Artykuł - Gabinety Lekarskie NeuroCentrum Lublin

ZDROWIE DOBROSTAN 4/2013
DOBROSTAN I SPOŁECZEŃSTWO
ROZDZIAŁ XII
Zakład Pielęgniarstwa Psychiatrycznego
Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
Department of Psychiatric Nursing Faculty of Nursing and Health Sciences
Medical University of Lublin
RENATA MARKIEWICZ, ANNA OSIŃSKA-ZYCH
Opinie wybranych grup społecznych
dotyczące osób po próbach samobójczych
Views of selected social groups on people after suicide attempts
W języku angielskim po raz pierwszy słowo suicyde (samobójstwo) zostało użyte w 1634 r. [5]. W piśmiennictwie przedmiotu znajduje się wiele definicji autodestruktywnego aktu, którym jest samobójstwo. Najbardziej znaną stworzył Durkheim,
który samobójstwo określił jako: „przypadek śmierci, będący bezpośrednim lub
pośrednim wynikiem działania lub zaniechania, przejawianego przez ofiarę zdającą
sobie sprawę ze skutków swojego zachowania”. Wyróżnił on cztery typy samobójstw: 1. samobójstwo altruistyczne - jako akt odebrania sobie życia w przekonaniu, że robi się to dla dobra społeczeństwa (piloci kamikadze), 2.samobójstwo egoistyczne - jako skutek postępowania, w którym jednostka zrywa więzi z najbliższym
otoczeniem, odrzuca normy panujące w społeczeństwie, 3.samobójstwo anomiczne jako działanie podejmowane w sytuacjach, gdy osoby są słabo stymulowane lub
kontrolowane przez społeczeństwo, 4.samobójstwo fatalistyczne - jako akt człowieka, który znalazł się w sytuacji kryzysowej i nie widzi perspektyw dalszego życia
[8]. Samobójstwo zazwyczaj poprzedzone jest określonymi sytuacjami lub zachowaniami ludzi. Ringel [2] analizując historie chorób zauważył powtarzający się
wzorzec, który opisał jako zespół przedsamobójczy. Uważał, iż zespół presuicydalny charakteryzują trzy czynniki: przybierające na sile zawężenie sytuacyjne, które
wpływa na relacje międzyludzkie i na świat wartości, nagromadzenie agresji i zwrócenie jej przeciwko sobie oraz fantazje samobójcze, początkowo wywoływane aktywnie, później pasywnie narzucające się. Literatura naukowa zawiera dane mogące
ZDROWIE I DOBROSTAN NR 4 /2013
Dobrostan społeczeństwo
wskazywać na istnienie biologicznego tła samobójstw. Asberg [1] wymienia cztery
główne biologiczne markery suicydalności: zmniejszoną aktywność układu serotoninergicznego, zwiększoną produkcję kortyzolu, szybką habituację odruchu skórno galwanicznego względem nieoczekiwanych bodźców, anomalie w badaniu EEG
wskazujące na minimalne zaburzenia pracy mózgu (z wykluczeniem epilepsji i innych patologii). Araszkiewicz dodatkowo dodaje: niskie stężenie cholesterolu w
osoczu, obecność licznych markerów genetycznych związanych ze zmniejszeniem
lub nasileniem aktywności białek regulujących różne aspekty neurotransmisji (kodowanych przez różne polimorfizmy genowe) [1]. Samobójcy tworzą różnorodną
grupę, dlatego nie można w jednoznaczny sposób określić kto jest zagrożony możliwością popełnienia samobójstwa. Czynnikami ryzyka niewątpliwie są: wiek, płeć,
stan zdrowia somatycznego, sytuacja społeczno - demograficzna, sytuacja rodzinna,
wyznanie, dotychczasowe podejmowanie prób samobójczych, stan zdrowia psychicznego (depresja, schizofrenia, zaburzenia osobowości, uzależnienie od substancji psychoaktywnych, zespoły lękowe). Petterson określił czynniki ryzyka samobójstwa ujmując je w skrócie ,,SAD PERSONS” gdzie: S – oznacza płeć męską, A wiek podeszły lub młodzieńczy, D - występowanie depresji, P – wcześniejsze próby
samobójcze, E – nadużywanie alkoholu, R – występowanie objawów psychotycznych, S – brak wsparcia społecznego, O – plany dokonania samobójstwa, N – brak
współmałżonka, S – współwystępowanie choroby somatycznej [7]. Wymieniając
czynniki ryzyka samobójstw warto zwrócić uwagę na niektóre cechy osobowości,
które mogą mieć wpływ na ich podejmowanie. Płużek [3], badająca młode osoby po
próbach samobójczych, zauważyła, że ,,utraciły one sens życia”. Jak uważa autorka,
cechuje je poczucie wyobcowania i odrzucenia przez najbliższych, utrata kontaktu
ze społeczeństwem oraz niezrozumienie przez innych. Takim osobom brakuje szacunku do własnej osoby, przez co bardzo silnie obwiniają siebie za niepowodzenia.
