6. Zadania z biblioteki pomysłów Nowa Era

6. Zadania z biblioteki pomysłów Nowa Era

IV. LITOSFERA. CZĘŚĆ 2
Znajomość faktów
194.W Wśród podanych nazw rzek oznacz rzeki o ujściu lejkowatym.
Amazonka, Ganges, Loara, Łaba, Nil, Tamiza, Wisła
1 p.
195. Wymień nazwy dwóch obszarów, na których współcześnie występują lądolody i dwóch, na
których występują lodowce górskie.
1 p.
Lądolody: ..........................................., ...............................................
Lodowce górskie: ..................................................., ..............................................
196.PW Wpisz w tabeli typy wybrzeży oraz oznaczenia literowe wymienionych miejsc ich
występowania.
2 p.
Miejsca występowania: a) wybrzeże Norwegii; b) chorwackie wybrzeże
Adriatyku; c) wybrzeża archipelagu Fidżi
Opis
Typ wybrzeża
Miejsce
występowania
Powstało na skutek zalania obszaru górskiego przez
morze. Wyspy są równoległe do linii brzegowej.
Utworzone przez organizmy, np. koralowce.
Powstały przez zatopienie wodami morskimi dolin
polodowcowych.
197. PW Na mapie oznaczono literami kilka pustyń. Przy każdej z podanych nazw wpisz właściwą
literę.
2 p.
Atakama ......; Gobi ......; Kara-kum ......; Namib ......; Rub al-Chali ......;
Wielka Pustynia Wiktorii ......
1
Znajomość terminów geograficznych
198. Wpisz w miejscu kropek wymienione niżej elementy doliny rzecznej.
dolina, koryto rzeczne, łożysko rzeki, terasa nadzalewowa, terasa zalewowa,
zbocze doliny, zbocze terasy nadzalewowej
1 p.
199. Opisz rysunek, wskazując strzałkami lub klamrami wymienione niżej elementy doliny rzecznej i
wpisując przy nich ich nazwy.
1 p.
łożysko rzeki, koryto rzeczne, terasa zalewowa, terasa nadzalewowa, krawędź terasy
200. Na rysunku zaznacz i podpisz: meander, brzeg stromy, brzeg płaski i szyję meandru oraz narysuj
strzałkami nurt rzeki na całym narysowanym odcinku (załóż, że rzeka wpływa na pokazany obszar
u góry rysunku).
1 p.
2
201.Na rysunku podpisz wskazane rodzaje moren.
1 p.
202. Podaj nazwę procesu wywiewania piasku i pyłu z osadów.
……………………………..............
1 p.
203. Podaj nazwę procesu mechanicznego niszczenia ścian graniaka przez okruchy skalne niesione
przez wiatr.
1 p.
……………………………..............
204.P Wymień najważniejszą różnicę w wyglądzie między graniakiem a otoczakiem.
1 p.
………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………..
Znajomość zależności
205.W Wymień trzy cechy środowiska przyrodniczego sprzyjające wietrzeniu fizycznemu skał. 2 p.
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
206.W Zmiana podstawy (bazy) erozyjnej rzeki wpływa na zmianę intensywności procesów erozji i
akumulacji. Podaj przykład przyczyny obniżenia podstawy erozyjnej i napisz, jak zmienia się
intensywność erozji i akumulacji, gdy podstawa erozyjna ulega obniżeniu.
2 p.
Przyczyna obniżenia podstawy erozyjnej: ..............................................................................
..................................................................................................................................................
Zmiana intensywności erozji i akumulacji: .......................…………………………………..
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
207.P W odpowiednie miejsca w tabeli wpisz literowe oznaczenia wymienionych procesów i zjawisk
charakterystycznych dla różnych biegów rzeki.
2 p.
A. przewaga erozji bocznej
E. doliny V-kształtne
B. akumulacja odłamków skalnych
F. przewaga erozji wgłębnej
C. bardzo szeroka dolina rzeczna
G. akumulacja mułów i iłów
3
D. przewaga akumulacji nad erozją
Bieg górny
H. meandry
Bieg środkowy
Bieg dolny
208. Wymień dwa warunki, które muszą być spełnione, aby powstał lodowiec.
1 p.
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
209.PW Przyporządkuj formy polodowcowe wymienionym procesom, wpisując w miejscu kropek
odpowiednie litery.
