Najświętszej Marii Panny

Transkrypt

śladami
Najświętszej
Marii
Panny
POLSKI
Pielgrzymka do Ziemi Świętej
2
Wstęp
Dla katolików, pielgrzymka do Ziemi Świętej może być wspaniałą
okazją do odbycia duchowej podróży w głąb siebie oraz do
odnowienia wyznania wiary. Podziwianie historycznych krajobrazów,
oglądanie świętych miejsc opisanych w Biblii oraz sanktuariów
upamiętniających miejsca, w których żył i nauczał Jezus, stanie
się inspiracją dla wewnętrznej emocjonalnej wędrówki, tak ważnej
dla każdego wiernego. Poznawanie biblijnych historii będzie więc
duchowym spełnieniem dla każdego pielgrzyma przybywającego do
Ziemi Świętej.
Jedna z proponowanych tras pielgrzymkowych oferuje podążanie
śladami Najświętszej Marii Panny, Matki Jezusa, która urodziła się,
mieszkała, i której życie prawdopodobnie zakończyło się w Ziemi
Świętej.
Doświadczyła największej tragedii jaka może spotkać matkę, była
świadkiem męki i śmierci własnego syna. Jednak pielgrzymka
na jej cześć jest wydarzeniem radosnym, ponieważ została
pobłogosławiona Bożą łaską, jak jest napisane w Ewangelii: „Bądź
pozdrowiona, pełna łaski, Pan z Tobą, błogosławiona jesteś między
niewiastami”. (Ewangelia według św. Łukasza, rozdział 1, wers 28,
Nowego Testamentu)1
Chcąc odkrywać obecność Najświętszej Marii Panny w Tajemnicy
Jezusa oraz w Kościele, pielgrzymi mogą zdecydować się na
odwiedzenie jedynie miejsc bezpośrednio związanych z jej życiem
lub pogłębić swe doświadczenia poprzez udział w wyprawie o
znacznie bogatszym programie.
Poniższa publikacja zawiera listę miejsc świętych oraz tych
bezpośrednio związanych z historią życia Najświętszej Marii Panny, a
także szczegółowe opisy i praktyczne informacje, które niewątpliwie
będą pomocne zarówno dla gości, jak i organizatorów pielgrzymek.
Jeśli nie zaznaczono inaczej, wszystkie podane daty odnoszą się do
naszej ery (n.e.).
Proponowane plany podróży zawierają sugestie programów i zajęć,
które nadadzą dodatkowy wymiar pielgrzymce ku czci Najświętszej
Marii Panny.
1 Wszystkie
cytaty z Biblii pochodzą z Biblii Tysiąclecia.
3
Spis Treści
4
Wstęp
Nazaret
Bazylika Zwiastowania
Kościół św. Józefa
Muzeum Franciszkanów
Międzynarodowe Centrum Maryjne w Nazarecie
Źródło Najświętszej Marii Panny (Studnia Marii)
Kościół melchicki w miejscu dawnej synagogi
(Katolicki Kościół wschodni)
Kaplica Strachu Najświętszej Marii Panny
Zakątki Galilei
Seforis (Zippori)
Kana Galilejska
Kościół Pierwszego Cudu
Góra Tabor
Bazylika Przemienienia Pańskiego
Kościół Eliasza (Grecki Kościół Prawosławny)
Jezioro Kineret
Kafarnaum
Kościół Domu św. Piotra
Synagoga
Kościół Dwunastu Apostołów (Grecki Kościół Prawosławny)
Tereny wokół Jeziora Kineret, niezwiązane bezpośrednio z
Najświętszą Marią Panną
Hajfa i Góra Karmel
Opactwo Stella Maris
Grota Eliasza
Opactwo Proroka Eliasza (Deir al-Muhraka)
Jerozolima – Stare Miasto
Starożytne schody prowadzące do Bram Hulda
Ściana Zachodnia (Ściana Płaczu)
Wzgórze Świątynne
Kościół św. Anny (Sadzawka Betesda)
Via Dolorosa
Czwarta Stacja Drogi Krzyżowej
Bazylika Grobu Świętego
(Według tradycji prawosławnej, Kościół Zmartwychwstania)
Dziesiąta Stacja Drogi Krzyżowej
Dwunasta Stacja Drogi Krzyżowej
Trzynasta Stacja Drogi Krzyżowej
3
6
8
9
9
10
10
12
12
13
15
16
17
18
19
20
21
21
22
25
26
27
28
29
31
32
32
34
34
35
36
36
37
Franciszkańska Kaplica Najświętszego Sakramentu
Etiopska prawosławna Kaplica Czterech Bestii
Kościół Odkupiciela (świątynia luterańska)
Kościół św. Marka (Syryjski Kościół Ortodoksyjny)
Jerozolima – Poza Murami Starego Miasta
Park Narodowy Miasta Dawida
Wieczernik
Grób Króla Dawida
Zakon Benedyktyński Hagia Maria Sion na Górze Syjon –
Opactwo Zaśnięcia
Grób Najświętszej Marii Panny
Makieta Jerozolimy z czasów Drugiej Świątyni w Muzeum
Narodowym Izraela
Ain Karem
Źródło Najświętszej Marii Panny
Zakon Sióstr Różańcowych
Kościół Nawiedzenia
Kościół św. Jana Chrzciciela
Zgromadzenie Sióstr Matki Bożej Syjonu
Obrazy i rzeźby w Jerozolimie przedstawiajace Najświętszą
Marię Pannę
W Drodze Do Betlejem
Grób Racheli
Betlejem*
Bazylika Narodzenia Pańskiego
Grota Mleczna
Abu Gosz
Kościół Notre Dame de l’Arche de l’Alliance
(Kościół Matki Bożej Arki Przymierza)
Opactwo Zmartwychwstania Najświętszej Marii Panny
Beit Jamal
Deir Rafat
Uwagi Ogólne
Sugerowany Plan Podróży
Plan podróży dziesięciodniowej
Plan krótkiej podróży pięciodniowej
Praktyczne informacje na temat Izraela
Mapa
*sprawdź komentarz na stronie 50.
37
37
38
38
40
41
42
43
44
44
45
45
46
46
47
48
48
49
50
50
51
52
52
54
54
55
57
58
59
5
NAZARET
Miasto Nazaret było w czasach Jezusa
jedynie niewielką wioską. Jego mieszkańcy
zajmowali się uprawą roli oraz rzemiosłem.
Prawdopodobnie byli więc gospodarczo
uzależnieni od pobliskiego Seforis i jedynie tam
mogli zaopatrywać się w towary i zamawiać
usługi. Mieszkańcy miasteczka wiedli typowy
wiejski żywot, pozostający poza wpływem
okupujących kraj Rzymian, silnie odczuwalnym
w dużych miastach. Odseparowani byli także od
wstrząsających w owym czasie społecznością
żydowską niepokojów natury politycznej,
społecznej i religijnej.
Z archeologicznych prac wykopaliskowych
dowiadujemy się, że to starożytne miasto
w czasach Jezusa usytuowane było w
okolicy dzisiejszej Bazyliki Zwiastowania oraz
pobliskiego kościoła św. Józefa.
Pomimo ogromnego znaczenia Nazaretu
w życiu Jezusa i jego rodziców, miasto nie
od razu stało się miejscem chrześcijańskich
pielgrzymek. Pierwsze sanktuarium zostało
w tym miejscu wzniesione prawdopodobnie
dopiero w połowie IV wieku.
Pochodzącej z Hiszpanii chrześcijańskiej
pątniczce Egerii, która odwiedziła Nazaret
w roku 383, pokazano „wspaniałą, ogromną
grotę, w której mieszkała Maria, Matka
Jezusa. Został tam wzniesiony ołtarz.”2 Była
to prawdopodobnie największa z jaskiń,
które dziś obejmuje teren Bazyliki. W tradycji
rzymskokatolickiej jest to miejsce, w którym
Archanioł Gabriel ukazał się Najświętszej Marii
Pannie (Ewangelia według św. Łukasza, rozdział
1, wersy od 26 do 38 Nowego Testamentu).
2patrz: J. Wilkinson, Egeria’s Travels to the Holy Land, wyd. 3,
6
Warminster: Aris & Phillips, 1999. (wydanie polskie całości pt.
Pielgrzymka do miejsc świętych, 1970)
Centrum Informacji Turystycznej w
Nazarecie:
Godziny otwarcia: od poniedziałku do piątku
w godzinach: 8:30 - 17:00; w soboty, w
godzinach 9:00 - 13:00
Adres: ul. Casa Nova 58
Telefon: + 972 04 – 657 05 55
E-mail: [email protected]
7
Bazylika
Zwiastowania
Zbudowana w latach 1960 – 69 dzisiejsza Bazylika
Zwiastowania jest największym chrześcijańskim sanktuarium
na Bliskim Wschodzie. Konstrukcja zaprojektowana przez
architekta Giovanniego Muzio ma dwa poziomy: górny i dolny.
Dolny kościół zbudowany został na zarysie dwunastowiecznej
katedry wzniesionej przez krzyżowców (środkowa
nawa, oskrzydlona dwoma mniejszymi) z częściowo
zrekonstruowanymi wschodnimi absydami. Niższy poziom
obejmuje bizantyjską grotę, w której obrębie znajdują się trzy
kaplice będące głównymi miejscami liturgicznymi w całej
świątyni.
Górny kościół służy lokalnej parafii rzymskokatolickiej.
Ogromna kopuła ponad główną nawą wznosi się na wysokość
Godziny otwarcia:
codziennie w godzinach
08:00 - 11:45 oraz 14:00- 18:00
(zimą do godziny 17:00).
W celu umówienia terminu mszy
świętej:
prosimy o kontakt telefoniczny pod
numerem +972-04-6572501
Dostępność:
Do Bazyliki prowadzą schody z
ulicy. Istnieje możliwość podjechania
wózkiem inwalidzkim. Do zachodniej
fasady oraz na niższy poziom
kościoła dojść można przez bramę
główną. Do fasady południowej i
wyższej dojść można przez bramę
wyższą (wyjście w pobliżu Kościoła
św. Józefa).
Miejsca parkingowe:
Brak miejsc parkingowych w
pobliżu Bazyliki. Parking znajduje
się w pobliżu Centrum Informacji
Turystycznej.
60 metrów. Zaprojektowana została tak, aby przedstawiać
białą lilię, jeden z symboli ikonograficznych reprezentujących
Najświętszą Marię Pannę. Na ścianach nawy znajdują się
mozaiki, sfinansowane przez liczne społeczności katolickie z
całego świata.
Cała Bazylika pełna jest symboli chrześcijańskich oraz
inskrypcji odnoszących się do chrześcijańskiej tradycji.
Wschodnia fasada kościoła, która służy jako główne wejście
do budynku, ma kształt piramidy. Na jej szczycie usytuowana
jest figura Jezusa. Na froncie świątyni umieszczono inskrypcje
i płaskorzeźby przedstawiające główne zasady wiary
chrześcijańskiej, które podkreślają także wagę i istotę narodzin
Jezusa. Fasada zachodnia dedykowana jest natomiast
Najświętszej Marii Pannie, a jej figura widnieje na szczycie
frontonu. Na ścianach wypisana jest modlitwa Salve Regina
(z łac. Witaj Królowo), a słowo Ave (z łac. bądź pozdrowiona)
widnieje nad wejściem. Drzwi świątyni zdobi dwanaście
płaskorzeźb przedstawiających najważniejsze sceny z życia
Najświętszej Marii Panny.
8
Kościół św. Józefa
Według większości powszechnych podań , kościół ten
został zbudowany w miejscu, w którym znajdował się zakład
ciesielski Józefa. Inne twierdzą, iż w tym miejscu stał dom
Świętej Rodziny, gdzie Maria i Józef mieszkali po powrocie z
Egiptu. Obecnie stojący tu kościół wybudowano w roku 1914
na zarysie znacznie wcześniejszej konstrukcji średniowiecznej
(Kościół Karmienia z czasów krzyżowców). Zawiera on
także pewne elementy jeszcze dawniejszego rzymskiego/
bizantyjskiego baptysterium. W podziemnej komnacie
wykutej w skale znajduje się zagłębienie. Widać w niej także
pozostałości mozaik. Grota pełni funkcję krypty.
Muzeum Franciszkanów
W tym niewielkim muzeum przylegającym do Bazyliki
Zwiastowania oglądać można eksponaty pochodzące
z wykopalisk archeologicznych. Prace wykopaliskowe
prowadzone były w Grocie Zwiastowania oraz w miejscach
obejmujących okolice starożytnego Nazaretu. Najważniejszymi
prezentowanymi artefaktami są „głowice z Nazaretu”
– przepięknie, kunsztownie wykonane, rzeźbione kapitele
pochodzące z czasów krzyżowców, przedstawiające
sceny z historii chrześcijaństwa. Uważa się je za jedne
z najpiękniejszych zwieńczeń kolumnowych na świecie.
Najwyraźniej zostały zakopane i w ten sposób ukryte podczas
podboju Mameluków w XII wieku i najprawdopodobniej nigdy
nie pełniły swojej funkcji, to znaczy nie służyły jako zwieńczenia
pilastrów. Zostały odkryte na przełomie XIX i XX wieku
podczas prac renowacyjnych prowadzonych w ówczesnym
budynku kościoła.
Przy wejściu pobierana jest niewielka opłata.
Godziny otwarcia:
08:00 - 11:45 oraz
14:00 - 18:00
(zimą do godziny 17:00).
Telefon: +972-04-6572501
Dostępność:
Do kościoła prowadzą schody
z ulicy. Istnieje możliwość
podjechania wózkiem inwalidzkim.
Miejsca parkingowe:
Brak miejsc parkingowych na
terenie kościoła. Najbliższy
parking znajduje się w pobliżu
Centrum Informacji Turystycznej.
