Postępowanie diagnostyczne u pacjenta z hiperdoncją Diagnostic

Postępowanie diagnostyczne u pacjenta z hiperdoncją Diagnostic

Opis przypadku
Case report
Tom 7, nr 4, 2011
Volume 7, no 4, 2011
Diagnostic management in
a patient with hyperdontia
Postępowanie diagnostyczne
u pacjenta z hiperdoncją
Urszula Żochowska1 A B D E
Anna Masłowska2 D E F
Izabella Dunin-Wilczyńska3
Wkład autorów:
A D
A – Plan badań; B – Zbieranie danych; C – Analiza statystyczna;
E – Redagowanie pracy; F – Wyszukiwanie piśmiennictwa
D – Interpretacja danych;
Authors’ Contribution: A – Study design; B – Data Collection; C – Statistical Analysis; D – Data Interpretation;
E – Manuscript Preparation; F – Literature Search
1, 2, 3
Katedra i Zakład Ortopedii Szczękowej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
Chair and Department of Jaw Orthopedics Medical University of Lublin
Streszczenie
Abstract
Hiperdoncja, charakteryzująca się zwiększoną liczbą
zawiązków zębowych, jest drugą pod wzglądem częstości
występowania wadą zębową. Okolicą szczególnie
predysponowaną do powstawania zębów nadliczbowych
jest przedni odcinek szczęki. Znacznie rzadziej obserwuje
się nadliczbowe zęby przedtrzonowe i czwarte trzonowe.
Obecność zwiększonej liczby zębów może przyczynić
się do wystąpienia szeregu nieprawidłowości, dlatego
w większości przypadków zaleca się ich ekstrakcję. Należy
jednak pamiętać, że postępowanie lecznicze powinno być
skorelowane z okresem rozwojowym uzębienia pacjenta
oraz z oceną ryzyka wystąpienia powikłań. Cel pracy:
Przedstawienie zalet obrazowania trójwymiarowego
u pacjenta z nadliczbowością zębów. Wniosek:
Zastosowanie trójwymiarowego obrazowania radiologicznego pozwoliło na określenie odległości zębów
Hyperdontia, characterized by the presence of
supernumerary tooth germs, is the second most common
dental anomaly. The region particularly predisposed to the
formation of supernumerary teeth is the anterior maxilla;
supernumerary lateral incisors, premolars and fourth
molars are less common. The presence of supernumerary
teeth may contribute to various abnormalities, therefore,
in the majority of case, extraction is recommended.
The management, however, should be correlated with
the patient developmental age and assessment of the
risk of complications. Aim: to present advantages of 3D
visualization in a patient with hyperdontia. Conclusion:
Thanks to CBCT, the distances between supernumerary
teeth and normal teeth were determined. The case
described confirmed the usefulness of 3D radiological
imaging for the diagnosis and orthodontic treatment
lek. stom.; dentist
lek. stom.; dentist
3
adiunkt; MDS, assistant professor
1
2
Adres do korespondencji, correspondence address:
Katedra i Zakład Ortopedii Szczękowej
ul. Karmelicka 7, 20-081 Lublin, Poland
e-mail: [email protected]
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
198
Opis przypadku
Case report
Tom 7, nr 4, 2011
Volume 7, no 4, 2011
nadliczbowych w stosunku do zębów prawidłowych.
Umożliwiło to wykluczenie resorpcji zębów stałych.
Przedstawiony przypadek potwierdził potrzebę zastosowania trójwymiarowego obrazowania radiologicznego
w diagnostyce i planowaniu leczenia ortodontycznego
u pacjentów z hiperdoncją. (Forum Ortod. 2011; 7: 198 203).
Nadesłano: 7.11.2011
Przyjęto do druku: 6.12.2011
planning in patients with hyperdontia. (Orthod. Forum
2011; 7: 198 - 203).
