Mikroekonomia

Mikroekonomia
Opracowały:
Dr Katarzyna Nagel,
Dr Bożena Sroka
I.
Ogólne informacje o przedmiocie:
Cel przedmiotu:
Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z podstawowymi
narzędziami
analizy
ekonomicznej
wykorzystywanymi
w
badaniach
zachowań
poszczególnych
podmiotów
gospodarczych oraz wyodrębnionych rynków towarowych|
i czynników produkcji. Wprowadzenie w mechanizm
funkcjonowania systemu rynkowego oraz podejmowania decyzji
ekonomicznych mikropodmiotów w warunkach ograniczoności
zasobów ułatwi studentom poznanie zależności występujących we
współczesnej gospodarce.
Ramowy program:
1.
Proces gospodarowania. Definiowanie podstawowych
pojęć ekonomicznych.
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
1.6
2.
Podstawowe problemy wyboru ekonomicznego.
2.1
2.2
62
Przedmiot zainteresowań ekonomii jako nauki.
Potrzeby ludzkie - pojęcie, rodzaje.
Dobra jako środki zaspokojenia potrzeb.
Zasoby, czynniki produkcji.
Rzadkość w ujęciu ekonomicznym.
Ogólne właściwości procesu gospodarowania.
Wybory ekonomiczne jako konsekwencja rzadkości
dóbr i zasobów w gospodarce.
Metody dokonywania wyborów ekonomicznych
(działalność zwyczajowa, nakazowa, działalność
2.3
2.4.
2.5.
2.6.
2.7
3.
w gospodarce rynkowej – homoeconomicus,
działalność intuicyjna).
Racjonalność
gospodarowania
(
zasady,
racjonalność rzeczowa i metodologiczna).
Rachunek ekonomiczny.
Niepewność i ryzyko działań gospodarczych.
Krzywa możliwości produkcyjnych (w krótkim
i w długim okresie czasu; granica indywidualnych
możliwości produkcyjnych, społeczna granica
możliwości produkcyjnych, granica możliwości
podziału).
Czynniki umożliwiające przesunięcie granicy
możliwości produkcyjnych.
Identyfikacja podstawowych powiązań
podmiotami w gospodarce rynkowej.
pomiędzy
3.1
Podmiot gospodarczy- pojęcie, istota i rodzaje oraz
klasyfikacje wg różnych kryteriów.
3.2 Charakterystyka
podstawowych
podmiotów
w gospodarce rynkowej
- gospodarstwo domowe
- przedsiębiorstwo
- banki
- giełda
- instytucje państwowe
3.3 Cele podmiotów gospodarczych- określenie celów,
możliwości ich integracji.
4.
Pieniądz- istota, powstanie i rozwój.
4.1. Powstanie pieniądza, rozwój jego form.
63
4.2. Systemy pieniężne w gospodarce światowej.
4.3. Rozwój funkcji pieniądza.
4.4. Formy pieniądza światowego (SDR, EURO, złoto,
waluty narodowe).
5.
Rynek i jego elementy.
5.1 Proces wymiany w ujęciu historycznym.
5.2 Model
gospodarki
rynkowejzałożenia
i charakterystyka powiązań pomiędzy podmiotami
gospodarczymi.
5.3 Rynek- definicje, klasyfikacje wg różnych kryteriów.
5.4 Cena jako kategoria rynkowa- struktura, rodzaje i
funkcje cen oraz dyferencjacja cen.
5.5 Konkurencja- pojęcie i rodzaje.
5.6 Funkcje mechanizmu rynkowego.
6.
Rynkowy mechanizm kształtowania cen w gospodarce.
6.1 Popyt- pojęcie, prawo popytu.
6.2 Determinanty popytu.
6.3 Nietypowe zachowania konsumentów (paradoks
Giffena, efekt spekulacyjny, efekt Veblena, efekt
snobizmu).
6.4 Podaż- pojęcie i prawo podaży.
6.5 Determinanty podaży.
6.6 Nietypowe
zachowania
producentów
(efekt
zadłużenia, efekt spekulacyjny).
6.7 Wyznaczanie stanu równowagi: analiza statyczna
i dynamiczna- model pajęczyny.
6.8 Cena równowagi a cena maksymalna i minimalna.
64
7.
Elastyczność popytu i podaży.
7.1
Elastyczność- pojęcie, rodzaje, sposoby obliczania:
- - cenowa elastyczność popytu
- - dochodowa elastyczność popytu
- - mieszana elastyczność popytu
7.2 Determinanty elastyczności popytu.
7.3 Wykorzystanie elastyczności popytu.
7.4 Elastyczność podaży- pojęcie, mierzenie.
8.
Teoria wyboru konsumenta.
8.1 Konsument jako podmiot gospodarujący.
8.2 Pojęcie użyteczności (użyteczność całkowita
i marginalna).
8.3 Prawo malejącej użyteczności marginalnej.
8.4 System preferencji konsumenta- krzywa obojętności.
8.5 Równowaga konsumenta przy ograniczeniach
budżetowych.
8.6 Wpływ zmian dochodu na równowagę konsumenta.
8.7 Zmiana cen dóbr a równowaga konsumenta.
9.
Przedsiębiorstwo jako podmiot gospodarczy.
9.1.
9.2.
9.3.
9.4
Istota i cechy przedsiębiorstwa rynkowego.
Cele działalności przedsiębiorstwa.
Majątek przedsiębiorstwa.
Ewolucja
organizacyjnoprawnych
form
przedsiębiorstwa.
- geneza i cechy przedsiębiorstwa indywidualnego
właściciela
- koncentracja i centralizacja kapitału
65
-
powstanie i rozwój spółek jako formy
przedsiębiorstwa- spółki osobowe i kapitałowe
spółka akcyjna- geneza, istota i zasady
funkcjonowania
Literatura:
Begg D., Fischer S., Dornbusch R. Mikroekonomia PWN,
Warszawa 2003
red. Dach. Z. Podstawy mikroekonomii. Wydawnictwo Naukowe
Synaba, Kraków 2001
Dach. Z. Wprowadzenie do ekonomii. Wydawnictwo Naukowe
Synaba, Kraków 2001
Klimczak. B. Mikroekonomia. Wydawnictwo AE we Wrocławiu,
Wrocław 2001
Milewski. R.,Elementarne zagadnienia ekonomii. PWN,
Warszawa 2002
Rekowski M. Wprowadzenie do mikroekonomii. Wydawnictwo
AE Poznań, 2002
Samuelson P. A., Nordhaus W. D. Ekonomia. T.1, t.2, PWN,
Warszawa 1995, 1996
Red. Milewski R. Podstawy ekonomii. Ćwiczenia zadania
problemy; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003
Dach Z., Polok A., Przybulska K. Zbiór zadań z mikroekonomii;
Wydawnictwo Naukowe Synaba, Kraków 2002
Warunki zaliczenia przedmiotu:
Egzamin pisemny. Pytania egzaminacyjne w postaci pytań
testowych oraz pytań opisowych.
66
II.
Problematyka zajęć dydaktycznych
(z podziałem na poszczególne jednostki dydaktyczne):
1.
Proces gospodarowania. Definiowanie podstawowych
pojęć ekonomicznych.
Słowa kluczowe: Ekonomia, potrzeby, piramida Maslowa, dobra
wolne i gospodarcze, dobra produkcyjne i konsumpcyjne, dobra
prywatne, publiczne, zasoby( czynniki produkcji), środki pracy,
przedmioty pracy, środki produkcji, praca, ziemia kapitał,
przedsiębiorczość, informacja, rzadkość w ujęciu ekonomicznym,
gospodarowanie, produkcja, podział wymiana, konsumpcja.
Pytania:
Co stanowi przedmiot zainteresowań ekonomii jako nauki?
Co jest bodźcem skłaniającym ludzi do podejmowania działań
gospodarczych?
Charakterystyka dóbr jako środków zaspokojenia potrzeb.
Czym różnią się dobra wolne od dóbr gospodarczych?
Na czym polega różnica pomiędzy rzadkością w ujęciu
ekonomicznym i potocznym.
Na czym polega i jakie etapy obejmuje proces gospodarowania.
Charakterystyka środków pracy i przedmiotów pracy.
2.
Podstawowe problemy wyboru ekonomicznego.
Słowa kluczowe: koszt alternatywny, zasady racjonalnego
gospodarowania, racjonalność rzeczowa i metodologiczna,
rachunek ekonomiczny, Krzywa możliwości produkcyjnych
(krzywa transformacji), alokacja zasobów
67
Pytania:
Z czego wynika konieczność dokonywania wyborów
ekonomicznych?
Rzadkość w ujęciu potocznym i ekonomicznym.
Podaj przykłady społeczności prowadzących w przeszłości lub
obecnie działalność tradycyjną, działalność nakazową.
Wyjaśnij na przykładach pojęcie kosztu alternatywnego
Co przedstawia krzywa możliwości produkcyjnych ( krzywa
transformacji)
Jakie czynniki decydują o zwiększeniu ( zmniejszeniu) zdolności
produkcyjnych
Wskaż różnice pomiędzy indywidualną a społeczną granicą
możliwości produkcyjnych.