Godziny otwarcia:
09:00 - 11:45 oraz
14:00 - 17:30.
Telefon: +972-04-6572501
Wycieczki z przewodnikiem:
Istnieje możliwość skorzystania
z usług przewodnika, jednak
dopiero po wcześniejszym
umówieniu się na zwiedzanie.
Dostępność: Do muzeum
prowadzą schody z ulicy. Istnieje
możliwość podjechania wózkiem
inwalidzkim.
Miejsca parkingowe:
Brak miejsc parkingowych na
terenie muzeum. Najbliższy parking
znajduje się w pobliżu Centrum
Informacji Turystycznej.
9
Międzynarodowe Centrum
Maryjne w Nazarecie
Rozrastające się obecnie w kompleks budynków usytuowanych
naprzeciw Bazyliki Zwiastowania, Międzynarodowe Centrum Maryjne
w Nazarecie, zaprasza „pielgrzymów i turystów do odkrywania
Tajemnicy Najświętszej Marii Panny, która prowadzi nas do Jezusa…”.
Program zwiedzania Centrum obejmuje prezentację multimedialną.
W projekcie tym biorą udział liczne kościoły reprezentujące różne
wyznania. W grudniu 2009 roku archeolodzy prowadzący prace
wykopaliskowe na terenie należącego do Centrum dziedzińca odkryli
pochodzące z I wieku pozostałości skromnego, zajmowanego
prawdopodobnie przez jedną rodzinę mieszkania. Cztery pokoje,
podwórze i zbiornik na wodę dają obraz tego, jak mogło wyglądać
dzieciństwo Jezusa i w jakich warunkach je spędzał. Znalezisko
jest obecnie zabezpieczane i przygotowywane do zaprezentowania
turystom, ponieważ już wkrótce stanie się główną i najważniejszą
częścią wystawy nowo-budowanego Centrum Maryjnego.
Źródło Najświętszej Marii
Panny (Studnia Marii)
Woda wytryskująca z niedawno odbudowanej fontanny
pochodzi ze źródła znajdującej się w pobliżu prawosławnej
cerkwi Św. Gabriela. Zabytkowa fontanna pochodzi z okresu
Średniowiecza. Krynica natomiast zdaje się być jedynym
źródłem wody w obrębie położonego tu starożytnego
miasta, dlatego można bez wątpienia stwierdzić, że
Najświętsza Maria Panna piła wodę z tej studni i z niej
również czerpała wodę dla Świętej Rodziny. Jest to miejsce
święte zarówno dla chrześcijan, jak i dla muzułmanów i
dostępne jest dla zwiedzających o dowolnej porze.
10
Opening hours:
Call for current information.
Telephone/Fax: 04-6461266
Accessibility:
Steep climb from the street.
Godziny otwarcia:
Parking:
Aktualne informacje udzielane są
No
official parking at the site. A
telefonicznie.
parking lot is situated next to the
Telefon/Fax: +972-04-6461266
Tourist Information Center. Dostępność:
Do Centrum Maryjnego prowadzą
schody z ulicy.
Miejsca parkingowe:
Brak miejsc parkingowych na terenie
Centrum Maryjnego. Najbliższy
parking znajduje się w pobliżu
Jak już zostało wspomniane, właściwe źródło oddalone
jest od fontanny o 150 metrów i znajduje się w Kościele
Św. Gabriela (cerkiew prawosławna, nazywana także
„Cerkwią Zwiastowania” lub „Cerkwią Studni”). Jak zapisano
w apokryficznym utworze spisanym w połowie II wieku
Protoewangelie Jakuba, Archanioł Gabriel po raz pierwszy
objawił się Marii, gdy ta czerpała wodę ze studni.
Stąd najprawdopodobniej w tradycji prawosławnej tę właśnie
studnię uważa się za miejsce Zwiastowania. Obecnie stojący
budynek cerkwi został wzniesiony w roku 1750.
W konstrukcję wkomponowane są mury dawnego kościoła z
czasów krzyżowców. Odkryto tu także pozostałości jeszcze
starszej świątyni z okresu bizantyjskiego. Źródło przepływa
przez kryptę, a aby się do niego dostać, trzeba pokonać
wysokie schody.
Kościół został przedstawiony na kopii ikony autorstwa
piętnastowiecznego rosyjskiego mistrza Andreja Rublewa.
Ikona obrazuje Trzech Aniołów, którzy w Mamre odwiedzili
Godziny otwarcia Cerkwi
Prawosławnej Św. Gabriela:
od poniedziałku do soboty w
godzinach od 8:00 - 12:00
i od 13:00 - 17:00
Niedziele:
Po wcześniejszym telefonicznym
umówieniu się.
Telefon: +972-04-6576437
Dostępność:
Nie ma żadnych trudności z
dostaniem się do świątyni.
Schody prowadzą do niższej
kaplicy źródła.
Miejsca parkingow:
Brak.
Abrahama i przynieśli mu dobrą nowinę o tym, że jego
wiekowa już żona Sara pocznie i urodzi syna. W tradycji
chrześcijańskiej Trzej Aniołowie reprezentują Trójcę Świętą.
Stąd mocno podkreśla się podobieństwa w sile wiary
Najświętszej Marii Panny i Abrahama: „Tak jak Ojciec Narodu
Wybranego, również Maria podczas całej drogi swej uległej,
3
macierzyńskiej posługi ‘z nadzieją wierzyła wbrew nadziei” .
3
Papież Jan Paweł II, Redemptoris Mater. Błogosławiona Maryja
Dziewica w życiu pielgrzymującego Kościoła, 25 marca 1987
11
Kościół melchicki w miejscu
dawnej synagogi
(Katolicki Kościół Wschodni)
Według tradycji ta dwunastowieczna kaplica stoi w miejscu
dawnej synagogi w Nazarecie, w której młody Jezus
studiował, modlił się, a później nauczał (Ewangelia według św.
Łukasza, rozdział 4, wersy od 16 do 27 Nowego Testamentu).
Świętość tego miejsca odnotowano już w czasach
poprzedzających przybycie krzyżowców. Najprawdopodobniej
synagoga ta została wspomniana przez żyjącego w VI wieku
włoskiego pielgrzyma (anonimowy Pielgrzym z Piacenzy).
Sanktuarium znajduje się pod opieką Melchickiego Kościoła
4
Wschodniego (Uniate – cerkiew unicka ) od 1771 roku.
Opening hours:
Call for current information.
Telephone/Fax: 04-6461266
Accessibility:
Steep climb from the street.
Parking:
No official parking at the site. A
Godzinylototwarcia:
parking
is situated next to the
od poniedziałku
do soboty
Tourist
Information
Center. w
godzinach od 8:00 do 12:00
i od 14:00 do 17:00
Telefon: +972-04-6568488
Fax: +972-04-6568488
Dostępność:
Może być ograniczona ze
względu na schody.
Miejsca parkingowe:
Brak.
Kaplica Strachu
Najświętszej Marii Panny
Na południowowschodnich obrzeżach Nazaretu, w pobliżu
skrzyżowania autostrad nr 60 i 75, znajdują się ruiny
niewielkiej franciszkańskiej kapliczki, zbudowanej w roku
1876 dla upamiętnienia tradycji, która mówi, że z tego
miejsca Maria dostrzegła jak wściekły tłum mieszkańców
miasteczka próbuje strącić Jezusa w przepaść (Ewangelia
według św. Łukasza, rozdział 4, wersy od 29 do 30 Nowego
Testamentu). Z tego miejsca rozciąga się przepiękny widok na
miasto i dolinę Jezreel położoną na wschodzie.
12
Dostępność:
Wymaga podejścia stromym
szlakiem ciągnącym się po
zboczu góry.
Seforis
(Zippori)
Ruiny miasta Seforis (z hebr. Zippori) znajdują się 6
kilometrów na północny zachód od Nazaretu. Rozpościerają
się na wzgórzu ponad Doliną Bet Netofah. Dawniej, od
czasów Drugiej Świątyni do IV wieku, mieściło się tu
administracyjne centrum Dolnej Galilei. Według tradycji
wczesnochrześcijańskiej w tym miejscu przyszła na świat
Najświętsza Maria Panna i tutaj też mieszkali jej rodzice.
U podnóży starożytnego miasta w XII wieku krzyżowcy
wznieśli kościół poświęcony Świętej Annie i Świętemu
Joachimowi, rodzicom Marii. Z kościoła pozostały dziś
ruiny, a jedyną zachowaną częścią sanktuarium jest ściana
wschodnia. Zabytek ten należy obecnie do współczesnego
Franciszkańskiego Zakonu Świętych Anny i Joachima.
ZAKĄTKI GALILEI
W pobliżu znajdują się ruiny pochodzącej z VI wieku synagogi.
Jeszcze dziś oglądać tam można mozaiki. Podzielone na
siedem części zawierają wypisane w językach hebrajskim i
greckim dedykacje. Rzeźbione kamienne nadproże ukazuje
greckie inskrypcje upamiętniające datę ukończenia budowy
synagogi oraz imiona ofiarodawców, którzy przyczynili się
do jej wzniesienia. Odrębny szlak prowadzi do Narodowego
Parku Starożytnego Miasta Seforis (przy wejściu pobierana
jest opłata). Znaleziska archeologiczne i historyczne zabytki
sugerują, że miasto w którym żyli zarówno Żydzi, jak i nieŻydzi, stanowiło modelowy przykład koegzystencji, nie tylko
za czasów Najświętszej Marii Panny, ale także później w
czasach panowania Rzymu/Bizancjum.
Seforis jest niezwykle ważnym miejscem w tradycji
żydowskiej, ponieważ to tutaj w III wieku została zebrana i
skodyfikowana Miszna (zbiór tradycji ustnych w żydowskim
prawie religijnym). Dzieło to zostało stworzone pod kierunkiem
Rabina Jehudy ha-Nasiego (Jehuda Książę). Na terenie
górnej części miasta wykopaliska archeologiczne ujawniły
13
pozostałości po żydowskiej osadzie. Odkopano wiele łaźni
rytualnych. Po drugiej stronie wzgórza odnaleziono ruiny
ogromnej luksusowej willi romańskiej, a w nich jedną z
najpiękniejszych mozaikowych podłóg w Izraelu, bogatą w
motywy pogańskie, obrazujące życie Dionizosa. Poniżej willi
odkryto teatr rzymski. Dolna część miasta natomiast, słynie
z licznych mozaik, znajdujących się zarówno w budynkach
użyteczności publicznej, jak i prywatnych obejściach.
Budynki stały tam wzdłuż szerokiej, wybrukowanej głównej
drogi. Najbardziej znaną budowlą jest Dom Nile, ozdobiony
pogańskimi motywami.
Wart zobaczenia jest także imponujący, ogromny akwedukt
znajdujący się we wschodniej części miasta, obok głównego
wejścia do Parku.
W pobliżu wejścia znajduje się także Centrum Informacji
Turystycznej, w którym obejrzeć można film wprowadzający
w historię oglądanego później terenu, a także model
starożytnego miasta.
W pobliskiej, położonej nieco wyżej fortecy podziwiać można
wystawę znalezisk archeologicznych. Rozpościera się z niej
także zapierający dech w piersiach widok na całą okolicę.
14
Godziny otwarcia:
od kwietnia do września codziennie
w godzinach od 8:00 do 17:00
od października do marca codziennie
w godzinach od 8:00 do 16:00.
Telefon: +972-04-6568272
Fax: +972-04-6568273
Dostępność:
Dolna część miasta dostępna jest
dla wszystkich. Do synagogi można
dotrzeć specjalnie zamontowanymi
w tym miejscu windami Szlak
prowadzący do górnej części składa
się wyłącznie ze schodów, jednak dla
osób niepełnosprawnych dostępny
jest specjalny pojazd (bezpłatnie,
po wcześniejszej rezerwacji).
Dopuszcza się także wykorzystanie
prywatnych pojazdów dla osób
niepełnosprawnych, jednak należy
zgłosić ten fakt przed przybyciem.
Miejsca parkingowe:
Miejsca parkingowe znajdują się przy
Kana Galilejska
Tradycja utożsamia to miasto, położone niedaleko Nazaretu,
z Kaną wspomnianą w Ewangelii Św. Jana ”Trzeciego
dnia odbywało się wesele w Kanie Galilejskiej i była tam
Matka Jezusa. Zaproszono na to wesele także Jezusa i
Jego uczniów.” (Ewangelia według św. Jana, rozdział 2,
wersy od 1 do 2 Nowego Testamentu). Miejsce to stało się
znane, ponieważ, jak mówi ewangelista, było świadkiem
pierwszego dokonanego przez Jezusa cudu, który polegał
na przemienieniu wody w wino (Ewangelia według św. Jana,
rozdział 2, wersy od 3 do 9 Nowego Testamentu).
„Maria uczestnicząca w uroczystościach weselnych
w Kanie Galilejskiej jako Matka Jezusa w znaczący
sposób uczestniczyła także w „początku znaków”
(Ewangelia według św. Jana, rozdział 2, wers 11, Nowego
Testamentu)“.4
Kana zasłynęła także dwoma innymi wydarzeniami. Pierwsze
dotyczy Nataniela (Św. Bartolomeusza), który na początku
Godziny otwarcia:
Od poniedziałku do czwartku, w
godzinach od 8:00 do 12:00 i od
14:00 do 17:00 (w miesiącach
letnich do 18:00). W soboty,
W niedzielne popołudnia świątynia
wyłączona jest dla ruchu
turystycznego.
Telefon: +972-04-6517011
Dostępność: Miejsce,
wyłączywszy schody prowadzące
w dół do krypty, jest bez trudu
dostępne dla wszystkich
zwiedzających.
