D - Sąd Apelacyjny w Szczecinie

Sygn. akt III AUa 517/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 grudnia 2013 r.
Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący:
SSA Urszula Iwanowska (spr.)
Sędziowie:
SSA Jolanta Hawryszko
SSA Zofia Rybicka - Szkibiel
Protokolant:
St. sekr. sąd. Elżbieta Kamińska
po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 2013 r. w Szczecinie
sprawy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.
przy udziale zainteresowanej H. O.
o podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne
na skutek apelacji płatnika składek
od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 9 maja 2013 r. sygn. akt VI U 3102/12
oddala apelację.
SSA Zofia Rybicka - Szkibiel SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko
III A Ua 517/13
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 3 sierpnia 2011 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. stwierdził, że H. O. podlega
ubezpieczeniom jako pracownik u płatnika składek (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S. jednocześnie
dokonując wymiaru składek należnych za okres od stycznia 2004 r. do lipca 2010 r.
Następnie decyzjami z dnia 9 sierpnia 2011 r., nr (...) oraz nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w
S. dokonał wymiaru należnych składek za H. O. na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych.
Podstawą wydania takich decyzji stanowiły ustalenia postępowania kontrolnego przeprowadzonego u płatnika, na
podstawie którego ZUS stwierdził, że na okres od 2 stycznia 2004 r. do 31 grudnia 2012 r. płatnik zawarł z H. O.
umowę o dzieło, której przedmiotem było przygotowanie danych i sporządzenie listy płac, przygotowanie i przekaz
elektroniczny do ZUS, archiwizacja dokumentów kadrowych. Jednocześnie ustalono, że H. O. została zgłoszona do
ubezpieczeń społecznych przez płatnika składek (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością jako pracownik. W
konsekwencji organ rentowy uznał, że w świetle art. 8 ust 2a oraz art. 18 ust. 1 a ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych H. O. z tytułu zawartej umowy o dzieło z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, jest uważana
za pracownika, wobec czego zarówno przychód uzyskany ze stosunku pracy jak i z umowy o dzieło, stanowi podstawę
wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.
W odwołaniach od wymienionych decyzji płatnik (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. wniosła o ich
zmianę poprzez orzeczenie, że H. O. nie podlega ubezpieczeniom jako pracownik u płatnika składek, a podstawa
wymiaru jej składek na ubezpieczenia nie jest ustalana według zasad obowiązujących pracownika, oraz domagając
się zasądzenia na rzecz płatnika składek kosztów niniejszego postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego
według norm przepisanych.
Odwołujący zarzucił zaskarżonym decyzjom:
- naruszenie art. 8 ust. 2a, art. 18 ust. 1a, art. 20 ust. 1, art. 22 ust. 1 i art. 46 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 4 w
związku z art. 9 ust. 4a i ust. 4b ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w brzmieniu
obowiązującym przed nowelizacją dokonaną art. 10 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 121, poz. 1264), w sytuacji,
gdy H. O. miała w dniu zawarcia umowy ustalone prawo do emerytury, a sporna w sprawie umowa o dzieło została
zawarta w dniu 2 stycznia 2004 r., tj. przed nowelizacją ustawy o systemie ubezpieczeń dokonanej ustawą z dnia 20
kwietnia 2004 r., która dopiero wprowadziła obowiązek oskładkowania umowy o dzieło zawartej przez osobę mającą
ustalone prawo do emerytury za swoim pracodawcą po tej dacie,
- naruszenie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności
pracodawcy (Dz. U. nr 158, poz. 1121) w związku z art. 9b ust. 2 cytowanej ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie
roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, który wszedł w życie z dniem 1 lipca 2009 r., poprzez
uznanie, że spółka obowiązana jest do opłacenia składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za
H. O. po dniu 1 lipca 2009 r., w sytuacji gdy w chwili wejścia w życie tego przepisu H. O. ukończyła już 55 lat, zatem
obowiązek odprowadzania składek na FGŚP nie istniał.
W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie w całości, podtrzymując argumentację, jak w
zaskarżonych decyzjach.
Wyrokiem z dnia 9 maja 2013 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił
zaskarżoną decyzję z dnia 3 sierpnia 2011 r., nr (...), i ustalił, że w podstawie wymianu składek za okres od 2 stycznia
2004 r. do 30 czerwca 2004 r. nie uwzględnia się przychodu H. O. uzyskanego z tytułu umowy o dzieło z dnia 2
stycznia 2004 r. (punkt I), zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 9 sierpnia 2011 r. i ustalił, że od 1 lipca 2009 r. płatnik
składek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. nie ma obowiązku odprowadzania składek za H. O. na
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (punkt II), w pozostałym zakresie oddalił odwołania (punkt III)
oraz zniósł wzajemnie między stronami koszty zastępstwa procesowego (punkt IV).
Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:
(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. prowadzi działalność gospodarczą, której przedmiotem
jest produkcja narzędzi.
W okresie od 17 lutego 2003 r. do 31 grudnia 2011 r. H. O. była zatrudniona w
odpowiedzialnością na stanowisku specjalisty ds. kadrowo-płacowych.
(...) spółka z ograniczoną
Na mocy decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z dnia 28 stycznia 1999 r., H. O. nabyła prawo do
renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, od dnia 1 grudnia 1998 r. do dnia 31 stycznia 2001 r. Kolejną decyzją z
dnia 21 lutego 2001 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. przyznał H. O. prawo do renty z tytułu częściowej
niezdolności na stałe. Decyzją z dnia 25 marca 2003 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. przyznał H. O.
prawo do emerytury od dnia 1 lutego 2003 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.
Na podstawie umowy o dzieło nr (...)z dnia 2 stycznia 2004 r., zawartej pomiędzy H. O. i (...) spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością z siedzibą w S. reprezentowaną przez K. K., H. O. zobowiązała się wykonać na zamówienie
dzieło: przygotowanie danych i sporządzanie list płac, przygotowanie i przekaz elektroniczny do ZUS, archiwizacja
dokumentów kadrowych, za wynagrodzeniem 700 zł miesięcznie. Strony zastrzegły, że rozpoczęcie dzieła nastąpi 2
stycznia 2004 r., natomiast zakończenie w dniu 31 grudnia 2012 r.
(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. nie uwzględnił przychodu H. O. uzyskanego z tytułu
umowy o dzieło z dnia 2 stycznia 2004 r. w podstawie wymiaru składek za okres trwania umowy.
Na podstawie bezspornego stanu faktycznego oraz art. 8 ust. 2a, art. 18 ust. 1a, art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j. t. Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 ze zm.; powoływana
dalej jako: ustawa systemowa) Sąd Okręgowy uwzględnił w części odwołania płatnika składek.
Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że zgodnie z obowiązującym w dacie zawarcia omawianej w sprawie umowy o dzieło
z dnia 2 stycznia 2004 r. przepisem art. 9 ust. 4a ustawy systemowej, osoby o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4,
mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym,
jeśli jednocześnie nie pozostają w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 4b, zgodnie z którym osoby, o których mowa w
ust. 4a, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli umowa agencyjna, umowa zlecenia
lub inna umowa o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
została zawarta z pracodawcą, z którym pozostają równocześnie w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy
wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy. Innymi słowy, zawarcie przez osobę
mającą ustalone prawo do emerytury lub renty umowy o dzieło nie powodowało obowiązku opłacania składek ani na
ubezpieczenia społeczne, ani też na ubezpieczenia zdrowotne.
Następnie Sąd Okręgowy podkreślił, że ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach
z Fundusz Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 121, poz. 1264; powoływana dalej jako:
ustawa zmieniająca) zmieniła treść art. 9 ust. 4b. Stosownie do treści art. 26 ustawy nowelizacyjnej, przedmiotowa
zmiana weszła w życie w dniu 1 lipca 2004 r. Stosownie do treści art. 9 ust. 4b ustawy systemowej - w brzmieniu
obowiązującym od dnia 1 lipca 2004 r. - osoby, o których mowa w ust. 4a, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym, jeżeli umowa agencyjna, umowa zlecenia lub inna umowa o świadczenie usług, do której
zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowa o dzieło, została zawarta z
pracodawcą, z którym pozostają równocześnie w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na
rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy. Sąd meriti podniósł, że z brzmienia przytoczonych przepisów
wynika jednoznacznie, iż składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne zależne są od przychodów
z umów o dzieło zawieranych przez pracowników posiadających prawo do emerytury lub renty z pracodawcami, z
którymi pozostają w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takich umów prace wykonują na rzecz takich pracodawców.
Powyższa zmiana polegała zatem na wprowadzeniu obowiązku ubezpieczenia społecznego także wówczas, gdy emeryt
lub rencista zawierał z własnym pracodawcą umowę o dzieło. Wprowadzona zmiana przede wszystkim miała na celu
zrównanie osób wykonujących na rzecz własnego pracodawcy umowy o dzieło. Dotychczas bowiem, jeżeli umowę
o dzieło zawierano z własnym pracodawcą, to pracownik niebędący emerytem lub rencistą podlegał ubezpieczeniu
obowiązkowo, jeżeli natomiast umowę o działo zawierał emeryt lub rencista, obowiązku takiego nie było.
Dalej Sąd Okręgowy wskazał, że w przedmiocie niniejszej sprawy kluczowym dla jej rozstrzygnięcia było to, czy do
oceny zasadności nałożonego obowiązku odprowadzenia składek od przychodu uzyskanego z tytułu wykonywanej
przez pracownika, będącego emerytem, na rzecz pracodawcy umowy o dzieło, należy zastosować przepis art. 9 ust.
4b w brzmieniu obowiązującym do 30 czerwca 2004 r. czy też aktualnie obowiązujący. Płatnik stanął bowiem na
stanowisku, że w tym zakresie zastosowanie znajdzie omawiany przepis w brzmieniu obowiązującym jeszcze w dacie
zawarcia umowy o dzieło, tj. przed zmiana wprowadzoną nowelizacją z dnia 20 kwietnia 2004 r. Natomiast płatnik
podnosząc, że ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. nie zawierała przepisów przejściowych, wskazał, że w sytuacji, gdy
prawodawca nie wypowiada się wyraźnie w kwestii przepisów przejściowych, należy przyjąć, że nowa regulacja prawa
ma zastosowanie wyłącznie do zdarzeń prawnych powstałych po jej wejściu w życie, inne stanowisko prowadziłoby
bowiem do naruszenia zasady lex retro non agit.
W odpowiedzi na powyższe, sąd pierwszej instancji podniósł, że jedną z podstawowych zasad konstytucyjnych w
polskim porządku prawnym jest zasada niedziałania prawa wstecz ( lex retro non agit). Zgodnie z art. 88 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej, warunkiem wejścia w życie aktów normatywnych, także ustaw, jest ich ogłoszenie.
Oznacza to, że tylko ustawa może ustanowić stosowanie przepisu wcześniejsze, niż dzień jego ogłoszenia. Zgodnie z
ogólnymi zasadami wykładni prawa międzyczasowego, norma prawna nie działa wstecz, jeżeli na jej podstawie należy
dokonywać kwalifikacji zdarzeń, które występują wciąż po jej wejściu w życie. Przy ustalaniu następstw prawnych
zdarzeń, które miały miejsce pod rządami dawnych norm, ale trwają nadal w okresie, gdy nowa norma weszła już w
życie należy - zgodnie z zasadą lex retro non agit - następstwa te określać na podstawie dawnych norm, jednak jedynie
do czasu wejścia w życie norm nowych. Zatem, do zdarzeń prawnych (stosunków prawnych) trwałych, tj. o charakterze
ciągłym, mających miejsce po wejściu w życie nowego prawa należy stosować bezpośrednio te nowe przepisy, choćby
zdarzenia te trwały już w czasie obowiązywania przepisów poprzednich. Podkreślenia również wymaga okoliczność,
że brak przepisów przejściowych w ustawie nowelizującej niesie za sobą takie skutki, iż winno być oceniane w oparciu
o przepisy w brzmieniu znowelizowanym (vide wyrok WSA w Warszawie z dnia 22 listopada 2006 r., III Sa/Wa
2452/06, LEX nr 328643).
W świetle powyższego, zdaniem sądu meriti, nie sposób zgodzić się z płatnikiem jakoby wprowadzony z dniem 1 lipca
2004 r. obowiązek opłacania składek od umów o dzieło, miał zastosowanie włącznie do umów zawartych przez osobę
mającą ustalone prawo do emerytury z własnym pracodawcą po dniu 1 lipca 2004 r. Biorąc jednak pod uwagę, że przed
dniem 1 lipca 2004 r. nie było obowiązku odprowadzania składek od przychodu uzyskanego z tytułu wykonywanej
przez pracownika, mającego ustalone prawo do emerytury, na rzecz pracodawcy umowy o dzieło, brak było podstaw
do uwzględniania w podstawie wymiaru składek przychodu H. O. uzyskanego z tytułu umowy o dzieło za okres od 2
stycznia 2004 r. do 30 czerwca 2004 r.
Jednocześnie Sąd Okręgowy podniósł, że zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami osoby mające ustalone
prawo do emerytury lub renty, które zawarły umowę o dzieło z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy,
podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu wykonywania tej umowy. Zasadę tę
stosuje się także w przypadku, gdy na podstawie takiej umowy wykonywana jest praca na rzecz pracodawcy, z
którym osoba mająca ustalone prawo do emerytury lub renty pozostaje w stosunku pracy. Tym samym przychód
uzyskany przez H. O. z tytułu umowy o dzieło po dniu 1 lipca 2004 r. niewątpliwie należało uwzględnić w podstawie
wymiaru składek mając na względzie również comiesięczną wymagalność roszczenia o składki. W powyższej sytuacji
koniecznym stało się uznanie, że w przeważającym zakresie zaskarżone decyzje z dnia 3 sierpnia 2011 r., nr (...), oraz
z dnia 9 sierpnia 2011 r., nr (...), odpowiadają prawu.
Mając powyższe na uwadze, sąd pierwszej instancji w punkcie I sentencji zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 3 sierpnia
2011 r., nr (...) i ustalił, że w podstawie wymiaru składek za okres od 2 stycznia 2004 r. do 30 czerwca 2004 r. nie
uwzględnia się przychodu H. O. uzyskanego z tytułu umowy o działo z dnia 2 stycznia 2004 r., oddalając odwołania
w pozostałym zakresie (punkt III sentencji).
Przechodząc do dalszej części rozważań, Sąd Okręgowy wskazał, że przedmiotem zaskarżenia w niniejszym
postępowaniu była także decyzja z dnia 9 sierpnia 2011 r., nr (...), określająca kwotę należnych składek na Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Przytaczając treść art. 9 i art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie
niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. nr 158, poz. 1121) sąd pierwszej instancji podzielił stanowisko odwołującej się
spółki, że uwadze organu rentowego uszło, iż zgodnie z treścią przepisu art. 9b ust. 2 powołanej ustawy pracodawca, o
którym mowa w art. 9, nie opłaca składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za pracowników,
którzy osiągnęli wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. Zasada ta została wprowadzona
art. 18 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz
zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r., nr 6, poz. 33). Natomiast przepis ten wszedł w życie z dniem 1
lipca 2009 r., stosownie do treści art. 40 pkt 2 ustawy nowelizacyjnej.
Tym samym sąd pierwszej instancji przyjął, że koniecznym było uznanie, iż od dnia 1 lipca 2009 r. płatnik składek
(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie ma obowiązku odprowadzania składek za H. O. na Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, o czym orzekł w punkcie II sentencji wyroku.
O kosztach zastępstwa procesowego sąd pierwszej instancji orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., uznając że strony w
zbliżonym stopniu przegrały sprawę, a koszty profesjonalnego pełnomocnika jakie poniosła każda ze stron ustalone na
podstawie § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1349) - są jednakowe.
Z powyższym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie w punkcie III nie zgodził się płatnik składek (...) spółka z
ograniczoną odpowiedzialnością w S., który działając przez pełnomocnika, w wywiedzionej apelacji zarzucił mu:
- naruszenie art. 8 ust. 2a, art. 18 ust. 1a, art. 6 ust. 1 pkt. 4 oraz art. i ust. 4a ustawy systemowej w brzmieniu
obowiązującym przed nowelizacją dokonaną art. 10 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw poprzez uznanie, że przepisy te nie
znajdują zastosowania do umowy o dzieło zawartej z H. O. w dniu 2 stycznia 2004 r., a tym samym, że po dacie 30
czerwca 2004 r. z tytułu tej umowy zawartej z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, jest uważana za
pracownika, wobec tego, zarówno przychód uzyskany ze stosunku pracy, jak i umowy o dzieło, stanowi podstawę
wymiaru skałek na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, w sytuacji, gdy H. O. miała w dniu zawarcia tej
umowy ustalone prawo do emerytury (a wcześniej renty), a sporna w sprawie umowa o dzieło została zawarta w dniu
2 stycznia 2004 r., tj. przed nowelizacją ustawy systemowej dokonanej wyżej powołaną ustawą z dnia 20 kwietnia
2004 r., która dopiero wprowadziła obowiązek oskładkowania umowy o dzieło zawartej przez osobę mającą ustalone
prawo do emerytury ze swoim pracodawcą po tej dacie.
Podnosząc powyższe apelujący wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części i orzeczenie, że H. O. nie podlegała
ubezpieczeniom jako pracownik u płatnika składek, a podstawa wymiaru jej składek na ubezpieczenia nie jest ustalana
według zasad obowiązujących pracownika oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa
procesowego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylnie wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej
instancji celem ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu skarżący między innymi podniósł, że sąd pierwszej instancji wyprowadził błędne wnioski z
przytoczonych uregulowań prawnych obowiązujących do dnia 30 czerwca 2004 r. i od dnia 1 lipca 2004 r. w kwestii
objęcia obowiązkiem odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne osób, będących emerytami, a zatrudnionych
na podstawie umowy o pracę i umowy o dzieło u pracodawcy przed dniem 30 czerwca 2004 r. z tytułu zawartej
umowy o dzieło. Zdaniem apelującego brak przepisów intertemporalnych w zakresie oskładakowania umów o
dzieło zawartych z własnym pracodawcą przez emeryta w ustawie zmieniającej sprawia, że ustawa ta nie wywiera
wpływu na stosunki prawne powstałe na podstawie umów zawartych przed jej wejściem w życie. Gdyby bowiem
ustawodawca chciał uregulować tę kwestię odmiennie, to umieściłby w ustawie stosowane przepisy intertemporalne.
Wydanie decyzji na podstawie nowych przepisów doprowadziłoby do sytuacji, w której zdarzenie mające miejsce
w dniu 2 stycznia 2004 r. (dzień zawarcia umowy o dzieło z pracodawcą) poddane zostałoby reżimowi prawnemu
obowiązującemu od dnia 1 lipca 2004 r. W ocenie skarżącego byłoby to nie do zaakceptowania w demokratycznym
państwie prawnym. Zatem w niniejszej sprawie – zdaniem płatnika – mamy do czynienia z dalszym działaniem ustawy
dawnej, tj. w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą zmieniającą, albowiem nadal reguluje ona zaszłe po
wejściu w życie ustawy nowej skutki zdarzenia prawnego, które nastąpiło przed wejściem w życie ustawy nowej.
Apelujący zaznaczył, że w niniejszej sprawie przedmiotem prawnego wartościowania jest treść stosunku prawnego
powstałego, czy też szerzej – sytuacja prawna powstała, przed uchyleniem ustawy dawnej. Istnienie tego stosunku
prawnego o określonej treści obecnie jest skutkiem zdarzenia prawnego, które nastąpiło przed zmianą ustawy dawnej
i ukształtowało tę treść.
Dalej apelujący wskazał, że nowa ustawa działa na przyszłość, co oznacza, że jest ona właściwa do oceny zaszłych po
chwili jej wejścia w życie skutków zdarzenia prawnego, które nastąpiło po tej chwili i nie jest związane z powstałą
przed tą chwilą sytuacją prawną. Z taką zaś sytuacją nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie.
Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:
Apelacja płatnika okazała się nieuzasadniona.
Sąd Okręgowy prawidłowo powołał podstawy prawne rozstrzygnięcia dla bezspornego stanu faktycznego ustalonego
w niniejszej sprawie. Sąd Apelacyjny zarówno ustalenia faktyczne, jak i rozważania prawne przytoczone przez sąd
pierwszej instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w całości podziela i przyjmuje za własne nie widząc potrzeby
ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98,
OSNAP 1999/24/776 oraz z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, LEX nr 585720 i z dnia 24 września 2009 r., II PK
58/09, LEX nr 558303).
Kwestią sporną w niniejszej sprawie eksponowaną przez płatnika zarówno w postępowaniu przed Sądem Okręgowym,
jak i aktualnie w apelacji, jest wykładania przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych, a w szczególności jej art. 9 ust. 4b w związku z dokonaną jego zmianą z dniem 1 lipca 2004 r. na mocy
ustawy zmieniającej z dnia 20 kwietnia 2004 r. Zdaniem skarżącego brak przepisów intertemporalnych w ustawie
zmieniającej sprawia, że uregulowania w treści obowiązującej od dnia 1 lipca 2004 r. mogą być stosowane wyłącznie
do umów o dzieło zawartych po tej dacie. Natomiast w niniejszej sprawie ocenie podlega umowa o dzieło zawarta w
dniu 2 stycznia 2004 r. i wiążąca strony do dnia 31 grudnia 2011 r.