Received: 7.11.2011
Accepted: 6.12.2011
Key words: hyperdontia, cone – beam computer
tomography
Słowa kluczowe: hiperdoncja, stożkowa tomografia
komputerowa
Wstęp
Introduction
Wady zębowe to często spotykane zjawisko. Zalicza się
do nich miedzy innymi zaburzenia liczby zębów (1).
Hiperdoncja (0,15 – 3,8% przypadków) charakteryzuje się
zwiększeniem powyżej normy liczby zawiązków zębowych.
Okolicą szczególnie predysponowaną do jej występowania
jest przedni odcinek szczęki, znacznie rzadziej obserwuje
się obecność nadliczbowych zębów przedtrzonowych
i czwartych trzonowych (2, 3). Hiperdoncję częściej
obserwuje się u płci męskiej (3, 4, 5, 6, 7) oraz znamiennie
częściej w szczęce niż w żuchwie (6). Zęby nadliczbowe
występują z reguły pojedynczo (2, 6, 7) lub obustronnie
(4). U pacjentów, u których obserwuje się występowanie
hiperdoncji w uzębieniu mlecznym, zwiększona liczba
zębów może również pojawiać się w uzębieniu stałym (5).
W większości przypadków stałe zęby nadliczbowe występują w części podniebiennej wyrostka zębodołowego, natomiast
pojedyncze zęby nadliczbowe w uzębieniu mlecznym
ustawione są zazwyczaj w łuku zębowym (5, 6, 7).
Z badań przeprowadzonych przez Komorowską
i Drelicha (2) wynika, że u osób ogólnie zdrowych
dojrzewanie i rozwój zębów nadliczbowych postępuje
zgodnie z rozwojem zębów typowych u 49,3%, jest
opóźniony u 39,3% i przyspieszony u 11,3% przypadków.
Zęby nadliczbowe mogą współistnieć z różnymi wadami
zębowymi lub zaburzeniami szczękowo–twarzowymi (6).
W piśmiennictwie publikowane są różne teorie
dotyczące powstawania zębów nadliczbowych. Ogólnie
przyjęta jest hipoteza miejscowej hiperaktywności
przetrwałej lub reaktywowanej listewki zębowej bądź
jej odgałęzień podniebiennych i produkowanie nowych
zawiązków zębowych w czasie odległym od przeciętych
terminów. Za czynniki stymulujące ektodermę listewki
do proliferacji uznaje się między innymi naprężenia
w kościach szczęk, ruchy poszczególnych wyrostków
twarzowych w czasie organogenezy, nacisk już
istniejącego uzębienia lub zaburzenia w krążeniu (8).
Tworzenie zębów nadliczbowych może mieć podłoże
dziedziczne o charakterze autosomalnym dominującym
Dental anomalies, including the abnormal number of
teeth, are relatively frequent (1).
Hyperdontia (0.15 – 3.8% of cases) is characterised by
an increased number of tooth buds. The region particularly
predisposed to the formation of supernumerary teeth
is the anterior maxilla; supernumerary premolars and
fourth molars are less frequently observed (2, 3). The
incidence of hyperdontia is higher in males (3, 4, 5, 6,
7). In most cases, supernumerary teeth occur singly
(2, 6, 7) or bilaterally (4). Patients with hyperdontia in
the deciduous dentition may also have supernumerary
permanent teeth (5). Supernumerary permanent teeth
mostly develop in the palatine part of the alveolar process
whereas single supernumerary teeth in the deciduous
dentition are mainly located in the dental arch (5, 6, 7).
According to the results reported by Komorowska
and Drelich (2), in 49.3% of cases the development of
supernumerary teeth in generally healthy individuals is
the same as that of typical teeth, in 39.3% – is delayed
and in 11.3% of cases - accelerated.
Supernumerary teeth are likely to coexist with various
dental anomalies or maxillofacial abnormalities (6).
Various theories regarding the formation of
supernumerary teeth were presented in literature.
The theory of local hyperactivity of the persistent or
reactivated dental lamina or its palatine branches and
formation of new tooth buds at times other than average
ones has been generally accepted. The factors stimulating
the ectoderm to proliferate include tensions in the
maxillary bones, movements of individual facial processes
during organogenesis, compression of the existing
dentition or circulatory disturbances (8). The formation
of supernumerary teeth may be a genetic, autosomal
dominant disorder with incomplete expression or a
polygenic disorder (9).
According to the atavistic theory (phylogenetic
reversion), the occurrence of mesiodens is the return to
the dental pattern of primitive placental mammals having
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
199
Opis przypadku
Tom 7, nr 4, 2011
Case report
Volume 7, no 4, 2011
z niepełną ekspresją lub poligenowym (9). Zgodnie z teorią
atawistyczną (zwrotu filogenetycznego) występowanie
mezjodensów jest powrotem do wzoru zębowego
prymitywnych ssaków łożyskowych posiadających sześć
zębów siecznych i cztery trzonowe (8). Teoria dychotomiczna
(rozszczepienia) podaje, że mezjodens oraz czwarte zęby
trzonowe powstają na skutek podzielenia się zawiązka
zębowego w czasie rozwoju (7, 8).
Obecność zębów nadliczbowych może być przyczyną
szeregu zaburzeń, między innymi zaburzonego położenia,
opóźnionego wyrzynania a nawet zatrzymania zębów
zlokalizowanych obok oraz resorpcji bądź dilaceracji ich
korzeni (3, 5, 7).
W diagnostyce zębów nadliczbowych obligatoryjne jest
wykonanie badań radiologicznych, do których zaliczamy
między innymi pantomogram czy zdjęcie zębowe.
W przypadkach, w których są one niewystarczające
(głębokie położenie zatrzymanych zębów czy resorpcja
korzeni zębów sąsiednich) pomocna od lat była tomografia
komputerowa. Pozycja jej uległa jednak osłabieniu
wraz z rozpowszechnianiem się stożkowej tomografii
wolumetrycznej CBCT (9).
Celem pracy było przedstawienie postępowania
diagnostycznego u pacjenta z nadliczbowością zębów.
six incisors and four molars (8). The dichotomy theory
states that mesiodens and fourth molars are formed due
to splitting of the tooth bud during development (7, 8).
The presence of supernumerary teeth may lead to
various abnormalities, including dislocation, delayed
eruption, or even retention of adjacent teeth, resorption
or dilacerations of their roots (3, 5, 7).
Radiological
examinations
are
essential
for
the diagnosis of supernumerary teeth, including
orthopantomograms or periapical radiographs. Once
insufficient (deep location of the retained teeth or
resorption of roots of adjacent teeth), computed
tomography has proved helpful, although its value has
decreased due to popularization of cone beam computed
tomography (CBCT) (9).
The aim of the study was to describe the diagnostic
procedures in a patient with supernumerary teeth.
ryc. 1 Po stronie lewej
wyrzynający się ząb nadliczbowy jest przyczyną zatrzymania stałego lewego
siekacza przyśrodkowego
szczęki.
fig. 1. on the left side, an
erupting
supernumerary
tooth causes retention of the
left maxillary central incisor.
ryc. 2. Widoczne dwa nadliczbowe zęby zlokalizowane
w przednim odcinku szczęki
oraz dwa zęby nadliczbowe
usytuowane w bocznych
odcinkach żuchwy.
fig. 2. two supernumerary
teeth localized in the anterior maxilla and two supernumerary teeth in the lateral
parts of the mandible.
FORUM
ORTODONTYCZNE
200
ORTHODONTIC
FORUM
Opis przypadku
Case report
Tom 7, nr 4, 2011
Volume 7, no 4, 2011
ryc. 3. Przekrój poprzeczny przez wyrostek zębodołowy żuchwy. Widoczne
nadliczbowe zęby pomiędzy korzeniami
zębów 33-34 oraz 44-45.
fig. 3. transverse cross-section through
the alveolar process of the mandible
shows the supernumerary teeth between
the roots of teeth 33-34 and 44-45.
ryc. 4. Przekrój osiowy przez wyrostek
zębodołowy szczęki. Widoczne nadliczbowe zęby w okolicy stałych siekaczy przyśrodkowych szczęki, usytuowane podniebiennie w stosunku do
zębów typowych.
fig.4. Axial cross-section through the
alveolar process of the maxilla shows
the supernumerary teeth in the region
of permanent maxillary central incisors
situated palatally to typical teeth.
ryc. 5. trójwymiarowa wizualizacja
obrazująca
stosunki
przestrzenne
zębów nadliczbowych w stosunku do
siekaczy przyśrodkowych górnych.
fig.5. three-dimensional visualization of
the supernumerary teeth located palatally to upper central incisors.
Opis przypadku
Case report
Pacjentka w wieku 10 lat i 9 miesięcy zgłosiła się do
Katedry i Zakładu Ortopedii Szczękowej w Lublinie z powodu
braku stałego lewego siekacza przyśrodkowego szczęki.
Badaniem wewnątrzustnym stwierdzono obecność
A female patient, aged 10 years and 9 months,
presented to the Department of Jaw Orthopaedics in
Lublin due the left permanent maxillary central incisor
lacking. The intra-oral examination demonstrated the
FORUM
ORTODONTYCZNE
201
ORTHODONTIC
FORUM
Opis przypadku
Case report
Tom 7, nr 4, 2011
Volume 7, no 4, 2011
dwóch zębów nadliczbowych o atypowej budowie,
wyrzniętych w przednim odcinku szczęki. Ząb nadliczbowy
po stronie prawej usytuowany był podniebiennie
w stosunku do prawidłowo wyrzniętego siekacza stałego.
Ząb nadliczbowy po stronie lewej utrudniał wyrzynanie
stałego zęba siecznego. Badanie palpacyjne wskazywało
na obecność stałego lewego siekacza przyśrodkowego
w wyrostku zębodołowym od strony przedsionka [Ryc. 1].
W przednim odcinku szczęki [Ryc. 2, 4, 5] pantomogram 3D
uwidocznił ząb 11’ ułożony za powierzchnią podniebienną
zęba 11, równolegle do niego. Korona zęba nadliczbowego
była skierowana do dołu, jego długość wynosiła 16,8 mm, zaś
średnica 5,2 mm. Natomiast ząb nadliczbowy w okolicy 21
mierzył 14,6 mm długości, a średnica jego korony wynosiła
4,99 mm. Położony był skośnie – jego oś na przekrojach
czołowych tworzyła z linią pośrodkowa ciała kąt 26
stopni. Zatrzymany typowy ząb stały cechowało zagięcie
koronowo–korzeniowe.
W oparciu o badanie trójwymiarowe możliwa stała
się ocena odległości dzielących zęby nadliczbowe od
typowych. Pomiędzy korzeniami zębów 11’ i 11 odległość
ta wynosiła 1,27 mm, natomiast pomiędzy korzeniami
zębów 21’ i 21 – 0,86 mm.
Trójwymiarowe zdjęcie radiologiczne uwidoczniło
cztery zęby nadliczbowe [Ryc. 2], z których dwa zlokalizowane były w bocznych odcinkach żuchwy pomiędzy
korzeniami zębów 33-34 i 44-45 [Ryc. 3]. Korony tych
zębów, o budowie typowej dla tej okolicy łuku zębowego,
skierowane były dojęzykowo, natomiast stopień ich
rozwoju był znacznie opóźniony w stosunku do zębów
z nimi sąsiadujących.
Odległości między zawiązkami nadliczbowych zębów
w żuchwie a korzeniami sąsiadujących z nimi typowych
zębów stałych wynosiła 0,80 mm. Ze względu na
zatrzymanie stałego zęba siecznego podjęto decyzję
o usunięciu zębów nadliczbowych zlokalizowanych
w przednim odcinku szczęki. Jednocześnie założono stały
aparat ortodontyczny w łuku zębowym górnym w celu
utrzymania miejsca dla zatrzymanego zęba.
presence of two supernumerary teeth of atypical shape
in the anterior maxilla. The supernumerary tooth
on the right was situated palatally in relation to the
erupted permanent incisor. The left supernumerary
tooth hindered the eruption of the permanent incisor.
On palpation, the presence of the left permanent central
incisor located vestibularly in the alveolar process was
confirmed [Fig. 1].
3D panoramic X-ray confirmed also the presence of
supernumerary teeth in the anterior maxilla [Fig. 2, 4,
5]. The tooth 11`, 16.8 mm long and 5.2 mm wide, was
situated posteriorly to the palatine surface of tooth 11,
parallel to it, with the crown directed downwards. The
supernumerary tooth in the region 21 was 14.6 mm long,
its crown diameter - 4.99 mm and was situated obliquelyits axis on the frontal sections formed the angle of 26°
with the midline. The retained normal permanent tooth
was characterized by the crown-root flexion.
Based on 3D imaging, the distances between
supernumerary and normal teeth were determined; the
distance between roots of teeth 11` and 11 was 1.27 mm
whereas between the roots of teeth 21` and 21 – 0.86mm.
Three-dimensional radiologic imaging visualised four
supernumerary teeth [Fig. 2], two of which were located
in the lateral segments of the mandible between the
roots of teeth 33-34 and 44-45 [Fig. 3]. The crowns, of
a structure typical of this region of the dental arch, were
directed lingually; their development was found markedly
delayed compared to the adjacent teeth. Moreover, the
distance between the buds of supernumerary teeth in the
mandible and roots of adjacent normal permanent teeth
was 0.80 mm.
Since the permanent incisor was retained, it was
decided to extract the supernumerary teeth located in
the anterior maxilla. A fixed orthodontic appliance was
inserted in the upper dental arch to maintain the space
for the retained tooth.
Nadliczbowe zęby mleczne są na ogół wyrznięte
i znajdują miejsce w łuku zębowym. Z tego powodu raczej
się ich nie usuwa. Wyjątek stanowią przypadki, gdy ząb
taki wyrzyna się poza łukiem zębowym drażniąc błonę
śluzową lub utrudniając ruchy języka.
Stałe zęby nadliczbowe zazwyczaj usuwa się ze względu
na możliwość wystąpienia powikłań i braku miejsca
w łukach zębowych (3, 5, 7). Jeśli pacjent nie zgłasza
dolegliwości bólowych zalecana jest wtedy bezwzględnie,
przynajmniej raz w roku okresowa kontrola kliniczna
i radiologiczna (10).
Ocena stosunków przestrzennych na głębokość możliwa
The management of supernumerary teeth depends on
the developmental stage of dentition. Supernumerary
deciduous teeth are usually fully erupted and have their
place in the dental arch, thus are rather left unextracted,
except for cases when the tooth erupts outside the dental
arch irritating the mucosa or hindering the tongue
movements.
In most cases, permanent supernumerary teeth are
extracted due to possible complications and not enough
place in dental arches (3, 5, 7, 8). They are left only
when their extraction can injure the adjacent teeth or
cause marked bone loss. If the patient does not complain
Dyskusja
Discussion
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
202
Opis przypadku
Case report
Tom 7, nr 4, 2011
Volume 7, no 4, 2011
jest jedynie dzięki obrazowaniu trójwymiarowemu.
Według Kurola ząb nadliczbowy w linii pośrodkowej może
mieć dość miejsca w głębi kości, można go więc pozostawić.
Ponadto ząb nadliczbowy może ulec spontanicznej
resorpcji lub nawet wyrznąć się, ułatwiając tym samym
jego ekstrakcję (11).
Zatrzymany siekacz stały może wyrznąć się samoistnie
po ekstrakcji mezjodensa. Istnieją dwie metody
w odniesieniu do czasu ekstrakcji zębów nadliczbowych:
natychmiastowa (tuż po zdiagnozowaniu) oraz odroczona
(po całkowitym uformowaniu korzeni zębów sąsiednich).
Preferowana jest pierwsza metoda postępowania
gdyż umożliwia samoistne wyrznięcie zębów stałych,
zapobiega tworzeniu się diastemy i ogranicza konieczność
skomplikowanego leczenia ortodontycznego.