Miejsca parkingowe:
Miejsca parkingowe znajdują się
w pobliżu obiektu.
zwątpił w Jezusa, ale później przyłączył się do grupy
jego uczniów. Podaje się, iż mieszkał on właśnie w Kanie
Galilejskiej, i dlatego według tradycji w miejscu, w którym po
raz pierwszy spotkał Jezusa, zbudowano kościół jego imienia.
Świątynia ta otwarta jest dla zwiedzających tylko raz w
roku- 24 sierpnia. Drugie wydarzenie to gdy Jezus uzdrowił
w Kanie Galilejskiej syna pewnego urzędnika królewskiego
(Ewangelia według św. Jana, rozdział 4, wersy od 46 do 54
Nowego Testamentu). Fakt ten jest postrzegany jako pierwszy
krok Jezusa w kierunku narodów nieżydowskich i zgodnie z
Ewangelią był to drugi dokonany przez Niego cud.
Dwie wieże franciszkańskiego Kościoła Pierwszego Cudu
zgodnie z podaniami, reprezentują oblubieńca i oblubienicę.
Wewnątrz znajdują się dwa duże słoje upamiętniające cud.
Starożytne elementy architektoniczne, prawdopodobnie
pozostałości synagogi, stały się częścią konstrukcji kościoła.
Dotyczy to także mozaikowej inskrypcji w języku aramejskim.
Schody prowadzą w dół do groty pełniącej funkcję krypty.
4
Termin odnoszący się do tych Wschodnich Kościołów Katolickich, które
wcześniej były cerkwiami wschodnimi lub cerkwiami prawosławnymi.
15
Góra Tabor
Od IV wieku Góra Tabor była identyfikowana przez tradycje
jako miejsce Przemienienia Pańskiego (Ewangelia według
św. Mateusza, rozdział 17, wersy od 1 do 13; Ewangelia
według św. Marka, rozdział 9, wersy od 2 do 13; Ewangelia
według św. Łukasza, rozdział 9, wersy od 28 do 36 Nowego
Testamentu). Opis góry po raz pierwszy pojawia się w
relacjach zawartych w Pieśni Debory i Baraka (dotyczących
Debory i Jael), które mówią „Niech Jael będzie błogosławiona
wśród niewiast” (Księga Sędziów, rozdział 5, wers 24 Starego
Testamentu). Opis Debory, która „…powstała jako matka
w Izraelu.” (Księga Sędziów, rozdział 5, wers 7 Starego
Testamentu), porównywany jest z kreowanym przez Kościół
Katolicki obrazem Najświętszej Marii Panny, Matki wspólnoty
wiary. Podobnie fragment Pieśni Debory i Baraka odnoszący
się do Jael tymi słowami, - „Niech Jael będzie błogosławiona
wśród niewiast” (Księga Sędziów, rozdział 5, wers 24 Starego
Testamentu), znajduje swoje odzwierciedlenie w rozdziale
Magnificat (Ewangelia według św. Łukasza, rozdział 1,
wersy od 46 do 54 Nowego Testamentu), a także w pieśni
pochwalnej Elżbiety, skierowanej do Marii: „Błogosławiona
jesteś między niewiastami…” (Ewangelia według św. Łukasza,
rozdział 1, wers 42 Nowego Testamentu).
Na górze Tabor rozpoczęła się biblijna bitwa z
Kananejczykami. Tam właśnie Debora zgromadziła mężczyzn
z Narodu Izraela i wezwała ich do walki w imię Boga.
Z franciszkańskiego opactwa rozciąga się dziś widok na
dolinę Jezreel (dolinę Ezdrelon), pole starożytnej bitwy.
Po stronie zachodniej widać także samo miasto Nazaret.
W czasach Drugiej Świątyni i później, na szczycie góry Tabor
rozpalano ogniska i w ten sposób wysyłano w świat sygnały
do rozpoczęcia nowego miesiąca i poszczególnych świąt
żydowskich.
16
Bazylika Przemienienia
Pańskiego
Bazylika Przemienienia Pańskiego oraz znajdujący się obok
Zakon Franciszkanów i schronisko turystyczne usytuowane
są na górze Tabor, wśród pozostałości po bizantyjskich,
a także późniejszych, pochodzących z czasów krzyżowców,
kościołach i opactwach. Obecna konstrukcja została
wzniesiona w roku 1924. Projekt architektoniczny autorstwa
Antonio Barluzziego opiera się na pierwotnym planie kościoła
bizantyjskiego. Krypta zlokalizowania poniżej nawy głównej
upamiętnia miejsce, w którym według tradycji stał się cud
Przemienienia Pańskiego.
Główne wejście do kościoła oskrzydlają dwie kaplice
poświęcone Mojżeszowi i Prorokowi Eliaszowi, czyli
postaciom, które według tradycji obecne były w momencie
cudu Przemienienia Pańskiego (Ewangelia według
Godziny otwarcia:
codziennie, w godzinach od 8:00
do 12:00 i od 14:00 do 17:00.
Nie ma potrzeby wcześniejszego
umawiania zwiedzania.
Nie pobierane są opłaty za
zwiedzanie.
Msze święte:
Msze święte zamawiać
można za pośrednictwem
Franciszkańskiego Centrum dla
Pielgrzymów w Jerozolimie.
Telefon: +972-02-6272697
Fax: +972-02-6286417
św. Mateusza, rozdział 17, wers 3 Nowego Testamentu).
Obie kaplice zdobią przepiękne malowidła ścienne. W Kaplicy
Mojżesza znajduje się obraz przedstawiający Krzak Gorejący,
który symbolizuje nie tylko objawienie się Boga Mojżeszowi,
ale według tradycji chrześcijańskiej reprezentuje Marię i jej
dziewictwo: „Wtedy ukazał mu się Anioł Pański w płomieniu
ognia, ze środka krzewu. [Mojżesz] widział, jak krzew płonął
ogniem, a nie spłonął od niego.” (Księga Wyjścia, rozdział 3,
wers 2 Starego Testamentu).
17
Kościół Eliasza
(Grecki Kościół Prawosławny)
Pobliski Grecki Prawosławny Kościół Eliasza poświęcony
jest Prorokowi Eliaszowi, według tradycji obecnemu podczas
cudu Przemienienia Pańskiego. Znajduje się on pośród ruin
wcześniejszych świątyń bizantyjskich i pochodzących z
czasów krzyżowców. Mury otaczające budowlę zawierają w
sobie elementy starożytnych murów twierdzy zbudowanej
przez Żydów podczas powstania przeciw Rzymianom, które
miało miejsce w 67 roku
18
Godziny otwarcia: codziennie,
w godzinach od 8:00 do 12:00 i od
14:00 do 17:00.
Nie ma potrzeby wcześniejszego
umawiania zwiedzania. Nie pobierane
są opłaty za zwiedzanie.
Góra Tabor
Transport: Dojazd na górę Tabor
możliwy jest jedynie przy użyciu
niewielkich pojazdów, ponieważ
ścieżka tam prowadząca jest bardzo
wąska, kręta i dość niebezpieczna.
Dostępne są środki transportu
przewożące turystów z pobliskiej
wioski Daburiyeh do znajdujących się
na górze kościołów.
Za transport pobierana jest opłata.
Zaleca się rezerwację miejsca w
środkach transportu kursujących
z wioski na górę Tabor z
wyprzedzeniem.
Telefon: +972-04-6554745
Dostępność: Kościoły bez trudu
dostępne są dla wszystkich
zwiedzających. Ograniczony dostęp
jest natomiast do punktu widokowego
oraz podziemnej krypty, ze względu
na prowadzące do nich schody.
Miejsca parkingowe:
W pobliżu obiektu dostępne są
miejsca parkingowe.
Kafarnaum
Starożytna wioska Kafarnaum (z hebr. Kfar Nahum, wioska
Nahum) usytuowana jest na północnozachodnim brzegu Jeziora
Kineret (Morza Galilejskiego). Znajdują się tu dwa niezwykle ważne
zabytki: Kościół Domu Św. Piotra oraz starożytna synagoga.
Nazwa miasta kilkakrotnie wspomniana jest w Nowym
Testamencie. Zajmuje znaczącą pozycję w ewangelicznych
opowieściach, jako miejsce, w którym mieszkał i nauczał Jezus
podczas pobytu w Galilei. Miasto to jest także ważne jako cel
pielgrzymek maryjnych.
Według Ewangelii Najświętsza Maria Panna towarzyszyła swemu
Synowi w drodze do Kafarnaum: „Następnie On, Jego Matka,
bracia i uczniowie Jego udali się do Kafarnaum, gdzie pozostali
kilka dni.” (Ewangelia według św. Jana, rozdział 2, wers 12
Nowego Testamentu).
JEZIORO KINERET
(Jezioro Tyberiadzkie,
Morze Galilejskie)
Zarówno Ewangelie św. Mateusza (Ewangelia według św.
Mateusza, rozdział 12, wersy od 46 do 50 Nowego Testamentu),
jak i św. Marka (Ewangelia według św. Marka, rozdział 3, wersy
od 31 do 35 Nowego Testamentu) nawiązują do momentu, w
którym Matka Jezusa próbowała zbliżyć się do swego Syna,
jednak nie mogła tego uczynić ze względu na ogromny tłum,
który zebrał się pod „domem” Pana (Ewangelia według św.
Marka, rozdział 3, wers 20 Nowego Testamentu). Określenie
“dom” odnosi się najprawdopodobniej do domu Szymona,
zwanego Piotrem (Ewangelia według św. Marka, rozdział 1,
wers 29 Nowego Testamentu).
Miasteczko Kafarnaum zostało „ponownie” odkryte w roku
1838 przez amerykańskiego eksperta od geografii biblijnej
doktora Edwarda Robinsona. W roku 1894 fragment tego
starożytnego terytorium został zakupiony przez Franciszkańską
Kustodię Ziemi Świętej i od roku 1905 stało się miejscem badań
i wykopalisk archeologicznych. Teren ten, administrowany
przez Franciszkanów, którzy prowadzą tu wykopaliska i prace
archeologiczne, dostępny jest dla turystów. Pobierana jest opłata
za zwiedzanie.
19
Kościół Domu św. Piotra
Badania archeologiczne prowadzone przez Studium Biblicum
Franciscanum (Jerozolima) ujawniły ośmiokątną strukturę
eklezjastyczną pochodząca z połowy V wieku, wzniesioną wokół
wcześniejszego jednoizbowego domostwa, którego powstanie
datuje się na I wiek naszej ery. Otynkowane ściany pomieszczenia
pokryte są inskrypcjami wyrytymi w językach aramejskim,
greckim, syryjskim i łacińskim. Zawarte są w nich między innymi
słowa: „Jezus”, „Pan”, „Chrystus” i „Piotr”. Podejrzewa się,
iż był to „Dom Szymona, zwanego Piotrem”, opisany przez
hiszpańską pątniczkę Egerię, która odwiedziła tę wioskę
pomiędzy rokiem 381 a 384, podczas swojej wyprawy do Ziemi
Świętej. W połowie V wieku ta zabytkowa izba stała się częścią
ośmiokątnej budowli. Podobnie jak pobliska synagoga, budynek
został zniszczony w VII wieku, najprawdopodobniej podczas
perskiej napaści na te tereny.
W roku 1990 został w tym miejscu zbudowany kościół
franciszkański. Wznosi się on ponad Insula Sacra i służy
zachowaniu miejscowych zabytków archeologicznych. Miejsce
dostępne jest dla turystów i pielgrzymów, którzy mogą podziwiać
liczne, przepiękne elementy architektoniczne konstrukcji.
20
Godziny otwarcia kościoła:
Za zwiedzanie pobierana jest
opłata.
Telefon: +972-04-6721059
W celu zamówienia mszy
świętej: Prosimy o kontakt z
Franciszkańskim Centrum dla
Pielgrzymów w Jerozolimie.
Telefon: +972-02-62726 97
Fax: +972-02-6286417
Dostępność:
Brak niedogodności.
Miejsca parkingowe:
Dostępne.
Synagoga
Ruiny wielkiej synagogi zostały odkryte przez brytyjskiego
kartografa, kapitana Charlesa W. Wilsona. Budowle częściowo
zrekonstruowano w roku 1926, jednak nadal toczy się debata
na temat datowania synagogi z Kafarnaum. Przedstawiono
liczne teorie na ten temat. Argument świadczący za datowaniem
powstania domu modlitwy na IV wiek naszej ery opiera się na
odnalezieniu pod podłogą pochodzących z tego właśnie okresu
fragmentów monet i ceramiki. Pewnym wydaje się być fakt, iż
odnalezione pozostałości nie są synagogą, o której wspomina
w swych pismach Św. Marek Ewangelista (Ewangelia według
św. Marka rozdział 1, wers 21 Nowego Testamentu), ale że
odnaleziona konstrukcja została wzniesiona w tym samym
miejscu co poprzednia, starsza budowla.
Kościół Dwunastu Apostołów
(Grecki Kościół Prawosławny)
Ten grecki kościół prawosławny usytuowany jest na północ
od franciszkańskiego kościoła i wyznacza miejsce, w które
przeniesiona została osada Kafarnaum po mającym miejsce w
roku 746 trzęsieniu ziemi. W latach 1978-82 prowadzono na tym
terenie prace archeologiczne.
Cerkiew ma otynkowane na biało ściany i kopuły w kolorze
intensywnej czerwieni. W środku ściany całkowicie pokryte są
freskami przedstawiającymi sceny ikonograficzne.
Godziny otwarcia:
Kościół nie wprowadził
regularnych godzin zwiedzania,
ale wizytę w nim można
wcześniej umówić w biurze
Prawosławnego Patriarchy w
Jerozolimie.
Telefon/Fax:
+972-02-6282048
Telefon bezpośredni do
Kościoła Dwunastu Apostołów:
+972-04-6722282,
+972-52-8858421
Dostępność:
Miejsca parkingowe:
Dostępne.
