Budownictwo energooszczędne
Transkrypt
Budownictwo energooszczędne
Business Project Projekt biznesowy: Budownictwo energooszczędne Strategia dla Bydgoskiego Parku Przemysłowo - Technologiczny Liubov Diachevska, Ágnes Fülep, Katarzyna Pająk, Mateusz Smoter, Paulina Wójcik 0 Summer Academy the Challenges of Sustainable Development 2013 Projekt Biznesowy Organizator Partner biznesowy Sponsor Projekt współfinansowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Fundacja Sendzimira Partner Miasto Toruń Niniejszy raport został przygotowany przez uczestników Akademii Letniej "Wyzwania zrównoważonego rozwoju w Polsce”, Toruń 2013, w ramach projektu zrównoważony rozwój biznesu. 1 Summer Academy the Challenges of Sustainable Development 2013 Projekt Biznesowy Spis treści Wstęp ....................................................................................................................................................... 3 Ogólne informacje o projekcie ................................................................................................................ 3 Zrównoważony biznes ............................................................................................................................. 3 Analiza interesariuszy ............................................................................................................................. 6 Strategia ................................................................................................................................................... 8 Dobre praktyki ....................................................................................................................................... 12 Podsumowanie....................................................................................................................................... 15 Aneks 1. Firmy przynależne do Klastra ............................................................................................... 15 Aneks 2. Ameba jako narzędzie dyfuzji innowacji .............................................................................. 16 Aneks 3. Global Reporting Initiative………………………………………………………………......17 2 Summer Academy the Challenges of Sustainable Development 2013 Projekt Biznesowy Wstęp Niniejszy raport został przygotowany przez uczestników Akademii Letniej „Wyzwania Zrównoważonego Rozwoju w Polsce”, która została zorganizowana przez Fundację Sendzimira w dniach od 7 do 27 lipca 2013 r. w Przysieku koło Torunia. W ramach projektu biznesowego, autorzy nawiązali współpracę z Bydgoskim Parkiem Przemysłowo - Technologicznym (BPPT) w celu przygotowania raportu na temat strategii zrównoważonego rozwoju dla firmy. Raport ten analizuje projekt realizowany przez BPPT we współpracy z innymi firmami i instytucjami, którego celem jest budowanie energooszczędnych budynków w Bydgoszczy opierających się na modelu domu pasywnego. Budowa domu pasywnego jest innowacyjnym oraz jednocześnie zrównoważonym projektem. W tej chwili domy pasywne nie są popularne w Polsce, więc w przypadku powodzenia projektu, klaster wspierany przez BPPT może być innowatorem tego rodzaju budynków. Przygotowaliśmy analizę SWOT, która ukazuje mocne i słabe strony, a także szanse i zagrożenia projektu w celu ukazania perspektywy rentowności biznesu. W celu oceny wpływu projektu na zrównoważony rozwój możemy oszacować jego wpływ na środowiskowo, społeczeństwo i kwestie gospodarcze. Celem naszego raportu było zaproponowanie działań w zakresie promocji i raportowania wyników tego typu domów. Aby zrealizować ten cel, dokonaliśmy analizy interesariuszy, w której określone zostały główne zainteresowane strony i ich role. Następnie zastosowaliśmy narzędzie „Ameba”, która pokazuje, jak nowy pomysł może być promowany oraz które rodzaje podmiotów są niezbędne w celu przekazywania idei. Strategia jest zbudowana na podstawie interesariuszy oraz analizy narzędziem „Ameba”. Wyjaśnia, jak grupa zainteresowanych, może podchodzić do projektu oraz jak może przyczynić się do jego powodzenia. Przewidzieliśmy również przykłady dobrych praktyk, które mogą być włączone w działania. Dzięki tym informacjom, Klaster może korzystać z rozwiązań w zakresie raportowania, komunikacji i rozwoju idei energooszczędnych domów. Ogólne informacje o projekcie BPPT jest jednym z największych parków przemysłowych i technologicznych w Polsce, który ułatwia inwestycje firmom polskim i międzynarodowym. Zarząd BPPT uczestniczy w projekcie Klastra, wraz z ośmioma innymi firmami z zewnątrz. Choć geograficznie nie znajdują się one na tym samym terytorium, pracują w tej samej dziedzinie i uważają się za Klaster. Celem projektu jest budowa domu pasywnego w centrum Bydgoszczy i promowania zrównoważonych praktyk budowlanych w regionie. Projekt ten ma kluczowe znaczenie dla promowania modelu pasywnego domu, gdyż większość ludzi i firm nie jest świadoma jego zalet. Powszechną obawą jest to, że koszty zbudowania domu pasywnego są wyższe niż domów standardowych, co jest prawdą, jednak w dłuższej perspektywie dom pasywny przynosi znaczne korzyści finansowe, które rekompensują początkowe koszty. Zrównoważony biznes Zrównoważony rozwój odnosi się do "rozwoju, który zaspokaja potrzeby obecnego pokolenia bez umniejszania szans przyszłych pokoleń do zaspokajania własnych potrzeb"1. Odnosząc tą ogólną zasadę do przedsiębiorstw i życie prywatnego oznacza to utrzymanie lub zwiększenie rozwoju gospodarczego i dobrobytu społeczności, jednocześnie chroniąc i odbudowując środowisko naturalne, na którym zależy ludziom i całej gospodarce. Podsumowując, biznes jest opisany, jako zrównoważony, jeśli spełnia następujące kryteria: 1. Włącza zasady zrównoważonego rozwoju w swoje decyzje biznesowe. 