Rola czynników siedliskowych w kształtowaniu struktury
Transkrypt
Rola czynników siedliskowych w kształtowaniu struktury
„Rola czynników siedliskowych w kształtowaniu struktury zgrupowań zooplanktonu skorupiakowego (Cladocera i Copepoda) powyrobiskowych zbiorników wodnych” Anna M. Basińska Stypendystka projektu pt. „Wsparcie stypendialne dla doktorantów na kierunkach uznanych za strategiczne z punktu widzenia rozwoju Wielkopolski”, Poddziałanie 8.2.2 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Obecnie na świecie podkreśla się ogromną rolę drobnych zbiorników wodnych w podnoszeniu różnorodności biologicznej i kształtowaniu krajobrazu. Dodatkowo stawy są wykorzystywane gospodarczo i w celach ozdobnych. Istotna jest również potrzeba rekreacji człowieka w miejscach zbliżonych do naturalnych, dlatego na terenach miast oblegane są tereny zielone gdzie znajdują się zbiorniki wodne. Stawy śródpolne, śródmiejskie oraz leśne tworzą łącznie większą powierzchnię niż wielkie jeziora, co sprawia że ich rola w obiegu wody, biogenów oraz tworzenia mikroklimatu jest znaczna. W celu poprawnego zarządzania takimi terenami oraz ich zachowania, niezbędne jest w pierwszej kolejności poznanie biologii i ekologii organizmów je zasiedlających. Drobne zbiorniki wodne są często jedynym miejscem występowania wielu gatunków ryb, płazów i ptaków wodnych w miastach. Jednak do najliczniejszych przedstawicieli fauny wód słodkich należą mikroskopijnej wielkości zwierzęta planktonowe. Najszerzej rozpowszechnione z nich to wioślarki (Cladocera) i widłonogi (Copepoda), które przez wysokie liczebności stanowią dużą biomasę w ekosystemach wodnych. Większość przedstawicieli zooplanktonu odfiltrowuje z wody detrytus, bakterie i fitoplankton, co w fazie intensywnego rozwoju tych zwierząt (tzw. „fazie czystej wody”) poprawia przejrzystość wody w zbiorniku. Ponadto drobne skorupiaki są głównym pokarmem wielu gatunków ryb. Obecnie jakość wód określana jest na podstawie wartości parametrów fizycznochemicznych, jednak metody oparte na analizach faunistycznych i florystycznych są bardziej ekonomiczne, wiarygodne i prostsze. Także wśród wioślarek i widłonogów, stwierdzono gatunki wskaźnikowe dla trofii, odczynu i zanieczyszczenia wód. Większość badań zooplanktonu dotyczyła jednak gatunków pelagicznych, natomiast organizmy zasiedlające strefy roślinne (litoralowe) nie podlegały analizom. Ponadto otoczenie drzew oraz obecność Praca doktorska współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego hydromakrofitów może buforować spływy ze zlewni, co poprawia kondycję ekologiczna zbiornika. Wśród roślin wodnych stwierdza się bogate zgrupowania zooplanktonu, pomimo ograniczających czynników tj. wysokich amplitud temperatur i wahań poziomu wody. W związku z powyższym podjęto badania nad rolą czynników siedliskowych w kształtowaniu zgrupowania litoralowego zooplanktonu drobnych zbiorników wodnych. Pierwszym etapem pracy była dwuletnia analiza sześciu powyrobiskowych zbiorników wodnych, usytuowanych na terenie Poznania. Po zaprzestaniu użytkowania stały się one elementem krajobrazu i pomimo bliskości osiedli ludzkich, wykształciła się w nich ogromna różnorodność biologiczna roślin i zwierząt. Drugim etapem pracy jest seria doświadczeń laboratoryjnych. Skorupiaki planktonowe zostały pozyskane z litoralu badanych stawów. Eksperymenty na wybranych gatunkach litoralowych posłużą ustaleniu ich zakresów tolerancji na czynniki abiotyczne (temperatura, pH, przewodnictwo elektrolityczne i stężenie tlenu) i biotyczne (rodzaj pokarmu i konkurencja). Podsumowanie wyników badań, stworzy możliwość właściwego zagospodarowania przestrzennego terenów przyległych do zbiorników, w celu poprawy jakości wód oraz zatrzymania ich degradacji. Rozpoznanie zależności troficznych między organizmami posłuży planowaniu zabiegów biomanipulacyjnych, które są prostsze, tańsze i bardziej bezpieczne dla ludzi i środowiska. Wielkopolska charakteryzuje się dużą liczbą drobnych zbiorników wodnych. Utrzymanie ich jest istotne z punktu widzenia ochrony środowiska i zdrowia publicznego, gdyż stawy są odbiorcami i magazynami wielu substancji biogennych i zanieczyszczeń. Ponadto zachowanie ekosystemów wodnych jest kluczowe dla stosunków wodnych Wielkopolski, regionu o największych deficytach wody w skali kraju. Wielkopolska ma ogromny potencjał turystyczno-gospodarczy oraz naukowo-badawczy. Takie obszary stwarzają duże możliwości edukacji przyrodniczej dzieci i młodzieży z miasta Poznania i reszty Województwa. Praca doktorska współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Fotografia obrazu mikroskopowego dwóch wioślarek (Polyphemus pediculus i Ceriodaphnia sp.) (aut. A. Basińska) Fotografie badanych starych glinianek na terenie Poznania: pierwszy zbiornik w otoczeniu drzew, drugi otoczony przez trzcinowiska (aut. W. Basiński). Praca doktorska współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego