Kryteria (wyznaczniki) zdrowia – potoczne definicje zdrowia
Transkrypt
Kryteria (wyznaczniki) zdrowia – potoczne definicje zdrowia
Kryteria (wyznaczniki) zdrowia – potoczne definicje zdrowia Boczkowski, Włodarczyk, 1988 Jakie kryteria pozwalają człowiekowi uznać się za osobę zdrową? Pytanie do respondentów: „Kiedy z całym przekonaniem mógłbyś powiedzieć o sobie, że jesteś zdrowy?” 1) gdy dobrze sie czuje i nic mi nie dolega (32%) 2) gdy czuję sie silna/y i energiczna/y oraz mam ochotę zabrać sie do czegoś nowego (40%) 3) gdy mam normalne ciśnienie i wyniki analiz w normie (10%) 4) gdy nie jestem chora/y (18%) Najczęściej wskazywane przez respondentów kryteria zdrowia: 1) kryterium medyczne – wyniki analiz w normie, lekarz nie stwierdza choroby (40,3%) 2) kryterium witalistyczne – człowiek silny i energiczny (25,1%) 3) brak poczucia dyskomfortu - dobre samopoczucie pod każdym względem oraz brak choroby (44,2%) 4) kryterium funkcjonalistyczne – sprawne wywiązywanie sie z obowiązków w pracy i w domu (20,9%) 5) kryterium funkcjonalistyczne zmodyfikowane – tzw. productive life - rozwijanie własnych zdolności i wykorzystywanie ich dla siebie i społeczeństwa (9,7%) 6) równowaga – poczucie spokoju, opanowanie, umiejętność radzenia sobie z przeciwnościami losu (28,8%) Gdy badani mogli łączyć ze sobą różne kryteria, tylko nieliczni – 7% uznali za wystarczające do określenia zdrowia kryterium medyczne, 60% uważało zaś to kryterium za daleko mniej ważne niż inne. Wniosek: Medyczny sposób pojmowania zdrowia nie występuje raczej w odosobnieniu od spojrzenia na swoje zdrowie jako zjawisko w kontekście psychospołecznym. Większość respondentów traktuje zdrowie jako zjawisko wielowymiarowe, na które składa się wiele różnych stanów. Puchalski – w ogólnych przeświadczeniach zawartych w potocznym rozumieniu zdrowia a zwłaszcza w pojęciu samopoczucia, kryją sie treści złożone i trudne dla respondentów do zwerbalizowania. Herzlich: trzy typy potocznego rozumienia zdrowia: 1. zdrowie w próżni – bycie zdrowym (being): - brak choroby i brak uświadomienia sobie posiadania ciała; zdrowiem jest stan naturalności; zdrowie to życie bez konieczności zwracania na nie uwagi; charakterystyczny dla powierzchownych form świadomości zdrowotnej, brak poczucia przepływającego życia; zdrowie to życie bez konieczności zwracania na nie uwagi, zdrowie staje sie przedmiotem uwagi jedynie okazjonalnie- zwłaszcza wtedy gdy zostanie zanegowane- np. w wyniku pojawienia sie choroby, w innych sytuacjach nie zwraca sie na nie uwagi; pusty zakres tego pojęcia - brak w nim pozytywnych wartości, nawet gdy zwróci ono na siebie uwagę to nie może stać się przedmiotem głębszych przemyśleń i odczuć. 2. rezerwy zdrowia – posiadanie zdrowia (having): 1 - traci swoja okazjonalność, wyeksponowana zostaje pozytywna zawartość i cechy osobowe; zdrowie pojmowane jako stały atrybut człowieka, podlegający jego indywidualnej ocenie; względnie stała obserwacja zdrowia; oznacza nie tyle brak, ile posiadanie kapitału w postaci siły fizycznej - potencjalnej odporności na wszelkie choroby - siła, moc, krzepa, przeciwstawianie się zagrożeniom 3. równowaga – dążenie do zdrowia (doing): - przyjęcie przez dana osobę określonej dla siebie normy, której osiągniecie nazywane jest zdrowiem; silnie zindywidualizowany charakter; odzwierciedlenie podstawowych, kojarzonych ze zdrowiem pragnień danej osoby; obejmuje szeroki zakres doznań: poczucie doskonałości, zasób energii, brak zmęczenia, odczucie szczęścia, dobre relacje z innymi, aktywność itd. Jedną z cech charakterystycznych potocznego myślenia o zdrowiu jest występowanie sprzeczności człowiek może określać siebie jednocześnie zdrowym i chorym. Może myśleć o swoim zdrowiu jako o braku choroby i jednocześnie nie traktować swojej choroby jako poważnej. Brak choroby jest tylko jednym z kryteriów myślenia o własnym zdrowiu a pojęcie zdrowia w wielu sytuacjach nie jest przeciwstawne pojęciu choroby. Aby człowiek zanegował poczucie dobrego zdrowia, często muszą być spełnione również inne warunki oprócz zauważenia u siebie choroby. Sęk: kategoria zdrowia zawiera wiele współzależnych wymiarów a jego istotę stanowi harmonia. między ciałem, psychiką i środowiskiem przyrodniczo - społecznym. Badania wykazują więc jak wieloznaczne jest pojęcie zdrowia w myśleniu potocznym i jak wiele różnych kryteriów ono obejmuje. Bibliografia: Dolińska-Zygmunt, G. (1996). Elementy psychologii zdrowia. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławkiego. Puchalski, K. (1997). Zdrowie w świadomości społecznej. Łódź: Krajowe Centrum Promocji Zdrowia W Miejscu Pracy. 2