2. Dostarcza produkty i usługi przyjazne środowisku. 1 http://www.worldbank.org/depweb/english/sd.html 3 Summer Academy the Challenges of Sustainable Development 2013 Projekt Biznesowy 3. Podejmuje trwałe zobowiązanie przestrzegania zasad ochrony środowiska w swojej działalności2. Biorąc pod uwagę powyższe definicje uważamy, że projekt prowadzony przez Klaster doskonale wpisuje się w tę koncepcję i może być postrzegany, jako innowacyjny projekt, który ma na celu budowanie świadomości ludzi i zmianę wzorców biznesowych w kierunku zrównoważonego rozwoju. Aktualny stan, wyzwania i szanse dla energooszczędnych budynków w Polsce Pasywne i energooszczędne budynki nie są zbyt popularne w Polsce. Obecnie, w międzynarodowej bazie wybudowanych pasywnych domów, która obejmuje już ponad 2080 budynków pasywnych na całym świecie, znajdują się jedynie trzy konstrukcje zrealizowane w Polsce. Dwa z polskich domów pasywnych to domy jednorodzinne, a trzeci to budynek typu bliźniak. Główne wyzwania dla realizowania idei energooszczędnych domów w Polsce przedstawiono w Tabeli 1. Tabela 1. Analiza SWOT Pochodzenia wewnętrznego (cechy systemu) Pomocne w osiągnięciu celu 2 Mocne strony innowacyjne rozwiązania zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju konstrukcja domu ma niewielki wpływ na przyrodę niższe koszty utrzymania wiedza ekspertów z klastra klaster jako przykład skutecznego partnerstwa publiczno-prywatnego administracja publiczna może być zainteresowana promowaniem zrównoważonego budownictwa Utrudniające osiągnięcia celu Słabe strony słaba komunikacja z niektórymi zainteresowanymi stronami (społeczeństwo, organizacje pozarządowe) brak doświadczenia we wspólnej pracy pomiędzy podmiotami skupionymi w klastrze brak wiedzy na temat rzeczywistych kosztów i efektywności tej technologii (budynek jako eksperyment) http://www.cityofslt.us/index.aspx?NID=656 4 Summer Academy the Challenges of Sustainable Development 2013 Projekt Biznesowy Pochodzenia zewnętrznego (cechy środowiskowe) Możliwości rosnąca liczba klientów zainteresowanych rozwiązaniami ekologicznymi rosnąca liczba inwestorów zainteresowanych rozwiązaniami ekologicznymi koncepcja sprawdzona w Europie Zachodniej korzystne zmiany polityczne w UE i w Polsce poprawa sytuacji materialnej Polaków (coraz więcej osób, które chcą być oryginalne lub / i mogą pozwolić sobie na innowacje) potencjał rynku w Polsce i dobrze rozwinięty rynek w Europie Zachodniej strategia ochrony środowiska UE i Polski będzie wspierać innowacyjne rozwiązania dla zrównoważonego rozwoju możliwość pozyskania dodatkowego finansowania badań i rozwoju w ramach programów ochrony środowiska oraz innowacji Zagrożenia społeczna trudność w rozumieniu nowoczesnych technologii zbyt wolne tempo zmian prawnych i społecznych, które utrudniają proces realizacji projektu Niebezpieczeństwo przewyższenia korzyści przez koszty nie istnieje silna profesjonalna sieć wspierająca zrównoważoną architekturę negatywne zmiany w polityce/nieskuteczna realizacja polityki ekologicznej konkurencja z lepiej rozwiniętych w tym obszarze rynków zachodnich niepewna sytuacja gospodarcza spowodowana recesją brak wiedzy społeczeństwa na temat pasywnych / energooszczędnych budynków brak chęci ludzi do inwestowania w innowacyjne rozwiązania, niski popyt na takie budynki związany z dużą różnicą między kosztami domów pasywnych i standardowych oraz z brakiem świadomości na temat korzyści ekonomicznych, społecznych i środowiskowych ryzyko finansowe wynikające z wysokich kosztów budowy i niepewnego popytu brak profesjonalnej współpracy w dziedzinie energooszczędnego projektowania, budowy i doradztwa W celu zwiększenia świadomości społecznej, klaster powinien przekonać interesariuszy, że idea energooszczędnego budynku ma wiele korzyści dla użytkowników – właścicieli tego typu domów. Eksperymentalny budynek powinien służyć jako narzędzie praktycznego prezentowania tej idei. Poniżej Tabela 2 przedstawia ekonomiczne, środowiskowe, społeczne korzyści energooszczędnych domów. Tabela 2. Ekonomiczne, środowiskowe i społeczne korzyści domów energooszczędnych Ekonomiczne Redukcja kosztów zużycia energii Niższe koszty utrzymania domu Mniejsza zależność od zewnętrznych źródeł zasilania Obniżenie rachunków za usługi komunalne i utrzymanie domu Rabaty, ulgi podatkowe i inne zachęty finansowe Dodatkowe środki na badania i rozwój Środowiskowe Niższy ślad ekologiczny Minimalne zużycie energii i paliw kopalnych Mniejsze zużycie wody Społeczne Komfort życia Izolacja zmniejsza natężenie hałasu i innych dźwięków zewnętrznych Wysoka jakość powietrza wewnątrz budynków Komfortowa temperatura 5 Summer Academy the Challenges of Sustainable Development 2013 Projekt Biznesowy Analiza interesariuszy Kiedy staramy się wprowadzić nowe rozwiązanie na rynku, niezwykle ważne jest to, aby informować wszystkie zainteresowane strony o działaniach, które mamy zaplanowane. Dlatego zdecydowaliśmy się pogrupować najważniejszych interesariuszy na 8 grup: Klaster, klienci, administracja publiczna, środowisko, rynek, społeczeństwo, pracownicy i dostawcy. Skupiliśmy się na instytucjach, firmach i osobach, które mają bezpośredni wpływ na przyszłość projektu budynku pasywnego, a także tych, którzy będą odpowiedzialni za realizację budynku w mieście. 