Badanie sytuacji klienta w sytuacji bezrobocia

Praca socjalna na rzecz rodziny w sytuacji bezrobocia
Bezrobocie
jest
nieodłącznym
towarzyszem
każdej
transformacji
społecznej.
Jest takim samym zjawiskiem jak bezdomność czy ubóstwo. W zasadzie każdy człowiek dotknięty jest w jakimś stopniu bezrobociem.
Jeden ok. 1 miesiąca, inny w sposób chroniczny. Urzędy pracy i pomoc społeczna problem ten do tej pory próbują rozwiązywać
niezależnie od siebie i często w sposób selektywny. Społeczeństwo polskie możemy określić mianem społeczeństwa ryzyka, ponieważ
wciąż nie wiadomo w jakim kierunku idą zmiany społeczno- gospodarcze . Społeczeństwo nasze ubożeje, przejawia się to w tym, że do
grupy ludzi ubogich wciąż przesuwa się coraz więcej osób. Może być taka sytuacja, że państwo jest bogate a ludzie bardzo biedni. To
zjawisko może powodować drastyczne ograniczenie dzieci w rodzinie, oznacza to starzenie się naszego społeczeństwa. Obecna tendencja
nie gwarantuje reprodukcji społecznej. Konsekwencje bezrobocia dla rodziny są ogromne, nie tylko materialne ale przede wszystkim
psychiczne. Powoduje ono konflikty, stres ora niższe poczucie własnej wartości. Dochodzi do wzajemnych kłótni, oskarżeń małżonków i
dzieci. Doprowadza to do rozluźnienia więzi rodzinnych, brak funduszy powoduje zanik więzi towarzyskich. Jednostki słabe psychicznie
szukają różnych rozwiązań patologicznych (alkoholizm, przestępczość, narkomania). Część rodzin decyduje się na rozłąkę (wyjazd za
granicę), spowodowaną poszukiwaniem pracy. Rozłąka może spowodować rozbicie rodziny lub oziębienie stosunków małżeńskich.
Występowanie tych zjawisk powoduje różnorodne konsekwencje w rodzinie. Narastanie atmosfery nerwowości o przyszłość rodziny i
dzieci powoduje drażliwość, brak spokoju i poczucia bezpieczeństwa. To powoduje i wpływa na wzrost rozwodów. Rodziny coraz
bardziej koncentrują się na zaspokajaniu potrzeb biologicznych. Pogoń rodziców za dochodami wpływa na brak kontaktów z dziećmi, a
należy pamiętać kontakt buduje się a nie odbudowuje. Rodzice coraz mniej czasu poświęcają dzieciom, co ciekawsze nawet bezrobotni.
Taka sytuacja nie sprzyja tworzeniu się osobowości małego dziecka. Obserwuje się także osłabienie intensywności urodzin we
wszystkich rodzinach, także na wsi. Dysfunkcjonalność jednego członka rodziny wpływa w sposób bezpośredni na kontakty z
pozostałymi członkami rodziny. Ustawa z 1989 roku stworzyła możliwość uzyskania zasiłku przez każdego kto był bez pracy często też
tym, którzy nigdy nie pracowali. Wysokość przyznawanego zasiłku była często wyższa od płacy pracowników udzielających pomocy.
Przy udzielaniu pomocy często koncentrujemy się na jednostce. Nasza pomoc ma najczęściej charakter
•
akcyjności;
•
selekcyjności;
•
wybiórczości;
•
kampanijności.
Pomoc bezrobotnym powinna mieć charakter:
•
wieloaspektowy;
•
wieloetapowy;
•
chronologiczny.
Ponieważ jest zjawiskiem złożonym (tak jak w leczeniu choroby nie wystarczy zasypka, w zwalczaniu bezrobocia nie wystarczy zasiłek).
PRZYCZYNY BEZROBOCIA
1.
Przyczyny psychologiczne
Należy pamiętać że część ludzi, żyje bez pracy i nie chce pracować, nie jest zainteresowana podjęciem pracy. Część jest bezrobotna, bo
nie mają kwalifikacji lub niskie wykształcenie (duża grupa bezrobotnych ma wykształcenie podstawowe), nie jest zainteresowana
podnoszeniem swoich kwalifikacji. Część nie ma zaufania do samego siebie, nie podejmuje, więc działań zmierzających do szukania
pracy. Sytuację taką pogłębia rodzina, która nie jest rodziną terapeutyczną. Jest najczęściej „jednostką” generującą poczucie winy u
bezrobotnego. Każdy z nasz potrzebuje oparcia w rodzinie. Rodzina polska pozbawia tego oparcia bezrobotnego. Część ludzi jest
bezrobotna bo nie widzi perspektyw dla siebie.
2.
Przyczyny biologiczne
Badania dowodzą, że najczęściej zwalniani są w kolejności:
•
Ludzie młodzi ( zaraz po ukończeniu szkoły)
•
Kobiety
•
Inne rasy
•
Inwalidzi, niepełnosprawni
1
3.
Przyczyny organizacyjno-polityczne
Profil szkół, kształcenie w szkołach zawodowych nie jest dostosowana do potrzeb rynku. Brakuje koncepcji, w jaki sposób dostosować
system edukacji do potrzeb rynku. Trudno jest też określić, jakie zawody poszukiwane są na rynku .
Tzw. zatrudnienie bieżące są rozwiązaniem bez przyszłości. Inwestuje się w bieżące przejadanie a nie w podnoszenie kwalifikacji osób
bezrobotnych. Urzędom pracy wciąż brakuje funduszy, są więc prowizorium funkcjonowania.
Poważnym źródłem bezrobocia są samorządy lokalne. W pracach tych instytucji brakuje świadomości by pierwszeństwo w wynajmie
lokali podejmowaniu działalności gospodarczej mieli ludzie mieszkający w danej społeczności a nie ci, którzy płacą więcej. Mieszkańcy
są związani z miejscem, środowiskiem lokalnym i będą zawsze zainteresowani i inwestowali w swoje środowisko lokalne.
4.
Przyczyny społeczno-kulturowe
Możemy wyróżnić dwie przeciwstawne postawy rozwiązywania problemów
Postawę liberalizmu
Postawę roszczeniową
Liberalizm uważa, że motywacja tkwi w człowieku dlatego nie można ingerować w życie człowieka. Jest ona charakterystyczna dla
ludzi na tzw. świeczniku.