Zastosowanie trójwymiarowego obrazowania radiologicznego pozwoliło na określenie odległości zębów
nadliczbowych w stosunku do zębów prawidłowych.
Umożliwiło to wykluczenie resorpcji zębów stałych
oraz ustalenie planu leczenia. Przedstawiony przypadek
potwierdził potrzebę stosowania CBCT u pacjentów
ortodontycznych z hiperdoncją.
of pain, the clinical and radiological follow-ups are
recommended, at least once a year (10).
The depth of spatial relations can be assessed only
using 3D imaging. According to Kurol a mesiodens may
have enough space deep in the bone. Therefore, it can be
left in situ. Moreover such teeth can resorb spontaneously
or even erupt, facilitating their extraction (11).
The retained permanent tooth can erupt spontaneously
after extraction of the mesiodens, The extraction of
supernumerary teeth can be immediate (after the
diagnosis) or delayed (after complete formation of roots
of the adjacent teeth). The first method is preferable
as it enables spontaneous eruption of permanent teeth,
prevents the formation of diastema and limits the extent
of orthodontic treatment.
3D radiological imaging enabled to determine the
distances between supernumerary and normal teeth;
hence, resorption of permanent teeth was excluded and
an appropriate treatment plan designed. Presented case
confirm that CBCT should be performed in orthodontic
patients with hyperdontia.
Piśmiennictwo / References
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Kawala B. Anomalie zębowe. Wrocł Stomat 1998/99: 87 – 90.
Komorowska A, Drelich A. Powstawanie i rozwój zębów
nadliczbowych. Czas. Stomat. 1995; XLVIII: 272 – 81.
Deng-Gao L, Wan-Lin Z, Zu-Yan Z, Yun-Tang W, Xu-Chen M.
Three–dimensional evaluations of supernumerary teeth using
cone–beam computered tomography for 487 cases. Oral Surg
Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endodont 2007; 103 403–11.
Harris EF, Clarc LL. An epidemiological study of hyperdontia in
American Black and Whites. Angle Orthod 2008; 78: 460 – 5.
Humerfelt D, Hurlen B, Humerfelt S. Hyperdontia in children
below four years of age: a radiographic study. J Dent Child
1985; 3-4: 121 – 4.
8.
9.
Mason C, Azam N, Holt RD, Rule DC. A retrospecitive study of
unerupted maxillary incisors associated with supernumerary
teeth. Brit J Oral Maxillofac Surg 2000; 38: 62 – 5.
Górniak D, Jarczyńska I, Zięba Z. Nadliczbowość zębów
– przegląd piśmiennictwa oraz opis trzech leczonych
przypadków. Ortop Szczękowa i Ortod 2001; 1: 17 – 23.
Różyło-Kalinowska J. Tomografia komputerowa w praktyce
stomatologicznej. TPS 2007; 5: 57-60.
10. Zadurska M, Pietrzak–Bilińska B, Chądzyński P, Laskowska M,
Szałwiński M, Kisłowska–Syryczyńska M. Zęby nadliczbowe
w materiale Zakładu Ortodoncji Instytutu Stomatologii AM w
Warszawie. Stomat Współcz 2006; Suppl. 2: 27 -33.
11. Kurol J. Impacted and ankylosed teeth: Wy, when and how to
intervene. Am J Orthod Dentofacial Orthop 2006; 129: 86-90.
Downarowicz P, Panek B, Kawala B, Matthews–Brzozowska
T. Ocena występowania hiperdoncji u pacjentów leczonych
w Zakładzie Ortopedii Szczękowej i Ortodoncji AM we
Wrocławiu w roku 2005. As Stomatol 2006; 5: 19 – 21.
12. Leyand L, Batra P, Wong F, Llewelyn R. A retrospective
evaluation of the eruption of impacted permanent incisors
after extraction of supernumerary teeth. J Clin Pediatr Dent
2006; 30: 225 – 31.
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
203