6 Summer Academy the Challenges of Sustainable Development 2013 Business Project Rysunek 1. Mapa interesariuszy 7 Summer Academy the Challenges of Sustainable Development 2013 Business Project Kolejnym krokiem identyfikacji interesariuszy było wykorzystanie narzędzia „Ameba” (załącznik 2) stworzonego przez Alana AtKisson. Posługując się teorią dyfuzji innowacji, pokazuje ono w metaforyczny sposób role, jakie dane grupy interesariuszy mogą odgrywać we wdrażaniu innowacyjnych rozwiązań. W Aneksie 2 szerzej opisujemy każdą z tych ról. INNOWATORZY (INNOVATOR) o KLASTER (CLUSTER) - rozpoczął proces budowy domu pasywnego, który nie jest jeszcze zbyt powszechny w Polsce, a także zamierza wykonać ten projekt w sposób innowacyjny poprzez zbudowanie konsorcjum / klastra firm z różnych specjalizacji. AGENT ZMIAN (CHANGING AGENT) o Media – szczególnie te które, są związane z zagadnieniami środowiskowymi, jak i te specjalizujące się w tematyce budowlanej. Należy dodać również media lokalne, które są zainteresowane rozwojem regionu. o Instytucje edukacyjne - najważniejsze wydają się uniwersytety, szczególnie te, które specjalizują się w tematyce budowlanej, , na przykład Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie (wkrótce będzie organizowała konferencję na temat " “Intelligent Building Technologies & Multimedia Management IBTMM 2013", na którym pojawi się także wykład na temat budownictwa pasywnego), o polski i zagraniczne organizacje pozarządowe, które są zainteresowane tematem budownictwa pasywnego, ochrony środowiska, etc.. o Ludzie, którzy już zbudowali dom pasywny, zarówno właściciele pasywnych domów jak i firmy, które te domy wybudowały. TRANSFORMATORZY (TRANSFORMER) o Administracja publiczna - samorząd lokalny w Bydgoszczy, władze województwa ( mogą one zadecydować o promowaniu budownictwa energooszczędnego w skali całego regionu) i inne organy władzy publicznej, o Władze departamentu: planowania przestrzennego, ochrony środowiska, gospodarki MAINSTREAMERZY (MAINSTREAMERS) o Obecni i potencjalni klienci, o Lokalna społeczność. REAKCJONIŚCI (REACTIONARY) o Konkurencja (firmy, które budują “starym sposobem”). . W kontekście powyższej analizy, BPPT można określić jako agenta zmian, który chce wprowadzić ideę budynków energooszczędnych w życie. Dobrze jest uświadomić sobie, jaką rolę w tym procesie mogą odegrać poszczególne podmioty, aby przygotować dobrą strategię komunikacji i budowania współpracy. Agenci zmian powinni włączyć do działania innych agentów zmian, innowatorów i transformatorów w celu przekonania mainstreamerów. Współdziałanie w tym celu wydaje się kluczowe dla powodzenia tego projektu. Strategia Poprzednie rozdziały pokazały, że projekt realizowany przez klaster może być postrzegany w szerszym kontekście idei zrównoważonego rozwoju. W związku z tym, w trakcie procesu komunikacji proponujemy uwzględnić trzy filary zrównoważonego rozwoju, jakimi są wartości ekonomiczne, środowiskowe i społeczne. Poniżej prezentujemy niektóre rozwiązania i dobre praktyki, które mogą stać się inspiracją w realizacji celów zrównoważonego rozwoju. Proponujemy proces, w którym firma będzie koncentrować się na sprawozdawczości, komunikacji i rozwoju idei energooszczędnych budynków w Polsce. 8 Summer Academy the Challenges of Sustainable Development 2013 Projekt Biznesowy Strategia dla członków klastra Cel-wzmocnienie współpracy Współpraca pomiędzy firmami w klastrze jest niezbędna, aby projekt osiągnął sukces. Podmioty te jako partnerzy mogą dzielić się swoimi środkami i wiedzą fachową, organizować spójną pracę, a także wspólnie pracować nad rozwiązaniami strategicznymi i taktycznymi. Co więcej współpraca przy projekcie może przynosić zaangażowanym podmiotom także, wymierne korzyści finansowe, takie jak: ograniczenie łącznych kosztów projektu przez podzielenie ich pomiędzy firmy przy jednoczesnym podniesieniu jakości wykonania poprzez realizację projektu z zaangażowaniem własnych zasobów i specjalistycznej wiedzy. Co więcej, jeśli projekt zakończy się sukcesem – firmy zrzeszone w ramach klastra mają szansę na przewagę konkurencyjną, jako grupa doświadczonych i wzajemnie uzupełniających się podmiotów, które są w stanie realizować projekty w sposób kompleksowy. Wzmocnienie współpracy może odbywać się w formie organizacji spotkań i warsztatów, podczas których uczestnicy klastra mogą lepiej poznać swoje cele oraz oczekiwania, co wpłynie pozytywnie na zaufanie i wspólną wizję projektu . Organizacje pozarządowe i media (agenci zmian) Cel-zaangażowanie w promocję energooszczędnego budownictwa. Ta grupa interesariuszy może mieć największy wpływ na projekt, jako grupy go wspierające i promujące, które mogą przekazać ten pomysł potencjalnym jego nabywcom, władzom lokalnym i społecznościom lokalnym. Główną możliwością współpracy jest organizacja różnych imprez tematycznych, udostępniających informacje na temat energooszczędnych domach, a także otwarcie budynku dla szerokiej publiczności (Tabela 3). Załączone dobre praktyki przedstawiają różne sposoby budowania tego typu współpracy. Potencjalni