Charakterystyczną postawą jest postawa tolerancji w stosunku do osób łamiących prawo. Jesteśmy często spostrzegani jako ofiary i
ofiarodawcy tego prawa (praca na czarno). Z badań wynika, ze w Polsce ludzie mają dużą dozę tolerancji w stosunku do osób
pracujących na czarno. Uważa się, że jest to sprawa prywatna. Występuje to i u pracowników i pracodawców. Tymczasem moralnym
obowiązkiem powinno być zgłoszenie o takim fakcie ( okradanie całego społeczeństwa przez nie płacenie podatków)
STEREOTYPY I NIECHĘĆ DO BEZROBOTNYCH I ICH ZATRUDNIENIA
Istnieją duże opory u przedsiębiorców w zatrudnianiu ludzi zarejestrowanych w Urzędach Pracy, często świadomie podtrzymywane
przez samych bezrobotnych. Pracodawcy zatajają wolne miejsca pracy . Brak jest dokładnej liczby miejsc pracy i osób bezrobotnych (
np. ogłoszenia w prasie nie są zgłaszane w UP)
Zasiłek dla bezrobotnych jest pomocą zwodniczą ponieważ nie jest on wmontowany w system pomocy bezrobotnemu..
FUNKCJE POMOCY BEZROBOTNEMU
Funkcja ekonomiczna, która skierowana powinna być na:
pełne zatrudnienie,
zmniejszenie obciążeń podatkowych,
lepsze wykorzystanie czasu,
harmonia w zatrudnieniu.
Funkcja pomocy społeczno – gospodarczej dobry stan gospodarki narodowej, regionu czy środowiska lokalnego, wzmacnia więź,
życzliwość, poczucie bezpieczeństwa.
Funkcja psychologiczno- terapeutyczna
Zdrowe społeczeństwo składa się tylko ze zdrowych jednostek. Należy więc dążyć do zmiany obrazu samego siebie, utrzymania lub
zmiany kwalifikacji, utrzymać lub zbudować zaufanie do siebie i otoczenia ( zbudzić wiarę w pokonanie trudności).
Pomoc bezrobotnemu musi być zintegrowana na różnych poziomach:
na poziomie ogólnym w Polsce poziom bezrobocia sięga 18% ( poziom ogólno-spłeczny);
regionalny – są regiony, gdzie poziom sięga 8% a są i takie gdzie jest 4 x większy,
Poziom rodziny
Poziom jednostkowy.
Psychologiczne aspekty pomocy
Obejmuje 4 kierunki pomocy:
Pomoc bezpośrednią konieczność rozmowy, skierowaną na jednostkę pozostającą bez pracy, skierować większy wysiłek na budowanie
zdolności, preferencji i
oczekiwań, poprzez tworzenie pracowni psychologicznych oraz poradnictwo zawodowe. Doradzanie
optymalnych wyborów, wsparcie psychoterapia( w budowaniu, zdrowia psychicznego i w sytuacjach załamywania się)
Pomoc pośrednią
•
Pomoc pośrednią skierowaną dla bezrobotnego
2
•
Pomoc pośrednią skierowaną na instytucje udzielające pomocy
•
Pomoc pośrednią skierowaną na instytucje tworzące rynek pracy
Doradztwo rodzinne grupowe, doradztwo ekonomiczne np., tworzenie biznesu;
Samo bycie wśród ludzi, analizy i badanie psychologiczne, ( zasilanie w informacje), opracowanie podręczników, wspieranie
pracowników na narażonych na wypalenie zawodowe, opracowywanie programów specjalnych np. dla osób upośledzonych, inwalidów.
Dla tworzących rynek pracy – zacząć współpracę z pracodawcami prywatnymi i państwowymi w kierunku tworzenia nowych trendów
zawodowych. Nie ma zawodów na całe życie. Cykl trwania zawodu ok. 8-10 lat.
Negocjacje z pracodawcami, jakie mają wymagania w stosunku do nowo zatrudnionych ( w sposób systematyczny), tworzenie
pozytywnego obrazu bezrobotnego.
Cierpienie jednostki powoduje cierpienie całej rodziny. Sytuacja psychiczne bezrobotnego zależy od wielu czynników min
biologicznych takich jak: wiek, wykształcenie, płeć , stan majątkowy, zdrowie.
Reakcje na stan bezrobocia mogą być różne, ale w
I fazie dominuje u bezrobotnego poczucie krzywdy, przygnębienie, oszukania, poczucie przegranej życiowej, brak zrozumienia przyczyn
zwolnienia z pracy, poczucie osamotnienia ( okres ten trwa ok. 3 miesięcy)
II faza, osoba dochodzi do przekonania że sama sobie nie poradzi w sytuacji bezrobocia w ramach dysponowania dostępnymi sposobami
to tzw faza konfrontacji ( swoje możliwości + konkretna sytuacja). Konsekwencją jest postawa roszczeniowa)
III faza względnie trwałej reakcji na stres bezrobocia.
Indywidualnego człowieka charakteryzuje tzw. potrójne B ( bezsilność, bezradność, beznadzieja. Te trzy uczucia łączą się z poczuciem
lęku i przygnębieniem.
Typy reakcji na stres bezrobocia:
reakcje adekwatne - próba poszukiwania wyjścia z bezrobocia ( przekwalifikowanie się, dokształcanie) to
inne nieadekwatne
reakcja na tzw syndrom bezrobocia- zespól złego przystosowania się do bezrobocia nie liczący się z prawem obowiązującym, osoba
pozorująca działania szukania pracy, jest dobrze zaadoptowana do takiej sytuacji. Czuje się oszukana, więc uważa, że ma prawo
oszukiwać państwo. Liczy tylko na siebie. Podejmuje drobną działalność tzw. kombinowanie.
reakcja z dominacją nastroju depresyjnego, osobom tym brak nawyków radzenia sobie z sytuacją trudną. Sami nie przejawiają żadnej
aktywności, występuje u nich tendencja do krytykowania wszystkiego i wszystkich. Depresja jest lękiem przed przyszłością
a
bezrobocie odczytywane jest jako zapowiedź wizji końca kariery czy końca życia. W takich warunkach bezrobotny izoluje się od
środowiska lub zachowuje w sposób agresywny. Konsekwencją mogą być schorzenia nerwicowe lub samobójstwa
reakcja ucieczkowa- ucieczka od rzeczywistości a więc nadużywanie alkoholu, lekomania u młodych ludzi narkomania.
Niezaspokojenie potrzeb osiągnięć, nabywania, unikanie poniżenia, samoobrona,
zachowania kryminalne
Musimy pamiętać o tym, że bezrobotnego traktujemy jednostkowo to pomagamy całej rodzinie. Ważnym elementem jest zwrócenie
uwagi na komunikację w rodzinie. Kto się identyfikuje z bezrobotnym, kto go rozumie a kto krytykuje.
Nasza rozmowa powinna zmierzać do:
- rozwinięcia umiejętności wyrażania swoich pragnień w związku z tą sytuacją
- konieczności ustalenia treści wysyłanych komunikatów tak by można było sprawdzić ich znaczenie gdy jest to ważne
Przy przeprowadzaniu wywiadów ważne jest zadanie pytań o samopoczucie, o to jaki jest stosunek członków rodziny. Należy
dowiedzieć się w jakiej fazie kryzysu ta osoba się znajduje. Należy pamiętać że jeżeli w rodzinie brakuje komunikatów wprost to
oskarżenia adresowane są do tzw. najbliższej planety, a nie do tej lub tam gzie jest problem. W drugim półroczu bezrobocia gwałtownie
załamują się mechanizmy obronne jednostki, jej stan psychiczny i możliwości obronne są zaniżone.
