Chwościk buraka (Cercospora beticola Sacc.)
Transkrypt
Chwościk buraka (Cercospora beticola Sacc.)
SESVANDERHAVE Poland Sp. z o.o. ul. Warszawska 43, 61-028 Poznań tel. +48 061 650 31 62 fax +48 061 650 31 63 www.sesvanderhave.com Jednym z najgroźniejszych wrogów plantatora buraków cukrowych jest wywoływana przez grzyby choroba: Chwościk buraka (Cercospora beticola Sacc.) Hodowcy pracują nad wyhodowaniem odmian tolerancyjnych lub odpornych na te chorobę, jednak dotychczasowe odmiany tylko w niewielkim stopniu spełniają pokładane w nich nadzieje. Ciągle podstawowym środkiem do walki z chwościkiem pozostaje chemia. SESVANDERHAVE wychodząc naprzeciw potrzebom plantatorów poprosił naukowców z Instytutu Przemysłu Cukrowniczego o opracowanie praktycznych zaleceń. Chwościk buraka do niedawna silnie atakował plantacje w rejonach południowo-wschodniej Polski, znajdując tam dogodne do rozwoju warunki. Obecnie swym zasięgiem ogarnia teren całego kraju. Główne przyczyny wzrostu zagrożenia upraw buraka cukrowego chwościkiem to: • wprowadzenie do uprawy wielu odmian buraka cukrowego wrażliwych na chorobę, • pozostawianie na polu zainfekowanych liści buraka (główne źródło zakażenia), • za krótka rotacja w płodozmianie, • bliskie sąsiedztwo dużych plantacji nie zawsze w porę chronionych przed infekcją grzyba. Opis choroby Choroba może pojawiać się już bardzo wcześnie, w końcu czerwca lub na początku lipca. Grzyb przedostaje się na plantacje w postaci zarodników przenoszonych przez wiatr i krople deszczu. Kiełkują one na wilgotnej powierzchni liścia, a strzępki grzyba wnikają przez szparki oddechowe do tkanki miękiszowej. W dogodnych warunkach od trafienia zarodnika na liść do wytworzenia przez grzyb zarodników gotowych do zakażania nowych roślin może minąć tydzień. Dlatego niesłychanie ważnym jest wybór właściwego terminu oprysku. Pierwsze symptomy pojawiają się ogniskowo na kilku roślinach, następnie choroba szybko rozprzestrzenia się na całą plantację. Na początku infekcji na starszych liściach pojawiają się małe okrągławe szare plamki otoczone najczęściej brunatno-czerwoną obwódką. W warunkach sprzyjających rozwojowi (wysoka wilgotność i temperatura powietrza powyżej 17°C, optymalna 27°C) liczba plamek szybko się zwiększa, plamki łączą się ze sobą i następuje całkowite zaschnięcie porażonych liści. Choroba postępując przenosi się na coraz młodsze liście. Przy silnej presji patogena w krótkim czasie uszkodzeniu ulega całe ulistnienie. Roślina broniąc się wytwarza nowe liście, kosztem masy korzeni i plonu cukru. Na skutek nadmiernego wytwarzania liści głowa buraka wydłuża się, w charakterystyczny stożkowaty kształt. Liść porażony przez chwościk buraka. Skutki gospodarcze Chwościk buraka cukrowego stanowi poważne zagrożenie dla uprawy. Jest chorobą o znaczeniu ekonomicznym, ponieważ wpływa na wielkość i jakość uzyskanego plonu. Przy silniejszym porażeniu roślin zmniejszona asymilacja prowadzi do obniżenia plonu korzeni nawet o ponad 25% i zawartości cukru o ponad 3%. Straty na polach nie chronionych przed chorobą lub chronionych zbyt późno mogą całkowicie przekreślić spodziewane zyski plantatora. Przy dużym nasileniu chwościka należy liczyć się z niepełnym zwrotem nakładów poniesionych na robociznę i środki produkcji. W tabeli 1 i 2 przedstawiono wpływ środka o działaniu układowym stosowanego jednokrotnie i dwukrot- nie w ochronie odmiany wrażliwej i tolerancyjnej w stosunku do chwościka buraka na % zawartości cukru, plon korzeni i cukru z hektara. Porażenie roślin przez chwościk buraka w roku 2007 na plantacjach zlokalizowanych w rejonie Warszawy było znaczne (patrz kontrola bez zabiegu). Tabela 1. Wpływ jednokrotnego i dwukrotnego zabiegu fungicydem na % zawartości cukru, wysokość plonu korzeni oraz technologicznego plonu cukru z hektara – IPC Leszno k/ Warszawy 2007 r. ODMIANA WRAŻLIWA NA CHWOŚCIK BURAKA % porażenia roślin miesiąc przed zbiorem % porażenia roślin w czasie zbioru zawartość cukru % plon korzeni t/ha technologiczny plon cukru t/ha Kontrola bez zabiegów ochronnych 50,75 79,88 13,85 52,41 5,99 fungicyd 24,34 71,63 16,48 60,74 8,43 fungicyd × 2 24,06 51,75 17,29 64,78 9,43 Tabela 2. Wpływ jednokrotnego i dwukrotnego zabiegu fungicydem na % zawartości cukru, wysokość plonu korzeni oraz technologicznego plonu cukru z hektara – IPC Leszno k/ Warszawy 2007 r. ODMIANA TOLERANCYJNA NA CHWOŚCIK BURAKA % porażenia roślin miesiąc przed zbiorem % porażenia roślin w czasie zbioru zawartość cukru % plon korzeni t/ha technologiczny plon cukru t/ha Kontrola bez zabiegów ochronnych 40,47 74,25 16,29 60,09 8,67 fungicyd 20,38 60,75 16,90 68,65 10,36 fungicyd × 2 19,75 44,56 17,39 72,87 11,44 Zapobieganie i zwalczanie choroby Sposobem na zmniejszenie zagrożenia roślin chwościkiem, a także przesunięcie na późniejszy termin infekcji plantacji jest: • ograniczenie źródeł infekcji pierwotnej polegające na: - starannym przyorywaniu po zbiorze liści lub ich resztek, - właściwym zmianowaniu. Przerwa w uprawie buraków na danym polu musi wynosić co najmniej 2 a nawet 3 lata (grzyb utrzymuje się w glebie w stadium spoczynku przez okres ponad 2 lat), • zapewnienie optymalnego wzrostu roślin (dobra plantacja jest mniej podatna na infekcję), • dobór odmian buraka cukrowego mniej wrażliwych na porażenie chwościkiem buraka. Podstawą opanowania choroby jest uchwycenie w porę momentu jej wystąpienia i wykonanie zabiegu ochronnego odpowiednim środkiem grzybobójczym (fungicydem). Konieczne jest stałe lustrowanie plantacji i to nie tylko na jej obrzeżach. Pierwszy zabieg należy wykonać po stwierdzeniu początkowych objawów infekcji na 5% roślin, które pojawią się w terminie do 5 sierpnia. Gdy choroba zacznie rozwijać się później, między 5 a 15 sierpnia sygnałem do wykonania zabiegu jest porażenie 15 procent roślin, między 15 sierpnia a 5 września 45% roślin. Następny zabieg wykonujemy, gdy przed 5 września po pierwszym oprysku liczba roślin z objawami zaatakowania przez chwościk wzrośnie do 45%. Ostatni opłacalny zabieg, gdy występuje taka konieczność, wykonuje się na miesiąc przed planowanym zbiorem. Do ochrony przed chwościkiem buraka są środki o działaniu kontaktowym i układowym. Środki o działaniu kontaktowym nie wnikają do tkanek liścia i stosuje się je zapobiegawczo po zaobserwowaniu pierwszych symptomów choroby. Środki o działaniu układowym wnikają do tkanek liści zwalczając patogena. Działają dłużej niż kontaktowe (maksimum 4 tygodnie). Stosowane są zapobiegawczo i interwencyjnie. Niestety obecnie z różnych względów liczba dostępnych środków zarejestrowanych do ochrony buraka przed chwościkiem buraka, a także innymi chorobami liści (brunatna plamistość liści, mączniak prawdziwy, rdza) drastycznie zmalała. Tabela 3. Wykaz środków zalecanych do zwalczania chwościka buraka i innych chorób grzybowych liści buraka cukrowego. Nazwa środka Środki kontaktowe Antracol 70 WG Manconex 80 WP Środki układowe Orius 250 EW Sfera 267,5 EC125 SL Soprano 125 Tango Star 334 SL Tebu 250 EW Zwalczane choroby Substancja aktywna Dawka l, kg/ha propineb mancozeb 2,0 – 2,5 2,0 – 3,0 + + tebukonazol trifloksystrobina + cyprokonazol epoksykonazol epoksykonazol + fenpropimorf tebukonazol 0,8 0,5 – 0,7 1,0 1,0 0,8 + + + + + chwościk buraka mączniak prawdziwy + + brunatna plamistość liści rdza buraka + + + + + + dr Jolanta Kositorna