Czynniki ryzyka można podzielić na długoterminowe i krótkoterminowe. Czynniki
długoterminowe określają przynależność do grup ryzyka oraz stanowią podłoże do
rozwoju zachowań suicydalnych. Czynniki te są niezbędne do powstania zachowań
samodestrukcyjnych, ale żaden z nich pojedynczo nie jest wystarczająco silny do
podjęcia próby. Wśród tych czynników wymienić należy: zaburzenia psychiczne,
uzależnienie od substancji psychoaktywnych, wcześniejsze próby samobójcze, łatwy
dostęp do przedmiotów mogących posłużyć do podjęcia próby samobójczej, dysfunkcjonalne środowisko rodzinne. Czynniki ryzyka krótkoterminowe są ściśle
związane z możliwością podjęcia prób samobójczych, poprzedzają je, działają wyzwalająco. Są to między innymi: strata bliskiej osoby, porażka, poniżenie, utrata
niezależności, konflikty w rodzinie (Ryc.1).
W zapobieganiu samobójstwom istotne jest wczesne rozpoznanie, ocena i leczenie chorych. W celu podjęcia interwencji należy uwzględnić kryteria ryzyka. Praktyka pokazuje, że trudno jest odróżnić, czy pacjent manipuluje otoczeniem czy rzeczywiście zamierza podjąć próbę samobójczą. Ważne jest wytworzenie więzi z
osobą zagrożoną samobójstwem, otoczenie jej opieką, życzliwością, zrozumienie jej
motywów, pozwolenie na wyrażenie stanów emocjonalnych oraz przykrych tłumionych przeżyć. Wszystkie wymienione aspekty składają się na prezentowaną posta180
Renata Markiewicz, Anna Osińska-Zych
Opinie wybranych grup społecznych dotyczące osób po próbach samobójczych
wę wobec takiej osoby. Przedmiotem postawy cytując Nowaka [6] jest najczęściej
konkretny człowiek, pewne zdarzenia lub sytuacje. Z definicji autora wynika, iż
postawa posiada trzy komponenty: emocjonalno-poznaczy, poznawczy i behawioralny. Komponent emocjonalno-poznawczy wyraża się poprzez dodatnie lub ujemne
emocje określające kierunek: pozytywny lub negatywny wobec obiektu postawy.
Komponent poznawczy dotyczy wiedzy o obiekcie postawy, zaś komponent behawioralny związany jest z określonym zachowaniem wobec obiektu. Larkowa [4]
wyróżnia postawy: przychylne (,,za”), neutralne, nieprzychylne (,,przeciw”) oraz
niezdecydowane.
stan obiektywny
epizody depresji lub
psychozy w ciągu całego
życia
beznadzieja,
uczucie depresji,
myśli samobójcze
stan subiektywny i
cechy
niskie stężenie serotoniny
alkoholizm, palenie tytoniu, nadużywanie substancji
psychoaktywnych,
urazy głowy
plany samobójcze
impulsywność
agresywność
akt samobójczy
181
ZDROWIE I DOBROSTAN NR 4 /2013
Dobrostan społeczeństwo
Rycina1 . Model zachowań suicydalnych [za: Araszkiewicz, Chatizow, 2007]
W niniejszej pracy analizie poddano postawy prezentowane przez dwie badane
grupy: pielęgniarki zatrudnione w oddziałach psychiatrycznych oraz studentów
Wydziału Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.
MATERIAŁ I METODY
Badania przeprowadzano w maju 2012 roku wśród pielęgniarek zatrudnionych w
Szpitalu Neuropsychiatrycznym im. prof. M. Kaczyńskiego w Lublinie oraz wśród
studentów Wydziału Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w
Lublinie. Obie grupy liczyły po 50 osób. Łącznie grupę badawczą stanowiło 100
osób. Celem pracy było poznanie opinii wobec osób po próbach samobójczych.
Badania przeprowadzono w oparciu o ankietę zawierającą pytania zamknięte. Wyniki badań poddano analizie ilościowej, analizie testem U Manna-Whitneya oraz tStudenta.
WYNIKI
W badaniu wzięło udział 100 osób. Połowę osób stanowili studenci, drugą połowę pielęgniarki zatrudnione w oddziałach psychiatrycznych. 55% badanych stanowiły osoby w wieku 20-25 lat (tab.1)
Tabela 1. Rozkład wieku badanych osób
182
Wiek
Liczebność
20-25 lat
26-30 lat
31-35 lat
36-40 lat
41-45 lat
46 lat i więcej
55
6
7
11
7
14
%
z ogółu
55,00
6,00
7,00
11,00
7,00
14,00
Renata Markiewicz, Anna Osińska-Zych
Opinie wybranych grup społecznych dotyczące osób po próbach samobójczych
14%
20-25 lat
7%
26-30 lat
31-35 lat
36-40 lat
11%
55%
7%
41-45 lat
46 lat i więcej
6%
Zdecydowaną większością były kobiety - 97%. 54% badanych osób posiadała
wykształcenie wyższe ( I i II stopień), co trzecia - wykształcenie średnie, a 12% była
w trakcie studiów (II stopień). Najliczniejszą grupą stanowiły osoby mieszkające na
wsi - 42%, co trzecia badana osoba mieszkała w dużym mieście. 56% badanych
osób była stanu wolnego, 40% przebywało w związku małżeńskim. Ponad 40%
badanych to osoby nie pracujące, co piąta osoba miała staż pracy dłuższy niż 20 lat.
Co trzecia badana osoba nie miała nigdy kontaktu z osobą podejmującą próbę
samobójczą - 33%. Taka sama liczba osób podała, iż miała taki kontakt (w miejscu
pracy), u co piątej były to osoby z najbliższego otoczenia (rodzina, bliscy znajomi)
(tab.2).
Tabela 2. Rozkład posiadania kontaktu przez badane osoby z osobą po próbie
samobójczej
Odpowiedź
Liczebność
tak, w najbliższym otoczeniu (rodzina, bliscy znajomi)
tak, w otoczeniu dalszym (osiedle, dalecy znajomi)
tak, w miejscu pracy
nie, nie spotkałem takiej osoby
19
15
33
33
%
z ogółu
19,00
15,00
33,00
33,00
Co trzecia badana osoba podała, iż próby samobójcze podejmowały osoby młode, w wieku 19-35 lat (tab.3).
183
ZDROWIE I DOBROSTAN NR 4 /2013
Dobrostan społeczeństwo
Tabela 3. Rozkład wieku osoby, która podjęła próbę samobójczą
Odpowiedź
Liczebność
osoba w wieku do lat 18
osoba w wieku 19-25 lat
osoba w wieku 26-35 lat
osoba w wieku 36- 45 lat
osoba mająca powyżej 46 lat
Nie dotyczy
Wiele osób w różnym wieku
7
16
17
8
11
34
7
%
z ogółu
7,00
16,00
17,00
8,00
11,00
34,00
7,00
Ponad połowa badanych twierdziła, że nigdy nie spotkała się ze zgonem osoby
podejmującej próbę samobójczą.
Sprawdzono wśród badanych jaki jest poziom wiedzy na temat osób dokonujących prób samobójczych. Badane osoby udzielały odpowiedzi na 9 pytań. Za każdą
poprawną odpowiedź badana osoba otrzymywała 1 pkt. Na dwa pytania (wielokrotny wybór) osoby mogły uzyskać 0 pkt, 0,33 pkt, 0,66pkt oraz 1pkt. (tab.4).
Tabela 4. Statystyki opisowe dla poziomu wiedzy badanych osób na temat osób
dokonujących próby samobójcze
Statystyka
Wartość
Średnia
4,35
Mediana
4,33
Dominanta
4,33
Odchylenie standardowe
1,20
Wynik najniższy
1,67
Wynik najwyższy
7
Poziom wiedzy badanych na temat osób dokonujących prób samobójczych był
na średnim poziomie, M = 4,3 pkt (skala od 1 do 9, średni poziom 5 pkt). Ponad
50% badanych osób uzyskała mniejszą liczbę pkt niż 5 pkt. Badane osoby najwyższe ryzyko oceniały dla pacjentów z zaburzeniami depresyjnymi: 4,3 (skala 1-5)
a najniższe dla osób w podeszłym wieku: 1,9 (tab.5). Wśród badanych osób zdecydowanie wyższym poziomem wiedzy wykazała się grupa osób pracujących : tStudenta t(98)=2,40; p=0,0
184
Renata Markiewicz, Anna Osińska-Zych
Opinie wybranych grup społecznych dotyczące osób po próbach samobójczych
Tabela 5. Statystyki opisowe dla oceny stosunku badanych osób po próbach
samobójczych z różnych powodów
Próba samobójcza
pacjenci z zaburzeniami depresyjnymi
osoby uzależnione od alkoholu/narkotyków/lekarstw
młodzież w okresie „buntu”
osoby w podeszłym wieku
osoby, które w przeszłości
podejmowały próby samobójcze
M Me Mo SD Min Max
4,31 5 5 1,17 1
5
3,47
4
4
1,15
1
5
2,85
1,90
3
1
3
1
1,23
1,31
1
1
5
5
3,78
4
5
1,25
1
5
M-średnia, Me-mediana, Mo-dominanta, SD-odchylenie standardowe, Min-wynik najniższy,
Max-wynik najwyższy
Połowa badanych osób uznała, że możliwe jest rozpoznanie osoby planującej
popełnić samobójstwo, ale wymaga to rozmowy i postawy pełnej empatii. Co piąta
badana osoba uznała, że nie jest to możliwe (tab.6). Opinię, iż samobójstwo przychodzi bez ostrzeżenia wyrażały głównie osoby pracujące w oddziałach psychiatrycznych, potwierdziła to analiza testem U Manna-Whitneya (Z=2,39;p=0,003).
Tabela 6. Rozkład oceny tego, czy możliwie jest rozpoznanie osoby, która
planuje popełnić samobójstwo
Odpowiedź
tak, można rozpoznać taką osobę
po określonym zachowaniu
tak, można rozpoznać taką osobę
ale wymaga to rozmowy i postawy
pełnej empatii
nie, nie jest możliwe rozpoznanie
takiej osoby
Liczebność
Procent
z ogółu
28
28,00
50
50,00
21
21,00
W tabeli poniżej przedstawiono rozkład oceny tego, jakie zachowania mogą
świadczyć o tym, że ktoś planuje popełnić samobójstwo (tab.7).
Tabela 7. Rozkład oceny tego, jakie zachowania mogą świadczyć o tym, że ktoś
planuje popełnić samobójstwo
Odpowiedź
Liczebność Procent z ogółu
wypowiadanie treści dotyczących samobójstwa
50
50,00
porządkowanie osobistych spraw
41
41,00
zauważalna poprawa nastroju
19
19,00
wybuchy agresji
9
9,00
przekonanie o swojej mniejszej wartości
29
29,00
185
ZDROWIE I DOBROSTAN NR 4 /2013
Dobrostan społeczeństwo
Odpowiedź
w zachowaniu dominuje lęk i bezradność
odizolowanie oraz wycofanie społeczne
dominujący smutek i przygnębienie
postrzeganie świata w pesymistyczny sposób
Liczebność Procent z ogółu
24
24,00
60
60,00
30
30,00
31
31,00
Badane osoby najczęściej wskazywały na : odizolowanie oraz wycofanie społeczne - 60%; wypowiadanie treści dotyczących samobójstwa - 50% oraz porządkowanie osobistych spraw - 41%. 80% badanych osób ocenia osoby po próbach
samobójczych jako te, które nie potrafią poradzić sobie w sytuacji trudnej (tab.8).
Tabela 8. Rozkład postrzegania przez badane osoby osób po próbach
samobójczych
Odpowiedź
Liczebność
Procent
z ogółu
13,00
jako osoby chore psychicznie
13
jako osoby, które nie potrafią poradzić sobie
80
80,00
w trudnej sytuacji życiowej
jako osoby, które chcą zwrócić na siebie uwagę
7
7,00
jako osoby, które nie potrafią sprostać
zbyt wygórowanym ambicjom
Inne
0
0,00
Badane osoby uważają również, iż samobójstwo jest aktem ucieczki – 2,1 i nie
wszyscy mają odwagę aby go podjąć – 2,2. Nie zgadzają się ze stwierdzeniami, że
samobójcy są osobami chorymi psychicznie – 3,8 oraz, że próby samobójcze rzadko
bywają ponawiane – 3,7. Zrozumienie wykazują wobec tych osób, które podejmują
próbę samobójczą z powodu doświadczania przemocy w dzieciństwie – 2,7, brak
zrozumienia natomiast z powodu przesłanek religijnych – 3,7. Powyższe stanowisko
badani oceniali na skali 1 – pozytywny; 5- negatywny (tab.9).
Tabela 9. Statystyki opisowe dla oceny stosunku badanych osób po próbach
samobójczych z różnych powodów
Próba samobójcza
z powodu nieszczęśliwej miłości
z powodu problemów w rodzinie
z powodu problemów finansowych
z powodu przesłanek religijnych
z powodu pozbawienia wolności
(kara więzienna)
z powodu choroby psychicznej
z powodu nadużywania substancji
psychoaktywnych
186
M Me Mo SD Min Max
3,25 3 2 1,23 1
5
2,83 3 2 1,27 1
5
3,08 3 2 1,23 1
5
3,68 4 3 1,21 1
5
3,53 3,5
3
1,05
1
5
2,77
3
3
1,27
1
5
3,47
3
5
1,24
1
5
Renata Markiewicz, Anna Osińska-Zych
Opinie wybranych grup społecznych dotyczące osób po próbach samobójczych
Próba samobójcza
M Me Mo SD Min Max
z powodu doświadczeń wynikających
2,66 2 2 1,25 1
5
z przemocy występującej w dzieciństwie
z powodu nieuleczalnej choroby
2,79 3 2 1,34 1
5
M-średnia, Me-mediana, Mo-dominanta, SD-odchylenie standardowe, Min-wynik najniższy,
Max-wynik najwyższy
52% badanych osób wskazała, że przyjęłaby postawę akceptacji, 44% wskazała na
postawę neutralną (tab.10).
Tabela 10. Rozkład oceny postawy jaką badane osoby przyjęłyby wobec osoby
po próbie samobójczej
Odpowiedź Liczebność Procent z ogółu
Akceptacja
52
52,00
Odrzucenie
4
4,00
Neutralnie
44
44,00
Najczęściej wskazywanymi uczuciami wśród badanych wobec osób po próbach
były: niepewność - 46%, bezradność - 41% oraz zakłopotanie - 35% (tab.11).
