruchowej - organizowanie zabaw ruchowych na świeżym powietrzu - wspieranie dziecka w poznawaniu świata wszystkimi zmysłami 8. Ewaluacja Podsumowującym etapem programu będzie ewaluacja. Umożliwi ona ocenę, wskaże na pozytywne i negatywne strony programu. Dokonując podsumowania należy odpowiedzieć na cztery podstawowe pytania: Co zamierzano osiągnąć: Co udało się osiągnąć? (po czym to poznamy?) Czego nie zrealizowano i nie osiągnięto? (Po czym to poznamy?) Perspektywa przyszłościowa czyli jakie zmiany wprowadzić aby cele zostały zrealizowane? Informacje zwrotne uzyskane od osób biorących udział w programie (Nauczyciele i Rodzice) zebrane za pomocą ankiety posłużą do udzielenia odpowiedzi na wyżej wymienione pytania. Program realizowany będzie w trakcie całego roku szkolnego. Treści składające się na program będą wplatane w trakcie zajęć codziennych. Warunkiem jednak dobrego wdrożenia programu profilaktycznego jest zaznajomienie się z programem i systematyczne wdrażanie treści w nim zawartych. 9. Skrypt Dlaczego w programie nasze działania odwołują się do komunikacji bez przemocy? „Dobra komunikacja jest warunkiem wstępnym skutecznego rozwiązywania konfliktów. Dzieci, które nauczyły się dobrze słuchać i precyzyjnie wyrażać swoje uczucia, są lepiej wyposażone w sposoby radzenia sobie w tej dziedzinie. Skuteczne komunikowanie się zapobiega konfliktom wśród uczniów, pozwalając im zrozumieć siebie nawzajem od samego początku. Pozwala na rozwiązanie konfliktu poprzez wyjaśnienie różnic, dążeń, uczuć i potrzeb. Konflikty pojawiają się, kiedy ludzie się nie słuchają- albo słuchają się za dobrze. Pojawiają się też, kiedy ludzie bez zastanowienia dobierają słowa nieprecyzyjnie oddające ich uczucia i myśli. Nie możemy „dać” sobie nawzajem naszej różnej percepcji, więc wyjaśniamy, o co nam chodzi poprzez używanie słów. Słowa mogą nas połączyć i stworzyć porozumienie, albo mogą nas zmylić i stworzyć konflikt” (Covan, Palomares, Schilling, 2007, s.61). Jedną z dróg rozwiązywania problemów zachowania wychowanków są kompetencje komunikacyjne jakie powinni posiadać nauczyciele czyli zrozumienie tego procesu, poznanie reguł, a następnie posługiwanie się nimi w relacjach z uczniami, rodzicami, oraz innymi osobami. Bardzo ważna jest więc komunikacja niewerbalna do której zalicza się mimikę, gestykulację, pozycję ciała, kontakt wzrokowy, dystans, określone aspekty mowy. Przykładowo – jak wiele możemy odczytać z naszej postawy ciała możemy przekonać się przybierając postawę – skulenia, zgarbienia, ze skrzyżowanymi nogami i splecionymi rękoma to co wtedy wyrażamy odczytać można jako zamknięcie i odizolowanie, czasem też niepokój bądź lęk itd. W procesie komunikacji ważne jest również aktywne słuchanie i nie raniące wypowiedzi, czyli komunikaty typu „ja”. Aktywne słuchanie polega na szanowaniu partnera, potwierdzaniu, że jest słuchany, czyli nie przerywaniu toku wypowiedzi radami, uwagami kierującymi tok rozmowy na nas samych, polega na niedocenianiu, używaniu sygnałów słownych potwierdzających słuchanie, np. ach, no tak, mhm, okazywaniu empatii, czyli zdolności do wnikliwego i wrażliwego zrozumienia przeżyć i odczuć partnera, również na okazywaniu uwagi i zrozumienia w sposób niewerbalny np. postawą ciała, spojrzeniem, gestem. Bądź posługując się parafrazowaniem (zwrotną reakcją słuchacza na usłyszaną wypowiedź, polegającą na odtworzeniu własnymi słowami tego, co przed chwilą mówiący powiedział- czy chodzi ci o to, że…). Komunikaty typu „ja” to zdania, których podmiotem jest osoba mówiąca. Składają się one z trzech składników. Pierwszy to opis zachowania, drugi mówi o wpływie na nas a trzeci ujawnia stan uczuć jaki zrodził się pod wpływem określonego zachowania. Np. Kiedy trzymasz nogi w przejściu, to mogę się potknąć i boję się, że mógłbym się potłuc. Komunikaty typu „ja”, nie zawierają obwiniania, oceniania, pouczania, dawani rad, oskarżania i krytykowania. Odpowiednia komunikacja ułatwia także współpracę z rodzicami czyniąc ją bardziej efektywną. Warunkiem dobrej komunikacji jest wzajemna szczerość i zaufanie. Wskazane jest aby nauczyciel dążył do wytworzenia wśród rodziców takiej właśnie atmosfery. Może temu służyć model przyjaznych zebrań, podczas, których rodzice mają możliwość wypowiedzenia się i posłuchania siebie nawzajem. Natomiast rodzice posadzeni w szkolnych ławkach czują się wobec stojącego nad nimi nauczyciela jak uczniowie bez prawa zabrania głosu. Dlatego program przewiduje udział w nim właśnie rodziców i próbę zbudowania z nimi wspólnych pozytywnych, otwartych relacji. Strykowski, (2003) Kompetencje nauczyciela szkoły współczesnej). Jako dzieci potrafimy utrzymywać kontakt z naszymi uczuciami i potrzebami. Jednak z czasem, kiedy spotykamy się z krytyką ze strony otoczenia wyciągamy wniosek, że najlepiej jest skrywać swoje uczucia i pragnienia. Przede wszystkim nauczyliśmy się, że nie można okazywać słabości. Dlatego w sytuacjach kiedy najbardziej się boimy lub gdy najłatwiej nas zranić, zachowujemy się agresywnie. Jednym z celów Porozumienia bez Przemocy, którego zamysł wykorzystany został w naszym programie jest właśnie pomoc w odnajdywaniu głębszych uczuć w nas samych i w osobach, z którymi się kontaktujemy, oraz w wyrażaniu tychże uczuć, potrzeb i pragnień bez natychmiastowego ich oceniania, osądzania i szufladkowania. Jeśli potrzeby obydwu stron zostaną jasno przedstawione, może rozpocząć się poszukiwanie rozwiązań, dzięki którym wspólnie można dojść do porozumienia nawet w trudnych sytuacjach. Kolejny cel związany jest z odpowiednim doborem zwrotów językowych tak by wyrażały nasze uczucia i myśli ale nie wywoływały zarazem sprzeciwu lub agresji. (Widstrand T. (1999) Porozumienie bez Przemocy czyli Język Żyrafy w Szkole). Dlaczego w programie chcemy uczyć się rozmawiać językiem serca- Porozumienia bez Przemocy – czyli Języka Żyrafy? „Żyrafa, ssak o największym sercu, symbolizuje w projekcie język, który jest pełen szczerości i płynie z serca do serca. „Język żyrafy” podkreśla to, co jest wspólne, a różnice pomaga wyrazić w pokojowy sposób. Zamiast szukać przyczyny swojego samopoczucia na zewnątrz „język żyrafy” kieruje naszą świadomość na to, co dzieje się w nas i pomaga tym samym w utrzymaniu wewnętrznej równowagi, daje poczucie siły, radość i otwiera serce na innych. Podczas zabaw dzieci szybko uczą się, że najważniejsze jest aby na początek każdy mógł powiedzieć, czego potrzebuje i posłuchał, czego potrzebują inni, a później aby wspólnie znaleźć rozwiązania, które zadowolą wszystkich. PBP, inaczej komunikacja empatyczna, to efektywny model komunikacji, która akcentuje współpracę, świadomość i wrażliwość na innych. Stosowanie PBP pomaga odnaleźć motywację do działania we współczuciu i zrozumieniu, a nie w zastraszaniu, budzeniu poczucia winy czy karaniu. Intencją PBP jest nawiązanie i pogłębienie kontaktu między ludźmi przez utrzymanie pełnej uwagi na tym, co dzieje się w obszarze uczuć i potrzeb obu osób. Zgodnie z PBP rozmiary przemocy można znacznie ograniczyć, biorąc pod uwagę fakt, że konflikty powstają nie na poziomie potrzeb, lecz na poziomie sposobów zaspokajania tych potrzeb, ucząc się dokonywać obserwacji, określać uczucia, opisywać potrzeby oraz formułować prośby. Podejście całościowe W projekcie biorą udział dzieci, wychowawcy i rodzice. Świadoma komunikacja Projekt koncentruje się wokół integrowania świadomego używania języka empatycznego z codziennym życiem. Konstruktywne rozwiązania Konflikty omawiane są w otwarty i klarowny sposób. Zaangażowani wypracowują wspólnie „żyrafie” rozwiązania, akceptowane przez wszystkich zainteresowanych. Rozwijanie empatii Istotą projektu jest postawa szacunku wobec wszystkich– zarówno siebie samego jak i innych. Oto kilka przykładów zaczerpniętych z programu: Aby wyjaśnić różnice w formułowaniu komunikatów prowadzących do porozumienia oraz blokujących kontakt Porozumienie bez Przemocy przeciwstawia „język żyrafy” jego przeciwieństwu, czyli „językowi szakala”. Szakal jest symbolem języka i stanowiska, które prowadzi do użycia agresji jako formy obrony, sprzeciwu, ataków i buntu. To co jest jednak istotne to fakt, że nosimy w sobie zarówno „żyrafę” jak i „szakala”. Możemy więc przetłumaczyć nasze własne szakale na żyrafy, komunikujące się sercem do serca. Oto kilka przykładów języka szakala, których będziemy się wystrzegać: -udzielanie rady: Na twoim miejscu ja bym Myślę, że powinieneś Dlaczego nie zrobisz tak jak ja -tłumaczenie się Nie tak chciałem -załatwianie spraw Przestań się martwić -pocieszanie Robiłeś to co mogłeś, to nie był twój błąd -niedopuszczanie do siebie uczuć Uspokój się przyjedzie następny pociąg Nie ma sensu się zamartwiać -okazywanie współczucia O biedactwo -przesłuchiwanie Jak to się zaczęło? -przebijanie To jeszcze nic, powinieneś zobaczyć mnie, jak… -tonowanie Spokojnie to mija -krytykowanie Przesadzasz, Czy ty nigdy się nie nauczysz? Wszystkie te komunikaty, gdy spotka się z nimi osoba, która zaczyna opowiadać, co dzieje się w jej głębokich warstwach uczuciowych, powodują, że uczucia i potrzeby zostają stłumione, a możliwość stworzenia głębszego kontaktu się zmniejsza. (na podstawie : www.sanko.pl/images/sen_zyrafy.pdf) Uczucie złości- czyli jak sobie radzić z trudnymi uczuciami. Uczucie złości. Złość należy do uczuć pierwotnych. Towarzyszy nam przez całe życie w jego wszystkich okresach. Począwszy od niemowlęctwa aż do starości. Złość często jest utożsamiana z gniewem. Gniew tym różni się od złości, że zawsze skierowany jest ku innym osobom a złościć można się i na przedmioty ale też na samego siebie. Uczucie złości może manifestować się specyficznymi objawami: -czerwienieniem się -krzykiem, płaczem -tupaniem, -atakiem na inne osoby -atakiem werbalnym Różny jest poziom jej ujawniania. Młodsze dzieci wyrażają ją w sposób bezpośredni i otwarty, starsze zdarza się, że tłumią złość w sobie. Zdarzają się tez sytuacje gdy złość zostaje przemieszczona na osobę, która jest słabsza gdyż nie można okazać ją tej osobie, która ją wywołała. W chwilach złości nasze reakcje fizjologiczne to napięte mięsnie, wzrost ciśnienia krwi, zwiększony rytm serca, wynikiem czego jest charakterystyczny wyglądzmarszczone brwi, pobladłe policzki, zaciśnięte usta i pięści. Złość pojawia się w sytuacjach frustrujących (przerywanie zabawy, własna nieporadność) u starszych dzieci będzie ją wywoływała sytuacja ograniczająca swobodę ze strony innych, wtargnięcie w intymność, oskarżanie itp. Otwartość w wyrażaniu tego uczucia może mieć różne konsekwencje. Może dopomóc w osiągnięciu zamierzonego celu, obronie swych praw ale z drugiej strony niszczy związki między ludźmi, pogarsza trudne sytuacje, wywołuje chęć odwetu. Nie możemy jej uniknąć ale możemy nauczyć się nią kierować i sprawować nad nią kontrolę. Nie wystarczy wiedzieć jak ją rozładować gdyż to co prawda daje chwilowe oczyszczenie nie mniej ważne, chodzi jednak o to by umieć odróżnić ją od innych uczuć, nazwać ją, zastanowić się co nas wprowadziło w ten stan a od tego już niedaleka droga to tego by sobie z nią poradzić. Bowiem przeżywając złość otrzymujemy informację, że coś nas frustruje i przestrasza. Zdawanie sobie sprawy z tego co nas złości pozwala poradzić sobie z tym czego się boimy. Zyskujemy energię do działania, którą możemy wykorzystać by zmienić tę sytuację lub zrobić coś co pomoże nam zmniejszyć napięcie na przykład zrelaksować się (notatka sporządzona na podstawie książki I. Obuchowska- (2001) Jak sobie poradzić z niechcianymi uczuciami. Poradnik dla wychowawców i nauczycieli. Media Rodzina. 10. Bibliografia: Portmann R. : Gry i zabawy przeciw agresji, wyd. Jedność, Kielce 1999 Rosenberg M. B. (2003) Porozumienie bez przemocy. O języku serca. Warszawa Rogge J.U. : Agresja a wychowanie. Czy dzieci mają prawo do agresji? Wyd. Jedność, Kielce, 2007 Gąstoł A, Jegier A. : Mój złośnik czyli jak nauczyć dzieci mądrego radzenia sobie ze złością, Wyd. Difin , Warszawa 2012 Rumpf J. Krzyczeć, bić, niszczyć. Agresja u dzieci w wieku do 13 lat, GWP, Gdańsk, 2004 Rosenberg M. B. (2003) Porozumienie bez przemocy. O języku serca. Warszawa Kochańska M. Agresja w przedszkolu i nie tylko, Bliżej Przedszkola, część I, II, IIIlipiec, sierpień, wrzesień (2009) Program autorski „Jestem twórczym przedszkolakiem” Autorzy: Anna Andrzejak, Małgorzata Chojan, Izabela Grupa 11. Załączniki Zbiór zabaw Scenariusze zajęć Fragment książki: Czy my zawsze musimy się kłócić? Czyli o tym, jakie strategie radzenia sobie ze złością stosuje dziecko. Pomoc dla nauczycieli w celu zdiagnozowania jaka strategia przejawiania złości dominuje w zachowaniu dziecka.