członkowie Klastra (sektor budownictwa oraz architekci, projektanci, wykonawcy, instalatorzy) (mainstreamers) Cel – zaangażowanie specjalistów w ramach klastra Możliwymi narzędziami do zaangażowania nowych firm w realizację projektu klastra są: Techniczne warsztaty, seminaria, szkolenia przydatne w celu zapewnienia szczegółowej wiedzy w kwestiach technicznych. Edukacja wydaje się niezbędna, ponieważ prace związane z projektowaniem, budową i remontem większej ilości energooszczędnych budynków wymagają zmiany metod pracy nie tylko specjalistów w sektorze budowlanym, ale także architektów, projektantów, konstruktorów, wykonawców, instalatorów itd. Są one również ważną częścią "marketingu" energooszczędnego budownictwa. Certyfikacja i oznakowanie budynków i urządzeń, jako potwierdzenie wysokiej jakości produktu i silnej pozycji na rynku. Służy firmom, które zamierzają przystąpić do klastra jako gwarancja jakości i potencjał do rozwoju. Użycie narzędzi zrównoważonego rozwoju biznesu jak GRI, ISO 14001, KNX do zwiększania przejrzystości zaufania, ale też monitorowania efektów oraz ujednolicenia przekazywanych przez firmy danych. Wykorzystanie zagranicznych przykładów budowania partnerstw (patrz: Carbon20 - Dobra Praktyka nr 5) w celu przyciągnięcia innych firm do udziału w projekcie. Lokalne władze (transformatorzy) Cel- zaangażowanie władz lokalnych do współpracy przy projekcie Władze lokalne mogą odegrać istotną rolę we wdrażaniu innowacji, jako mediatorzy i zwolennicy inicjatywy. Dlatego współpraca z lokalnymi władzami może mieć decydujący wpływ na końcowy rezultat projektu. Urząd Miasta może zapewnić miejsce do organizowania lokalnego Centrum Informacji Efektywności Energetycznej. Osoby zainteresowane tematem, mogłyby tam otrzymać informację na temat możliwych rozwiązań technicznych, a także o tym gdzie mogą znaleźć firmę zajmującą się energooszczędnymi rozwiązaniami czy jaką pomoc finansową mogą uzyskać itd. Dobra 9 Summer Academy the Challenges of Sustainable Development 2013 Projekt Biznesowy praktyka nr 5 może służyć jako przykład tego typu ośrodka. Główne działania świadczone przez Klastra w celu skutecznej współpracy w tej sprawie znajdują się w tabeli 2. Potencjalni nabywcy (kupujący, wynajmujący lub mieszkańcy) (mainstreamerzy, osoby które odkładają decyzje na później) Cel- zapewnienie atrakcyjności projektu dla przyszłych klientów Ludzie lubią eksperymentować i doświadczać innowacji na własną rękę. Być może ciekawym pomysłem byłoby, udostępnienie im budynku, w celu poszerzania ich wiedzy na temat tej innowacji. Nadanie budynkowi statusu miejsca publicznego może sprawić, że więcej osób będzie chciało go odwiedzić i odkryć. Otwarcie może przybrać wiele form, takich jak: stałe lub czasowe wystawy, (np. wystawa najlepszych przykładów takich budynków wraz z informacją o korzyściach dla przyszłych właścicieli), programy demonstracyjne “Jak to działa?”, “Ile mogę zaoszczędzić?”, wstępne negocjacje szczegóły dotyczące budowy z przyszłymi właścicielami jeszcze przed jej rozpoczęciem, udostępnienie domu do zamieszkania na określony czas (np. jeden tydzień) i zachęcenie osób, które zdecydują się na ten eksperyment do dzielenie się doświadczeniem(blogi, warsztaty, marketing szeptany, sieci społeczne – por. Dobra Praktyka nr 2), zamontowanie specjalnego wyświetlacza elektronicznego na widocznej części budynku wraz z informacją o bilansie kosztów i oszczędności w zakresie eksploatacji energooszczędnego domu, certyfikacja, znakowanie budynków i poszczególnych urządzeń, jako gwarancja jakości produktu w celu zwiększenia zaufania potencjalnych klientów, wykorzystanie sprawozdawczych narzędzi zrównoważonego rozwoju biznesu. Lokalna społeczność (mainstreamerzy i osoby, które odkładają decyzje na później) Cel-pozytywny wizerunek klastra w regionie Jak widzimy w dobrej praktyce nr 1, włączenie o ludzi w procesie podejmowania decyzji, może zarówno zwiększyć ich świadomość, a także budować społeczność. Zaangażowanie ludzi (np. z okolic, w którym będzie zbudowany dom) może służyć, jako narzędzie edukacji. Co więcej dobra praktyka nr 1 pokazuje, że działanie to może mieć również wymiar społeczny i może być przeznaczona do rozwiązywania pewnych problemów społecznych. Dlatego zachęcanie społeczności lokalne, do stworzenia swojej wizji dotyczącej preferowanych działań w tym budynku, wyposażenia jakie chcieliby w domu znaleźć, może przynieść pozytywny efekt dla projektu jako całości. Wsłuchiwanie się w głos społeczności lokalnej da klastrowi dodatkowe informacje o potencjalnych klientach, ale również zaangażuje społeczność lokalną oraz poprawi wizerunek klastra. Uniwersytety i instytucje badawcze (agenci zmian and transformatorzy) Cel-wzmocnienie współpracy w dziedzinie badań i rozwoju Zaangażowanie uniwersytetów w programy badawcze może poprawić technologię budynków energooszczędnych i tym samym rozprzestrzeniać informację o projekcie w kręgach naukowych. Klaster może także umożliwić studentom naukę praktyczną poprzez programy stażowe. Tabela 3. Proponowana działalność względem interesariuszy Interesariusze Członkowie Klastra (innovator) Potencjalni członkowie klastra (sektor budownictwa, włączając architektów, projektantów, budowniczych, wykonawców, instalatorów) Potencjalni klienci (kupujący, wynajmujący lub mieszkańcy) Działania Organizowanie spotkań i