1 p.
a) kary lodowcowe; b) mutony; c) morena czołowa; d) drumliny; e) doliny U-kształtne;
f) równiny sandrowe; g) głazy narzutowe; h) rynny lodowcowe
Procesy erozyjne ……………………………………………………….
Procesy akumulacyjne ………………………………………………….
Dostrzeganie i formułowanie prawidłowości
210.PW Skreśl błędne wyrażenia w zdaniach poniżej.
2 p.
A. Wraz ze wzrostem kwasowości wody intensywność wietrzenia chemicznego
wzrasta / maleje.
B. Ruchy masowe są tym intensywniejsze, im mniejsze / większe jest nachylenie stoku.
C. Erozja wgłębna rzeki jest tym mniejsza im mniejszy / większy jest spadek rzeki.
D. Im bardziej intensywne są procesy wewnętrzne, tym bardziej / mniej intensywne są
procesy zewnętrzne.
E. Wybrzeża wysokie są nadbudowywane / niszczone, a niskie – nadbudowywane / niszczone.
211.P Sformułuj prawidłowości dotyczące związku rzeźbotwórczej działalności wiatru z pokryciem
terenu roślinnością oraz z ilością wilgoci w gruncie.
2 p.
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
Znajomość teorii
212. Wyjaśnij, dlaczego wyróżnianie 3 rodzajów wietrzenia: fizycznego, chemicznego i biologicznego
może być uznane za niepoprawne logicznie.
3 p.
………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………..
Odczytywanie, interpretacja i przetwarzanie informacji
4
213. Na ilustracji przedstawiono intensywność wietrzenia fizycznego i chemicznego w zależności od
klimatu. Korzystając z niej, wykonaj zadania.
A. Uzupełnij legendę, wpisując w miejscu kropek rodzaje wietrzenia.
1 p.
B. Wymień dwie informacje, które naprowadziły Cię na odpowiedź w zadaniu A.
1 p.
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
................................................................................................................................................
214.P Korzystając z rysunków, wykonaj polecenia.
A. Zaznacz i podpisz: morenę czołową, oz, pradolinę, powierzchnię moreny dennej, rynnę
polodowcową, sandr.
1 p.
5
B. Napisz, czy czoło lodowca przedstawionego na rysunkach cofa się, pozostaje w tym samym
miejscu czy przesuwa się „do przodu”. Uzasadnij odpowiedź.
1 p.
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
................................................................................................................................................
215.P Rozpoznaj przedstawione na mapach typy wybrzeży i uzupełnij tabelę.
Mapa
Typ wybrzeża
2 p.
Charakterystyczna cecha wybrzeża
A
B
C
D
216.W tekście przedstawiającym proces tworzenia się jeziora przybrzeżnego znajdź trzy błędne
określenia. Wypisz je i zastąp określeniami poprawnymi.
1 p.
Prądy przybrzeżne transportują wzdłuż wybrzeża znaczną ilość piasku. Tam, gdzie linia brzegowa
załamuje się i oddala od prądu, następuje osadzanie piasku. Początkowo tworzą się podwodne
mierzeje, później małe wysepki. Z czasem powstaje długi i wąski półwysep, zwany kosą. Od strony
lądu w miejscu dawnej zatoki tworzy się lido, a później jezioro przybrzeżne.
Błędne określenia: .............................., ....................................., ....................................
Poprawne określenia: .............................., ........................................., ...................................
217.P Na rysunku przedstawiono dwa typy wydm. Wpisz ich nazwy pod rysunkami i podaj – widoczne
na rysunku – jedną różnicę i jedno podobieństwo między nimi.
2 p.
6
Podobieństwo: ...........................................................................................................................
....................................................................................................................................................
Różnica: .....................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
Budowanie prostych modeli
218. Za pomocą schematycznego rysunku przedstaw ujścia rzeki: lejkowate i deltowate.
Ujście lejkowate
1 p.
Ujście deltowate
219. Rysunek po lewej przedstawia początkowy etap tworzenia się lodowca górskiego. Uzupełnij
rysunek po prawej, tak by przedstawiał przekrój powstałego lodowca. Wskaż strzałkami i opisz
pole firnowe i jęzor lodowcowy.
1 p.
220. Narysuj grzyb skalny. Strzałką zaznacz
miejsce najintensywniejszej korazji. 2 p.
221. W odpowiednich miejscach schematu wpisz określenia: denudacja, erozja, grawitacyjne ruchy
masowe, wietrzenie.
1 p.
