Mapa Kultury

Pobrano z portalu Mapa Kultury
05.09.2011
Synagoga w Szczebrzeszynie
____________________________
autor: Andrzej
Kiedy w Szczebrzeszynie osiedlili się Żydzi? Dokładnie nie wiadomo. Najwcześniejsza wzmianka o nich
pojawia się w dokumencie z 1507 roku i dotyczy opłacenia przez kahał podatku koronacyjnego
wysokości 25 złotych. W połowie XVI wieku w mieście żyło już ponad 100 Żydów, a gmina nadal się
rozrastała. Pojawiło się więc zapotrzebowanie na synagogę. Nie wiadomo, kiedy udało się ją wznieść.
Pierwsze wzmianki o bożnicy pochodzą z 1584 roku, ale mówią o jej... zniszczeniu.
Nową synagogę, którą do dziś możemy podziwiać na zachód od rynku, przy ulicy Sądowej 2,
postawiono na początku XVII wieku, prawdopodobnie na miejscu poprzedniej. Wybudowano ją w stylu
późnorenesansowym, ozdobiono bogatym fryzem arkadowym, a nakryto łamanym dachem polskim.
W 1648 roku synagogę zniszczyli kozacy podczas powstania Chmielnickiego. Uszczerbku doznała
także w czasie potopu szwedzkiego, jednak już w 1659 roku została odnowiona, a w XVIII wieku –
nieco przebudowana.
W 1913 roku Żydzi stanowili niemal połowę (dokładnie 47,6%) mieszkańców Szczebrzeszyna. W tym
czasie poza synagogą w mieście znajdowały się również dom modlitwy, mykwa oraz rzeźnia rytualna.
Jednak w czasie drugiej wojny światowej społeczność ta uległa całkowitej zagładzie. Na terenie kirkutu
hitlerowcy rozstrzelali ponad 3 tysiące osób. Tylko nielicznym Żydom udało się przeżyć. Po wojnie
założyli oni Izraelskie Towarzystwo Żydów Szczebrzeskich.
15 listopada 1940 roku naziści spalili synagogę. Sześć lat później runęły sklepienia. W latach
1957–1963 bożnicę odbudowano. Obecnie mieści się w niej dom kultury.
Ściany w sali modlitw zostały ozdobione pilastrami i profilowanym gzymsem. Udało się odtworzyć także
pierwotny łamany dach polski. Do sali modlitw od strony południowej i północnej przylegają parterowe
babińce. Od strony zachodniej mieszczą się przedsionek, sala obrad oraz dodatkowy babiniec. Sala
modlitw, podobnie jak w synagodze w Zamościu, jest znacznie obniżona względem poziomu
przedsionka. Jej wnętrze w przeszłości zdobiły liczne polichromie, obecnie zachwyca bogactwem
dekoracji sztukatorskiej. We wnętrzu uwagę przyciąga przede wszystkim kamienny aron ha-kodesz
(szafa ołtarzowa, w której przechowuje się zwoje Tory) w stylu późnorenesansowym. Wykuto na nim
słowa psalmu: Stawiam Pana przed sobą zawsze (Psalm 16, 8).
Po przeciwnej stronie, nad wejściem znajdują się symbole lewitów (dzban i misa). Podobny dzban
namalowano na ścianie północnej. Ścianę południową ozdobiono przedstawieniem menory. Niestety
nie da się odczytać tekstu, który pod nią umieszczono. Z kolei nad menorą widnieje stylizowany owoc
granatu – jeden z symboli Ziemi Obiecanej.
Całą salę nakrywa sklepienie klasztorne z lunetami okiennymi.
Synagogę można zwiedzać w godzinach pracy domu kultury. Warto poprosić pracowników o otwarcie
dawnej sali modlitewnej i spróbować namówić ich na opowieść o tym, jak to miejsce wyglądało przed
wojną.
strona 1 / 1