Ingracjacja- sposoby manipulowania ludźmi.
Konformizm- uległość, zgoda na wszystko co proponujemy, ułożenie
Podnoszenie wartości partnerów- prawienie komplementów ( jaka pani ładna, tylko pani może mi to załatwić)
Autoprezentacja pozytywna ( co ja mogę załatwić, ja panią urządzę, załatwię, mam znajomości, ma mi pani pomóc.. )
Autoprezentacja negatywna tzw. żerowanie na uczuciach ( jestem biedny, niedożywiony, słaby.. )
3
„Spirala upadku osób dotkniętych bezrobociem”
BEZROBOCIE
Hańba
społeczna
Bardziej ograniczony
dostęp do rynku
mieszkaniowego
Niskie
dochody
Izolacja
społeczna
Brak
towarzyskich
kontaktów
Brak konfliktu z
ludźmi mogącymi
poinformować o
okazjach
znalezienia pracy
Brak okazji do
uzyskania i
aktywizacji
umiejętności
zawodowych
Przemoc w
rodzinie
Spadek kondycji
intelektualnej i
duchowej
Niewystarczający
stopień mobilności
zawodowej
Mniejsze
możliwości
transportowe
Stres w
rodzinie
Brak zaufania do
samej siebie
Ryzyko
pogorszenia
zdrowia
fizycznego
Alkohol
Ryzyko
pogorszenia
zdrowia
psychicznego
Dalsze
pozostanie
bez pracy
4
Bezrobocie dla jednostek i rodzin nim dotkniętych oznacza:
•
pauperyzację i spadek aspiracji do uczestnictwa w kulturze i kształcenia dzieci. Zepchnięcie wielu ludzi na poziom biedy a nawet
nędzy, których przejawami są: nie płacenie mieszkania, światło, gaz, obniżanie wartości odżywczych posiłków, pojawienie się ludzi
w łachmanach;
•
degradację moralną - degradację podmiotowości szczególnie ludzi młodych i dorastającej młodzieży, przestępczość, agresja,
brutalność;
•
bezrobotni są potencjalną bazą społeczną skrajnych ruchów politycznych, zagrażających prawu, demokracji, destabilizujących
państwo.
Społeczno-ekonomiczne skutki bezrobocia pojawiają się w następujący sposób:
•
Bezrobocie pogarsza z dnia na dzień sytuację finansową ludzi, którzy wcześniej pracowali i osiągali nawet nie najgorsze zarobki i
dzięki temu zgromadzili pewne oszczędności; obecnie dotychczasowy ich standard życia ulega obniżeniu.
•
Istniejące w różnych krajach zabezpieczenie socjalne przewiduje wprawdzie zasiłki dla bezrobotnych, ale ich wysokość utrzymuje
się na poziomie dość skromnego minimum egzystencji, co też powoduje zawsze obniżkę dotychczasowych warunków życia
bezrobotnego i jego rodziny oraz pewną degradację społeczną, związaną np. z przeprowadzką do tańszego i oczywiście gorszego
mieszkania, z rezygnacją z życia towarzyskiego na wcześniejszym poziomie, ambicji życiowych itp.
•
Zasiłek dla bezrobotnych jest przyznawany okresowo, a każde jego przedłużenie wiąże się z dopełnianiem mniej lub bardziej
uciążliwych , a niekiedy nawet poniżających formalności. Działa też swoista prawidłowość: im dłużej dany człowiek korzysta z
zasiłku, tym większe ma trudności ze znalezieniem pracy. Dzieje się tak dlatego, ponieważ każdy pracodawca bardziej krytycznie
ocenia takiego kandydata na pracownika, który dość długo pozostawał bezrobotnym, przypuszczając, iż prawdopodobnie nie jest
zbyt chętny do podjęcia pracy lub też nie jest dobrym fachowcem.
Psychospołeczne i moralne skutki bezrobocia przejawiają się z kolei w następujących zjawiskach:
•
Wielu bezrobotnych doświadcza przykrego uczucia swojej społecznej zbędności czy bezużyteczności. Powyższe uczucia są często
potęgowane przez stosunek społeczeństwa do nich, którego zamożna część uważa bezrobotnych za istoty leniwe, niechętne do pracy
czy po prostu pasożytnicze. Na skutek tego zdarzają się wśród bezrobotnych częste przypadki frustracji, depresji, a nawet skłonności
do samobójstw.
•
Aby uniknąć nagannych ocen ze strony innych ludzi, bezrobotni często izolują się od swego środowiska społecznego, zrywają
dotychczasowe kontakty towarzyskie i stosunki, nawet z bliską rodziną. Stają się oni przez to jeszcze bardziej nieszczęśliwi,
sfrustrowani i agresywni w stosunku do otoczenia i popadają z nim wkonflikt.
•
Bezrobocie przyczynia się do osłabienia więzi między ludźmi, a nawet uczuć rodzinnych; stymuluje to skłonność do naruszania
zasad współżycia i pogłębia brak poszanowania dla przepisów prawa, a tym samym do zachowań społecznie negatywnych.
•
Niektórzy bezrobotni z powodów psychospołecznych zwłaszcza skłaniają się do pasożytniczego sposobu życia, wykorzystując
różne instytucje charytatywne.
Szczególne skutki negatywne doświadczane przez kategorię ludzi młodych:
•
Wiążą się z opóźnieniem startu w życie zawodowe lub nawet uniemożliwiają osiągnięcie pewnych kwalifikacji zawodowych, do
których niezbędna jest praktyka w danym zawodzie; powoduje to powstanie zjawiska stopniowej dekwalifikacji danego absolwenta.
•
Wiążą się z utrudnianiem procesu usamodzielniania się ekonomicznego i społecznego poprzez pracę zarobkową ludzi młodych;
nadal pozostają w zależności ekonomicznej od rodziców lub opiekunów. Dorywcza praca zarobkowa, zasiłki itp. sposoby
uzyskiwania pieniędzy nie zaspokajają u młodych aspiracji do samodzielności w taki sposób, jak praca zawodowa.
•
Wiąże się ze spadkiem poczucia własnej wartości w społeczeństwie pomimo zdawania sobie sprawy z posiadanej sprawności
psychofizycznej, uzyskanego przygotowania i chęci do pracy. Uczucie żywione przez ludzi młodych, ze świat do nich należy, jest
normalnym zjawiskiem wynikającym z ich siły witalnej i świadomości tego, iż często wiedzą więcej niż ludzie starsi, ponieważ
zostali ukształtowani już przez najnowszą cywilizację. Doświadczając bezrobocia przekonują się z wolna, ale skutecznie o tym, Se
ten „ich świat” wcale nie oczekuje ani też do nich nie należy, co nie pozostaje bez wpływu na ich poczucie własnej wartości w
danym społeczeństwie. Ponadto nie uzyskują oni możliwości sprawdzenia się w konkretnych sytuacjach, jakie stwarza praca
zawodowa, co też czyni ich podatnymi na stresy i frustracje w znacznie większym stopniu niż starszych wiekiem pracowników
5
Bezrobocie to sytuacja, w której większa lub mniejsza liczba osób zdolnych do pracy i jej poszukujących nie znajduje zatrudnienia.
Bezrobocie jako kwestia społeczna dotyczy dużych grup społecznych i konkretnych osób, a polega na kumulowaniu się negatywnych
cech ich położenia materialnego, społecznego, rodzinnego, a nawet politycznego.
Formalne cechy osoby pozostającej bez pracy, za którą – lub bez niej – winna otrzymywać środki do życia – ustawa określa osobę
bezrobotną.
Funkcje osoby bezrobotnej w stosunku do rodziny:
1.
ekonomiczno-konsumpcyjnej;
2.
opiekuńczo-wychowawczej;
3.
emocjonalno-ekspresyjna;
4.
socjalizacyjna;
5.
prokreacyjna.
Sfery osoby bezrobotnej:
1.
bezrobocie a zdrowie;
2.
destabilizacja życia rodzinnego;
3.
kryzys tożsamości;
4.
zaburzenia struktury czasu;
5.
ograniczenie kontaktów społecznych;
Syndrom 3B (bezrobocie- bieda- bezdomność).
Stres jest reakcją towarzyszącą człowiekowi w ciągu całego życia. Może wywoływać przykre doznania lub mobilizować do
działania. Bez stresu nie ma wręcz życia. Każda osoba ma jednak indywidualną tolerancję na stres i różne sposoby radzenia sobie w
sprostaniu wymaganiom otoczenia.
Utrata pracy jest niewątpliwie sytuacją stresogenną. Wiąże się z huśtawką różnorodnych, często negatywnych emocji i
nastrojów:
•
Szok jest szczególnie silny, gdy zwolnienie jest niespodziewane, odbierane jako wyjątkowo niesprawiedliwe lub spotyka
osobę będącą już w trudnej sytuacji życiowej;
•
Zaprzeczanie – nie przyjmowanie do wiadomości faktu, który zaistniał, zamykanie się w sobie;
•
Ulga, że skończył się czas napięcia związany ze zwolnieniem;
•
Złość na firmę, szefa, współpracowników pracujących nadal, rodzinę i samego siebie;
•
Targowanie się w myślach z szefem, propozycje dotyczące innych rozwiązań niż zwolnienie;
•
Poczucie winy i żalu – obwinianie siebie za utratę pracy, dominuje poczucie porażki;
•
Panika powstaje w wyniku śledzenia ofert pracy i braku odpowiedniej propozycji. Poszukiwanie zatrudnienia staje się
wówczas chaotyczne i przypadkowe;
•
Załamanie się /depresja/ - utrata poczucia własnej wartości, bezpieczeństwa, niezależności i szacunku do samego siebie.
Pojawia się zewnętrzne umiejscowienie kontroli, zakłócenia snu, jedzenia, popadanie w nałogi. Implikuje to problemy
małżeńskie i rodzinne oraz brak aktywności na rynku pracy;
•
Akceptacja sytuacji motywuje do jej zmiany. Na tym etapie dochodzi do bilansu kwalifikacji i możliwości zawodowych,
robienia planów na przyszłość oraz zintensyfikowania wysiłków w celu poszukiwania pracy. Jeżeli proces poszukiwania pracy
będzie się wydłużał, może doprowadzić do powrotu poprzednich stanów;
•
Postanowienie – podejmowanie zasadniczych decyzji życiowych i przystosowanie się do nowej sytuacji bytowej;
•
Wizja nowych możliwości rozwoju i aktywności w kształtowaniu własnego życia. Rozwój często poprzedzony jest sytuacją
kryzysową.
Uwzględniając pojawiające się emocje, które wynikają z utraty pracy, można wyróżnić sześć faz cyklu bezrobocia:
1.
przed utratą pracy – pojawiają się pogłoski o planowanych zwolnieniach; czas ten jest bardzo stresujący; rośnie
liczba zachorowań oraz wypadków w pracy i poza nią.
2.
zwolnienia – niosą z jednej strony ulgę, a z drugiej gniew i depresję;
6
3.
4.
nowe umiejętności – weryfikacja możliwości edukacyjnych;
intensywne poszukiwania pracy – aktywność na rynku pracy, która może być źródłem napięć i frustracji w sytuacji,
gdy nie widać celu;
5.
koniec świadczeń – najtrudniejszy okres, szczególnie dla rodzin;
6.
przystosowanie się do nowej pracy – znalezienie pracy jako początek nowego etapu życia; może minąć jakiś czas,
zanim jednostka „oswoi się” z nowymi zasadami, nowymi obowiązkami czy nowymi ludźmi.
Przedstawione stany emocjonalne nie muszą występować u wszystkich poszukujących pracy. Mogą też pojawiać się w różnej
kolejności, tj. bardzo aktywne okresy poszukiwania pracy będą przeplatać się ze spadkiem energii do działania. Niektóre osoby nadal
będą zachowywać pozytywny stosunek do życia, znajdą sobie nowe zajęcia i nie stracą nadziei. Jednak upływ czasu powoduje
zwiększenie dystansu emocjonalnego i dostrzeżenie w życiu innych wartości niż praca. Przykładem może być klasyczny model
bezrobocia według Harrisona. Badacz tego zjawiska wziął pod uwagę dwie zmienne: stan emocjonalny i czas pozostawania bez pracy.
Zauważył, że po okresie szoku i niedowierzania w pierwszych 6 miesiącach pojawia się dobre samopoczucie i optymizm. Czas jednak
działa na niekorzyść jednostki, powodując stałe obniżanie się samopoczucia aż do 12 miesiąca od momentu utraty pracy /pesymizm
przechodzi w fatalizm/.
Długotrwałe bezrobocie wpływa jednak na pewną stabilizację emocjonalną, co wiąże się z faktem
przyzwyczajenia się do nowego stanu.
Chociaż w procesie poszukiwania pracy człowiekowi nieodłącznie towarzyszą różne emocje wynikające z nieznanych sytuacji
i napotykanych na drodze niepowodzeń. Najważniejsze jest jednak umiejętne radzenie sobie ze stresem i redukowanie go na bieżąco do
poziomu sprzyjającego skutecznemu działaniu. Pomóc w tym mogą praktyczne wskazówki dla zestresowanych:
Śpij na miarę swoich potrzeb;
Odżywiaj się regularnie – dbaj o dietę bogatą w owoce i warzywa;
Ćwicz regularnie – rozładuj napięcie poprzez gimnastykę, jogging;
Przebywaj w towarzystwie innych – rodziny, przyjaciół;
Myśl pozytywnie;
Zrób dla siebie coś specjalnego;
Planuj „na papierze” swój dzień – umiejętnie organizuj sobie czas i tempo pracy;
Postaw sobie jasne cele i wyznacz etapy działań;
Znajdź czas na swoje hobby, zainteresowania;
Stosuj techniki relaksacyjne, np. wizualizację, wyobraźnię ukierunkowaną, świadome oddychanie, medytację czy jogę.
Bezrobocie bezpośrednio lub pośrednio dotyczy szerokiej grupy społecznej. Dotyka zarówno osobę, jak i jej rodzinę. Zmienia
dotychczasową sytuację życiową jednostki i całego systemu rodzinnego. Można zatem mówić o tym zjawisku w kategoriach problemu
natury społecznej. Rodzina jako gospodarstwo domowe nie tylko zamieszkuje razem, ale wspólnie podejmuje decyzje o pozyskiwaniu i
wydatkowaniu środków finansowych. Brak stałych dochodów prowadzi do znacznego obniżenia się jej standardu materialnego, a w
konsekwencji do ubóstwa rodziny. Już sama konieczność rezygnacji z „potrzeb luksusowych” na rzecz zaspokojenia „potrzeb
podstawowych” powoduje frustrację. Z kolei brak możliwości zapewnienia rodzinie podstawowych potrzeb niesie ze sobą szeroko
rozumiane skutki ekonomiczne, społeczne i psychologiczne. Brak źródeł utrzymania zaburza m.in. pełnienie ról w rodzinie. Dotyczy to
szczególnie ojca, który jest świadom tego, że powinien zapewnić pozostałym członkom godne życie. Ciężar obowiązków przejmuje
często matka lub dzieci. Jeszcze bardziej dramatycznie jawi się sytuacja utraty pracy przez oboje współmałżonków /podwójne
bezrobocie/. Wówczas nie są w stanie poradzić sobie z powstałym problemem bez pomocy z zewnętrz. Stąd opieka społeczna czy
projekty lokalne nakierowane są na oddziaływania wspomagające rodziny w szczególny sposób dotknięte zjawiskiem bezrobocia.
Wsparcie instytucjonalne, dzięki właściwej diagnozie sytuacji bytowej oraz zawodowej poszczególnych członków, powinno mieć
charakter zindywidualizowany - dostosowany do potrzeb konkretnej rodziny.
Dodatkowo coraz większe bariery związane z podjęciem zatrudnienia /bezrobocie chroniczne/ rodzą stres, przygnębienie, a w
skrajnej postaci nawet depresje. Poczucie odpowiedzialności za rodzinę i potrzeba zapewnienia najbliższym minimum socjalnego jeszcze
bardziej pogłębia narastający dyskomfort psychiczny. Coraz więcej samobójstw powodowanych jest również długotrwałym brakiem
aktywności zawodowej.
7
Z drugiej zaś strony w środowisku bezrobotnych obserwuje się zjawisko moralnego przyzwolenia na zachowania patologiczne
/kradzieże, prostytucja/. Alienacja społeczna i polityczna jednostki prowadzi również do dezintegracji całego systemu rodzinnego.
Sprzyja wyzwalaniu się zachowań patologicznych /uzależnienia, agresja, przestępczość/.
Ponadto mentalność społeczeństwa jest bezpośrednią przyczyną powstawania tzw. syndromu dziedziczenia bezrobocia, gdyż
wynika z „powielania” postaw i wzorców społecznych. Rodzice, przekazując własną strukturę postaw swoim dzieciom, uczą je
bezradności, a w konsekwencji przejęcia modelu życia opartego na bierności zawodowej. Empirycznym przykładem potwierdzającym
występowanie tego zjawiska są wyniki badań przeprowadzone przez Centrum Badań Opinii Społecznej. Analiza statystyczna wykazuje,
że co czwarte dziecko bezrobotnego deklarowało chęć bycia bezrobotnym w perspektywie własnej drogi zawodowej. Na pracę najemną
w kraju nie zdecydowało się żadne z nich.
AKTYWNE METODY POSZUKIWANIA PRACY
Pozyskując informacje o rynku pracy i poddając je analizie, warto użyć logicznego myślenia i zdrowego rozsądku. Emocje
bowiem są podstawową blokadą komunikacyjną, która utrudnia racjonalne postrzeganie rzeczywistości oraz osiąganie oczekiwanych
rezultatów. Dlatego na rynku pracodawcy nie można kierować się emocjami.
Aby proces pozyskiwania zatrudnienia okazał się skuteczny, należy sporządzić plan poszukiwania pracy. Dobry plan
charakteryzuje się jasno określonym celem oraz konkretnymi działaniami służącymi jego realizacji. Na początku należy:
1.
określić stanowisko/stanowiska pracy, które leżą w kręgu naszych zainteresowań i możliwości,
2.
przygotować profesjonalne dokumenty aplikacyjne /życiorys zawodowy i list motywacyjny/,
3.
sprawdzać oferty pracy pochodzące z różnych źródeł informacji,
4.
odnotowywać informacje dotyczące adresów firm, telefonów, nazwisk osób, z którymi rozmawialiśmy, terminów i sposobów
kontaktowania się,
5.
przeprowadzać rozmowy telefoniczne w sprawie pracy,
6.
składać wizyty u pracodawców,
7.
być gotowym do podjęcia pracy od zaraz!
Źródła ofert pracy można pozyskiwać poprzez:
•
kontakty osobiste,
•
rozmowy kwalifikacyjne,
•
ogłoszenia w prasie i mediach /radio, T.V./,
•
internet,
•
sporządzenie własnej oferty /wizytówki/ do pracodawcy,
•
usługi pośrednictwa pracy w powiatowych urzędach pracy i agencjach zatrudnienia,
•
inne instytucje i organizacje działające w obszarze rynku pracy,
•
dane z książki telefonicznej czy Panoramy Firm,
•
artykuły prasowe na temat działalności firm oraz planów dotyczących rozwoju rynku na poziomie lokalnym i
regionalnym;
W mentalności społecznej urzędy pracy są instytucjami powołanymi do pośredniczenia między bezrobotnym a pracodawcą.
Temu pierwszemu powinny znaleźć pracę dostosowaną do jego kwalifikacji, doświadczenia czy predyspozycji, a pracodawcy takiego
pracownika, który w jak największym stopniu będzie spełniał jego oczekiwania. Dlatego osoby poszukujące pracy koncentrują swoje
wysiłki na przeglądaniu ofert pojawiających się w publicznych służbach zatrudnienia. Rzeczywistość pokazuje jednak, że tylko część
wolnych miejsc pracy wpływa do baz danych urzędów. Pozostałe są rozpowszechniane w gronie znajomych. Niektóre firmy są wręcz
hermetyczne, dlatego nie przyjmują tzw. „osób z ulicy”. Jednak korzystając z usług pośrednika pracy w powiatowych urzędach pracy czy
agencjach zatrudnienia poszerza się indywidualny zbiór informacji o pracy.
8
„Każdy człowiek to potencjalny kontakt z setkami innych osób”, dlatego budowanie „siatki kontaktów” uważane jest za
najbardziej efektywną metodę poszukiwania pracy. Relacje z rodziną, przyjaciółmi i znajomymi dają możliwość dotarcia do
potencjalnych przedsiębiorców. Pytamy lub prosimy o informacje, pomysły, radę, przysługę, nowe kontakty, informację zwrotną, ale
nigdy wprost o pracę!
Bezpośrednie wizyty u pracodawców dają możliwość zareklamowania własnej osoby, „sprzedania” swojego potencjału, tj.
zamiany umiejętności na pieniądze. Często ćwiczone rozmowy kwalifikacyjne pozwalają na rozpoznanie potrzeb i oczekiwań
pracodawców w kontekście wymogów stanowiska pracy oraz uczą bezrobotnego profesjonalizmu w negocjacjach o pracę.
Czytanie ogłoszeń prasowych cieszy się największą popularnością wśród osób bezrobotnych. Dostępność i powszechność tej
metody nie czyni jej jednak skuteczną. Ilość prezentowanych ogłoszeń /często zbyt ogólnych i nieprawdziwych/ nie przekłada się na ich
jakość. Korzystając z prasy, należy dokładnie i krytycznie przeanalizować informacje o pracy i nauczyć się wyławiania tych ofert, które
są wiarygodne, a z nich takich informacji, które pomogą przygotować się do rozmowy z pracodawcą. Dotyczy to również internetu i
mediów.
Osoby poszukujące pracy rzadko wykorzystują rozpowszechnianie własnej oferty poprzez:
•
umieszczenie ogłoszenia w gazecie lokalnej, regionalnej czy ogólnopolskiej,
•
zamieszczenie jej w powiatowym urzędzie pracy,
•
przekazanie do agencji zatrudnienia czy agencji pracy tymczasowej,
•
umieszczenie jej na ogólnie dostępnych tablicach ogłoszeń,
•
złożenie bezpośrednio u pracodawcy,
•
ogłoszenie w lokalnym radiu czy telewizji,
•
zamieszczenie w internetowych bazach danych;
Oferty w środkach masowego przekazu powinny być krótkie, zwięzłe, lecz treściwe. Natomiast oferta przekazana bezpośrednio
pracodawcy powinna być bardziej rozbudowana. Osoba poszukująca pracy może też przygotować własną wizytówkę, którą zostawi
znajomym czy pracodawcom.
Warto również wykorzystywać informacje o nowopowstających firmach, sygnalizowane przez artykuły prasowe czy media,
jako zapowiedź potencjalnej możliwości zatrudnienia.
Z kolei informacje o firmach zamieszczone w książce telefonicznej lub Panoramie Firm ułatwią dostęp do zakładów pracy
odpowiadających kwalifikacjom i preferencjom bezrobotnego.
Każda z zaprezentowanych powyżej technik posiada swoje zalety, ale i wady. Bazowanie wyłącznie na wykorzystywaniu tylko
jednej, wybranej metody powoduje ograniczenie szans na zatrudnienie oraz wydłużenie czasu pozostawania bez pracy. Natomiast
znajomość różnorodnych technik oraz praktyczne ich zastosowanie uaktywnia jednostkęi usprawnia jej funkcjonowanie na rynku pracy.
INSTYTUCJONALNE FORMY POMOCY BEZROBOTNYM
Długotrwale bezrobotni, tracąc prawo do zasiłku, niejednokrotnie stają się klientami ośrodków pomocy społecznej, co również
implikuje zwiększenie wydatków ze strony państwa. Dlatego w obszarze rynku pracy działają instytucje, których zadania są w
szczególny sposób ukierunkowane na wspieranie osób dotkniętych problemem bezrobocia. Należą do nich:
1.
Publiczne służby zatrudnienia – powiatowe i wojewódzkie urzędy pracy.
2.
Ochotnicze Hufce Pracy – jednostka wyspecjalizowana w działaniach na rzecz młodzieży do 25 r.ż., wykonująca zadania
dotyczące:
3.
•
kształcenia i wychowania,
•
zatrudnienia,
•
przeciwdziałania marginalizacji i wykluczeniu społecznemu.
Agencje zatrudnienia – niepubliczne jednostki organizacyjne świadczące usługi w zakresie:
a.
pośrednictwa pracy,
b.
pośrednictwa do pracy zagranicą u pracodawców zagranicznych,
c.
poradnictwa zawodowego,
d.
doradztwa personalnego,
e.
pracy tymczasowej.
9
Działalność agencji zatrudnienia może być wykonywana także przez jednostki samorządu terytorialnego, szkoły wyższe,
stowarzyszenia, fundacje, organizacje społeczne i zawodowe. Warunkiem świadczenia tego typu usług jest wpis do rejestru agencji
zatrudnienia.
4.
Instytucje szkoleniowe – publiczne i niepubliczne podmioty prowadzące edukację pozaszkolną, m.in. szkolenia dla osób
bezrobotnych i poszukujących pracy. Rejestr instytucji szkoleniowych prowadzą wojewódzkie urzędy pracy.
5.
Instytucje dialogu społecznego – to organizacje i instytucje zajmujące się problematyką rynku pracy: organizacje związków
zawodowych, pracodawców i bezrobotnych oraz organizacje pozarządowe współpracujące z publicznymi służbami zatrudnienia i
Ochotniczymi Hufcami Pracy w zakresie realizacji zadań określonych ustawą.
6.
Instytucje partnerstwa lokalnego – instytucje realizujące inicjatywy partnerów rynku pracy, tworzone na rzecz realizacji zadań
ustawowych i wspierane przez organy samorządu terytorialnego.
Polityka rynku pracy realizowana przez władze publiczne opiera się na dialogu i współpracy z partnerami społecznymi, w szczególności
w ramach:
a.
działalności rad zatrudnienia,
b.
partnerstwa lokalnego,
c.
uzupełniania i rozszerzania ofert usług publicznych służb zatrudnienia przez partnerów społecznych i agencje
zatrudnienia.
AKTYWNE I PASYWNE FORMY PRZECIWDZIAŁANIA BEZROBOCIU
Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 roku ma zastosowanie do:
1.
obywateli polskich poszukujących i podejmujących zatrudnienie lub inną pracę zarobkową na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej oraz zatrudnienie lub inną pracę zarobkową za granicą u pracodawców zagranicznych;
2.
cudzoziemców poszukujących i podejmujących zatrudnienie lub inną pracę zarobkową na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej:
a/ obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej,
b/ obywateli państw, z którymi Unia Europejska zawarła umowy o swobodzie przepływu osób,
c/ posiadających w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy,
d/ posiadających w Rzeczypospolitej Polskiej zezwolenie na osiedlenie się lub zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego
Wspólnot Europejskich,
e/ posiadających w Rzeczypospolitej Polskiej zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony,
f/ przebywających w Rzeczypospolitej Polskiej jako członek rodziny cudzoziemca,
g/ posiadających w Rzeczypospolitej Polskiej zgodę na pobyt tolerowany lub korzystających z ochrony czasowej w Rzeczypospolitej
Polskiej,
h/ ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy, którym po upływie roku od dnia złożenia wniosku o nadanie statusu uchodźcy nie
została wydana decyzja w pierwszej instancji i przyczyna przedłużenia postępowania nie leży po ich stronie;
3.
cudzoziemców – członków rodzin cudzoziemców;
4.
cudzoziemców – członków rodzin obywateli polskich, którzy uzyskali zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
Bezrobotną może być osoba:
1.
nie zatrudniona i nie wykonująca innej pracy zarobkowej,
2.
poszukująca zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej,
3.
zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo
innej pracy zarobkowej, bądź, jeżeli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia co najmniej w
połowie tego wymiaru czasu pracy,
4.
nie ucząca się w szkole w systemie dziennym,
5.
zarejestrowana we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy, jeżeli:
a/ ukończyła 18 lat,
10
b/ nie ukończyła 60 lat – kobieta lub 65 lat – mężczyzna,
c/ nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty socjalnej albo po ustaniu
zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, zaprzestaniu prowadzenia pozarolniczej działalności, nie pobiera zasiłku przedemerytalnego,
świadczenia przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego,
d/ nie jest właścicielem lub posiadaczem samoistnym lub zależnym nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych
przekraczającej 2 ha przeliczeniowe lub nie podlega ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu z tytułu stałej pracy jako
współmałżonek lub domownik w gospodarstwie rolnym o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe,
e/ nie uzyskuje przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym z działów specjalnych produkcji rolnej, chyba
że dochód z działów specjalnych produkcji rolnej, obliczony dla ustalenia podatku dochodowego od osób fizycznych, nie
przekracza wysokości przeciętnego dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 2 ha przeliczeniowych
ustalonego przez Prezesa GUS na podstawie przepisów o podatku rolnym lub nie podlega ubezpieczeniu emerytalnemu i
rentowemu z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w takim gospodarstwie,
f/ nie podjęła pozarolniczej działalności od dnia wskazanego w zgłoszeniu do ewidencji do dnia wyrejestrowania tej działalności
albo nie podlega, na podstawie odrębnych przepisów, obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia
społecznego rolników,
g/ nie jest osobą tymczasowo aresztowaną lub nie odbywa kary pozbawienia wolności,
h/ nie uzyskuje miesięcznie przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę, z wyłączeniem
przychodów uzyskanych z tytułu odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach
bankowych,
i/ nie pobiera, na podstawie przepisów o pomocy społecznej, zasiłku stałego,
j/ nie pobiera, na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, świadczenia pielęgnacyjnego lub dodatku do zasiłku
rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego
okresu jego pobierania,
k/ nie pobiera po ustaniu zatrudnienia świadczenia szkoleniowego;
Prawo do zasiłku przysługuje między innymi bezrobotnemu, który przez okres co najmniej 365 dni w ostatnich 18 miesiącach
był zatrudniony na umowę o pracę lub umowę cywilno-prawną /umowa zlecenia, umowa o pracę nakładczą, umowa agencyjna/ i osiągał
wynagrodzenie za pracę w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, od którego istnieje obowiązek opłacania składki na
Fundusz Pracy lub opłacał składki /w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia/ na ubezpieczenie społeczne z tytułu
prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej lub wykonywał pracę w okresie tymczasowego aresztowania bądź odbywania kary
pozbawienia wolności, przy czym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i FP stanowiła kwota co najmniej połowy
minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Obserwacje rynku pracy w Polsce w przeciągu ostatnich kilku lat pozwoliły na wyodrębnienie grup osób będących w
szczególnej sytuacji na rynku pracy. Dotyczy to:
bezrobotnych do 25 roku życia (czyli osób, które w roku kalendarzowym zastosowania wobec nich usług lub instrumentów
rynku pracy nie ukończyły 25 lat),
bezrobotnych długotrwale (czyli osób pozostających w rejestrze powiatowego urzędu pracy łącznie przez okres ponad 12
miesięcy w ciągu ostatnich 2 lat),
bezrobotnych powyżej 50 roku życia (czyli osób, które w roku kalendarzowym zastosowania wobec nich usług i instrumentów
rynku pracy ukończyły co najmniej 50 lat),
bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych (czyli osób o wykształceniu gimnazjalnym lub niższym oraz osób nie posiadających
kwalifikacji do wykonywania zawodu),
bezrobotnych samotnie wychowujących co najmniej jedno dziecko do 7 r.ż.,
bezrobotnych niepełnosprawnych;
Ustawa wskazuje na podstawowe usługi rynku pracy, do których zalicza się:
•
pośrednictwo pracy,
11
•
usługi EURES,
•
poradnictwo zawodowe i informację zawodową,
•
pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy,
•
organizację szkoleń.
Usługi rynku pracy są realizowane zgodnie ze standardami usług rynku pracy.
Pośrednictwo pracy polega na udzielaniu pomocy osobom bezrobotnym i poszukującym pracy w uzyskaniu odpowiedniego
zatrudnienia oraz pracodawcom w pozyskaniu pracowników o poszukiwanych kwalifikacjach zawodowych. Pośrednictwo pracy kieruje
się zasadami:
- dostępności usług dla poszukujących pracy oraz pracodawców,
- dobrowolności korzystania z usług pośrednictwa pracy,
- równości w udzielaniu pomocy wszystkim poszukującym zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej,
- jawności usług;
Usługi EURES (Europejskie Służby Zatrudnienia) polegają w szczególności na udzielaniu pomocy osobom bezrobotnym i
poszukującym pracy w uzyskaniu odpowiedniego zatrudnienia oraz pracodawcom w pozyskaniu pracowników o poszukiwanych
kwalifikacjach zawodowych. Sieć EURES została powołana przez Komisję Europejską, aby ułatwić swobodny przepływ pracowników
na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego poprzez:
międzynarodowe pośrednictwo pracy,
informowanie na temat warunków życia i pracy w krajach członkowskich oraz sytuacji na rynkach pracy tych krajów.
Do dyspozycji poszukujących pracy oraz pracodawców pozostaje:
baza ofert pracy pracodawców zainteresowanych rekrutacją pracowników z zagranicy,
baza poszukujących pracy, zainteresowanych podjęciem pracy za granicą.
Usługi poradnictwa zawodowego i informacji zawodowej są świadczone w formie indywidualnej i grupowej, a polegają na
udzielaniu:
pomocy osobom bezrobotnym i poszukującym pracy w wyborze odpowiedniego zawodu i miejsca zatrudnienia poprzez:
a/ informacje o zawodach, rynku pracy oraz możliwościach szkolenia i kształcenia,
b/ porady z wykorzystaniem standaryzowanych metod ułatwiających wybór zawodu, zmianę lub podwyższenie kwalifikacji
zawodowych w celu podjęcia pracy,
c/ diagnozę zainteresowań i możliwości zawodowych
pod kątem doboru optymalnego stanowiska pracy,
d/ kierowanie na specjalistyczne badania psychologiczne i lekarskie mające na celu ustalenie przydatności do zawodu, pracy lub
kierunku szkolenia,
e/ inicjowanie, organizowanie i prowadzenie grupowych porad dla bezrobotnych i poszukujących pracy,
pomocy pracodawcom w doborze odpowiednich kandydatów do pracy.
Poradnictwo zawodowe i informacja zawodowa kieruje się następującymi zasadami:
- dostępności usług,
- dobrowolności,
- równości,
- swobody wyboru zawodu i miejsca zatrudnienia,
- bezpłatności,
- poufności i ochrony danych;
Szkolenia bezrobotnych są organizowane oraz finansowane z Funduszu Pracy i Europejskiego Funduszu Społecznego dla
osób, które:
nie posiadają kwalifikacji zawodowych,
wykazują potrzebę zmiany lub uzupełnienia kwalifikacji w związku z brakiem propozycji odpowiedniej pracy,
utraciły zdolność do wykonywania pracy w dotychczasowym zawodzie,
wykazują się brakiem umiejętności aktywnego poszukiwania pracy;
12
Szkolenia są formą zarządzania zmianą. Dokonuje się ona poprzez zmianę stanu wiedzy, umiejętności, zachowań i postaw. Dlatego też w
analizie potrzeb szkoleniowych należy brać pod uwagę:
zmiany polityczne – ustawodawstwo i prawo, poziom wydatków publicznych i sytuację polityczną;
zmiany ekonomiczne – krótkoterminowe (inflacja, stopy procentowe) i długoterminowe (stopa wzrostu, sytuacja gospodarcza na
rynkach lokalnych, krajowym i światowym, poziom konkurencji);
zmiany społeczne – sytuację demograficzną, politykę państwa w zakresie np. opieki zdrowotnej, prawa kobiet itp.;
zmiany technologiczne – w zakresie sposobów wytwarzania produktów i ich dystrybucji, w sposobie gromadzenia i przekazywania
informacji;
Pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy udzielana jest w ramach klubów pracy w formie szkolenia z zakresu umiejętności
poszukiwania pracy oraz zajęć aktywizacyjnych. Polega na przygotowaniu bezrobotnych i poszukujących pracy do bardziej efektywnego
radzenia sobie w sytuacji bezrobocia oraz w procesie poszukiwania i podejmowania pracy lub samozatrudnienia, przy dostępie do
informacji i elektronicznych baz danych. W efekcie uczestnictwa w zajęciach osoby bezrobotne i poszukujące pracy uzyskują wiedzę i
zdobywają praktyczne umiejętności ułatwiające rozwiązywanie problemów zawodowych. Klub pracy ma również za zadanie kształtować
postawę uczestników wobec siebie i sytuacji zewnętrznej. Tak więc podstawowym jego celem jest pomoc w poszukiwaniu możliwie
najlepszej pracy w jak najkrótszym czasie.
Usługi rynku pracy wspierane są przez instrumenty rynku pracy. Instrumenty aktywizacyjne są skierowane do grup w
szczególnej sytuacji na rynku pracy. Do podstawowych należą:
prace interwencyjne,
staż,
przygotowanie zawodowe w miejscu pracy,
jednorazowe środki na podjęcie działalności gospodarczej,
refundacja dla pracodawcy na wyposażenie lub doposażenie stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego,
stypendium z tytułu kontynuacji nauki;
Na szczególną uwagę w odniesieniu do osób bezrobotnych zasługują prace interwencyjne, staż, przygotowanie zawodowe i jednorazowe
środki na podjęcie działalności gospodarczej.
Prace interwencyjne są subsydiowaną formą zatrudnienia, skierowaną do osób będących w szczególnej sytuacji na rynku
pracy. Zatrudnienie bezrobotnego odbywa się w oparciu o umowę cywilno-prawną, zawartą pomiędzy pracodawcą a starostą.
Podstawową zaletą dla pracodawcy jest zwrot części kosztów poniesionych na wynagrodzenie oraz składki na ubezpieczenie społeczne
w związku z zatrudnieniem osoby bezrobotnej skierowanej przez urząd pracy. Refundacja kosztów może odbywać się przez okres co
najmniej 6 miesięcy, 12 miesięcy lub 18 miesięcy. Przy zatrudnieniu osób bezrobotnych powyżej 50r.ż. refundacja kosztów
poniesionych przez pracodawcę może być dokonywana przez okres do 24 miesięcy lub przez okres do 4 lat.
Staż oznacza nabywanie przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do wykonywania pracy poprzez realizację zadań w
miejscu pracy, jednak bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą. Staż odbywa się na podstawie umowy zawartej z pracodawcą,
według programu określonego w umowie. Do odbycia stażu u pracodawcy przez okres nie przekraczający 12 miesięcy uprawnione są:
•
osoby bezrobotne do 25 roku życia,
•
osoby bezrobotne w okresie do 12 miesięcy od dnia określonego w dyplomie lub innym dokumencie potwierdzającym
ukończenie szkoły wyższej, która nie ukończyła 27 roku życia.
Przygotowanie zawodowe jest instrumentem adresowanym do osób bezrobotnych, będących w szczególnej sytuacji na rynku
pracy, które muszą podwyższyć lub zaktualizować dotychczasowe kwalifikacje, bądź zdobyć nowe w ramach przekwalifikowania.
Celem skierowania do odbycia przygotowania zawodowego w miejscu pracy jest ułatwienie ponownego wejścia na rynek pracy i
zwiększenie szansy na skorzystanie z dostępnych ofert. Przygotowanie do wykonywania zawodu u pracodawcy, bez nawiązania stosunku
pracy /analogicznie jak w przypadku stażu/, może odbywać się przez okres 6 miesięcy.
O środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej mogą ubiegać się:
•
osoby bezrobotne oraz
13
•
osoby podlegające ubezpieczeniu społecznemu rolników, z którymi stosunek pracy lub stosunek służbowy został
rozwiązany z przyczyn dotyczących zakładu pracy na podjęcie pozarolniczej działalności lub na zakup ziemi, nie
wyłączając działalności wytwórczej lub usługowej związanej z rolnictwem.
Starosta może przyznać bezrobotnemu jednorazowo środki w wysokości określonej w umowie, nie przekraczającej:
•
•
500% przeciętnego wynagrodzenia,
300% przeciętnego wynagrodzenia na jednego członka założyciela spółdzielni w przypadku, gdy działalność jest
podejmowana na zasadach określonych dla spółdzielni socjalnych w rozumieniu przepisów prawa spółdzielczego,
•
200% przeciętnego wynagrodzenia na jednego członka przystępującego do niej po założeniu spółdzielni.
14