7
Uogólnianie treści geograficznych
222. Korzystając z informacji na rysunku, sformułuj wniosek dotyczący zależności między
nachyleniem stoku a składowymi siły ciężkości.
2 p.
Wniosek:
…………………………………
…………………………………
…………………………………
…………………………………
…………………………………
…………………………………
…………………………………
…………………………………
…………………………………
…………………………………
223. W Posługując się przykładem wybrzeża fiordowego, wykaż, że linia brzegowa jest kształtowana
zarówno przez czynniki wewnętrzne, jak i czynniki zewnętrzne.
2 p.
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
Zastosowanie wiedzy w rozwiązywaniu zadań praktycznych
224.W Wymień czynniki, które ukształtowały rzeźbę regionu, w którym mieszkasz. Podkreśl czynniki
zewnętrzne.
1 p.
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
225.PW Wymień po jednym przykładzie wpływu ukształtowania powierzchni na rolnictwo, transport i
budownictwo w Twoim miejscu zamieszkania.
3 p.
Rolnictwo ................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
Transport .................................................................................................................................
8
.................................................................................................................................................
Budownictwo ..........................................................................................................................
..................................................................................................................................................
226. Wymień trzy przykłady działań człowieka, które mogą spowodować przyspieszenie
grawitacyjnych ruchów masowych. Zaproponuj jedno działanie, które może zapobiegać ich
skutkom.
2 p.
1. ……………………………………………………………………………………………..
2. ……………………………………………………………………………………………..
3. ………………………………:…………………………………………………………….
Propozycja zapobiegania skutkom: ………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………..
227. Wyjaśnij, dlaczego na stoku powinno się prowadzić orkę w poprzek, a nie wzdłuż stoku.
2 p.
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
Wyjaśnianie przyczyn, przebiegu i skutków zjawisk i procesów
228. Uzupełnij opis pewnych procesów rzeźbotwórczych, wstawiając w miejscu kropek odpowiednie
określenia.
2 p.
Niektóre skały, np. dolomit i wapień, są rozpuszczalne. Czynnikami sprzyjającymi
rozpuszczaniu są m.in. zawarty w wodzie ...................................... ...................... oraz wysoka
temperatura powietrza. Ogół procesów związanych z rozpuszczaniem i wypłukiwaniem skał
nazywa się ...................................................................................... . Charakterystyczne
formy ..................................... to jaskinie oraz powstające w nich formy naciekowe
przypominające sople (.................................................), słupy
(..................................................) lub kolumny (.........................................................).
229.W Uzupełnij zdanie poniżej, wstawiając typy wietrzenia: fizyczne lub chemiczne. Uzasadnij swój
wybór.
2 p.
W klimacie wilgotnym i gorącym wietrzenie ………………..………….. jest intensywniejsze
od wietrzenia …………………………..………. .
Uzasadnienie: ………………………………………………………….………………..…..
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
230.W Określ, gdzie wietrzenie mechaniczne jest bardziej intensywne – na Nizinie Amazonki czy na
Wyżynie Tybetańskiej. Uzasadnij odpowiedź.
3 p.
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
231.P Na rysunku przedstawiono pewien rodzaj grawitacyjnych ruchów masowych. Podaj nazwę tego
rodzaju ruchów, nazwij formy oznaczone literami A i B oraz wymień dwa czynniki sprzyjające
występowaniu ruchów tego rodzaju.
2 p.
9
Rodzaj grawitacyjnych ruchów masowych: ………………………………………
Czynniki sprzyjające występowaniu ruchów tego rodzaju:
1. …………………………………………………………………………………………….
2. …………………………………………………………………………………………….
232. Zakreśl poprawne zakończenie zdania: Stożki napływowe najczęściej powstają tam, gdzie
a) siła nośna rzeki się zmniejsza.
b) siła nośna rzeki się zwiększa.
c) powstaje estuarium.
1 p.
233. Zakreśl poprawne zakończenie zdania: Przyczyną obniżenia się podstawy (bazy) erozyjnej rzeki
jest
1 p.
a) wydźwignięcie obszaru lądowego.
b) podniesienie się poziomu morza.
c) obniżenie się poziomu morza.
234. Uporządkuj kolejność wymienionych niżej zjawisk, tak aby przedstawiały proces powstawania
starorzecza, wpisując w miejscu kropek odpowiednie litery.
1 p.