21
Tereny wokół Jeziora Kineret,
niezwiązane bezpośrednio z
Najświętszą Marią Panną
Tabga, Kościół Rozmnożenia Chleba i Ryb, jest według
tradycji miejscem, w którym Jezus dokonał dwóch cudów,
kiedy to nakarmił tłumy (Ewangelia według św. Marka rozdział
6, wersy od 31 do 44; Ewangelia według św. Marka rozdział
8, wersy od 1 do 9 Nowego Testamentu). Zrekonstruowany
około V wieku bizantyjski kościół chroni ogromne, oryginalne
mozaiki, obrazujące faunę i florę wodną, między innymi Delty
Nilu. Fragment mozaiki, znajdujący się bezpośrednio pod
ołtarzem, przedstawia dwie ryby i kosz pełen bochenków
chleba. Miejsce to znajduje się w rękach Benedyktynów
niemieckich.
Kościół Prymatu Św. Piotra znajduje się nad brzegiem
Jeziora Tyberiadzkiego, na wschód od Bazyliki Rozmnożenia
Chleba i Ryb. Kaplica stoi tam, gdzie zgodnie z tradycją
chrześcijańską Jezus pojawił się po raz czwarty po
Zmartwychwstaniu (Ewangelia według św. Jana, rozdział 21,
wersy od 1 do 24 Nowego Testamentu).
Góra Błogosławieństw, położona na północ od Tabgi, jest
według tradycji miejscem, w którym Jezus wygłosił Kazanie
na Górze. Ze szczytu góry rozpościera się przepiękny widok
na Morze Galilejskie. Pierwszy zbudowany w tym miejscu
kościół powstał w IV wieku. Obecnie stojąca tu świątynia
rzymskokatolicka wzniesiona została w roku 1938.
22
Starożytna Łódź z Morza Galilejskiego, zwana także „Łodzią
Jezusa”, jest siedmiometrową jednostką rybacką pochodzącą
z I wieku naszej ery. Odnaleziono ją i wydobyto z błotnistego
dna jeziora w Ginnosar w roku 1986, kiedy to poziom wody w
zbiorniku był niezwykle niski.
Prace wykopaliskowe prowadzone w starożytnej wiosce
Korazim pozwoliły odkryć domy, place oraz przepiękną
synagogę, która została częściowo odbudowana (miejsce
prac archeologicznych znajduje się na terenie Parku
Narodowego, pobierana jest opłata za zwiedzanie).
Muzuem Yigal Alon w Ginnosar
Godziny otwarcia:
Od niedzieli do czwartku,
w godzinach od 8:00 do 17:00,
w piątki w godzinach od
8:00 do 13:00 i w soboty w
godzinach od 9:00 do 17:00.
Za zwiedzanie pobierana jest
opłata.
Magdala według tradycji chrześcijańskiej była ojczyzną
nowotestamentowej grzesznicy Marii Magdaleny.
Wykopaliska archeologiczne odkryły pozostałości
osadnictwa z czasów Jezusa i Najświętszej Marii Panny
oraz późniejszych okresów historycznych.
Betsaida jest miastem, w którym urodzili się trzej uczniowie
Jezusa, Szymon Piotr, Andrzej i Filip. (Ewangelia według
św. Jana, rozdział 1, wers 44 Nowego Testamentu).
Jezus odwiedził to miejsce i dokonał tu cudu przywrócenia
wzroku ślepcowi. (Ewangelia według św. Marka, rozdział 8,
wersy od 22 do 26 Nowego Testamentu). Zachowało się
kilka domostw pochodzących z czasów Jezusa, a także
wcześniejsze pozostałości z okresu Pierwszej Świątyni.
Są one dziś udostępnione dla ruchu turystycznego.
Zabytki znajdują się na terenie Parku Rzeki Jordan
(pobierana jest opłata za zwiedzanie). W pobliżu Betsaidy
znajduje się przepiękna kaskadowa część Jordanu.
23
Ruiny pochodzącego z V wieku Bizantyjskiego Opactwa
Kursi znajdują się na wschodnim brzegu Jeziora Kineret,
5 kilometrów na północ od Ein Gev. Największy bizantyjski
kompleks zakonny w kraju stał się miejscem pielgrzymek,
ponieważ według tradycji odbyły się tutaj egzorcyzmy
dokonane na Gadareńczykach (Ewangelia według św.
Mateusza, rozdział 8, wersy od 28 do 34; Ewangelia
według św. Marka, rozdział 5, wersy od 1 do 17 Nowego
Testamentu). Ruiny ogromnego kościoła zawierają liczne,
zajmujące mozaiki podłogowe, przedstawiające barwne
motywy. Wyżej na wzgórzu znajdują się pozostałości kaplicy,
gdzie według podań, Jezus dokonał egzorcyzmów i przeniósł
demony na stado świń. Zabytek znajduje się na terenie Parku
Narodowego (pobierana jest opłata za zwiedzanie).
Jezioro Galilejskie jest niezwykle ważnym miejscem w
tradycji chrześcijańskiej. Turyści mogą tu odbyć wycieczkę
po jeziorze. Istnieją firmy, które świadczą takie usługi, a
grupy mogą wybrać miejsce, w którym wsiądą na pokład i
z niego zejdą, długość podróży oraz, na specjalne życzenie,
dodatkowy postój na modlitwę, studiowanie i czytanie Pisma
Świętego.
Jardenit – miejsce chrztu. Znajduje się ono nad rzeką Jordan,
w południowej części akwenu, tuż poniżej miejsca, w którym
rzeka wypływa z Jeziora Galilejskiego. Pielgrzymi odnajdą tu
nowoczesne udogodnienia, zapewniające bezpieczne i czyste
miejsce do odbycia chrztu w tym wyjątkowym miejscu.
[Miejsce, w którym według tradycji odbył się chrzest Jezusa
znajduje się na rzece Jordan, w miejscowości Qasr al-Yahud,
na południe od Jerycha.]
24
Godziny otwarcia:
codziennie w godzinach od
8:30 do 16:15.
Telefon: +972-04-6759111
Dostępność: Do wody prowadzą
rampy wyposażone w poręcze.
Za skorzystanie z szatni pobierana
jest drobna opłata (należy mieć przy
sobie monety).
Miejsca parkingowe:
Dostępne.
Opactwo Stella Maris
Karmelickie Opactwo Stella Maris, usytuowane na szczycie góry
Karmel w Hajfie, poświęcone jest Najświętszej Marii Pannie,
gdyż nazywano ją Naszą Panią, Gwiazdą Morza (po łacinie
Stella Maris). Opactwo jest także światowym centrum Zakonu
Karmelitów.
Kościół poświęcony jest także Świętej Rodzinie i prorokowi
Eliaszowi. Figura proroka znajdująca się w grocie/krypcie
upamiętnia fakt, iż profeta często zatrzymywał się w tym miejscu.
Z Opactwa, usytuowanego na zachodnim krańcu pasma
górskiego rozpościera się zapierający dech w piersiach widok
na Morze Śródziemne. Znajdująca się w pobliżu latarnia morska
przywołuje obraz Najświętszej Marii Panny i jej wstawienniczej roli
w Kościele Katolickim, jako „światła przewodniego”.
Godziny otwarcia: Codziennie,
w godzinach od 6:00 do 12:00 i
od 15:00 do 18:00.
Msze w języku angielskim,
od poniedziałku do soboty o
6:30, 7:00 i 9:00.
Adres:
Stella Maris Road, Hajfa.
Telefon: +972-04-8337758
HAJFA I
GÓRA KARMEL
25
Grota Eliasza
Grota ta, stanowiąca święte miejsce w tradycjach
chrześcijańskiej, żydowskiej i islamskiej, wykuta jest w zboczu
góry Karmel, poniżej Opactwa Stella Maris. Poza bezpośrednim
związkiem z historią proroka Eliasza, chrześcijańska tradycja od
czasów bizantyjskich identyfikuje to miejsce jako punkt, w którym
Święta Rodzina w czasie swej podróży powrotnej z Egiptu
znalazła wytchnienie i odpoczynek.
26
Godziny otwarcia:
Od niedzieli do czwartku,
(w miesiącach letnich w godzinach
od 8:00 do 18:00), w piątki
Zamknięte w soboty i święta.
Adres:
ul. Allenby 230, Hajfa.
Dostępność:
Do groty prowadzą schody lub
ciągnąca się w górę zbocza ścieżka.
Miejsca parkingowe:
Dostępne.
Opactwo Proroka Eliasza
(Deir el-Muhraka)
Niewielkie karmelickie opactwo wzniesione w roku 1868 na
wzgórzu Muhraka, na południowym wierzchołku góry Karmel,
oddalone jest o kilka kilometrów od druzyjskiego miasteczka
Daliat el-Karmel. Opactwo upamiętnia walkę proroka Eliasza
przeciwko kapłanom Baala, podczas której profeta wstąpił
na górę (według tradycji było to właśnie wzgórze Muhraka),
gdzie nakazał swemu słudze wypatrywać chmury deszczowej
mającej przynieść opady kończące długi okres suszy (I Księga
Królewska, rozdział 18, wersy od 41 do 46 Starego Testamentu).
Dla katolickich pielgrzymów deszcz ten symbolizuje dobro, jakie
Najświętsza Maria Panna przyniosła rodzajowi ludzkiemu.
Godziny otwarcia:
Od poniedziałku do soboty, w
godzinach od 8:30 do 12:30 i od
14:30 do 16:30.
Pobierana jest opłata za
zwiedzanie.
Telefon: +972-52-8779686,
+972-54-7517274
Dostępność:
Trzeba wspiąć się po schodach,
aby dotrzeć na taras.
Miejsca parkingowe:
Dostępne.
27
Zarówno w czasach starożytnych, jak
i obecnie, Jerozolima była centrum
żydowskiego życia religijnego. Najświętsza
Maria prawdopodobnie już jako osoba dorosła
odwiedzała to miasto, przynajmniej raz do
roku, w czasie święta Pesach (Pascha) lub
z okazji jesiennych świąt Sukkot (Święto
Namiotów, inaczej zwane Świętem Kuczek).
Ze wszystkich trzech świąt pielgrzymich,
z okazji tego ostatniego miasto było
prawdopodobnie najliczniej odwiedzane
przez żydowskich pielgrzymów, ponieważ
JEROZOLIMA
Stare Miasto
przypadało ono po zakończeniu zbiorów, dzięki
czemu ludność wiejska mogła swobodnie
podróżować.
Zapis Nowego Testamentu mówi, że
Najświętsza Maria Panna spędziła w
Jerozolimie ostatni tydzień przed uwięzieniem
i skazaniem Jezusa. Tam też była świadkiem
ukrzyżowania i zmartwychwstania swego Syna.
Najprawdopodobniej także w Jerozolimie
Najświętsza Maria Panna zakończyła swój
żywot. Istnieją, pochodzące z IV wieku
podania mówiące o tym, że wraz z apostołem
Janem udała się do Efezu (miasto na terenie
dzisiejszej Turcji), aby tam dożyć swych
dni. Niemniej jednak najstarsze przekazy
przypominają o Zaśnięciu Marii, które miało
28
miejsce w Jerozolimie.
Starożytne schody
prowadzące do bram Hulda
Nie ma możliwości prowadzenia prac i wykopalisk
archeologicznych na terenie Wzgórza Świątynnego, w celu
odnalezienia pozostałości Pierwszej i Drugiej Świątyni. Niemniej
jednak, od wielu lat intensywne badania archeologiczne
prowadzone są poza terenem Wzgórza, u stóp ogromnych
murów obronnych z czasów Heroda. W wyniku tych prac
odnaleziono wspaniałe artefakty z różnych okresów historii
miasta.
W południowej części Wzgórza Świątynnego, na terenie
zaprojektowanym jako Jerozolimski Park Archeologiczny,
oglądać można fragment monumentalnych schodów,
z których najprawdopodobniej korzystali Jezus i Jego Matka
oraz uczniowie. Schody prowadzą bowiem z Ophel („Miasta
Dawida”) do dwóch (zachodniej i wschodniej) Bram „Hulda”,
głównego publicznego wejścia na Wzgórze Świątynne. Bramy
są dziś zamurowane, a cześć zachodnia oraz fragment schodów
ukryte są pod średniowieczną wieżą. Wejścia po innych stronach
Wzgórza Świątynnego wykorzystywane były przez dostojników
oraz kapłanów i innych wykonujących posługi w Świątyni.
Pochodzące z II wieku Protoewangelie Jakuba opowiadają, jak
Maria będąc dzieckiem została przedstawiona w Świątyni i jak
sama wspinała się po schodach prowadzących na Wzgórze
Świątynne. Zgodnie z tymi podaniami, Maria służyła w Świątyni
i wraz z innymi dziećmi pobierała nauki, aż do czasu swych
zaślubin ze Świętym Józefem.
Ewangelie według św. Łukasza opisują liczne wydarzenia, z okazji
których Święta Rodzina odwiedzała Świątynię Jerozolimską.
Po raz pierwszy pojawili się tam wspólnie w 40 dni po
narodzinach Jezusa, kiedy to Maria i Józef zanieśli dzieciątko do
Świątyni, aby wypełnić nakaz „wykupienia syna pierworodnego”.
29
Podczas tego wydarzenia podeszli do nich Kapłan Symeon
oraz Prorokini Anna (Ewangelia według św. Łukasza, rozdział
2, wersy od 22 do 39 Nowego Testamentu). W czasach
dzieciństwa Jezusa, Maria wraz z rodziną wielokrotnie
odbywała pielgrzymki do Jerozolimy z okazji żydowskiego
święta Paschy, jak jest napisane: „Rodzice Jego chodzili co
roku do Jerozolimy na Święto Paschy.” (Ewangelia według św.
