Narażenie zawodowe na naturalne promieniowanie nadfioletowe

Narażenie zawodowe na naturalne promieniowanie nadfioletowe
Naturalne promieniowanie UV stanowi zagrożenie dla dużej grupy pracowników wykonujących
prace na wolnym powietrzu. Jest ono przyczyną występowania różnego rodzaju chorób oczu i skóry,
w tym nowotworów skóry. Chociaż promieniowanie nadfioletowe jest uważane za czynnik szkodliwy
dla zdrowia, to jedynie ekspozycja na sztuczne źródła tego promieniowania podlega szczególnej
uwadze – istnieją odpowiednie wartości NDN, a także obligatoryjnie dokonywana ocena ryzyka
zawodowego pracowników eksponowanych na ich promieniowanie.
Liczba pracowników eksponowanych na naturalny nadfiolet jest znacznie większa niż pracowników
eksponowanych na sztuczne UV. Pomijanie tego szkodliwego czynnika przy ocenie ryzyka
zawodowego pracowników zatrudnionych na zewnętrznych stanowiskach pracy jest zjawiskiem
powszechnym i budzącym szczególne obawy.
Rodzaje promieniowania nadfioletowego:

UVC - 200-280 nm - Ten rodzaj promieniowania jest prawie całkowicie pochłaniany
przez warstwę ozonową atmosfery, otaczającą kulę ziemską, tak więc promienie UVC
nie występują w świetle słonecznym docierającym do powierzchni Ziemi. Promieniowanie
UVC wykorzystuje się na przykład w warunkach laboratoryjnych do sterylizacji czyli odkażania
i zabijania chorobotwórczych mikroorganizmów jak np. bakterii.

UVB - 280-320 nm - Stanowi ono 5 % całego promieniowania ultrafioletowego docierającego
do powierzchni Ziemi. To ono jest odpowiedzialne za pojawianie się rumienia i oparzeo
słonecznych, a także powoduje pigmentację czyli efekt opalonej skóry.

UVA - 320-400 nm - Promieniowanie UVA stanowi 95 % całego promieniowania
ultrafioletowego docierającego do powierzchni Ziemi. Nie powoduje powstawania rumienia
i poparzeo, natomiast powoduje pigmentację skóry czyli opaleniznę oraz jak się okazało
w ostatnim czasie to ono jest głównie odpowiedzialne za tzw. fotostarzenie się oraz zmiany
nowotworowe skóry.
Porównanie UVB i UVA:
Promieniowanie UVB
Promieniowanie UVA
Zakres długości fal 280-320 nm
Zakres długości fal 320-400 nm
Najsilniejsze w godzinach od 10 rano do 3 po Jego natężenie jest takie samo przez cały dzieo,
południu, w okresie letnim jego natężenie jest od wschodu do zachodu słooca, niezależnie od
najwyższe.
pogody oraz pory roku czyli zimą jest równie
intensywne jak latem.
Stanowi 5 % całego promieniowania UV Stanowi 95 % całego promieniowania UV
docierającego do Ziemi.
docierającego do Ziemi.
Jest ono filtrowane przez chmury i szyby okienne Nie zatrzymują go ani chmury, szyby okienne czy
lub samochodowe, tak więc w pochmurne dni samochodowe
czyli
nawet
siedząc w
oraz podczas pobytu w pomieszczeniach lub samochodzie lub w nasłonecznionym pokoju,
samochodzie dociera do nas mniejsza dawka bądź w pochmurny dzieo latem czy zimą
promieni UVB.
jesteśmy poddani działaniu takiej samej dawki
promieni UVA.
Ponieważ są to promienie o krótszej długości nie Jako promienie o dłuższym zasięgu penetrują
wnikają głęboko w skórę, głównie tylko do skórę bardzo głęboko, aż do poziomu skóry
poziomu naskórka.
właściwej.
To ono jest odpowiedzialne za rumieo Nie
wywołuje
rumienia.
Efekty
jego
posłoneczny i poparzenia skóry, gdyż mimo niekorzystnego działania są zauważalne po
krótszej długości promienie te posiadają wyższą latach, gdyż jego dawki kumulują się dając o
energię w porównaniu z promieniami UVA. Tak sobie znad w przyszłości np. w postaci
więc niekorzystne efekty działania promieni UVB zniszczonej, pokrytej licznymi zmarszczkami
są widoczne w krótkim czasie.
skóry lub zmianami nowotworowymi.
Powoduje
obniżenie
odporności W dużej mierze przyczynia się do zmian
immunologicznej organizmu, przez co także nowotworowych skóry.
przyczynia się do zmian nowotworowych, nie
tylko skóry, ale także innych organów.
Może byd jednym z powodów zadmy-choroby Przyczynia się do pojawiania się reakcji
oczu.
fotouczulających.
Jest główną przyczyną fotostarzenia się skóry.
Charakterystyka naturalnego promieniowania nadfioletowego:
Naturalnymi źródłami promieniowania nadfioletowego są: Słooce, nieboskłon, Księżyc, planety
oraz gwiazdy. Najważniejszym z punktu widzenia wpływu na życie na Ziemi naturalnym źródłem
promieniowania UV jest Słooce. Przy bezchmurnym niebie promieniowanie UV stanowi około 7%
całkowitej energii emitowanej w widmie promieniowania słonecznego docierającego do Ziemi.
Intensywność promieniowania UV przy powierzchni Ziemi zależy od:

czynników astronomicznych,

wysokości nad poziomem morza,

rozpraszania atmosferycznego,

stopnia zachmurzenia i zamglenia,

odbicia od powierzchni ziemi,

zawartości ozonu w atmosferze ziemskiej.
Oddziaływanie promieniowania nadfioletowego na zdrowie człowieka:
Działanie promieniowania nadfioletowego na człowieka ma charakter fotochemiczny a jego skutek
biologiczny zależy od ilości pochłoniętego promieniowania, długości fali i rodzaju eksponowanej
tkanki. Ilośd pochłoniętego przez tkankę promieniowania jest zależna od jej napromienienia
oraz współczynników odbicia i przepuszczania eksponowanej tkanki. Nadmierna ekspozycja
na promieniowanie nadfioletowe może spowodowad szkodliwe skutki dla zdrowia człowieka.
Promieniowanie UVA jest mniej szkodliwe niż inne zakresy, uszkadza włókna kolagenowe w skórze,
co przyspiesza procesy starzenia. Długoletnia ekspozycja na duże dawki promieniowania UVA może
powodowad zadmę (tzw. zadma fotochemiczna), czyli zmętnienie soczewki. Inne zakresy
promieniowania UV nie powodują zadmy, ponieważ są pochłaniane w całości przez rogówkę.
Nadmierna ekspozycja na promieniowanie UVB i UVC może prowadzid do skutków szkodliwych,
jak zaczerwienienie (erytema), oparzenia skóry, pigmentacja, zmiany przednowotworowe
i nowotworowe skóry oraz zapalenie spojówki i rogówki oka. Długa ekspozycja na działanie
promieniowania z tego zakresu ma związek ze zwiększoną częstością występowania raka skóry czerniaka, a także częstszych, chod mniej agresywnych nowotworów, jak płasko komórkowy,
podstawnokomórkowy.
Promieniowanie nadfioletowe wpływa również korzystnie na organizm człowieka. Korzystne
oddziaływanie nadfioletu polega między innymi na działaniu przeciwkrzywicznym. Pod wpływem tego
promieniowania zawarty w skórze człowieka 7-dehydrocholesterol ulega przekształceniu w witaminę
D3, która odgrywa ważną rolę w gospodarce wapniowofosforowej organizmu. Inne korzystne skutki
działania promieniowania UV na organizm człowieka to wzrost odporności, obniżenie ilości
cholesterolu, prowadzenie do szybszego gojenia się ran, ustępowania infekcji i niektórych chorób
skóry (w tym m. in. łuszczycy czy egzemy) a także do leczenia żółtaczki u noworodków.
W wyżej wymienionych przypadkach ekspozycja na promieniowanie UV odbywa się pod kontrolą
medyczną, a stosunek korzyści płynącej z tego typu terapii do ewentualnego ryzyka jej efektów
ubocznych są sprawą oceny medycznej.
Ekspozycja na naturalne promieniowanie nadfioletowe:
Z uwagi na wyżej wymienione skutki szkodliwe oddziaływania promieniowania nadfioletowego
na organizm człowieka, promieniowanie to zaliczane jest do czynników szkodliwych w środowisku
pracy.
Natężenie i częstotliwośd ekspozycji ludzi eksponowanych zawodowo na naturalne promieniowanie
nadfioletowe jest różna dla różnych grup zawodowych.
Według danych GUS, na zewnętrznych stanowiskach pracy, a tym samym eksponowanych
na naturalne promieniowanie w 2007 r. zatrudnionych było ok. 2,84 mln pracowników co stanowiło
ok. 20,5% wszystkich zatrudnionych w Polsce.
Wartości natężenia i częstotliwości ekspozycji mają bezpośredni wpływ na poziom ryzyka wystąpienia
skutków ubocznych dla zdrowia człowieka.
Przy przeprowadzaniu analizy zagrożeo zdrowia pracowników eksponowanych na naturalne
promieniowanie nadfioletowe uwzględnia się następujące czynniki:

lokalne natężenie promieniowania UV określone przez indeks UV (na terenie Polski),

szacunek liczby osób zatrudnionych na różnych zewnętrznych stanowiskach pracy,

szacunkowy czas i częstotliwośd ekspozycji różnych grup zawodowych.
Najbardziej narażeni na naturalne promieniowanie nadfioletowe są rolnicy, pracownicy budowlani
wykonujący roboty stanu surowego, marynarze oraz ratownicy wodni.
Rolnicy – najliczniejsza grupa zawodowa spośród wymienionych, czas trwania ich ekspozycji w ciągu
dnia jest długi, zagrożenie wystąpienia skutków szkodliwych ekspozycji na naturalne UV jest duże.
Pracownicy budowlani – ekspozycja na promieniowanie o dużym natężeniu występuje codziennie,
także w sezonie zimowym.
Marynarze i ratownicy wodni – duża ekspozycja, będąca wynikiem jej dużego natężenia i częstości,
a także brakiem naturalnych osłon przed promieniowaniem UV.
Pracownicy zatrudnieni na zewnętrznych stanowiskach pracy często noszą nieodpowiednie
do poziomu naturalnego promieniowania UV ubrania robocze:

brak nakrycia głowy,

koszule bez rękawów lub z krótkim,

krótkie spodenki,
co znacząco wpływa na zwiększenie ryzyka występowania u nich odległych w czasie skutków
szkodliwych dla zdrowia.
Ponadto pracodawcy nie ograniczają ekspozycji pracowników np. przez:

ograniczenie czasu ekspozycji zwłaszcza w godzinach okołopołudniowych,

rotacja pracowników na stanowiskach,

wyposażenie w odpowiednie środki ochrony indywidualnej (głowy, szyi, oczu).
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2008 r. zmieniające
rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bhp (Dz. U. z 2008 Nr 108, poz. 690) pracodawca
ma obowiązek zapewnienia pracownikom bezpieczeostwa i higieny pracy poprzez zapobieganie
zagrożeniom oraz przeprowadzania oceny ryzyka związanego z zagrożeniami, które nie mogą byd
wykluczone, co dotyczy m. in. naturalnego promieniowania UV.
Źródło:
1.
2.
3.
„BEZPIECZEOSTWO PRACY – nauka i praktyka” 1/2010
„BEZPIECZEOSTWO PRACY – nauka i praktyka” 7-8/2011
„Ocena narażenia na promieniowanie nadfioletowe z zastosowaniem indywidualnych
fotochromowych dozymetrów” – praca naukowo badawcza z zakresu prewencji wypadkowej;
dr inż. A. Pościk, dr inż. A. Wolska, dr inż. G. Owczarek Warszawa 2009 r.
4. http://pl.wikipedia.org/wiki/Promieniowanie_UV
5. http://mediweb.pl/beauty/wyswietl_vad.php?id=905