A. pogłębianie zakola i powstanie szyi meandru
B. powstanie zakola
C. przesunięcie się nurtu do brzegu rzeki
D. wyprostowanie biegu rzeki i powstanie starorzecza
E. podcinanie brzegu przez nurt rzeki
….., ….., ….., ….., ……
235.P Wymień dwie formy rzeźby tworzone zarówno przez lądolody, jak i lodowce górskie.
…………………………………………………., …………………………………………..
1 p.
236. Uporządkuj kolejność wymienionych niżej zjawisk tak, aby przedstawiały proces cofania się
klifu, wpisując w miejscu kropek odpowiednie litery.
1 p.
A. powstanie platformy abrazyjnej
B. powstanie ściany klifu
C. podcinanie przez fale wysokiego brzegu morskiego
D. obrywanie się skał nad niszą abrazyjną
E. powstanie niszy abrazyjnej
….., ….., ….., ….., ……
237.P W każdej pustej komórce tabeli wpisz literę oznaczającą formę terenu ukształtowaną przez
podany czynnik zewnętrzny.
2 p.
10
A. klif
B. dolina V-kształtna
C. muton
D. delta
Czynniki zewnętrzne
kształtujące rzeźbę terenu
E. mierzeja
F. wydma
G. morena boczna
H. jaskinia
Przykłady form rzeźby
powstałych w wyniku
działalności niszczącej
(erozji)
I. oz
J. cyrk lodowcowy
K. stalaktyt
L. grzyb skalny
Przykłady form rzeźby
powstałych w wyniku
działalności budującej
(akumulacji)
Wody płynące
Wody morskie
Wody podziemne
Lądolody
Lodowce górskie
Wiatr
238. Wyjaśnij przyczynę drgań skorupy ziemskiej charakterystyczną dla obszarów górniczych. 1 p.
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
Dostrzeganie problemów i proponowanie rozwiązań w skali lokalnej
239.W Podaj przykład erozji spowodowanej działalnością człowieka w Twoim miejscu zamieszkania.
Wymień korzyści płynące z tej działalności człowieka i straty spowodowane przez erozję. 3 p.
Przykład erozji
Korzyści z działalności
człowieka
Straty wynikające z erozji
240.W Budowa dróg w górach może uruchomić grawitacyjne ruchy masowe. Podaj przykład takiego
ruchu oraz spowodowanego nim zagrożenia i zaproponuj jedno działanie zmniejszające to
zagrożenie.
3 p.
Przykład grawitacyjnych
ruchów masowych
Zagrożenie
Propozycja działania
Dostrzeganie problemów i proponowanie rozwiązań w skali globalnej
241. Podaj po dwa przykłady bezpośredniego oraz pośredniego oddziaływania człowieka na rzeźbę
terenu.
2 p.
11
Oddziaływanie bezpośrednie
1. …………………………………………………………………………………….………
2. ………………………………………………………………………………………….…
Oddziaływanie pośrednie
1. …………………………………………………………………………………….………
……………………………………………………………………………………………….
2. ………………………………………………………………………………………….…
……………………………………………………………………………………………….
242. Na całym świecie w pobliżu obszarów eksploatacji górniczej i hutniczej powstają hałdy (zwały
kopalniane). Wymień dwa zagrożenia wynikające z ich istnienia oraz zaproponuj sposób
zmniejszenia ich skutków.
2 p.
Zagrożenia
1. ……………………………………………………………………..………………………
2. ……………………………………………………………………………………………..
Propozycja …………………………………………………………………….……………..
………………………………………………………………………………………………..
243. Od dawna ludzie osiedlali się w pobliżu rzek. Wymień dwa skutki dla rzeki oraz dwa zagrożenia
dla ludzi wynikające z tego sąsiedztwa.
2 p.
Skutki dla rzeki
1. ……………………………………………………………………………………………..
2. ……………………………………………………………………………………………..
Zagrożenia dla ludzi
1. ……………………………………………………………………………………………..
2. ……………………………………………………………………………………………..
Dostrzeganie i rozwiązywanie problemów w różnych skalach czasowych
244.PW Wydłużanie się mierzei następuje bardzo powoli, ale z czasem może doprowadzić do odcięcia
zatoki od morza. Wymień po jednym przykładzie spodziewanych zmian w środowisku
przyrodniczym i w działalności człowieka spowodowanych odcięciem zatoki przez mierzeję.
2 p.
Zmiana w środowisku przyrodniczym: ………………………………………………………
...……………………………………………………………………………………………...
Zmiana w działalności człowieka: …………………………………………………………..
…...…………………………………………………………………………………………...
12