Łukasza, rozdział 2, wers 41 Nowego Testamentu). Ostatnia
wspomniana wizyta Marii i Józefa w Świątyni miała miejsce,
kiedy ich Syn skończył dwanaście lat: „Gdy miał lat dwanaście,
udali się tam zwyczajem świątecznym. Kiedy wracali po
skończonych uroczystościach, został Jezus w Jerozolimie,
a tego nie zauważyli Jego Rodzice.” (Ewangelia według św.
Łukasza, rozdział 2, wersy od 42 do 43 Nowego Testamentu).
Godziny otwarcia:
Od niedzieli do czwartku w godzinach od
8:00 do 17:00, w piątki i wigilie świąt w
godzinach od 8:00 do 14:00.
W soboty obiekt jest wyłączony ze
zwiedzania. (Uwaga: pomimo, że zabytek
jest dostępny dla zwiedzających, obszar
Monumentalnych Schodów zamknięty
jest dla turystów od godziny 11:00
w piątek, ze względu na odbywające
się na Wzgórzu Świątynnym modlitwy
muzułmańskie [Haram esh-Sharif].)
Pobierana jest opłata za zwiedzanie,
obejmuje ona oglądanie wykopalisk
archeologicznych oraz wizytę w Centrum
Wcześniejszej rezerwacji i dodatkowej
opłaty wymagają oglądanie wirtualnego
modelu zabytku oraz wycieczka z
przewodnikiem po obiekcie.
Telefon: +972-02-6277550
Fax: +972-02-6277962
E-mail: [email protected]
Strona internetowa Jerozolimskiego
Parku Archeologicznego oraz
Centrum Informacji Turystycznej:
www.archpark.org.il
30
Ściana Zachodnia
(Ściana Płaczu)
Pozostałość po ogromnych murach obronnych otaczających
Wzgórze Świątynne, Ściana Zachodnia [z hebr. ha-Kotel haMa’aravi] jest miejscem modlitw Żydów z całego świata od
czasów zburzenia przez Rzymian Drugiej Świątyni w 70 roku
naszej ery. Zgodnie z tradycyjnymi żydowskimi praktykami
religijnymi, teren wokół Ściany Płaczu podzielony jest na dwie
sekcje, męską i kobiecą.
Promenada i Ściana Zachodnia dostępne są dla zwiedzających
codziennie. Turystów prosi się o uszanowanie świętości tego
miejsca. Zgodnie z tradycyjnymi żydowskimi praktykami religijnymi
należy być ubranym skromnie i mieć przykrytą głowę.
Godziny otwarcia tunelu pod Ścianą
Zachodnią:
Niedziele, wtorki i środy w godzinach
od 8:30 do 15:00; w poniedziałki i
czwartki w godzinach od
12:30 do 15:00; w piątki w godzinach
od 8:30 do 12:00;
w soboty i święta żydowskie
nieczynne.
Zwiedzanie grupowe należy zgłaszać
z wyprzedzeniem.
Telefon: +972-02-6271333
Dostępność:
Ściana Zachodnia posiada łatwy
dostęp dla osób poruszających się na
wózkach inwalidzkich.
Miejsca parkingowe:
bezpośrednim sąsiedztwie obiektu.
Podziemne prace wykopaliskowe, prowadzone na zachód od
Ściany Płaczu, obejmują „tunel pod Ścianą Zachodnią”, długi
na 500 metrów odkopany korytarz, który biegnie na wysokości
dawnego poziomu ulicy, przechodzi w liczne komnaty, a kończy
się kanałem wodnym z czasów Hasmonejczyków, prowadzącym
od Cysterny Struthion, którego część znajduje się na terenie
Zakonu Ecce Homo na Via Dolorosa.
31
Wzgórze Świątynne
Jak już wcześniej wspomniano, Najświętsza Maria Panna odbyła
kilka pielgrzymek do Świątyni w Jerozolimie. Nie-Muzułmanie
mogą dziś zobaczyć, ale nie odwiedzić, Kopułę Skały i meczet
Al-Aksa.
Dla nich przeznaczona jest brama wejściowa Mugrabi
(usytuowana pomiędzy bramą Dund a Ścianą Zachodnią).
Niemniej jednak, istnieje możliwość wejścia dowolną bramą.
Kościół Św. Anny
(Sadzawka Betesda)
Kościół Św. Anny, znajdujący się w obrębie Starego Miasta w
Jerozolimie, w pobliżu bramy Lwów (znanej także jako brama
Św. Stefana), wyznacza miejsce, w którym, według tradycji
bizantyjskiej, urodziła się Najświętsza Maria Panna, córka
Świętych Anny i Joachima. Wewnątrz dwunastowiecznej
romańskiej świątyni znajdują się schody prowadzące do krypty
upamiętniającej narodziny Marii. Kościół stoi w pobliżu łaźni
leczniczych, uznanych za miejsce, w którym Jezus uzdrowił
kulawego podczas święta Szabatu (Ewangelia według św. Jana,
rozdział 5, wersy od 1 do 13 Nowego Testamentu). Ogromne
starożytne zbiorniki wodne, znane jako Baseny Owcze, zawierały
zapas wody dla Świątyni.
32
Godziny otwarcia:
od 8:00 do 11:30;
od 12:30 do 14:00;
podczas święta Ramadan w godzinach
od 7:30 do10:00;
w piątki nieczynne.
Dostępność:
Wózkami inwalidzkimi można wjechać
po rampie. Do głównego placu z
Kopułą Skały prowadzą jedynie
wysokie schody.
Miejsca parkingowe:
W czasach bizantyjskich wybudowany został pokaźnych
rozmiarów kościół upamiętniający wydarzenia mające miejsce w
Betesdzie, a tuż obok stanęła mniejsza świątynia dedykowana
Najświętszej Marii Pannie. W czasach krzyżowców znacznie
wzrosła waga i znaczenie tego miejsca, a obecnie stojący tu
kościół wzniesiono w roku 1138, dla upamiętnienia narodzin
Marii. Ta piękna, reprezentująca styl romański budowla jest
dziś doskonale zachowanym zabytkiem i udostępniana
jest zwiedzającym wraz z możliwością obejrzenia znalezisk
archeologicznych z czasów basenów Betesdy.
Zabytek znajduje się w rękach Ojców Białych.
Wstęp wolny.
Godziny otwarcia:
Od poniedziałku do soboty w
godzinach od 8:00 do 12:00 i
od 14:00 do 17:00
(w miesiącach letnich do 18:00).
W niedziele kościół jest zamknięty
dla zwiedzających.
W celu umówienia mszy świętej:
prosimy o kontakt pod podanymi
poniżej numerami telefonów:
Telefon: +972-02-6283285,
+972-02-6281992
Fax: +972-02-6280764
Dostępność:
Miejsca parkingowe:
33
Via Dolorosa
Obecna trasa Via Dolorosa (Drogi Smutku), rozpoczyna się w
pobliżu łuku Ecce Homo, w dzielnicy arabskiej, a kończy się
przy Grobie Pańskim, na Golgocie, w Bazylice Grobu Świętego,
w dzielnicy chrześcijańskiej. Ta wyjątkowa droga upamiętnia
wydarzenia związane ze skazaniem i kaźnią Jezusa. Biegnie
od miejsca, w którym wyrok na Niego wydał Poncjusz Piłat, aż
do Golgoty (Kalwarii), na której stanął krzyż. Miejsce, w którym
spoczęło ciało Jezusa, było w tamtym czasie poza granicami
miasta, ponieważ jego dzisiejsze mury obronne datowane są na
XVI wiek. Czternaście stacji krzyżowych z kaplicami upamiętnia
miejsca i wydarzenia opisane w Ewangeliach lub w Księgach
Apokryficznych. Spośród tych czternastu, cztery są pośrednio
i bezpośrednio związane z Najświętszą Marią Panną, która
towarzyszyła swemu Synowi podczas Jego męki.
Czwarta stacja drogi krzyżowej, znajdująca się w Armeńskim
Kościele Katolickim, upamiętnia miejsce, w którym Najświętsza
Maria Panna cierpiała widząc, jak jej Syn dźwiga krzyż w
kierunku Golgoty. W konstrukcji kościoła zawarły się pozostałości
wcześniejszych epok, między innymi mozaika podłogowa
przedstawiająca odcisk dwóch, obutych w sandały, stóp. Uważa
się bowiem, że w tym właśnie miejscu stała Maria, obserwująca
kaźnię Syna.
Kościół ten, wraz z przylegającą do niego trzecią stacją drogi
krzyżowej, stanowi centrum Uniate – Armeńskiego Kościoła
Katolickiego w Izraelu.
Trzy pozostałe stacje związane z Najświętszą Marią Panną
(X, XII i XIII), znajdują się na terenie Bazyliki Grobu Świętego.
34
Bazylika Grobu Świętego
(według tradycji prawosławnej:
Kościół Zmartwychwstania)
Budowa pierwszej Bazyliki Grobu Świętego rozpoczęła
się na rozkaz Cesarza Konstantyna w roku 326. Została
wzniesiona tuż obok pochodzącej z II wieku romańskiej
świątyni, którą z kolei postawiono w miejscu, gdzie według
miejscowej tradycji ukrzyżowano i pogrzebano Jezusa. Po
zniszczeniu romańskiego kościoła odkryto kilka wykutych
w kamieniu grot grobowych. Jedną z nich zidentyfikowano
jako należącą do Józefa z Arymatei. Skała wokół groty
została wycięta, tworząc niszę (w miejscu dzisiejszej
edykuły - miniaturowej świątynki o charakterze wotywnym).
Do dziś przetrwały jedynie nieliczne pozostałości oryginalnej
bizantyjskiej struktury, obrabowanej i spalonej przez Persów w
roku 614, a następnie częściowo odbudowanej przez Patriarchę
Modestosa, uszkodzonej w roku 808 przez trzęsienie ziemi, a
później, w roku 1009, zburzonej na rozkaz fatymidzkiego kalifa
Al-Hakima. Fragmenty świątyni zostały odbudowane przez
bizantyjskiego władcę Konstantyna Monomacha w roku 1048, ale
dzisiejszy kształt budowli jest głównie zasługą krzyżowców, którzy
w XII wieku zrekonstruowali ją, a potem poddawali renowacjom,
z których ostatnia rozpoczęła się w roku 1959. Współczesna
świątynia zajmuje połowę terenu oryginalnej bizantyjskiej kaplicy
i bazyliki.
Kształt obecny budowli pochodzi z XII wieku, jednak Rotunda
i ambit wokół samego grobu zachowały formę oryginalnej
bizantyjskiej struktury, a niedawno zostały odrestaurowane.
Budynek jest wspólną własnością Greckiego Kościoła
Prawosławnego, Kościoła Rzymskokatolickiego oraz
Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego. Syryjski Kościół
Ortodoksyjny, Koptyjski Kościół Ortodoksyjny oraz Etiopski
Kościół Ortodoksyjny również posiadają do niego pewne prawa,
35
a także są właścicielami niewielkich fragmentów samego budynku
i otaczającego go terenu. Prawa i przywileje wszystkich tych
społeczności chronione są przez Status Quo Miejsc Świętych
(z roku 1852), jak zagwarantowano w Artykule LXII Traktatu
Berlińskiego (z roku 1878).
Wewnątrz kościoła znajduje się kilka kaplic poświęconych
Najświętszej Marii Pannie.
Dziesiąta Stacja Drogi Krzyżowej upamiętniająca odarcie Jezusa
z szat, które jego oprawcy rozdzielili między siebie (Ewangelia
według św. Mateusza, rozdział 27, wers 35 Nowego Testamentu)
znajduje się w rzymskokatolickiej kaplicy, która wraz z
przylegającą kaplicą prawosławną usytuowana jest na platformie
tarasu ustawionego na wysokości wzniesienia Golgota (inaczej
Kalwaria, z łac. „czaszka”). Ta katolicka kapliczka poświęcona jest
Najświętszej Marii Pannie i Janowi Chrzcicielowi.
Dwunasta Stacja Drogi Krzyżowej, czyli miejsce, w którym
ukrzyżowano Jezusa, znajduje się na wzniesieniu Golgota.
Upamiętnia je wzniesiona tam kaplica należąca do Greckiego
Kościoła Prawosławnego.
Pod ołtarzem prawosławnym widoczny jest fragment wzgórza.
Inną część Golgoty można także oglądać z Kaplicy Adama,
znajdującej się na poziomie głównym, poniżej kaplicy Greckiego
Kościoła Prawosławnego. Dostęp do niej mają też osoby
poruszające się na wózkach inwalidzkich.
Trzynasta Stacja Drogi Krzyżowej, oznaczona wzniesionym
tu ołtarzem łacińskim, upamiętnia cierpienie Najświętszej
Marii Panny po tym, jak przekazano jej zdjęte z krzyża ciało
Jezusa. Znajduje się pomiędzy stacjami XI i XII. Ołtarz zdobi
siedemnastowieczna polichromowana, drewniana figurka Marii,
Matki Bolesnej (Mater dolorosa). Podobizna została darowana
przez Portugalię w 1778 roku.
36
Pod krzyżem stała Maria, Matka
Jezusa. Syn widząc, iż zostawia
matkę pogrążoną w głębokim
żalu i smutku, rzekł do niej:
“Niewiasto, oto syn Twój”. A do
stojącego obok ucznia swego
zwrócił się: “Oto Matka twoja”
(Ewangelia według św. Jana,
rozdział 19, wersy od 26 do 27
Nowego Testamentu). “Słowa te
oznaczać miały, że macierzyństwo
Najświętszej Marii Panny znajduje
nowy wymiar i kontynuację
w Kościele i poprzez Kościół,
symbolizowany i reprezentowany
przez Św. Jana.”5
5 Papież Jan Paweł II, Redemptoris Mater.
Błogosławiona Maryja Dziewica w życiu
pielgrzymującego Kościoła, 25 marca 1987.
Franciszkańska Kaplica Najświętszego Sakramentu,
umiejscowiona na północ od Rotundy, znana także jako Kaplica
Objawienia, upamiętnia moment spotkania się Jezusa z jego
Matką po Zmartwychwstaniu. Kaplica powstała w XI wieku. W
owym czasie można było do niej wejść z zewnątrz, przez korytarz
łączący ją z dzisiejszą główną ulicą dzielnicy chrześcijańskiej.
Przejście zamurowane przez Saladyna, widoczne dziś z drogi,
nazwano Łukiem Najświętszej Marii Panny.
W pobliżu głównego wejścia do świątyni, w północno-wschodniej
części Parvis – kościelnego dziedzińca, znajdują się niewielkie
drzwi prowadzące do dwóch kaplic Etiopskiego Kościoła
Ortodoksyjnego. W górnej, zwanej Kaplicą Czterech Bestii
(Księga Ezechiela, rozdział 1, wers 5 Starego Testamentu)
odnaleźć można freski przedstawiające wizytę, jaką Makeda,
królowa Saby, złożyła królowi Salomonowi. Zgodnie z tradycją
etiopską, królowa wydała na świat dziecko, którego ojcem był król
Salomon. Potomek został założycielem królewskiej dynastii Etiopii.
W etiopskiej ikonografii królowa Makeda przedstawiana jest jako
prekursorka Najświętszej Marii Panny.
Godziny otwarcia Bazyliki Grobu
Świętego:
W godzinach od 5:00 do 21:00
(w miesiącach zimowych do 20:00).
Telefon: +972-02-6267000,
Fax: +972-02-6272742
Dostępność:
Dostęp do większej części kościoła
nie przedstawia trudności, niemniej
jednak na Golgotę, do Kościoła
Odnalezienia Krzyża oraz do dwóch
etiopskich kaplic prowadzą bardzo
strome schody.
Miejsca parkingowe:
37
Kościół Odkupiciela
(świątynia luterańska)
Budowę niemieckiego ewangelickiego (luterańskiego)
Kościoła Odkupiciela ukończono w roku 1898. W ceremonii
poświęcenia uczestniczył cesarz niemiecki i król Prus
Wilhelm II Hohenzollern. Świątynię wzniesiono na ruinach
pochodzącego z czasów krzyżowców kościoła Santa Maria
Latina (Matki Boskiej Romańskiej), poświęconego Najświętszej
Marii Pannie. Średniowieczny ganek północny otoczony jest
wyrzeźbionymi przedstawieniami miesięcy i pór roku. Fragmenty
średniowiecznych krużganków zachowały się w przylegającym
do świątyni luterańskim schronisku turystycznym.
Istnieje możliwość zwiedzania kościoła, organizowane są też
w nim liczne koncerty. Z wieży rozciąga się zapierający dech
w piersiach widok na Stare Miasto w Jerozolimie oraz na Górę
Oliwną. Jest to niewątpliwie satysfakcjonująca nagroda za trudną
wspinaczkę stromymi schodami, które prowadzą na wieżę.
Kościół Św. Marka
(Syryjski Kościół Ortodoksyjny)
Kościół ten jest opactwem znajdującym się na ulicy Asyryjskiej,
w północno-wschodniej części dzielnicy ormiańskiej Starego
Miasta w Jerozolimie, w samym centrum terenu należącego do
Syryjskiej Społeczności Ortodoksyjnej (Jakobińskiej) Jerozolimy.
Jest to starożytna świątynia, w której obowiązującym językiem
obrządka liturgicznego jest aramejski. Lokalna społeczność
uważa, iż ta licząca wieki budowla stanęła w miejscu, w którym
znajdował się dom Marii, matki Marka Ewangelisty. Dowodzi tego
odkryta w kościele inskrypcja, która mówi: „To jest dom Marii,
matki Jana, zwanego Markiem. Kościół wzniesiony w tym miejscu
przez świętych Apostołów, nosi imię Najświętszej Marii Panny…”
38
Godziny otwarcia wieży:
od 9:00 do 13:00
i od 13:30 do 17:00.
W niedziele obiekt zamknięty jest dla
zwiedzających.
Telefon: +972-02-6266800
Dostępność:
Nie ma żadnych trudności z dostaniem
się do świątyni.
Trudność mogą przedstawiać strome
schody prowadzące na wieżę.
Miejsca parkingowe:
bezpośrednim sąsiedztwie obiektu. Znajdująca się w świątyni kamienna misa uważana jest za
chrzcielnicę, z której chrzest przyjęła Najświętsza Maria Panna.
Oglądać też tu można ikonę Matki Bożej, według tradycji
namalowaną przez samego Św. Łukasza.
Godziny otwarcia:
od poniedziałku do soboty w
godzinach od 8:00 do 16:00 (w
miesiącach letnich do 17:00). W
niedziele obiekt zamknięty jest dla
zwiedzających.
Telefon: +972-02-6283304
Dostępność:
dostaniem się do świątyni.
Miejsca parkingowe:
39
Park Narodowy
Miasta Dawida
Oryginalne miejsce, w którym znajdowało się biblijne
„Miasto króla Dawida”, biegnie wzdłuż Wzgórza Ophel,
i usytuowane jest na południe od Wzgórza Świątynnego.
Wykopaliska archeologiczne na tym terenie, zarówno na
powierzchni ziemi, jak i pod nią, pozwalają dziś turystom
poznać fragment historii starożytnej Jerozolimy, od czasów
Jebusytów, poprzez okres rządów króla Dawida, lata
Pierwszej Świątyni i dominium Królestwa Judei, spalenie
miasta przez Babilończyków w 586 roku przed naszą erą
(II Księga Królewska, rozdział 25, wers 9 Starego
Testamentu) oraz odbudowanie murów obronnych przez
Nechemię w V wieku przed naszą erą, aż po okres Drugiej
Świątyni, także zniszczonej później przez Rzymian, w roku
70 naszej ery.
JEROZOLIMA
poza murami
Starego Miasta
40
Audiowizualna prezentacja wyświetlana w Centrum
Informacji Turystycznej zapewnia zwiedzającym pełną
informację na temat zabytku.
Najważniejszym odkrytym do tej pory znaleziskiem,
datowanym na okres panowania króla Dawida, jest duża,
w znacznej części zrujnowana siedziba władcy. Mógł to
być pałac samego króla Dawida. Na terenie udostępnionym
dla zwiedzających oglądać można fragmenty fundamentów
i masywnej ściany oporowej tej starożytnej konstrukcji.
Podziemne prace archeologiczne pozwoliły odsłonić
i pokazać ulice i przejścia od wieków zaginione pod
kolejnymi warstwami kurzu i późniejszych budowli.
W kompleksie tym znajduje się tunel Ezechiasza,
wyciosany w kamieniu rurociąg, którym sprowadzano wodę
z górnego Gichonu, znajdującego się poza murami miasta,
do sadzawki Siloam, usytuowanej na obszarze zabudowań
grodu (II Księga Królewska, rozdział 20, wers 20; II Księga
Kronik, rozdział 32, wersy od 2 do 4 i rozdział 32, wers 30
Starego Testamentu).
Wspomniany powyżej znajdujący się na terenie starożytnego
Miasta Dawida zbiornik wodny znany jest w tradycji
chrześcijańskiej z Ewangelii, mówiącej o tym, jak Jezus nakazał
ślepcowi: „… i rzekł do niego: “Idź, obmyj się w sadzawce
Siloam” - co się tłumaczy: Posłany. On więc odszedł, obmył się
i wrócił widząc.” (Ewangelia według św. Jana, rozdział 9, wers 7
Nowego Testamentu).
Prace archeologiczne w pobliżu sadzawki Siloam pozwoliły
odkryć fragmenty brukowanej ulicy, pochodzącej z czasów
Jezusa. Droga ta prowadziła w górę do bram Hulda, będących
przeznaczonym dla ludu wejściem na Wzgórze Świątynne.
Godziny otwarcia: od niedzieli do
czwartku w godzinach od 8:00 do 17:00
(w miesiącach letnich do 19:00). W piątki
i wigilie świąt w godzinach od 8:00 do
13:00 (w miesiącach letnich do 15:00)
Pobierana jest opłata za zwiedzanie
(dodatkowo płatne są także wycieczki
z przewodnikiem).
Telefon: *6033 lub +972-02-6268700
Fax: +972-02-6274365
Dostępność: Nie ma żadnych trudności
z dostaniem się do świątyni.
Miejsca parkingowe:
Wieczernik
Wieczernik jest czternastowieczną izbą wewnątrz niewielkiej,
dwupoziomowej budowli, stanowiącej część większego
kompleksu budynków na szczycie Góry Syjon. Pomieszczenie
znajdujące się wyżej upamiętnia miejsce, w którym Jezus wraz
ze swymi uczniami spożywał Ostatnią Wieczerzę. Pojawia się
tu także związek ze starszą, prawdopodobnie pochodzącą z
IV wieku tradycją, iż w miejscu tym lub w jego pobliżu zebrali
się uczniowie Jezusa, wraz z Jego Matką i innymi członkami
społeczności chrześcijańskiej, po śmierci Pana i gdzie
doświadczyli zesłania Ducha Świętego w dniu Pięćdziesiątnicy
(dziś obchodzonym jako Zielone Świątki czyli Święto Zesłania
Ducha Świętego). Zgodnie z tymi podaniami miejsce to uznano
za siedzibę Matki Kościoła. Uczestnictwo Najświętszej Marii
Panny w tym szczególnym wydarzeniu sprawiło, iż stała się matką
wspólnoty wiary.
41
Formalne obrzędy religijne nie mogą odbywać się w tych
pomieszczeniach, ale indywidualni pielgrzymi i grupy modlitewne
przychodzą tu śpiewać psalmy.
Do Wieczernika wchodzi się od strony niewielkiej uliczki,
znajdującej się na wschód od Opactwa Hagia Maria na Górze
Syjon (wcześniej znane jako Opactwo Zaśnięcia Najświętszej Marii
Panny).
Grób króla Dawida
Według tradycji katolickiej Maria była potomkinią Króla Dawida.
Dodaje to niewątpliwie znaczenia faktowi, iż sala położona
poniżej Wieczernika została przez średniowieczną tradycję
uznana za miejsce spoczynku króla Dawida, chociaż podania
biblijne mówią, że władca: „...spoczął ze swymi przodkami i
został pochowany w Mieście Dawidowym.” (I Księga Królewska,
rozdział 2, wers 10 Starego Testamentu). Bliskość tych
dwóch wyjątkowych miejsc doskonale tłumaczą słowa Św.
Piotra wypowiedziane w Wieczerniku, podczas uczty dnia
Pięćdziesiątnicy: „Bracia, wolno powiedzieć do was otwarcie,
że patriarcha Dawid umarł i został pochowany w grobie, który
znajduje się u nas aż po dzień dzisiejszy.” (Dzieje Apostolskie,
rozdział 2, wers 29 Nowego Testamentu).
42
Godziny otwarcia:
od soboty do czwartku w godzinach
od 8:00 do 17:00;
w piątki w godzinach
od 8:00 do 13:00.
Dostępność:
Dostęp do obiektu może być ograniczony
ze względu na strome schody.
Miejsca parkingowe:
Miejsce spoczynku króla Dawida oznaczone jest symbolicznym
kamieniem nagrobnym. W pobliżu grobu znajduje się otwarta dla
zwiedzających synagoga. Poniżej dzisiejszego poziomu posadzki
odnaleziono fundamenty pochodzące z czasów bizantyjskich,
romańskich oraz z okresu panowania krzyżowców. Oznacza
to, iż powstanie tej części budynku datuje się na II wiek, a
prawdopodobnym jest, że stała tu wcześniej synagoga lub
wczesnochrześcijańskie miejsce kultu.
Godziny otwarcia:
od niedzieli do czwartku w godzinach
od 8:00 do 18:00;
w piątki w godzinach
od 8:00 do 14:00.
W soboty obiekt zamknięty jest dla
zwiedzających.
Dostępność:
dostaniem się do obiektu.
Miejsca parkingowe:
OPACTWO HAGIA MARIA
NA GÓRZE SYJON
(wcześniej znane jako
Opactwo Zaśnięcia)
Benedyktyńskie Opactwo Hagia Maria na Górze Syjon (wcześniej
znane jako Opactwo Zaśnięcia) zostało poświęcone w roku
1910. Wzniesiono je na fragmentach pozostałości dawnej bazyliki
bizantyjskiej Hagia Sion, na cześć której klasztor nosi swą obecną
nazwę, oraz pochodzącego z czasów krzyżowców kościoła, pod
wezwaniem Św. Marii Na Górze Syjon. Ogromna mozaika w styku
bizantyjskim, znajdująca się w centralnej absydzie, obrazuje
Najświętszą Marie Pannę trzymającą w ramionach dzieciątko Jezus.
Kościół posiada dużą, imponującą kryptę poświęconą Zaśnięciu
Najświętszej Marii Panny. W jej centrum ustawiono rzeźbę z drewna
i kości słoniowej przedstawiającą pogrążona we śnie Marię.
Kopuła krypty ozdobiona jest mozaikami. Widnieje na nich Jezus
w otoczeniu sześciu kobiet, znanych ze Starego Testamentu:
Ewy, Miriam, Jael, Judyty, Rut i Estery. Dwanaście kolumn ambitu
zewnętrznego reprezentuje Dwunastu Apostołów obecnych przy
Najświętszej Marii Pannie w ostatnich godzinach jej życia.
W jednym z podziemnych pomieszczeń współczesnego kościoła
oglądać można architektoniczne ślady fundamentów wcześniej
stojących tu konstrukcji: bizantyjskiej oraz pochodzącej z czasów
krzyżowców.
Godziny otwarcia:
od poniedziałku do wtorku w
godzinach od 8:30 do 11:45
i od 12:40 do 17:30.
W soboty w godzinach od
8:30 do 11:45 i od 15:20 do 17:30;
w niedziele w godzinach od 10:30
do 11:45 i od 12:30 do 17:30.
Telefon: +972-02- 5655330
Dostępność:
dostaniem się do obiektu, poza
zejściem do krypty.
Miejsca parkingowe:
43
Grób Najświętszej Marii Panny
Według tradycji grób Najświętszej Marii Panny znajduje się
u stóp Góry Oliwnej, w dolinie Jozafata, stanowiącej część
doliny Cedronu (Kidron), w pobliżu Ogrodu Getsemani i
Kościoła Wszystkich Narodów (zwanego także Bazyliką Agonii).
Imponująca fasada jest dziełem krzyżowców i powstała w XII
wieku. Strome schody prowadzą w dół do bizantyjskiej krypty,
natomiast usytuowana po prawej stronie kaplica mieści grób
Najświętszej Marii Panny.
Świątynia jest w rękach Greckiego Kościoła Prawosławnego,
ale dzielą oni sanktuarium z Ormiańskim Kościołem Apostolskim
(Ormiańskim Kościołem Ortodoksyjnym). Syryjski Kościół
Ortodoksyjny, Koptyjski Kościół Ortodoksyjny i Etiopski Kościół
Ortodoksyjny posiadają także prawa do świątyni (ale znacznie
mniejsze).
Godziny otwarcia:
od 6:00 do 12:00
(w miesiącach letnich od 5:00)
i od 14:30 do 17:00.
Dostępność:
Z powodu licznych schodów, kościół nie
jest dostępny dla osób poruszających się
na wózkach inwalidzkich.
Lokalizacja:
Kościół znajduje się w północnej części
Ogrodu Getsemani, u stop Góry Oliwnej.
Miejsca parkingowe:
Makieta Jerozolimy z
czasów Drugiej Świątyni
w Muzeum Narodowym Izraela
Na stronie internetowej można
wziąć udział w interaktywnej
prezentacji makiety:
www.imj.org.il/panavision/
jerusalem_model/index.html
W pełni zrozumieć Jerozolimę z czasów Drugiej Świątyni
można jedynie, oglądając tę ogromną makietę starożytnego
miasta prezentowaną pod gołym niebem, na terenie Muzeum
Narodowego Izraela. Zbudowany w skali 1:50 model zobaczyć
można z każdej strony. Makieta jest stale uaktualniana, w miarę
zdobywania nowych informacji, pochodzących z odkryć i badań
archeologicznych.
Makietę umieszczono tuż obok centralnego punktu wystawy
muzealnej, Sanktuarium Księgi, w którym prezentowane są Zwoje
znad Morza Martwego (zwane także Zwojami z Qumran).
44
Godziny otwarcia:
zgodne z godzinami otwarcia Muzeum
Narodowego Izraela:
W niedziele, poniedziałki,
środy i w czwartki w godzinach
od 10:00 do 17:00; we wtorki w
godzinach od 16:00 do 21:00;
w piątki i w wigilie świąt w godzinach
od 10:00 do 14:00.
W niedziele i święta w godzinach
od 10:00 do 17:00.
Telefon Muzeum Narodowego Izraela:
+972-02-6708811
Fax: +972-02-6771332
Miejsca parkingowe:
Dostępne są miejsca parkingowe w
Ain Karem
W tradycji chrześcijańskiej Ain Karem jest miejscem, w którym
urodził się Jan Chrzciciel. Tam także mieszkali jego rodzice
Zachariasz i Elżbieta. Nowy Testament opowiada o wizycie, jaką
Najświętsza Maria Panna złożyła swej kuzynce Elżbiecie, gdy obie
były w stanie błogosławionym.
Liczne miejsca w obrębie miasta związane są z tymi odwiedzinami
i przypominają to biblijne wydarzenie.
Źródło Najświętszej
Marii Panny
Obiekt jest zawsze otwarty dla
zwiedzających.
Źródło to i fontanna znajdowały się w samym centrum starożytnej
wioski Ain Karem. Według tradycji w tym właśnie miejscu spotkały
się Najświętsza Maria Pan i jej kuzynka Elżbieta. Maria napiła
się wody ze źródła, a w konsekwencji miejsce to stało się celem
licznych chrześcijańskich pielgrzymek. Przez wieki ludzie czerpali
stąd wodę i zabierali ją ze sobą do domu, do swoich ojczyzn.
Jest to starożytny, podziemny zdrój, a woda wypływa z tunelu.
Taki rodzaj źródła nazywany jest w Pieśni nad Pieśniami (rozdział
4, wers 12 Starego Testamentu), „zapieczętowaną fontanną”,
dlatego też określenie to, w tradycji chrześcijańskiej, kojarzone
jest z Najświętszą Maria Panną i w odniesieniu do niej jest
używane.
45
Zakon Sióstr Różańcowych
Zakon ten usytuowany jest w pobliżu Źródła Najświętszej Marii
Panny, przy drodze prowadzącej do Kościoła Nawiedzenia.
Powstał w roku 1909 i do końca XX wieku pełnił funkcję domu
dziecka. Następnie miejsce przerobiono na hostel dla turystów i
pielgrzymów. W listopadzie 2009 roku założycielka Zakonu Sióstr
Najświętszego Różańca w Jerozolimie, Matka Maria Alfonsina
Danil Ghattas [1843-1927], została beatyfikowana. Ceremonia
odbyła się w Bazylice Zwiastowania w Nazarecie.
Kościół Nawiedzenia
Według tradycji kościół stoi w miejscu, w którym znajdował się
dom kuzynki Marii, Elżbiety i jej męża Zachariasza, rodziców Św.
Jana Chrzciciela. Fasadę dzisiejszego kościoła zdobią mozaiki
przedstawiające Najświętszą Marię Pannę jadącą na osiołku,
prowadzonym przez anioła. Na znajdujące się po prawej stronie
dziedzińca zewnętrznego świątyni ścianie oglądać można 40
ceramicznych tabliczek. Wypisano na nich, w kilku językach,
tekst Magnificat (Ewangelia według św. Łukasza, rozdział 1,
wersy od 46 do 55 Nowego Testamentu). Kościół jest budowlą
dwupoziomową. Obie jego części zdobią przepiękne dzieła
sztuki. Na wyższym poziomie w oknach są umieszczone
witraże, przedstawiające biblijne postacie kobiet, w tradycji
chrześcijańskiej utożsamianych z Najświętszą Marią Panną.
46
Godziny otwarcia:
Wizyta w hostelu musi być zapowiedziana.
W tym celu należy skontaktować się z
siostrami, które opiekują się tym miejscem
(+972-050-8366414).
Telefon do hostelu: +972-02-6413755
Fax: +972-02-6419790
Dostępność:
Dostęp może być utrudniony dla osób
mających trudności w poruszaniu się,
ponieważ do siedziby Zakonu prowadzą
liczne, strome schody, a i wewnątrz ich
nie brakuje.
Miejsca parkingowe:
Miejsca parkingowe można znaleźć
w niewielkiej odległości od obiektu.
Poziom niższy kościoła obejmuje ruiny wcześniejszych sakralnych
konstrukcji z czasów krzyżowców i Bizancjum, które dawniej
wznosiły się w tym samym miejscu, co dzisiejsza świątynia.
Tradycja głosi, że Św. Helena, matka cesarza Konstantyna,
zleciła budowę pierwszego stojącego w tym miejscu kościoła
bizantyjskiego. Współczesny ołtarz stoi więc w tym samym
miejscu, co dawniej ten wzniesiony tu przez Św. Helenę.
Kilka kamieni zawartych w konstrukcji dzisiejszej budowli uważa
się za oryginalne, pochodzące z czasów Elżbiety i Zachariasza.
Inne podania mówią, iż wykuta w skale nisza na tyłach kościoła,
jest uważana za miejsce, w którym Św. Elżbieta ukryła małego
Św. Jana, aby nie pojmali go żołnierze króla Heroda. Jeszcze
inna opowieść dowodzi, że Elżbieta i Zachariasz pili tu wodę
ze zbiornika, który odnaleziono później przy okazji prac
archeologicznych.
Kościół Św. Jana Chrzciciela
Wysoka dzwonnica franciszkańskiego kościoła pod wezwaniem
Św. Jana Chrzciciela jest niewątpliwie jednym z najważniejszych
punktów orientacyjnych w Ain Karem. Kościół stoi w miejscu,
w którym według tradycji narodził się Św. Jan Chrzciciel
(Ewangelia według św. Łukasza, rozdział 1 Nowego Testamentu).
Grota, miejsce narodzin Św. Jana, znajduje się dzisiaj pod
wschodnią absydą. Oryginalnie stało tu sanktuarium bizantyjskie,
w roku 1674 przebudowano jednak kościół i ozdobiono go
pracami artystów ze Szkoły El Greco, a także wykończeniami
w stylu średniowiecznym i innymi dziełami sztuki. Pozostałości
dawniejszych, stojących w tym miejscu, świątyń oglądać można
na dziedzińcu kościoła, w pobliżu głównego wejścia.
Ściany otaczające dziedziniec ozdobione są czterdziestoma
tabliczkami, na których zapisany jest, w kilku językach, tekst
modlitw uwielbienia i wdzięczności autorstwa Zachariasza,
znanych jako Benedictus.
Godziny otwarcia:
od niedzieli do piątku w godzinach
od 8:00 do 11:45
i od 14:30 do 17:00
w soboty obiekt wyłączony jest ze
zwiedzania.
Telefon: +972-02-6417291
Dostępność:
Do kościoła prowadzą strome schody.
Tuż obok nich znajduje się rampa,
przeznaczona dla osób poruszających
się na wózkach inwalidzkich.
Jest ona jednak dość długa i pochyła.
Miejsca parkingowe:
Godziny otwarcia:
W niedziele w godzinach
od 9:00 do 11:45;
od poniedziałku do piątku,
i od 14:30 do 17:45 (w miesiącach
zimowych od 14:30 do 16:45),
w soboty obiekt wyłączony jest ze
zwiedzania.
Telefon: +972-02-6323000
Dostępność:
Dostępność obiektu może być
ograniczona dla osób mających
trudności z poruszaniem się ze
względu na schody prowadzące do
kościoła.
Miejsca parkingowe:
47
Zgromadzenie Sióstr
Notre Dame de Sion
(Matki Bożej Syjonu)
Zakon Św. Jana założony przez kongregację Les Soeurs de
Notre-Dame de Sion (Sióstr Matki Bożej Syjonu) pełni dziś także
funkcję pensjonatu. Zgromadzenie powstało w połowie XIX
wieku, a jego fundatorami byli dwaj bracia, Theodore i MarieAlphonse Ratisbonne (ten ostatni pochowany jest na należącym
i przylegającym do Zakonu cmentarzu). Bracia byli także
założycielami innego Zakonu, Pères de Sion (Ojców Syjonu).
Do roku 1948 zakon w Ain Karem pełnił funkcję ochronki i szkoły
dla sierot. Współcześnie zgromadzenie angażuje się w działalność
budowania relacji międzywyznaniowych oraz wzmacnianie
wzajemnego zrozumienia pomiędzy Chrześcijanami i Żydami.
Obrazy i rzeźby przedstawiające
Najświętszą Marię Pannę
Figurki Najświętszej Marii Panny oglądać można w wielu
miejscach w Jerozolimie, a także poza granicami miasta.
Pokaźnych rozmiarów rzeźba Marii, trzymającej na rękach
małego Jezusa, wieńczy XIX-wieczną budowlę Hospicjum dla
pielgrzymów, Notre Dame de France (Matki Bożej Francuskiej),
dziś znanego jako Notre Dame de Jerusalem (Matki Boskiej
Jerozolimskiej). Budynek znajduje się naprzeciw Bramy Nowej,
prowadzącej na Stare Miasto. Także w samej Jerozolimie
statuetka Najświętszej Marii Panny Niepokalanego Poczęcia
znajduje się na szczycie franciszkańskiego budynku Terra Sancta
(Ziemia Święta), na Placu Francuskim Nowego Miasta.
Kolejne liczne rzeźby i obrazy, przedstawiające Najświętszą Marię
Pannę, znaleźć można w wiosce Abu Gosz, a także w Kaplicy
Najświętszej Marii Panny, Królowej Palestyny i Ziemi Świętej w
Rafat, miasteczku położonym na zachód od Beit Szemesz.
48
Godziny otwarcia:
od poniedziałku do piątku w godzinach
od 9:00 do 12:00 i od 14:00 do 17:00;
w soboty w godzinach od 9:00 do 17:00;
w niedziele obiekt wyłączony jest ze
zwiedzania.
Telefon: +972-02-6415738
Fax: +972-02-6437739.
Dostępność:
Obiekt jest łatwo dostępny. Droga pod
górę prowadzi do siedziby Zakonu.
Miejsca parkingowe:
Grób Racheli
Podróżując do Betlejem natrafić można na grób Racheli, żony
Jakuba, która zmarła wydając na świat ich syna, Beniamina.
Od wieków jest to miejsce, do którego licznie przybywają
pielgrzymi, prosząc o wstawiennictwo. W roku 1841 żydowski
filantrop Sir Moses Montefiore postanowił sfinansować odbudowę
tego miejsca kultu, zniszczonego w czasie trzęsienia ziemi w
1837 roku.
Miejsce spoczynku Racheli - jednej z biblijnych kobiet
(reprezentującej ideał życia kontemplacyjnego), z którymi
utożsamiana jest Najświętsza Maria Panna, stało się miejscem
często odwiedzanym przez licznych chrześcijańskich pielgrzymów
i turystów.