Analiza testem U Manna -Whitneya wykazała, iż u studentów częściej niż u osób
pracujących na oddziale psychiatrycznym występują uczucia strachu (Z=2,07;
p=0,038) oraz smutku (Z=2,22;p=0,027).
Tabela 11. Rozkład uczuć jakie występują u badanych osób wobec osób po
próbach samobójczych
Uczucie
Liczebność Procent z ogółu
Lęk
24
24,00
Niepewność
46
46,00
Strach
18
18,00
Żal
27
27,00
Złość
15
15,00
Niechęć
10
10,00
Bezradność
41
41,00
Zakłopotanie
35
35,00
Smutek
28
28,00
Obojętność
9
9,00
46% badanych nie zmieniłaby zachowania w stosunku do osoby, która podjęła
próbę samobójczą, 47% próbowałaby nawiązać bliższy kontakt z taką osobą aby
móc świadczyć jej pomoc (tab.12).
187
ZDROWIE I DOBROSTAN NR 4 /2013
Dobrostan społeczeństwo
Tabela 12. Rozkład oceny tego, czy osoby badane zmieniłyby swoje zachowanie
wobec osób, które podjęły próbę samobójczą
Odpowiedź
Liczebność Procent z ogółu
nie zmieniłbym sposobu zachowania
46
46,00
w stosunku do tej osoby
próbowałbym nawiązać bliższy kontakt
47
47,00
z taką osobą
raczej ograniczyłbym kontakty
5
5,00
z tą osobą
nie utrzymywałbym kontaktu
2
2,00
z taką osobą
Z opinii badanych wynika, iż osoby po próbach samobójczych otrzymują pomoc
i wsparcie najczęściej od rodziny - 42%, od przyjaciół i znajomych - 34%. Tylko
15% badanych osób wskazała poradnię zdrowia psychicznego (tab.13).
Tabela 13. Rozkład oceny tego, gdzie osoby po próbach samobójczych znajdują
wsparcie
Odpowiedź
Liczebność Procent z ogółu
wśród najbliższej rodziny
42
42,00
wśród dalszej rodziny
5
5,00
u przyjaciół i znajomych
34
34,00
w poradni zdrowia psychicznego
15
15,00
u osób duchownych
3
3,00
nie znajdują wsparcia
1
1,00
w innym miejscu
0
0,00
60% badanych uznała, że osoby po próbach samobójczych powinny być leczone w
oddziałach stacjonarnych, co piąta uznała, że mogą być leczone ambulatoryjnie
(tab.14).
Tabela 14. Rozkład oceny tego, czy powinno się przymusowo leczyć
psychiatrycznie osoby po próbach samobójczych
Odpowiedź
Liczebność Procent z ogółu
tak, powinny być leczone (oddziały stacjonarne)
60
60,00
tak, powinny być leczone ambulatoryjnie
18
18,00
nie, nie powinny być leczone
5
5,00
nie mam zadania
17
17,00
Połowa badanych uznała, że osoby po próbach samobójczych powinny powrócić
do aktywności zawodowej, również prawie połowa uznała, że powrót do aktywności
zawodowej powinien być uzależniony od aktualnego stanu psychicznego tej osoby
w ocenie lekarza specjalisty (tab.15).
188
Renata Markiewicz, Anna Osińska-Zych
Opinie wybranych grup społecznych dotyczące osób po próbach samobójczych
Tabela 15. Rozkład oceny powrotu osób po próbach samobójczych
do aktywności zawodowej
Odpowiedź
Liczebność
powinny powrócić do aktywności zawodowej
nie powinny powracać do aktywności zawodowej
powrót do aktywności zawodowej powinien
być uzależniony od aktualnego stanu psychicznego
tej osoby w ocenie lekarza specjalisty
inna opinia
51
1
Procent
z ogółu
51,00
1,00
48
48,00
0
0,00
WNIOSKI
1. Sytuacja socjodemograficzna nie ma wpływu na postawę badanych wobec osób
po próbach samobójczych.
2. Ankietowani prezentują postawę akceptacji wobec osób po próbach samobójczych.
3. Najczęściej ujawnianym uczuciem wśród badanych jest niepewność i bezradność
wobec osób po próbach samobójczych, szczególne zrozumienie badani wykazują
wobec osób, które w przeszłości doświadczyły przemocy.
4. Ankietowani postrzegają osoby po próbach samobójczych jako te, które nie
potrafią poradzić sobie w trudnej sytuacji życiowej, w opinii badanych wymagają oni profesjonalnej pomocy psychiatrycznej.
5. Pielęgniarki zatrudnione w oddziałach psychiatrycznych posiadają wyższy poziom wiedzy dotyczący osób po próbach samobójczych w porównaniu do grupy
studentów.
PIŚMIENNICTWO
1. Araszkiewicz A., Chatizow J.: Psychiatryczny model zapobiegania samobójstwom. Suicydologia, 2007, tom 3 (1), 29-39.
2. Bernd A., Harald J.: Śmiertelność i samobójstwa związane z zaburzeniami psychicznymi [w:] Bilikiewicz A.(red) Kompendium psychiatrii, psychoterapii medycyny psychosomatycznej. PZWL, Warszawa 2005.
3. Czabała J., Danielewicz D.: Promocja zdrowia psychicznego jako działanie zapobiegające samobójstwom. Suicydologia, 2008, tom 4 (1), 1-8.
4. Larkowa H.: Kształcenie specjalne. Postawy społeczne wobec dzieci i młodzieży
z odchyleniami od normy (fizycznymi, sensorycznymi i umysłowymi) [w:] Pomykało W. (red) Encyklopedia pedagogiki. Wyd. Fundacja Innowacja, Warszawa 1997.
189
ZDROWIE I DOBROSTAN NR 4 /2013
Dobrostan społeczeństwo
5. Mochnacka I.: Samobójstwo – teorie etiologiczne, ocena ryzyka, zasady postępowania i prewencji. Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej, 2005, tom 5 (1),
51-57.
6. Nowak S.: Pojęcie postawy [w:] Nowak S. (red) Teorie postaw. PZWL, Warszawa 1973.
7. Pawlak J., Hausner J.: Czynniki związane z ryzykiem samobójstwa u osób z
zaburzeniami nastroju. Nowiny Lekarskie 2007, 76 (5), 430-435.
8. Pużyński S.: Choroby afektywne (Zaburzenia afektywne nawracające) [w:] Bilikiewicz A. (red) Psychiatria. Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2006.
STRESZCZENIE
Celem pracy było poznanie opinii różnych grup społecznych wobec osób po
próbach samobójczych. Analizie poddano: poziom wiedzy badanych dotyczący
przyczyn podejmowania prób samobójczych, ocenę ryzyka, możliwość rozpoznania
i predysponujące do prób samobójczych zachowania, postawę badanych wobec
osób po próbach oraz udzielane tym osobom wsparcie. W badaniu wzięło udział
dwie grupy, jedną grupę badawczą reprezentowały pielęgniarki zatrudnione w oddziałach psychiatrycznych zatrudnione w Szpitalu Neuropsychiatrycznym im. M.
Kaczyńskiego w Lublinie, drugą studenci Wydziału Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.
ABSTRACT
The aim of the study was to learn the views of various social groups on people
after suicide attempts. The analysis included: the level of knowledge the respondents
show on suicide attempts, risk assessment, the ability to recognize behaviours predisposing to suicide attempts, their attitudes towards people who had attempted
suicide and the support provided to them. The study involved two groups: one group
represented the nurses employed in psychiatric wards in the Prof. Kaczyński Neuropsychiatric Hospital in Lublin, the other group included students of the Faculty of
Nursing and Health Studies at the Medical University of Lublin.
2
Artykuł zawiera 23091 znaków ze spacjami (19839 znaków + 244 cm grafiki)
190