Ruchliwy pierwiastek – magnez

uprawa
36
MAGNEZ. Zaopatrzenie roślin
Ruchliwy pierwiastek
Magnez jest niezbędnym składnikiem pokarmowym
dla roślin, zwierząt i ludzi. W tej samej kolejności odbywa
się jego obieg w przyrodzie. Oznacza to, że niedobory
magnezu u roślin powodują niedostateczne zaopatrzenie
w ten składnik zwierząt, a następnie ludzi.
Zawartość magnezu ogółem w glebie wynosi od 0,05 do 0,6% mg.
Im gleba jest lżejsza, tym bardziej
uboga w magnez. Niską zawartością
magnezu charakteryzują się także gleby organiczne. Magnez jest
pierwiastkiem bardzo ruchliwym,
dlatego jego zawartość jest wyższa w głębszych warstwach gleby.
Wierzchnia warstwa, bardziej przemyta i w związku z tym uboższa
w magnez sprawia, że na młodych,
płytko ukorzenionych roślinach
występują objawy niedoboru tego
składnika. W miarę wzrostu roślin
i głębszej penetracji gleby przez system korzeniowy, objawy niedoboru
magnezu w późniejszych fazach
rozwojowych rośliny ustępują.
Składnik chlorofilu
Magnez jest niezbędnym elementem składowym chlorofilu, zielonego barwnika odpowiedzialnego
za fotosyntezę. Jego niedobór zakłóca ten proces. Jest to powodem
słabszego wzrostu, rozwoju oraz
plonowania roślin. Typowym objawem niewłaściwego zaopatrze-
nia roślin w ten składnik są żółte
nieregularne plamy, pojawiające się
na blaszce liściowej, przy czym nerwy liścia pozostają zielone.
Połowa z niedoborem
Niedobory magnezu, występujące we wczesnych stadiach wzrostu,
wpływają ujemnie na późniejszy
rozwój i plonowanie roślin uprawnych. Na obszarze województwa
dolnośląskiego około połowa gleb
ma nieodpowiednią zawartość magnezu w profilu glebowym, co należałoby oczywiście uzupełnić. Ilość
niezbędnego magnezu w zależności
od typu gleby przedstawia tabela 1.
Ucieczka w głąb
Ponieważ jest to pierwiastek bardzo ruchliwy, wymywany w głębsze
warstwy profilu glebowego, należy
stosować go regularnie. Z reguły,
im gleba lżejsza i bardziej kwaśna,
tym szybciej przebiega wymywanie magnezu. Dlatego jednorazowa
dawka na glebach lekkich nie powinna przekraczać 200 kg/ha, a wyniki badań wskazują, że optymalne
jest stosowanie 50-100 kg MgO/
ha jednorazowo. Magnez, w przeciwieństwie do potasu, jest łatwo wymywany również z gleb cięższych.
Nierównomierne
dojrzewanie
Dowodem na szybkie ubytki
z wierzchniej warstwy gleby, są występujące często na roślinach, szczególnie we wczesnych fazach rozwojowych, typowe objawy niedoboru
magnezu. Objawy takie występują
np. na skłonach pól, już w 2-3 roku
po stosowaniu dolomitu. Rozwój
młodych roślin jest opóźniony i dopiero po głębszym ukorzenieniu się
zanikają objawy niedoboru. Pozostaje jednak problem opóźnienia
rozwoju roślin na takich skłonach,
w porównaniu do pozostałej części
łanu. Jest to przyczyną nierównomiernego dojrzewania. Zjawisko
takie obserwujemy np. w uprawie
owsa, który pobiera najwięcej magnezu w porównaniu do innych
zbóż. Równomierne dojrzewanie
owsa jest szczególnie ważne podczas
zbioru.
Utajone niedobory
Nawet, jeżeli brak widocznych
objawów niedoboru magnezu, coraz częściej obserwujemy wysoką
efektywność nawożenia tym składnikiem. Objawy braku występują
Tabela 1. Ocena zawartości magnezu przyswajalnego w glebach – w mg/100 g gleby
]DZDUWRþÈPJ
JOHE\
EDUG]ROHNNLH
OHNNLH
þUHGQLH
FLÔēNLH
bardzo niska
do 1,0
do 2,0
do 3,0
do 4,0
niska
1,1-2,0
2,1-3,0
3,1-5,0
4,1-6,0
þUHGQLD
2,1-4,0
3,1-5,0
5,1-7,0
6,1-10,0
wysoka
4,1-6,0
5,1-7,0
7,1-9,0
10,1-14,0
wysoka bardzo
od 6,1
od 7,1
od 9,1
od 14,1
01/2014 twój doradca ROLNICZY RYNEK
uprawa
na roślinach dopiero przy bardzo
dużym niedoborze składnika pokarmowego. Wcześniej pojawia się
spadek ilości i jakości plonu. Wskazują na to analizy chemiczne, określające utajone niedobory.
Niedobór magnezu, nawet utajony,
powoduje:
y spadek odporności roślin na choroby,
y mniejszą zawartość chlorofilu, czyli
niższe plony, a w konsekwencji spadek plonu ziarna, bulw czy korzeni,
y niższą zawartość białka (hamowanie syntezy), białka gorszej jakości,
y niższą zawartość tłuszczu, cukrów
(np. w korzeniach buraka), w tym
skrobi w bulwach ziemniaka, mniej
karotenu czy witaminy A.
Paciorkowatość,
tygrysowatość
Niedobór magnezu pojawia się
na starszych, czyli dolnych liściach
w postaci plam. Na liściach zbóż
i traw (jednoliściennych), pod światło
widać żółte plamy pomiędzy żyłkami.
To paciorkowatość lub pasiastość liści. U pozostałych roślin (dwuliściennych), na dolnych liściach występują
żółte lub pomarańczowe plamy (rzepak), tygrysowatość liści (kukurydza),
a nerwy pozostają zielone. Brzegi
i wierzchołki liści są jasne i zaginają
się ku górze. Rośliny mają zwiędły
wygląd, słabiej wykształcają się kwiaty, a później nasiona i owoce.
Żarłoczne buraki
Wszystkie rośliny mają dość duże
wymagania względem magnezu.
Często są one większe niż względem fosforu, który od lat jest systematycznie stosowany i nie ulega
wymywaniu. Najwięcej magnezu
(ponad 50 kg MgO z ha) pobierają
buraki cukrowe i pastewne, kukurydza, użytki zielone oraz lucerna
i koniczyna. Mniej, do 50 kg MgO
z ha pobierają rzepak, ziemniaki
i strączkowe, a kilkanaście kg MgO
z ha pobierają zboża.
Magnez jest pobierany przez rośliny w całym okresie ich wzrostu,
jednak największa jego część zostaje zgromadzona w tkankach w cza-
37
Tabela 2. Pobranie magnezu (MgO) w kg na 1 tonę plonu głównego wraz z plonem ubocznym
URþOLQ\
NJ0J2WRQÔSORQX
SV]HQLFDR]LPD
5
SV]HQLFDMDUD
5
MÔF]PLHìR]LP\
4
MÔF]PLHìMDU\
5
ē\WR
5
RZLHV
7
kukurydza na ziarno
9
EXUDNFXNURZ\þZLHēDPDVD
2,4
EXUDNSDVWHZQ\þZLHēDPDVD
0,6
]LHPQLDN
0,6
U]HSDN
9
OHQ
5
bobik
5
JURFK
6
êXELQ
9
OXFHUQD]LHORQDPDVD
0,7
NRQLF]\QDF]HUZRQD]LHORQDPDVD
0,7
PRW\ONRZH]WUDZDPL]LHORQDPDVD
0,6
êÆNLLSDVWZLVNDVLDQR
3
sie najintensywniejszego tworzenia
zielonej masy. Składnik ten nie jest
przez rośliny pobierany w nadmiarze, nawet po zastosowaniu dużych
dawek. Całkowite pobieranie magnezu przez rośliny zależy od gatunku i wielkości plonu (tabela 2).
Naturalnie nie wystarczy
Naturalnym sposobem uzupełniania glebowych zapasów magnezu
jest regularne stosowanie obornika.
Przy tradycyjnym sposobie produkcji było to wystarczające źródło tego
pierwiastka.
Przy intensywnej produkcji roślinnej i braku obornika w gospodarstwach, niezbędne jest stosowanie
magnezu w formie nawozów mineralnych.
Trzy podstawowe sposoby nawożenia.
y doglebowe – to stosowanie magnezu w formie nawozów dolomi-
towych (węglan wapniowo-magnezowy), nawozów magnezytowych
(węglan magnezowy) lub w formie
specjalnych nawozów magnezowych,
y dodawanie magnezu w formie
różnych związków do nawozów
mineralnych,
y dolistne stosowanie magnezu
w formie oprysków roślin 5% wodnym roztworem siedmiowodnego
siarczanu magnezowego.
Gdzie i kiedy może dojść do zakłóceń w pobieraniu magnezu przez
rośliny uprawne:
y na glebach piaszczystych,
y na glebach łatwo przepuszczalnych,
y na glebach zakwaszonych,
y po zastosowaniu dużych dawek
potasu na glebach kwaśnych,
y po zastosowaniu niskich dawek
fosforu.
Michał Senyk DODR we Wrocławiu
01/2014 twój doradca ROLNICZY RYNEK