warsztatów, Techniczne warsztaty, seminaria, szkolenia Certyfikacja i znakowanie domów i sprzętu Wykorzystanie narzędzi zrównoważonego rozwoju biznesu jak GRI, ISIS, ISO 14001, KNX Programy demonstracyjne “Jak to działa?”, “Ile mogę zaoszczędzić?”, 10 Summer Academy the Challenges of Sustainable Development 2013 Projekt Biznesowy (mainstreamers, laggards) Stałe lub czasowe Umożliwienie zamieszkania na określony czas i podzielenia się doświadczeniami (blogi, warsztaty, marketing szeptany, sieci społeczne). . Certyfikacja i znakowanie domów oraz sprzętu Wykorzystanie narzędzi zrównoważonego rozwoju biznesu jak GRI, ISIS, ISO 14001, KNX Zaangażowanie w promocję i organizację warsztatów, seminariów i innych imprez dla podniesienia świadomości wśród potencjalnych konsumentów. Promowanie modelu pasywnego domu poprzez media Organizacje pozarządowe (changing agents) Media (changing agents) Lokalne organizacje pozarządowe (changing agents) Lokalna społeczność (mainstreamers and laggards) Lokalne władze (transformers) Strona poświęcona wszystkim imprezom i wydarzeniom dotyczącym budownictwa. Sieci społecznościowe, aplikacje internetowe (kalkulator wydajności energetycznej itp.) Specjalne tablice informacyjne zamieszczone na budynku Utworzenie w budynku biura dla organizacji pozarządowych zaangażowanych w proces promocji. Wykorzystanie narzędzi zrównoważonego rozwoju biznesu jak GRI, ISIS, ISO 14001, KNX Partycypacyjne podejmowanie decyzji przy projektach budowlanych energooszczędnych domów Wykorzystanie narzędzi zrównoważonego rozwoju biznesu jak GRI, ISIS, ISO 14001, KNX Współpraca z uczelniami i umożliwienie stażu studentom. Zaangażowanie lokalnych artystów do dekoracji budynku, tworzenie instalacji na wystawy etc. Organizacja lokalnego Centrum Informacji o Efektywności Energetycznej w Bydgoszczy Wykorzystanie narzędzi zrównoważonego rozwoju biznesu jak GRI, ISIS, ISO 14001, KNX 11 Summer Academy the Challenges of Sustainable Development 2013 Projekt Biznesowy Dobre praktyki 1.Dobra praktyka Zagadnienie: Podnoszenie świadomości i atrakcyjności budynków pasywnych przez zaangażowania społeczności lokalnych oraz inicjatyw zmierzających do rozwiązania problemów społecznych.: Przykład: W 2004 roku dwie organizacje non-profit we współpracy ze Stołecznym Regionalnym Funduszem Mieszkaniowym w Brukseli rozpoczęła projekt budowy energooszczędnego budynku mieszkalnego dla 14 rodzin o niskich dochodach i złej sytuacji mieszkaniowej pochodzących z Molenbeek-Saint-Jean (Bruksela, Belgia). Rodziny te utworzyły wspólnotę o nazwie „l'Espoir”(„Nadzieja”). Przed opracowaniem projektu domu odbyły się trzy warsztaty dla rodzin, podczas których wynegocjowano szczegóły budowy. Domy zostały sprzedane po cenie kosztów budowy dla członków stowarzyszenia „l'Espoir”3. 2.Dobra praktyka Zagadnienie: Podniesienie świadomości na temat korzyści płynących z budownictwa pasywnego. Przykład: Dzień Domu Pasywnego organizowany przez Międzynarodowy Związek Domów Pasywnych IPHA daje możliwość przyjrzenia się zaletom i wadom takich konstrukcji. Domy, które biorą udział w tej inicjatywie są oznaczone specjalnym logo (rysunek 2)4. Wszystkie domy biorące udział w dniach otwartych można znaleźć na stronie internetowej Międzynarodowej Bazie Domów Pasywnych5. Najbliższe Dni Domu Pasywnego odbędą się 8-10 listopada 2013 roku. IPHA zachęca wszystkich uczestników, do organizowania warsztatów, wykładów i sesji informacyjnych lub wycieczek po domach pasywnych oraz zapewnia swoją pomoc w promowaniu takich wydarzeń lokalnych i regionalnych6. Rysunek 2. Specjalne logo dla domów biorących udział w Dniu Domu Pasywnego( Passive House Day). 3.Dobra praktyka. Zagadnienie: Promowanie budownictwa energooszczędnego wśród osób o niższych dochodach. Przykład: Australijski rząd zapewnia program Low Carbon Communities do promowania energooszczędności na poziomie lokalnym i wśród gospodarstw domowych o niskich dochodach. Wśród głównych działań w ramach tego programu są imprezy edukacyjne pokazujące możliwość zmniejszenia zużycia energii wśród społeczeństwa. Organizacje społeczne mogą ubiegać się o dotacje do podjęcia modernizacji w zakresie efektywności energetycznej7. L’ESPOIR [060]: a reference in terms of ecological collective housing projects Collective housing - f new building http://www.buildup.eu/sites/default/files/content/0_Batex_LEspoir_en_0.pdf 4 Informations-Gemeinschaft Passivhaus Deutschland http://www.ig-passivhaus.de/ 5 http://www.passivhausprojekte.de/projekte.php 6 http://www.passivehouse-international.org/index.php?group=1&level1_id=75&page_id=300&lang=de 7 Low Carbon Communities http://www.climatechange.gov.au/energy-efficiency/low-carbon-communities 3 12 Summer Academy the Challenges of Sustainable Development 2013 Projekt Biznesowy 4.Dobra praktyka Zagadnienie: Budowanie partnerstw na rzecz domów pasywnych. Przykład: Dwa uniwersytety, siedem urzędów miast, Krajowa Organizacja dla Samorządów lokalnych w Danii i jak również prywatni partnerzy (100 MSP) wzięło udział w projekcie Carbon20 (Dania). Jego głównym celem było zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych zaangażowanych interesariuszy o 20% w ciągu 3 lat. Jednocześnie starali się oni wzmocnić więzi między uczestnikami projektu. Opracowano model współpracy w zakresie redukcji emisji CO2, który składa się z sześciu kroków. Najpierw odbywały się spotkania