Brak przepisów intertemporalnych w ustawie wprowadzającej zmiany do dotychczas obowiązującego systemu
prawnego był szczegółowo rozpatrywany przy okazji zmiany jaka została wprowadzona do ustawy systemowej z dniem
1 stycznia 2003 r. w zakresie zmiany terminu przedawnienia należności składkowych na podstawie ustawy z dnia
18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustawy
(Dz. U. nr 241, poz. 2074 ze zm.). Wówczas w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz sądów administracyjnych i
powszechnych (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2008 r., II UZP 5/08, Biul. Sąd. 2008/7/16 i LEX
nr 396253 i z dnia 8 lipca 2008 r., I UZP 4/08, Biul. SN 2008/7/17 i LEX nr 396249; wyrok tego Sądu z dnia 5
kwietnia 2005 r., I UK 232/04, OSNP 2006/1-2/26 i z dnia 12 lipca 2007 r., I UK 37/07, OSNP 2008/17-18/266, LEX
nr 447764; wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 marca 2007 r., II GSK 338/06; z dnia 5 czerwca
2008 r., II FSK 505/07; z dnia 6 listopada 2008 r., II GSK 447/08) zajęto jednoznaczne stanowisko, że z faktu,
że przepisy ustawy zmieniającej nie uregulowały kwestii intertemporalnych dotyczących przedawnienia należności z
tytułu składek, nie można wyprowadzać wniosku, że zmienione przepisy znajdują zastosowanie jedynie do "nowych
zaległości", a przyjęcie odmiennego poglądu naruszałoby zasadę lex retro non agit (niedziałania wstecz ustawy). W
wyroku z dnia 12 lipca 2007 r., I UK 37/07, Sąd Najwyższy przyjął, że dziesięcioletni termin przedawnienia należności
z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne wprowadzony od dnia 1 stycznia 2003 r. odnosi się także do należności
powstałych przed tym dniem i wówczas nieprzedawnionych. W orzeczeniu tym wyjaśniono ponadto, że prawo zmiany
terminów przedawnienia jest domeną ustawodawcy i skoro ma w ten sposób wpływ na stosunki cywilnoprawne, to
obejmuje ono również stosunki publicznoprawne (należności składkowe). Inaczej mówiąc dłużnik musi się poddać
terminom przedawnienia wydłużanym przez ustawodawcę w czasie trwania stosunku prawnego. W przywołanej wyżej
uchwale Sądu Najwyższego II UZP 5/08, również uznano, że dziesięcioletni okres przedawnienia przewidziany w art.
24 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w brzmieniu nadanym ustawą
z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych
ustaw znajduje zastosowanie do należności z tytułu składek, które stały się wymagalne przed dniem 1 stycznia 2003 r.,
jeżeli do tej daty nie uległy przedawnieniu według przepisów dotychczasowych. Analogiczne wnioski zawarte zostały
w uchwale tego Sądu z dnia 8 lipca 2008 r., I UZP 4/08.
Powyższe uzasadnia wniosek Sądu Okręgowego, że skutkiem zmiany brzmienia art. 9 ust. 4b ustawy systemowej z
dniem 1 lipca 2004 r. jest objęcie obowiązkiem odprowadzenia składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne także
wynagrodzenia z umowy o dzieło zawartej przed tym dniem, a kontynuowanej po dacie 30 czerwca 2004 r., przez
pracownika będącego emerytem i dotychczasowego pracodawcę. Jak słusznie wskazał, sąd pierwszej instancji zmiana
ta dotyczy kontynuowania umowy po dniu 30 czerwca 2004 r., a w takiej sytuacji nie można zarzucić naruszenia
zasady niedziałania prawa wstecz.
Reasumując należy więc stwierdzić, że w niniejszej sprawie do skutków umowy o dzieło zawartej w dniu 2 stycznia
2004 r., od dnia 1 lipca 2004 r. zastosowanie znajduje nowe prawo, a więc art. 9 ust. 4b w brzmieniu nadanym ustawą
zmieniającą. Zatem wynagrodzenie z umowy o dzieło zawartej w dniu 2 stycznia 2004 r. przez płatnika i H. O. od dnia
1 lipca 2004 r. stanowiło także podstawę oskładkownia w rozumieniu ustawy systemowej.
Z tych przyczyn, Sąd Apelacyjny uznał, że apelacja płatnika nie zawiera usprawiedliwionych podstaw, dlatego też na
podstawie art. 385 k.p.c. oddalił ją w całości.
SSA Zofia Rybicka-Szkibiel SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko