plik pdf - Littera Antiqua

„Littera Antiqua” 10-11 (2015)
DARIUSZ PIASECKI
Littera Antiqua
Modlitwa Chrystusa w Centonach homeryckich
www.litant.eu
(Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II)
Tematyka modlitwy pojawia się już u samych początków kształtowania się piśmien-
nictwa. Precyzyjne uwagi na jej temat zawiera zarówno literatura akadyjska, ugarycka, sta-
roaramejska, hebrajska jak i grecka1. To bogactwo tekstów modlitewnych skłania do poszukiwań podobieństw i różnic między modlitwą w różnych religiach, i epokach. W ten kieru-
nek badań wpisuje się także obecna publikacja, która stawia sobie za cel przedstawienie modlitwy Jezusa w Centonach homeryckich.
W starożytności powstało wiele różnych centonów, które czerpały inspirację z poe-
matów Homera2. Tematyka modlitwy Jezusa pojawia się tylko w utworach z kręgów chrześcijańskich i właśnie te dzieła staną się przedmiotem analizy. Chrześcijańskie Centony home-
ryckie to utwory, które w swojej ostatecznej formie zostały zredagowane V wieku. Łączą w
sobie treści ewangeliczne z poematami Homera. Mówiąc obrazowo, Centony homeryckie powstały w wyniku pocięcia Iliady i Odysei na wersety, z których ułożono zupełnie nową treść
ewangeliczną, ukazującą wydarzenia z życia Jezusa i Jego publiczną działalność. Treści te
centonista zamyka w 50 utworach, dzieląc na trzy części: pierwsza dotyczy przygotowania
do publicznej działalności Jezusa, kolejna koncentruje się na publicznej działalności Syna
Bożego, ostatnia natomiast kończy ją i wprowadza w misterium paschalne3.
Skoro Centony homeryckie zostały skonstruowane w oparciu o tekst poematów home-
ryckich, to rodzą się w tym kontekście pytania: Czy modlitwa Chrystusa w Ewangeliach jest
czymś wyjątkowym, czy też jest podobna do modlitw bohaterów spod Troi? Czy jest coś
specyficznego w tej modlitwie, czego nie udało się przedstawić językiem poematów home-
ryckich? Czy da się postawić znak równości między modlitwą religii chrześcijańskiej, a modlitwą starożytnej religii greckiej?
Chociaż w ostatnim okresie pojawiło się szereg publikacji poświęconych Centonom
homeryckim oraz studiów poszukujących podobieństw i różnic między światem starożytnej
West 2008: 82-3.
Centony skonstruowane w oparciu o poematy Homera, a pochodzące spoza kręgów chrześcijańskich
wymienia Usher 1998: 3.
3 Por. Piasecki 2014: 13.
1
2
201
„Littera Antiqua” 10-11 (2015)
Grecji a światem Biblii4, to jednak nie udało się wśród nich znaleźć artykułu, który podejmowałby tematykę modlitwy Jezusa w perspektywie poematów homeryckich.
Tematyka modlitwy zajmuje wiele miejsca zarówno u Homera, jak i w Biblii. Niewie-
www.litant.eu
le jest ksiąg w poematach homeryckich, w których nie byłoby wzmianek na temat modlitwy.
Littera Antiqua
Jak słusznie zauważa Marek Gilski w monografii Koncepcja wzroku w poematach homeryckich,
modlitwa wpisana jest ściśle w strukturę poematów Homera. Grecki aoid rozpoczyna bowiem Iliadę od inwokacji do Muzy i jak klamrą poematy jego wydają się być spojone wypowiedzią Ateny pod koniec Odysei. Pierwsze słowa poematów są zatem modlitwą człowieka
do bóstwa. Ostatnie, jakie padają w poematach homeryckich, to słowa bóstwa do człowieka5.
Modlitwa towarzyszy bohaterom homeryckim na każdym etapie ich życia. Wiąże się
ona z przyjęciem konkretnej postawy wobec bóstwa, począwszy od stojącej z rękoma i
wzrokiem wzniesionymi ku niebu, poprzez klęczącą, której towarzyszy uderzanie rękami w
ziemię (kiedy chcą uzyskać posłuch i przychylność bóstw podziemia), aż po modlitwę ciszy,
będącej jednym z elementów modlitwy rytualnej6.
Analiza tekstów centonów pod kątem modlitwy Chrystusa pozwala wyłonić spośród
nich takie, które zawierają zachętę do modlitwy oraz osobistą modlitwę Syna Bożego. Grupę
tych pierwszych tworzą utwory, nawiązujące do ewangelicznego opisu rozmnożenia siedmiu chlebów (C. 36, 19-20, 24)7, uroczystego wjazdu Jezusa do Jerozolimy, w tym również
incydentu Jezusa ze świątynnymi handlarzami (C. 38, 91-92), oraz do zdrady Judasza (C. 42,
25).
Druga natomiast grupa tekstów dotyczy Jezusa modlącego się w różnych okoliczno-
ściach: w Kanie Galilejskiej (C. 14, 40), podczas drugiego rozmnożenia chlebów (C. 36, 29-30),
w czasie ostatniej wieczerzy z uczniami (C. 40, 64-77), obecności Jezusa w Ogrodzie Oliwnym (C. 42, 27-35) oraz modlitwę Syna Bożego z wysokości krzyża (C. 44, 77-80).
MacDonald 2003; West 2008; Sandnes 2011.
Gilski 2011: 219. Autor wylicza 18 ksiąg Iliady i 13 ksiąg Odysei, w których zawarte są konkretne
przykłady modlitw bohaterów homeryckich. Oprócz tego wymienia jeszcze inne 3 księgi Iliady oraz 7
ksiąg Odysei, w których są krótkie informacje o modlitwie.
6 Gilski 2011: 220
7 Skrót ten i kolejne oznaczone literą „C” odnoszą treść do poszczególnych utworów (centonów) zawartych w: Centons Homériques (Homerocentra), édit. Rey A. L., SCh 437, Paris 1998.
4
5
202
„Littera Antiqua” 10-11 (2015)
Zagadnienie modlitwy Jezusa w Centonach homeryckich zostanie przedstawione w
dwóch etapach: najpierw przedmiotem analiz staną się zachęty Jezusa do modlitwy, a na-
Littera Antiqua
Zachęta Jezusa do modlitwy
www.litant.eu
stępnie zostaną zaprezentowane teksty Jego modlitw.
Zaledwie trzy teksty, zachęcające do modlitwy, wpisują się w cykl mów dydaktycz-
no-moralnych Jezusa. Nie przedstawiają one modlitwy jako takiej, są natomiast wezwaniem
do jej praktykowania, wynikającym z wewnętrznego pragnienia Boga. W utworze nawiązującym do rozmnożenia przez Jezusa siedmiu chlebów (C. 36, 19-24) czytamy:
19. Lecz chodźmy! Zaprawdę powiadam, obyśmy wszyscy zechcieli (Il. 2, 139); 20. się
modlić: wszyscy ludzie pragną Boga; (Od. 3, 48); 24. oby w ten sposób większa i wspanialsza była moja chwała. (Od. 18, 255).
Z kolei uroczysty wjazd Jezusa do świątyni jerozolimskiej (C. 38, 91-92) autor parafrazy prezentuje słowami zaczerpniętymi w całości z Odysei:
91. i zachęcając wówczas swoich towarzyszy polecił: (Od. 2, 422; 15, 217, 287); 92. Módlcie się, wszyscy bowiem ludzie potrzebują Boga. (Od. 3, 48).
Gest wzniesionych w kierunku nieba rąk i pragnienie Boga autor centonów ukazuje za pomocą Homerowego wersetu:
25. Dobrze jest bowiem do Boga wznieść ręce, aby się zlitował (Il. 24, 301),
który umieszcza w kontekście zdrady Judasza (C. 42, 25).
Powyższe wersety centonista czerpie zarówno z Iliady, jak i z Odysei. Dziesięcioletnia
wojna pod Troją i brak jej wymiernego efektu zniechęca wojska achajskie do tego stopnia, że
wodzowie greccy rozważają konieczność powrotu do ziemi ojczystej. Konieczność powrotu
wojsk achajskich do domów rodzinnych centonista przemienia w modlitewny kontekst potrzeby i pragnienia Boga. Pragnienie to, wpisane w naturę ludzką, nie jest charakterystyczne
203
„Littera Antiqua” 10-11 (2015)
tylko dla ludów starożytnych. Znajduje ono również swoje odbicie między innymi w biblijnym wypełnianiu się nadziei mesjańskich pokładanych w Jezusie radośnie witanym podczas
wjazdu do Jerozolimy8.
www.litant.eu
Modlitwie postaci poematów Homera towarzyszy odpowiednia postawa ciała, która
Littera Antiqua
wraz ze słowami stanowi integralny element wiary. Liczne tego przykłady dostarcza w swoich poematach autor, który nierzadko prezentuje modlących się bohaterów z uniesionymi w
górę rękami i podniesionym wzwyż wzrokiem9. Gest wzniesienia rąk utożsamia centonista z
modlitwą, podobne elementy występują w tradycji sięgającej epoki Sumerów10.
Zarówno modlitwa, jak i towarzysząca jej odpowiednia postawa proszącego, stano-
wią element łączący świat starożytnych Greków ze światem wierzących w Chrystusa. Akt
religijny przynosi w tradycji Homerowej sławę bogom11, w biblijnej zaś Bogu Ojcu12.
Modlitwa Jezusa
Ze względu na odmienność kulturową poematów Homerowych i Biblii nie zawsze
udało się centoniście wiernie odtworzyć ewangeliczną modlitwę Jezusa. Te braki centonista
kompensuje dodatkowymi modlitewnymi scenami, których brak w ewangeliach, jak: modlitwa Jezusa podczas przemiany wody w wino w Kanie Galilejskiej (C. 14, 40):
40. (Jezus) modlił się wznosząc ręce do gwiaździstego nieba. (Il. 15, 371; Od. 9, 527).
W przeciwieństwie do św. Jana Ewangelisty, odmienną relację z godów w Kanie Galilejskiej
przedstawia autor centonów. Wprowadza on do swojej relacji z Kany modlitewną postawę
Jezusa, której brak u ewangelisty. W relacji centonisty, Jezus, po interwencji swej matki,
wznosząc ręce ku gwiaździstemu niebu, w geście błagalnika, wyprasza u Ojca łaskę prze-
miany wody w wino. Tę modlitewną postawę Jezusa autor centonów zapożycza od okaleczonego przez Odyseusza Cyklopa, który wznosząc ręce w kierunku gwiaździstego nieba,
woła o pomstę do Posejdona. Homerycki kontekst zemsty autor parafrazy umiejętnie łączy z
Por. Mt 21, 1-11; Mk 11, 1-11; Łk 19, 29-40; J 12, 12-18.
Il. 1, 450; 7, 177-178; 16, 231.
10 Jak zaznacza West (2008: 82), już w języku sumeryjskim „podniesienie jednej ręki” jest określeniem
równoznacznym z terminem „modlitwa”.
11 Il. 1, 38-44.
12 Mt 6, 9-10; Łk 11, 2.
8
9
204
„Littera Antiqua” 10-11 (2015)
Jezusową modlitwą. I choć w centonie występuje wyraźna niezgodność relacji z ewangelicznym przekazem to modyfikacja autorska ubogaca tekst ewangeliczny o nowe elementy. W
tym przypadku mamy więc do czynienia nie tyle z wyrażeniem treści ewangelicznych za
www.litant.eu
Littera Antiqua
pomocą poematów homeryckich, co z uzupełnieniem Biblii o całkowicie nowe rzeczy.
Próbując przedstawić ewangeliczny opis rozmnożenia siedmiu chlebów (C. 36, 29-
30), centonista sięga do obu eposów Homerowych, z których zapożycza zaledwie po jednym
wersecie najwierniej oddającym cud rozmnożenia:
29. i wziąwszy cały chleb z przepięknego kosza (Od. 17, 343); 30. modlił się: wszyscy zaś
razem rozsiedli się w ciszy. (Il. 19, 255).
Opowiadaniem o rozmnożeniu siedmiu chlebów autor parafrazy nawiązuje do relacji
św. Mateusza (15, 32-36) i św. Marka (8, 1-6). Podobnie jak w opisie cudu w Kanie Galilejskiej, nie zamieszcza on słów modlitwy Jezusa, koncentrując się jedynie na Jego modlitewnej
postawie i przyrównując ją do zachowania i gestów Telemacha, syna Odyseusza. Modlitewna postawa Syna Bożego jest natomiast nawiązaniem do modlitwy króla Myken i Argos
Agamemnona. Homerycka zaś rzesza achajskich żołnierzy, otaczająca swego wodza, staje się
w centonie tłumem zgłodniałych ludzi w ciszy słuchających Jezusa i oczekujących cudu
rozmnożenia.
Spośród tekstów, prezentujących modlitwę Jezusa w centonach, opis ostatniej wie-
czerzy (C. 40, 64-77) stanowi najdłuższą ekfrazę modlitewną, składającą się z 13 wersetów:
64. Kiedy była już pora posiłku i nadszedł czas, (Od. 17, 170); 65. trzymając w prawej
dłoni wino słodkie jak miód (Od. 15, 148); 66. wziąwszy z przepięknego kosza chleb (Od.
17, 343); 67. modlił się: wszyscy zaś wspólnie w ciszy się rozsiedli, (Il. 19, 255); 68. rozdzielił wówczas wszystkim nalewając pierwsze wino w kielichy. (Il. 1, 471); 69. A kiedy
im już dał i się napili zaraz potem (Od. 10, 237); 70. modlił się, wznosząc ręce do gwiaździstego nieba. (Il. 15, 371); 71. A kiedy posilił się i zadowolił serce pokarmem, (Od. 5,
95); 72. wziąwszy chleb z przepięknego kosza, (Od. 17, 343); 73. połamawszy w rękach,
wyciągnął i głośno się modlił (Il. 1, 351, 450; 5, 216); 74. za dwunastu towarzyszy i skierował do nich słowo: (Il. 5, 26); 75.” Bierzcie z tego chleba i bądźcie radośni; następnie
205
„Littera Antiqua” 10-11 (2015)
(Od. 4, 60); 76. całe ciało moje dajecie ucztującym do domu (Il. 22, 342); 77. kiedy już
podzielicie między sobą, aby nikt nie odszedł pozbawiony swojej części”. (Od. 16,
www.litant.eu
385/Od. 9, 42).
Littera Antiqua
Wydaje się, że kompozycja opisu ostatniej wieczerzy nie sprawiła centoniście większych
problemów z wyborem tekstów, ponieważ poematy Homera obfitują w liczne sceny gościnności, towarzyszącym im uczt, czy też obiat ku czci bogów. Autor parafrazy sięga więc czy
to do biesiadnych tekstów Iliady (Il. 1, 471), czy to do kontekstu ubiegających się o rękę Penelopy zalotników (Od. 17, 170), czy też w końcu do jednego z nich, Antinoja, który stając się
niegodziwym prawzorem Judasza, podburza swych towarzyszy przeciwko synowi Odyseusza, namawiając do zabicia Telemacha i nieskrępowanego już podzielenia się majątkiem zaginionego króla Itaki (Od. 16, 385/Od. 9, 42). W opisie Ostatniej Wieczerzy daje się zatem
zauważyć pewne podobieństwo związane z kontekstem wydarzeń. U Homera, w Biblii oraz
w Centonach homeryckich mamy do czynienia z kwestią zdrady i z perspektywą zabicia człowieka. Z tym że u Homera ostatecznie nie dochodzi do śmierci Telemacha, podczas gdy w
Centonach homeryckich Jezus zostaje pozbawiony życia.