informacyjne dla firm, które były zainteresowane udziałem w projekcie. Następnie, jeśli firma nadal wyrażała zainteresowanie, przedstawiciel samorządu odwiedzał ją i decydował, który obszar firmy może przyczynić się do projektu, a następnie podpisywał na tej podstawie umowę partnerską, zawierającą prawa i zobowiązania danego podmiotu jako uczestnika projektu Czwartym krokiem była ocena techniczna, w formie konsultacji, które dawała ogólny zarys dotyczący obszaru tematycznego i oczekiwanych kosztów planowanej inwestycji energooszczędnej. Następnie należało napisać plan działania i wdrożyć go. Monitorowanie efektów tej inicjatywy, jak również publikowanie raportów na ten temat okazało się istotnym elementem przejrzystości i promowania projektu. Bardzo ważnym elementem tego projektu okazała się też udział niektórych interesariuszy, pełnionych w nim funkcję doradczą8. Rysunek 2. Carbon20 (Dania) 5.Dobra Praktyka Zagadnienie: Zapewnienie pełnej i wyczerpującej informacji na temat praktycznych aspektów budownictwa energooszczędnego. Przykład: W celu zaangażowania większej ilości odbiorców i zapewnienia im wystarczających informacji na temat firm, niektóre miasta stworzyły centra informacyjne. Oferują one informacje na temat oszczędzania energii, również w aspekcie technicznym jednak zazwyczaj są one odpłatne. Dlatego we Francji stworzono sieć centrów informacyjnych, które dostarczają informacji o efektywności energetycznej za darmo, co znacznie powiększyło liczbę osób zainteresowanych takimi poradami. System ten działa także w Wielkiej Brytanii i Szwecji9. 8 9 http://www.carbon20.dk/AboutCarbon20/TheCoorporationProcess/ http://www.thegef.org/gef/sites/thegef.org/files/publication/EEBuilding_WEB.pdf 13 Summer Academy the Challenges of Sustainable Development 2013 Projekt Biznesowy 6.Dobra Praktyka Zagadnienie: Budowanie międzynarodowego partnerstwa i platformy wymiany doświadczeń na temat budownictwa energooszczędnego. Przykład: Projekt EcoClub powstał pomiędzy eko-innowacyjnymi klastrami z Austrii, Danii, Finlandii, Francji, Niemiec, Węgier, Holandii, Hiszpanii, Szwecji i Wielkiej Brytanii w latach 20092012. W ramach specjalności wewnątrz klastrów pojawiły się takie zagadnienia jak: eko-innowacyjny przemysł, obejmujący odpady, wodę, konserwację, kontrolę zanieczyszczeń środowiska, a także usługi energetyczne i zrównoważone budownictwo. Ponad 3500 firm i 430 instytucji badawczych wzięło udział w tym projekcie EcoClub, którego celem było zbudowanie sieci pomiędzy klastrami, dzielenie się najlepszymi praktykami i tworzenie nowych wspólnych projektów. Uczestnicy projektu opracowali specjalny zestaw narzędzi do wspierania członków projektu w zakresie innowacji i zarządzania ryzykiem. Zorganizowano wyjazdy studyjne, warsztaty i spotkania decyzyjne w celu wzmocnienia współpracy między członkami EcoClub10. 7.Dobra Praktyka Zagadnienie: Budowanie konsorcjów międzysektorowych na rzecz budownictwa pasywnego. Przykład: Konsorcjum domów pasywnych w Austrii (IG Passivhaus Österreich) jest przykładem udanej współpracy różnych organizacji zajmujących się energooszczędnego budownictwa. W ciągu czterech lat konsorcjum przeprowadziło ponad 40 warsztatów szkoleniowych i upowszechniających imprez dla doradców energetycznych, architektów, urbanistów i inżynierów budowlanych. Skutecznym narzędziem do promocji domu pasywnego wśród konsumentów okazał się tzw. "testliving" czyli zdobycie praktycznych doświadczeń na temat tego typu budynku poprzez zamieszkanie w nim na tydzień.11. Innym przykładem sieci jest ECO WORLD STYRIA, który wspiera firmy i społeczność Styrii w zakresie podstawowych usług i projektów, wzrostu innowacji, praktycznej wiedzy i nowego rynku12. 8.Dobra Praktyka Zagadnienie: Ciekawe formy promowania idei budynków pasywnych. Przykład: The Belgian Passive House Platform (PHP) została stworzona, aby ułatwić podejmowanie decyzji o budowie budynku pasywnego w Belgii. Składa się z 18 firm, które wspólnie działają na rzecz energooszczędnego budownictwa i promocji standardów budynków pasywnych wśród decydentów i użytkowników końcowych13. Organizują różne imprezy, targi i wystawy (np. małe muzeum przedmiotów codziennego użytku, które stają się... zbędne, gdy mieszka się w energooszczędnym domu - rys. 4). http://www.greenovate-europe.eu/content/ecoclup http://www.eco.at/cms/918/ 11 http://erg.ucd.ie/pep/pdf/european_embedding_of_passive_houses.pdf 12 http://www.eco.at/cms/258/World%20Class%20Cluster/ 13 http://erg.ucd.ie/pep/pdf/european_embedding_of_passive_houses.pdf 10 14 Summer Academy the Challenges of Sustainable Development 2013 Projekt Biznesowy Rysunek 3. Małe muzeum zbędnych rzeczy Podsumowanie W raporcie określiliśmy dwa główne cele i zaproponowaliśmy działania wspierające naszym zdaniem ich skuteczną realizację. Pierwszym było wzmocnienie współpracy między członkami klastra oraz uczynienie go bardziej atrakcyjnym dla innych firm zainteresowanych przyłączeniem się do niego w przyszłości. W tym przypadku ważne jest budowanie wzajemnego zaufania i opracowania spójnej, długofalowej wizji w ramach klastra poprzez organizację spotkań i warsztatów. Wskazana byłabym normalizacja działań klastra np. poprzez podpisanie umowy partnerskiej. Przydatnym elementem zapewniającym powodzenie projektu byłoby także zaangażowanie władz publicznych. Drugim celem była promocja energooszczędnego budownictwa. Warto realizować ten cel poprzez zaangażowanie organizacji pozarządowych i mediów, które mogą pomóc w przekazywaniu informacji o budownictwie energooszczędnym szerszym grupom osób. Równie ważnym elementem wydaje się organizacja wydarzeń tematycznych, podczas których odwiedzający będą mogli uzyskać podstawowe informacje na temat energooszczędnych domów. Rekomendowanym sposobem na przyciągniecie uwagi potencjalnych nabywców byłoby też udostępnienie budynku jako przestrzeni publicznej i eksperymentalnej, tak aby każdy mógł się samodzielnie przekonać o jego działaniu. Aneks 1. Firmy przynależne do Klastra Tabela 4. Firmy przynależne do Klastra 1. 