Przedstaw pojecie i cechy rachunku ekonomicznego.
„Zasada racjonalnego gospodarowania głosi, że należy użyć jak
najmniejszych nakładów, aby osiągnąć jak największe korzyści”zajmij stanowisko wobec tego stwierdzenia.
Na czym polega różnica pomiędzy działaniem racjonalnym w
ujęciu metodologicznym i rzeczowym.
3.
Identyfikacja podstawowych powiązań
podmiotami w gospodarce rynkowej.
pomiędzy
Słowa
kluczowe:
podmiot
gospodarczy,
podmioty
mikroekonomiczne i makroekonomiczne, podmioty sfery realnej i
regulacji, gospodarstwo domowe, przedsiębiorstwo, bank, państwo
Pytania:
Podaj przykłady podmiotów funkcjonujących w sferze realnej,
regulacyjnej, mikroekonomicznej, makroekonomicznej.
68
Czy cele działalności gospodarstwa domowego i przedsiębiorstwa
są sprzeczne, czy też każdy z nich dąży do tego samego celu?
Przedstaw powiązania pomiędzy podmiotami gospodarczymi
wykorzystują uproszczony model gospodarki rynkowe. Jakie
funkcje pełnią w nim poszczególne podmioty?
4.
Pieniądz- istota, powstanie i rozwój.
Słowa kluczowe: pieniądz, gospodarka naturalna, gospodarka
towarowa, społeczny podział pracy, własność prywatna, pieniądz
jako miernik wartości, pieniądz jako środek płatniczy, pieniądz
jako środek wymiany, tezauryzacja, pieniądz międzynarodowy,
SDR, EURO
Pytania:
Jakie warunki musiały być spełnione, aby powstał gospodarka
towarowa?
Kiedy pieniądz pełni funkcję środka wymiany, a kiedy środka
płatniczego – wyjaśnij na przykładach.
Jakie czynniki określają ilość pieniądza niezbędną w obiegu?
W jakich formach występuję pieniądz międzynarodowy?
5.
Rynek i jego elementy.
Słowa kluczowe: rynek, cena relatywna, cena absolutna,
dyferencjacja (zróżnicowanie) cen, konkurencja, mechanizm
rynkowy
Pytania:
Funkcje podmiotów gospodarczych w uproszczonym modelu
gospodarki rynkowej.
Co jest elementem łączącym podmioty gospodarcze?
69
Co to jest rynek i jakie rodzaje rynków można wyodrębnić
w gospodarce?
Jakie mogą występować formy dyferencjacji cen w gospodarce?
Omów istotę procesu konkurencji w gospodarce rynkowej.
Jakie funkcje pełni mechanizm rynkowy?
6.
Rynkowy mechanizm kształtowania cen w gospodarce.
Słowa kluczowe: Popyt, prawo popytu, podaż, prawo podaży,
równowaga rynkow, niedobór rynkowy, nadwyżka rynkowa, cena
równowagi rynkowej, rynek producenta, rynek konsumenta, cena
minimalna, cena maksymalna, model pajęczyny.
Pytania:
Omów kategorię popytu i jego rodzaje.
Jakie czynniki wpływają na zmianę popytu ( wzrost, spadek)?
Omów nietypowe zachowania konsumentów niezgodne z prawem
popytu.
Podaż, prawo podaży, determinanty.
Omów nietypowe zachowania producentów niezgodne z prawem
podaży.
Równowaga rynkowa i przejawy jej braku w warunkach
gospodarki rynkowej.
Jakie procesy dostosowawcze uruchamia mechanizm rynkowy w
warunkach nierównowagi.
W jakim celu wykorzystujemy model „pajęczyny”?
7.
Elastyczność popytu i podaży.
Słowa kluczowe: elastyczność popytu, popyt elastyczny,
nieelastyczny, sztywny, doskonale elastyczny, jednostkowy,
elastyczność punktowa, elastyczność łukowa, dobro normalne,
70
podrzędne, podstawowe, luksusowe, dobra
komplementarne, niezależne elastyczność podaży
substytucyjne,
Pytania:
Jaki związek występuje pomiędzy elastycznością cenową popytu
a dochodami producentów?
Jaka jest różnica pomiędzy elastycznością łukową a elastycznością
punktową popytu?
Jakie czynniki determinują elastyczność popytu?
Porównaj elastyczność cenową podaży w okresie ultrakrótkim,
krótkim i długim.
Jakie czynniki determinują elastyczność cenową podaży?
Czy znając wartość elastyczności dochodowej popytu można
określić rodzaj dobra?
Jakie wartości przyjmuje elastyczność mieszana popytu dla dóbr
substytucyjnych a jakie dla dóbr komplementarnych?
8.
Teoria wyboru konsumenta.
Słowa kluczowe: konsument, gospodarstwo domowe, użyteczność,
krzywa obojętności, marginalna stopa substytucji, Prawo Engla,
linia budżetowa, I prawo Gossena, równowaga konsumenta,
Pytania:
Jakie są główne funkcje ekonomiczne gospodarstwa domowego?
Kiedy system preferencji konsumenta można określić jako
uporządkowany?
Przy pomocy, jakiej funkcji przedstawiamy w ekonomi różne
kombinacje dwóch dóbr obojętne dla konsumenta?
Przedstaw znane Ci źródła dochodów konsumenta.
Jakie czynniki determinują linię budżetową?
71
Czy wzrost cen i dochodów w tym samym stopniu ( np. o 10 %)
spowoduje przesunięcie linii budżetowej.
Co
oznacza
stwierdzenie
„konsument
znajduje
się
w równowadze”?
Jakie czynniki powodują naruszenie (zmianę) stanu równowagi
konsumenta?
9. Przedsiębiorstwo jako podmiot gospodarczy.
Słowa kluczowe: przedsiębiorstwo, odrębność ekonomiczna,
prawna, organizacyjna, koncentracja kapitału, centralizacja
kapitału, przedsiębiorstwo państwo, spółka, przedsiębiorstwo
spółdzielcze, przedsiębiorstwo państwowe,
Pytania:
Jaką rolę pełni producent w gospodarce rynkowej – omów
wykorzystując znany model gospodarki rynkowe?
Jakie
ograniczenia
rozwoju napotyka
przedsiębiorstwo
indywidualnego właściciela na przełomie XIX i XX wieku?
Na czym polega różnica pomiędzy procesem koncentracji
i centralizacji kapitału?
W jakich formach organizacyjno prawnych mogą funkcjonować
przedsiębiorstwa w gospodarce polskiej?
Co jest podstawowym celem działania przedsiębiorstwa
prywatnego?
Dlaczego zysk jest specyficzną kategoria ekonomiczną?
III.
Program pracy samodzielnej
Rozwój ekonomii jako nauki – główne nurty ekonomiczne.
1. Wybrane zagadnienia z historii myśli ekonomicznej.
72
a) Merkantylizm i Fizjokratyzm.
b) Ekonomia klasyczna ( A. Smith, D. Ricardo, J.B. Say,
T. Malthus.
c) Ekonomia neoklasyczna ( A. Marshall, W.S. Jevons,
J.B. Clark, L. Walras, V. Pareto).
d) Keynesizm
i
jego
ewolucja
(neokeynesizm,
postkeynesizm).
e) Wybrane nurty współczesnej ekonomii (monetaryzm,
nowa ekonomia klasyczna, teoria racjonalnych
oczekiwań, nowa szkoła austryjacka, ekonomia podaży,
instytucjonalizm).
2. Wybitni polscy ekonomiści (M. Kalecki, O. Lange, E.
Lipiński).
3. Sposoby podchodzenia do badań ekonomicznych.
a) Mikroekonomia i makroekonomia.
b) Ekonomia normatywna i pozytywna.
4. Metody badań ekonomicznych.
a) Kategorie, prawa i teorie ekonomiczne.
b) Charakter praw ekonomicznych ( statystyczny,
obiektywny, historyczny).
c) Modele ekonomiczne ( myślenie abstrakcyjne, sposoby
wnioskowania, eksperyment w ekonomii).
Literatura:
Milewski R., Elementarne zagadnienia ekonomii. PWN,
Warszawa 2002, roz. 3
Klimczak B., Mikroekonomia. Wydawnictwo AE we Wrocławiu,
Wrocław, roz. 1.1
73
Dach Z., Wprowadzenie do ekonomii Wydawnictwo Naukowe
Synaba, Kraków 2001, rozdz. 1,2
Słowa kluczowe: Ekonomia, ekonomia pozytywna, normatywna,
mikroekonomia, makroekonomia, Homooeconomicus, laissezfaire (Leseferyzm), „niewidzialna ręka rynku”, Model
ekonomiczny, indukcja, dedukcja, abstrakcja, stopniowa
konkretyzacja, weryfikacja, falsyfikacja, prawo ekonomiczne,
kategoria ekonomiczna, teoria ekonomiczna.
Pytania:
Dlaczego ekonomia należy do nauk społecznych?
Omów różnice w poglądach merkantylistów i fizjokratów.
Co to jest model ekonomiczny i w jakim celu jest tworzony?
Jakie są etapy budowania teorii ekonomicznych?
Co przedstawiają prawa ekonomiczne i jaki mają charakter.
Na czym polegają trudności myślenia abstrakcyjnego? Przedstaw
na przykładach.
Czy w ekonomii jest dopuszczony eksperyment jako sposób
weryfikacji?
Czym różni się podejście mikroekonomiczne od podejścia
makroekonomicznego?
Co stanowi kryterium podziału ekonomii na ekonomię pozytywną
i normatywną?
Systemy gospodarcze.
1.
2.
74
Pojęcie i istota systemu społecznego.
System ekonomiczny i jego elementy.
a) struktura systemu ekonomicznego (ład gospodarczyustrój gospodarczy, zasoby).
3.
4.
b) ustrój gospodarczy (demokratyczny, dyktatorski,
liberalny, etatystyczny, indeks wolności gospodarczej).
c) subsystemy systemu ekonomicznego i ich determinanty
( podsystem decyzyjny, kontrolny, koordynacyjny
i motywacyjny).
Modele współczesnej gospodarki rynkowej.
System gospodarki centralnie kierowanej.
a) geneza i początki gospodarki centralnie planowanej.
b) główne cechy i reguły funkcjonowania.
c) zalety i wady gospodarki centralnie planowanej.
Literatura:
Milewski R., Elementarne
Warszawa 2002, Roz. 2
zagadnienia
ekonomii.
PWN,
Słowa kluczowe: System, system społeczny, system ekonomiczny,
gospodarka rynkowa, gospodarka centralnie planowana.
Pytania:
Co to jest system gospodarczy i z jakich elementów się składa?
Jakie czynniki determinują podsystem decyzyjny?
Wskaż
różnice
pomiędzy
ustrojem
gospodarczym
demokratycznym a dyktatorskim oraz liberalnym i etatystycznym.
Przedstaw słabości systemu gospodarki centralnie planowanej.
Przedstaw różnice w funkcjonowaniu gospodarki rynkowej
i centralnie planowanej.
Teoria wyboru konsumenta – rozwinięcie
1. Konstrukcja graficzna ścieżki ekspansji cenowej.
75
2. Wykorzystanie w ekonomii krzywej cena konsumpcja –
konstrukcja funkcji popytu indywidualnego konsumenta
i funkcji popytu rynkowego.
3. Zmiany dochodu konsumenta a popyt.(ścieżka ekspansji
dochodowej – konstrukcja graficzna).
a) Wykorzystanie w ekonomi
krzywej dochód
konsumpcja.
- prawo Engla
- krzywe
Engla
dla
dóbr
podstawowych,
luksusowych i podrzędnych
- efekt „rygla”
4. Efekt substytucji i efekt dochodowy zmian cen.
5. Alternatywne teorie wyborów konsumenta.
a) koncepcja preferencji ujawnionych P.A. Samuelssona
b) koncepcja zadawalającego minimum H. Simona
Słowa kluczowe: Ścieżka ekspansji cenowej, ścieżka ekspansji
dochodowej, efekt dochodowy zmiany ceny, efekt substytucyjny
zmiany ceny
Pytania:
Przedstaw konstrukcję graficzną krzywej cena – konsumpcja.
W jaki sposób na podstawie krzywej cena-konsumpcja można
wyznaczyć krzywą popytu indywidualnego konsumenta –
odpowiedź zilustruj przykładem?
W jaki sposób zmiana dochodów wpływa na równowagę
konsumenta?
Jak na podstawie krzywej dochód konsumpcja można wyznaczyć
krzywe Engla dla dóbr podstawowych, podrzędnych
i luksusowych?
76
Przedstaw
graficzną
analizę
efektu
dochodowego
i substytucyjnego.
Kiedy konsument spotyka się z efektem dochodowym
i substytucyjnym?. Uzasadnij na przykładach.
Scharakteryzuj
wybraną
alternatywną
teorię
wyborów
konsumenta.
Literatura:
Begg D., Fischer S., Dornbusch R., Mikroekonomia. PWN,
Warszawa 2003 rozdz. 6.
Klimczak B., Mikroekonomia. Wydawnictwo AE we Wrocławiu,
Wrocław 2001,rozdz. 11
Dach Z., Podstawy mikroekonomii. Wydawnictwo Naukowe
Synaba, Kraków 2001, rozdz.3
77