Ponadto, licznie występująca tematyka uczty, jej przygotowania i przebieg wydała się
dla centonisty doskonałym materiałem do zobrazowania Ostatniej Wieczerzy Jezusa z
uczniami. Modlitwa ustanowienia Eucharystii, połamanie chleba i danie go apostołom sta-
nowią modyfikację wersetów Iliady (1, 351, 450; 5, 216), ukazujących podniesione ręce błagalników w modlitwie. Słowa Jezusa, dotyczące kontynuacji eucharystycznego misterium
przez uczniów, centonista czerpie od Hektora, a następnie modyfikuje. Pokonany przez
Achillesa Hektor prosi, aby przekazać jego ciało rodzinie. Ten element troski o nieobecnych i
przekazania im, czy zaniesienia eucharystycznego pokarmu stanowi novum w centonach
nieobecne w ewangeliach. Dzięki różnorodności biesiadnych tekstów w poematach Homera,
jak i czynów oraz negatywnych zachowań bohaterów (zalotnicy), udaje się autorowi Cento-
nów zawrzeć w opisie ostatniej wieczerzy najważniejsze komponenty ewangelicznego wydarzenia, mianowicie: elementy uczty, słowa ustanawiające eucharystię i jej kontynuację. I cho-
ciaż centonista nie zamieszcza opisu dotyczącego zdrady Jezusa, to jednak, sięga do Homerowego tekstu, w którym jest mowa o przygotowywanym spisku na życie Telemacha i moż-
206
„Littera Antiqua” 10-11 (2015)
liwych korzyściach odniesionych z jego śmierci (Od. 16, 385/Od. 9, 42), odnosząc ten Homerowy kontekst do ewangelicznej zdrady Judasza.
27. i modlił się (Jezus), wznosząc ręce do gwiaździstego nieba: (Il. 15, 371); 28. „Ojcze,
nie oburzasz się, widząc te straszne czyny? (Il. 5, 872); 29. jakże okazujesz łaskawość ludziom niegodziwym? (Il. 13, 633); 30. Teraz chcą zabić umiłowanego Syna Twojego.
(Od. 5, 18); 31. Lecz Ty, jeśli możesz, ocal Syna swego, (Il. 1, 393); 32. jeśli jestem istotnie Twój i szczycisz się być moim Ojcem (Od. 9, 529); 33. jeśli więc tak to jest, przeznaczenia nie zmienię. (Il. 1, 564); 34. Lecz jeśli chcesz tego, i podoba się w sercu Twoim, (Il.
14, 337); 35. spocznę po śmierci: a teraz obym mógł pozyskać zaszczytną sławę.” (Il. 18,
121).
www.litant.eu
Littera Antiqua
W osobnym centonie (C. 42, 27-35) autor prezentuje zdradę Jezusa przez Judasza:
Wydarzenie to stanowi kolejną okazję do zaprezentowania osobistej modlitwy Chry-
stusa. Na podstawie zachowania Achillesa, jak również zalotników, ubiegających się o rękę
Penelopy udało się centoniście przedstawić pełną dramatyzmu scenę w Ogrodzie Oliwnym,
gdzie Jezus wznosząc swe ręce wzwyż, do gwiaździstego nieba, kieruje do Ojca słowa pełne
zdziwienia, że nie oburzają Go straszne czyny niegodziwych, chcących zabić umiłowanego
Syna. W modlitwie swojej Jezus podkreśla równe pochodzenie od Ojca i uległość Jego planom, świadom, że śmierć dopełni Jego przeznaczenia i przyniesie zaszczytną chwałę. Werset
trzydziesty drugi, ukazujący w centonie pochodzenie Syna Bożego od Ojca, stanowi własną
twórczość centonisty. Powołanie się natomiast Jezusa na pochodzenie od Ojca jest zapoży-
czeniem z Odysei, gdzie okaleczony przez Odyseusza Cyklop żali się Posejdonowi na swoje
kalectwo, a powołując się na pochodzenie od boga mórz prosi o pomszczenie jego cierpienia
(Od. 9, 529). Rodzinne więzy, jak również pochodzenie bohaterów Homera stają się dla centonisty doskonałym materiałem, w którym prezentuje pochodzenie Syna Bożego od Ojca.
Ostatnią modlitwą Jezusa, zaprezentowaną w Centonach, są słowa Syna Bożego z wysokości krzyża (C. 44, 77-80):
77. modlił się wówczas, wpatrując się w niezmierne niebo i mówił: (Il. 19, 257); 78. ”Ojcze, rzecz przedziwną oglądam oczami: (Od. 19, 36); 79. jakże okazujesz łaskawość lu-
207
„Littera Antiqua” 10-11 (2015)
dziom niegodziwym, (Il. 13, 633); 80. którzy, niegodziwcy, obmyślają przeciwko mnie
zgubę (Od. 3, 207).
www.litant.eu
Ukrzyżowany Jezus po raz ostatni modli się do Ojca. Nie udało się centoniście znaleźć od-
Littera Antiqua
powiednich Homerowych wersetów, oddających ewangeliczny okrzyk Jezusa skierowany
do Ojca, Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił< (Mt 27, 47; Mk 15, 33) oraz: Ojcze, w Twoje
ręce składam ducha mego< (Łk 23, 46), dlatego komponuje własną wypowiedź Chrystusa, który wznosząc wzrok ku górze kieruje do Ojca słowa pełne żalu: Ojcze, rzecz przedziwną oglą-
dam oczami (Od. 19, 36). Te pełne zdumienia słowa, wyrwane z ust Telemacha, syna Odyseusza, centonista wkłada w usta Jezusa, który kieruje je ku Bogu, zdziwiony łaskawością Ojca
wobec niegodziwców, obmyślających zgubę Synowi Bożemu (C. 44, 79-80).
Wnioski
Powyższe analizy tekstów modlitwy Jezusa i zachęty do niej pozwalają sformułować
następujące wnioski:
1. Ze względu na odmienną treść poematów Homerowych i Ewangelii nie udało się
centoniście przedstawić wszystkich ewangelicznych scen modlitewnych Jezusa. Jedne pomija (modlitwa arcykapłańska Jezusa), inne dodaje odautorsko i uzupełnia o
nowe elementy (modlitwa w Kanie Galilejskiej).
2. Centonista, komponując sceny modlitewne, sięga do różnych kontekstów homeryc-
kich, związanych z codzienną modlitwą starożytnych, gościnnych i biesiadnych zwy-
czajów, osobistego żalu bohaterów Iliady i Odysei (Achilles, Cyklop), przygód Telemacha i zuchwałości zalotników, walecznych czynów Diomedesa oraz innych.
3. W prezentacji sceny rozmnożenia chleba centonista pomija rozmnożenie ryb, co jak
się wydaje, wskazuje na niemożność znalezienia odpowiednich tekstów u Homera.
Podobnie ma się rzecz z opisem przeistoczenia chleba w Ciało Jezusa, w którym autor centonów opuszcza przeistoczenie wina w Krew Pańską.
4. Elementem łączącym modlitwę Jezusa w Ewangelii z modlitwą zawartą w centonach
jest gest spojrzenia w niebo. Jak widać, jest to element modlitwy obecny w wielu religiach. Do dziś gest wzniesienia oczu ku niebu pozostał w katolickiej Mszy św. w
pierwszej modlitwie eucharystycznej.
208
„Littera Antiqua” 10-11 (2015)
5. Najistotniejszym wnioskiem wydaje się stwierdzenie, że Centony homeryckie są dowodem na to, że nie da się zredukować modlitwy chrześcijańskiej do modlitwy starożytnych Greków. Nie różnimy się od Greków, jeśli chodzi o postawy czy gesty mo-
www.litant.eu
Littera Antiqua
dlitewne. Różnimy się w tym, co dotyczy treści. Nie udało się bowiem w centonach
znaleźć takich treści modlitwy Jezusa jak Jego wołania o przebaczenie dla tych, co nie
wiedzą, co czynią. Ten wniosek wydaje się być kompatybilny z wynikami badań innych centonów chrześcijańskich. S. Drzyżdżyk i M. Gilski w swoich analizach relacji
między greckim a chrześcijańskim rozumieniem mądrości w dramacie Christus patiens (centon z tragedii greckiej) jako chrześcijańskie novum wskazali jedynie mądrość
serca, podkreślając istnienie wielu podobieństw między greckim a chrześcijańskim
pojmowaniem mądrości13. Tak, więc chrześcijaństwo wyrosłe z kultury greckiej,
wzbogaca ją o nowe elementy.
BIBLIOGRAFIA
Centons Homériques (Homerocentra), édit. Rey A. L., SCh 437, Paris 1998.
Homeri opera, rec. T. W. Allen, voll. I-IV, Oxford 1917-1919.
Drzyżdżyk S., Gilski M. 2014: Spotkanie mądrości pogańskiej z chrześcijańską w dramacie
«Christus patiens», in Drzyżdżyk S., M. Gilski (eds.), Oblicza mądrości. Z czego wyrastamy, ku
czemu zmierzamy, Kraków 2014, 7-16.
Gilski M. 2011: Koncepcja wzroku w poematach homeryckich, Kraków.
MacDonald D.R. 2003: Does the New Testament Imitate Homer? New Haven-London.
Piasecki D. 2014: Centony homeryckie. Spotkanie tradycji pogańskiej z chrześcijańską, Kra-
ków.
Popowski R. – M. Wojciechowski 1995: Grecko-polski Nowy Testament, wydanie interli-
nearne z kodami gramatycznymi, Warszawa.
Sandnes K.O., The Gospel ‘According to Homer and Virgil’, Leiden – Boston 2011.
Usher M.D. 1998: Homeric Stitchings. The Homeric Centos of the Empress Eudocia, Lanham.
13
Drzyżdżyk – Gilski 2014: 16.
209
„Littera Antiqua” 10-11 (2015)
West M.L. 2008: Wschodnie oblicze Helikonu. Pierwiastki zachodnioazjatyckie w greckiej po-
Homeric Centones. Encounter of the pagan and Christian traditions
(Summary)
www.litant.eu
Littera Antiqua
ezji i micie, przeł. M. Filipczuk, T. Polański, Kraków.
The article brings up the matter of Jesus’ prayer in Homeric Centos. The works, which
were written in the fifth century AD, are a connection of The Bible with Homer’s works Illiad
and Odyssey. There are some questions because of the fact that Homeric Centos were constructed on the basis of the text of Homeric lyric, and they are: Is the prayer of Christ in Gospels something exceptional, or is it similar to the ones of the hero of Troy? Is there anything
specific in this particular prayer, which failed to be portrayed in the language of Homeric
lyric? Is it possible to equate Christian religion’s prayer to the prayer of the ancien Greek
religion?
SŁOWA KLUCZOWE: Homer; Iliada; Odyseja; Biblia; Ewangelia; centon; parafraza; modlitwa
KEYWORDS: Homer; Illiad; Odyssey; The Bible; Gospel; cento; paraphrase; prayer
Dariusz Piasecki – ur. w 1969, kapłan diecezji sosnowieckiej, doktor nauk humanistycznych
z zakresu filologii klasycznej, asystent w Katedrze Filologii Greckiej w Instytucie Filologii
Klasycznej KUL.
210