2. 3. Polski Instytut Budownictwa Pasywnego i Energii Odnawialnej Imienia Güntera Schlagowskiego Sp. z o.o.: Organizacja non-profit, która jest zaangażowana w upowszechnianie i przekazywanie wiedzy na temat technologii pasywnej, termo-technologii, wykorzystanie elementów pasywnych i certyfikacji tego typu budynków oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, która jest bardzo ekonomiczna, a jednocześnie używana w budynkach pasywnych. Jest to jedyna organizacja, która ma akredytację PHI do certyfikacji budynków pasywnych w Polsce. Mazurskie Okna Sp. z o.o.: misją firmy jest pokazywanie wysokiego zaawansowania technologicznego, niezbędnego do produkcji stolarki otworowej, a więc drzwi, okien, bram, rolet, okiennic, żaluzji i moskitier. Chcą uczynić wybór stolarki otworowej świadomym, prostszym i bardziej zrozumiałym, tworząc nowe standardy usług i uczciwie oferując produkty podnoszące wartość inwestycji. Bydgoska Szkoła Wyższa: prywatna uczelnia, która prowadzi studia pierwszego stopnia w systemie stacjonarnym i niestacjonarnym na kierunkach: administracja, bezpieczeństwo narodowe, zdrowie publiczne, fizjoterapia, kosmetologia, dietetyka, pedagogika (tytuł zawodowy licencjata), budownictwo, logistyka, zarządzanie i inżynieria produkcji (tytuł zawodowy inżyniera). 15 Summer Academy the Challenges of Sustainable Development 2013 Projekt Biznesowy 4. 5. 6. 7. 8. 9. IQhouse.pl Mirosław Kozłowicz: realizuje inteligentne systemy budynków zgodnych z KNX14. Przedsiębiorstwo Wielobranżowe LECH Spółka z o.o.: oferuje kompleksowe prace budowlane oraz posiada odpowiednich specjalistów i inżynierów do wykonywania budynków o wysokiej jakości. Etherm Sp. z o.o.: zajmują się sprzedażą hurtową oraz detaliczną i kompleksową obsługą urządzeń grzewczych: kotłów, solarów, grzejników, pomp ciepła, sterowników, zasobników i innych urządzeń instalacji grzewczych. Dostarczają sprawdzony, wysokiej jakości sprzęt wyprodukowany przez sprawdzone i znane firmy. Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „EBUD-Przemysłówka” Sp. z o.o: potencjał produkcyjny jakim dysponują, w tym główny jego filar – „myśl” inżynierska, pozwala wykonać odpowiedzialne zadania inwestycyjne o wysokim stopniu techniczno-organizacyjnej.. Przedsiębiorstwo Projektowo-Montażowe PROMONT Bujak Sp. z o.o. Sp. Komandytowa: specjalizuje się w projektowaniu i wykonawstwie inwestycji w zakresie budownictwa przemysłowego i ogólnego szczególnie związanych z inżynierią ochrony środowiska. Bydgoszcz Industrial and Technological Park (BPPT) Aneks 2. Ameba jako narzędzie dyfuzji innowacji Ameba Zmiany Kulturowej Różne role odgrywane przy wprowadzaniu innowacji INNOWATOR (INNOVATOR) – osoba, która pierwsza wynalazła, odkryła, lub pierwsza „zakochała się” w nowym pomyśle. Innowatorzy wydają się być tak blisko swoich pomysłów, że mają trudności z postrzeganiem go z perspektywy innych ludzi. Zapominają o tym, że warto uprościć komunikat i skupić się nie tylko na funkcji, a także na korzyściach. KNX certyfikat określający standard zarzadzania i kontroli urządzeń oraz budynków. http://www.knx.org/knxstandard/introduction/ 14 16 Summer Academy the Challenges of Sustainable Development 2013 Projekt Biznesowy AGENT ZMIAN (CHANGING AGENT) – jego głównym celem jest promowanie idei. Przejmuje pomysł od innowatora i znajduje sposób na przekazanie go kolejnym osobom poprzez sprawdzenie innowacji i prezentowanie jej w ciekawej, przejrzystej oraz atrakcyjnej formie, także z uwzględnieniem najważniejszych zalet i wad. Ważnym narzędziem działania agenta zmian jest tworzenie sojuszy z innymi podmiotami, np. z transformatorami, który mają praktyczną władzę i uprawnienia w danym zakresie. TRANSFORMATORZY (TRANSFORMER) to organizacje lub organy, który ostrożnie i starannie sprawdzają innowację, a następnie (po niezbędnych przekształceniach i regulacjach) wdrażają ją w życie. Osoby te (lub grupy osób) często cieszą się akceptacją i społecznym zaufaniem. Ich głównym celem jest zatwierdzenie nowego pomysłu lub polityki i znalezienie kompromisu podczas jej realizacji w lokalnych warunkach. MAINSTREAMERZY (MAINSTREAMERS) nie mają aktywnej roli w procesie podejmowania decyzji, a jedynie przyjmują zmiany, w momencie gdy ich otoczenia zaakceptuje dany pomysł. Mainstreamerzy przede wszystkim podążają za swoim liderem (transformatorem), przez co mogą być odbierani jako mniej znaczący interesariuszy. Warto jednak pamiętać, że ta grupa jako większość może silnie wspierać lub uniemożliwiać realizację danej idei. Do zmian należy ich przekonywać za pomocą dobrej argumentacji oraz wskazywania na inne grupy, które daną zmianę zaakceptowały. REAKCJONIŚCI (REACTIONARY) to osoby/grupy, w których interesie jest opieranie się jakiejkolwiek zmianie. Przeważnie są one bardzo zmotywowane (np. ze względu na sprzeczny interes, np. powodowany pieniędzmi, chęcią władzy, poczuciem własnej wartości), aby uniemożliwić efektywną realizację danej zmiany. Tę grupę interesariuszy należy bacznie obserwować, ponieważ bywa bardzo aktywna i może mieć pewien wpływ na proces decyzyjny. OSOBY ODKŁADAJĄCE DECYZJE NA PÓŹNIEJ (LAGGARD) odkładają zmiany tak długo jak to jest możliwe. Uważają aktualny sposób postępowania za znany i wygodny. Przyłączają się do nowej inicjatywy tylko wtedy, gdy muszą. Często nawet nie zauważają problemu i czują się całkiem komfortowo w ich obecnych warunkach.. Przekonywanie tej grupy jest często mało skuteczne ze względu na silny opór na wszelkie zmiany. IKONOKLAŚCI (ICONOCLAST) – grupy, które otwarcie krytykują ideę. Ta rola przyjmowana jest często przez niezależne media, organizacje pozarządowe i pojedynczych radykalnych działaczy. Atakują zarówno reakcjonistów, jak i agentów zmian, ale czasami mogą być pomocni w określaniu głównych problemów danej idei czy wzmacnianiu głosu opinii publicznej w danej dyskusji. Aneks 3. Global Reporting Initiative Global Reporting Initiative (GRI) jest najbardziej rozpowszechnionym narzędziem firm do monitorowania i raportowania działań w czterech kluczowych obszarach: ekonomicznych, środowiskowych, społecznych oraz w zakresie zarządzania 15. Zaletą monitoringu w oparciu o GRI jest okazja do gromadzenia porównywalnych danych na podstawie globalnie ustalonej listy wskaźników w celu zwiększenia przejrzystości gospodarczej oraz powiększania pozytywnego wpływu firmy na społeczeństwo i środowisko. Realizacja procesu raportowania zrównoważonego rozwoju pomaga ustalić cele, wskaźniki i procesy zarządzania zmianami, a także ich pozytywne oraz negatywne skutki dla zrównoważonego rozwoju. Biorąc pod uwagę obszar działalności klastra, przykładowa lista wskaźników do raportowania mogłaby wyglądać następująco: 15 https://www.globalreporting.org/Pages/default.aspx 17 Summer Academy the Challenges of Sustainable Development 2013 Projekt Biznesowy Ekonomiczne EC 1 Bezpośrednia wartość ekonomiczna wytworzona i podzielona z uwzględnieniem przychodów, kosztów operacyjnych, wynagrodzenia pracowników, dotacji i innych inwestycji na rzecz społeczności, niepodzielonych zysków oraz wypłat dla właścicieli kapitału i instytucji państwowych EC 2 Implikacje finansowe i inne ryzyka oraz szanse dla działań organizacji wynikające ze zmian klimatycznych. EC 6 Polityka, praktyki oraz udział wydatków przeznaczonych na usługi lokalnych dostawców w głównych lokalizacjach organizacji. Środowiskowe EN 5 Ilość energii zaoszczędzonej dzięki konserwacji /remontom infrastruktury Korzyści z raportu GRI dla firm i poprawie efektywności energetycznej Wewnętrzne korzyści dla firmy i organizacji mogą dotychczas stosowanych rozwiązań. EN 6 Inicjatywy podjęte w celu dostarczenia obejmować: produktów i usług efektywnych energetycznie • Zwiększenie zrozumienia zagrożeń i możliwości lub opartych na energii odnawialnej oraz • Podkreślenie związku pomiędzy wynikami wynikające z tych rozwiązań redukcje finansowymi i pozafinansowymi zapotrzebowania na energię. • Oddziaływanie długoterminowej strategii i polityki EN 16 Łączne bezpośrednie i pośrednie emisje zarządzania oraz planów biznesowych gazów cieplarnianych według wagi. • Usprawnienie procesów, redukcja kosztów EN 22 Całkowita waga odpadów według i poprawa efektywności rodzaju odpadu i metody postępowania • Badanie porównawcze i ocena wyników z odpadem. zrównoważonego rozwoju w odniesieniu do EN 26 Inicjatywy służące zmniejszeniu wpływu przepisów, norm, kodeksów, standardów wydajności produktów i usług na środowisko i zakres i dobrowolnych inicjatyw ograniczenia tego wpływu. • Uniknięcie udziału w nagłośnionych awariach dotyczących środowiska, społeczeństwa i zarządzania • Porównanie skuteczności wewnętrznej, jak i między organizacjami i sektorami Korzyści zewnętrzne z raportowania zrównoważonego rozwoju mogą obejmować: • ograniczające zagrożenie wynikających z - lub odwrócenie - negatywnego wpływ na środowisko, społeczeństwo i zarządzanie • Poprawa reputacji i lojalności wobec marki • Włączenie interesariuszy zewnętrznych do zrozumienia prawdziwej wartości firmy i aktywów materialnych i niematerialnych • Wykazanie, w jaki sposób organizacja ma wpływ, i jest pod wpływem zrównoważonego rozwoju oraz oczekiwania tego dotyczące Społeczne LA 1 Łączna liczba pracowników według typu zatrudnienia, rodzaju umowy o pracę i regionu. SO 1 Charakter, skala i efektywność programów i praktyk w zakresie oceny i zarządzania wpływem działalności organizacji na społeczność lokalną, włączając wpływ wejścia na dany rynek, prowadzenia i zakończenia działalności. SO 5 Polityka dotycząca udziału w życiu publicznym i lobbingu. PR 1 Etapy cyklu życia produktu, na których ocenia się wpływ produktów i usług na zdrowie i bezpieczeństwo w celu poprawy wskaźników oraz procent istotnych kategorii produktów i usług podlegających takim procedurom16. źródło: Zrównoważone raportowanie. Korzyści 17 16 17 https://www.globalreporting.org/resourcelibrary/Polish-G3-Reporting-Guidelines.pdf https://www.globalreporting.org/information/sustainability-reporting/Pages/default.aspx 18 Summer Academy the Challenges of Sustainable Development 2013