Godziny otwarcia:
od niedzieli do czwartku w godzinach
od 13:30 do 22:30;
w piątki obiekt zamykany jest na
dwie godziny przed rozpoczęciem
Szabatu; w soboty obiekt
udostępniany jest zwiedzającym w
godzinę po zakończeniu Szabatu i
czynny jest do godziny 22:30.
Telefon: +972-052-5349555 Dostępność:
Obiekt jest łatwo dostępny.
Miejsca parkingowe:
W DRODZE DO BETLEJEM
49
Bazylika Narodzenia
Grota, w której według tradycji na świat przyszedł Jezus, stanowi
główny punkt Bazyliki, a tym samym jedno z najstarszych i najważniejszych
dla chrześcijaństwa miejsc kultu. Grota, znajdująca się w samym
mieście Betlejem lub w jego pobliżu, wspomniana została w
pochodzących z II wieku pismach Justyna Męczennika (Św. Justyna –
świętego Kościoła katolickiego i prawosławnego), w dziele pod tytułem
Dialog z Żydem Tryfonem (relacja z dwudniowej, prawdopodobnie
fikcyjnej rozmowy Justyna z rabinem, która odbyła się w Efezie;
spisana w 142 rozdziałach; najstarsza apologia chrześcijańska),
a następnie w datowanych na pierwszą połowę III wieku utworach
Orygenesa, jednego z najbardziej płodnych komentatorów Pisma
Świętego w epoce patrystycznej, zaliczanego także do Ojców
Kościoła. Pierwszą bazylikę, która stanęła w tym miejscu, wzniesiono
za namową Św. Heleny, matki cesarza rzymskiego, Konstantyna
I Wielkiego. Zburzono ją podczas rebelii Samarytan w roku 529,
a ponownie odbudowano, w jej obecnym kształcie w roku 565,
z rozkazu cesarza bizantyjskiego, Justyniana I Wielkiego.
BETLEJEM*
Grota Mleczna
Grota Najświętszej Marii Panny, zwana także ”Grotą Mleczną”,
znajduje się w pobliżu Placu Żłóbka (nazwa nadana miejscu,
w którym według podań złożono nowonarodzone Dzieciątko
Jezus). Jaskinia mieści się dziś w krypcie niewielkiej
franciszkańskiej kaplicy. Upamiętnia miejsce, w którym według
tradycji schroniła się Święta Rodzina, podczas swej podróży
powrotnej do Egiptu. Tradycja podaje, że podczas gdy Matka
Boska karmiła tu małego Jezusa, kilka kropli mleka spadło na
skały. Dzięki temu w cudowny sposób stały się one mlecznobiałe.
* Miasto znajduje się pod jurysdykcją Autonomii Palestyńskiej. Zwiedzanie miasta może więc wymagać wcześniejszych ustaleń,
a także koordynacji w kwestii transportu i obecności przewodnika.
50
Godziny otwarcia:
Od maja do października codziennie
w godzinach
od 5:30 do 18:30;
od listopada do stycznia w godzinach
od 5:30 do 17:00;
od lutego do kwietnia w godzinach
od 5:30 do 18:00.
Kościół Notre Dame
de l’Arche de l’Alliance
(Kościół Matki Bożej Arki Przymierza)
Kościół znajduje się 10 km na zachód od Jerozolimy, w wiosce
Abu Gosz – miejscu biblijnego Kiriat-Jearim. Tam właśnie
na dwadzieścia lat spoczęła Arka Przymierza, zanim została
zwrócona do Jerozolimy (I Księga Samuela, rozdział 6, wers 21
i rozdział 7, wersy od 1 do 2 Starego Testamentu). Stojący na
szczycie wzgórza Kościół Notre Dame de l’Arche de l’Alliance
(Kościół Matki Bożej Arki Przymierza, zbudowany w roku 1924)
upamiętnia to zdarzenie figurką Najświętszej Marii Panny i
Dzieciątka Jezus umieszczoną w najbardziej widocznym miejscu,
na szczycie wysokiej wieży. Ruiny pochodzącego z V wieku
kościoła bizantyjskiego oraz fragment ścian i mozaiki stanowią
część konstrukcji współczesnej świątyni.
Godziny otwarcia:
od 8:30 do 11:30
i od 14:30 do 17:00
(w miesiącach letnich do 18:00).
Telefon: +972-02-5342818
Dostępność:
Obiekt jest łatwo dostępny.
Do kościoła można dojść krótkim
spacerem w górę wzniesienia.
Miejsca parkingowe:
ABU GOSZ
Opactwo Zmartwychwstania Najświętszej Marii Panny,
znajdujące się na terenie wioski Abu Ghosh, założone zostało
w XII wieku przez Suwerenny Rycerski Zakon Szpitalników Św.
Jana z Jerozolimy. Kościół wzniesiono w miejscu, w którym biło
starożytne źródło zaopatrujące w wodę między innymi obóz
słynnego Dziesiątego Rzymskiego Legionu Fretensis.
W roku 1873 nadal stojący w tym miejscu kościół został
wyróżniony przez Gubernatora Osmańskiego w Republice
Francuskiej w dowód wdzięczności za okazane wsparcie i rolę,
jaką sanktuarium odegrało w czasie Wojen Krymskich.
Od roku 1973 żyje tu społeczność benedyktyńskich zakonników
z Opactwa Bec-Hellouin z Normandii, a w roku 1974 w pobliskim
nowopowstałym budynku klasztornym osiedliło się odrębne
zgromadzenie sióstr klauzurowych Zakonu Najświętszej Marii
Panny z Monte Oliveti z okolic Sieny we Włoszech.
Odrestaurowano nieliczne pozostałości bardzo cennych
średniowiecznych fresków. Dwa z nich przedstawiają Najświętszą
Marię Pannę. W półkopule nad absydą północną znajdują się figury
Najświętszej Marii Panny i Jana Chrzciciela, otaczające postać
Jezusa. Druga nisza w ścianie północnej zawiera przedstawienie
Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny.
Godziny otwarcia:
od 8:30 do 11:30
i od 14:30 do 17:30
z wyjątkiem niedziel i dni świątecznych.
Harmonogram modlitw na niedziele
i dni świąteczne:
Jutrznia o godz. 7:00
Msza święta o godz. 10:30
Nieszpory o godz. 17:00
Telefon: +972-02-5342798
Dostępność:
Dostęp dla osób mających trudności
z poruszaniem się może być
ograniczony ze względu na liczne
schody, prowadzące tak do samego
kościoła, jak i do groty.
Miejsca parkingowe:
51
Beit Jamal
Dwa ważne dla religii katolickiej miejsca znajdują się w Beit Jamal,
położonym na południe od Beit Szemesz. Jednym z nich jest
Klasztor Salezjanów, założony w roku 1919, pierwotnie pełniący
funkcję szkoły rolniczej. Pobliska kaplica poświęcona jest Św.
Stefanowi, Pierwszemu Męczennikowi, a także Gamalielowi
(Raban Gamaliel – Gamaliel Starszy, faryzeusz, wnuk Hillela,
członek Sanhedrynu), którego Św. Paweł z Tarsu uważał za
swego nauczyciela (Dzieje Apostolskie, rozdział 22, wers 3
Nowego Testamentu).
Kolejna ważna lokalizacja to Wspólnota monastyczna
od Betlejem i od Wniebowzięcia Najświętszej Dziewicy
Maryi (nazywana także rodziną św. Brunona). Członkinie
tej społeczności zakonnej prowadzą życie o charakterze
kontemplacyjnym, w milczeniu i odosobnieniu.
Podczas wizyty w tym kompleksie monastycznym można
zapoznać się z prezentacją audiowizualną wyjaśniającą zasady
życia lokalnej społeczności zakonnej.
Godziny otwarcia:
Opactwo Beit Jamal: od poniedziałku do
soboty, w godzinach od 8:30 do 17:00.
W niedziele obiekt wyłączony jest ze
zwiedzania.
Klasztor Sióstr od Betlejem i od
Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny:
Telefon do Opactwa Beit Jamal:
+972-02-9918931
Telefon do Klasztoru Sióstr od Betlejem
i od Wniebowzięcia Najświętszej Marii
Panny: +972-02-9997972
Dostępność:
Dostęp dla osób mających trudności z
poruszaniem się może być ograniczony
ze względu na liczne schody.
Miejsca parkingowe:
Miejsca parkingowe można znaleźć w
niewielkiej odległości od obiektu.
Deir Rafat
Katolicka kaplica w Klasztorze Deir Rafat, położonym na zachód
od Beit Shemesh i kibucu Tzora, została zbudowana w roku
1930 przez ówczesnego Łacińskiego Patriarchę Jerozolimy,
Monsignore Louisa Barlasinę. Sanktuarium dedykowane jest
Najświętszej Marii Pannie, Królowej Narodów, Obrończyni Ziemi
Świętej. Wieńczy je statuetka Najświętszej Marii Panny, Królowej
Palestyny i Ziemi Świętej. Wewnątrz, na suficie, oglądać można
przepiękne malowidła przedstawiające anioły trzymające wstęgi,
na których napis „Ave Maria” widnieje w trzystu czterdziestu
trzech językach. W roku 1933 Kościół Katolicki ustanowił Święto
Regina Palestinae (Najświętszej Marii Panny, Królowej Palestyny),
obchodzone każdego roku w pierwszą niedzielę przypadającą po
25 października.
52
Godziny otwarcia:
Obiekt jest dostępny dla zwiedzających
jedynie w soboty.
Telefon: +972-02-9917981
pod tym numerem należy sprawdzać
aktualne godziny otwarcia, rezerwować
specjalne godziny otwarcia oraz
umawiać wycieczkę z przewodnikiem po
Klasztorze. Wycieczki prowadzone są po
angielsku, francusku i arabsku.
Dostępność:
Brak trudności w dostępie do obiektu.
Miejsca parkingowe:
Miejsca parkingowe można znaleźć w
niewielkiej odległości od obiektu.
Biblijne postacie kobiece związane z Najświętszą Marią Panną
W Biblii pojawia się kilka niezwykle ważnych
postaci kobiecych. Kościół Katolicki w
szczególności odnosi się do kilku z nich:
Ewy, Sary, Racheli, Miriam, Debory, Jael,
Anny, królowej Saby, Judyty i Estery.
Ewa, pierwsza matka, uznawana jest przez
tradycję chrześcijańską za prefigurację
Najświętszej Marii Panny, gdyż obie wydały
na świat pierworodnych płci męskiej, tych, od
których wszystko się zaczęło. Niemniej jednak
Ewa odpowiada za Grzech Pierworodny,
natomiast Najświętsza Maria Panna stała
się instrumentem w rękach Boga, mającym
wybawić ludzkość od tego Grzechu,
wprowadzić harmonię w relacji człowieka
z Bogiem, taką, jaka panowała w Ogrodzie
Eden przed upadkiem pierwszych ludzi. W
tym znaczeniu Najświętsza Maria Panna jest
przeciwieństwem postawy reprezentowanej
przez Ewę.
Sara, która urodziła Izaaka będąc w podeszłym
wieku, po tym, jak porzuciła już wszelką
nadzieję na potomstwo. W tradycji symbolizuje
Św. Annę, która urodziła Najświętszą Marię
Pannę, będąc dojrzałą kobietą.
Rachela, która wydała na świat synów
jako starsza już kobieta. Ucieczka Jakuba z
domu ojca i ukrycie figurek bożków zwiastuje
późniejszą ucieczkę Świętej Rodziny do Egiptu
w celu ocalenia małego Jezusa od śmierci.
Rachela opłakująca śmierć swoich dzieci
symbolizuje żałobę po Niewinnych Dzieciach
zamordowanych przez króla Heroda.
Miriam, siostra Mojżesza, zanosiła do Boga
radosną pieśń i tak jak Najświętsza Maria
Panna, odwiedzając swą kuzynkę Elżbietę,
wypowiedziała (lub zaśpiewała) radosną pieśń
dziękczynną (Magnificat – Ewangelia według
św. Łukasza, rozdział 1, wersy od 46 do 55
Nowego Testamentu).
Debora i Jael wybawiły naród w imię Pana.
Pieśń Debory chwali Boga i w Nim odkupienie.
To także prefiguracja modlitwy dziękczynnej
Najświętszej Marii Panny oraz zbawienia, które
przyniosła światu, dając życie Jezusowi.
Anna przez wiele lat pozostawała bezdzietna
i zanosiła modlitwy do Boga, prosząc, aby
obdarzył ją potomkiem płci męskiej. Urodziła
Samuela, którego oddała na służbę Panu.
Dlatego właśnie tradycja porównuje ją z
Najświętszą Marią Panną.
Królowa Saby (Makeda) złożyła wizytę królowi
Salomonowi, a ten potraktował ją jak równą
sobie. To wydarzenie tradycja chrześcijańska
przyjęła za prefigurację koronacji Najświętszej
Marii Panny na Królową Niebios. Etiopczycy
wierzą, iż Arka Przymierza przeniesiona została
do ich kraju. Arka także symbolizuje Najświętszą
Marię Pannę, która nosiła w swym łonie
Jezusa, tak jak Słowo Boże, Kamienne Tablice,
zamknięte były w Arce Przymierza.
Judyta, postać, o której wspominają biblijne
księgi apokryficzne. Ocaliła Naród Izraela przed
Asyryjczykami, obcinając głowę ich przywódcy
Holofernesowi. Jej rola wybawicielki sprawia, iż
stała się prefiguracją wstawiennictwa o Boskie
wybawienie poprzez fakt wydania na świat
Jezusa przez Najświętszą Marię Pannę.
Estera, królowa, która ocaliła swój naród. W
pełni poświęciła się zadaniu, którego się podjęła
i wykonała je z narażeniem życia. Poświęcenie
królowej Estery, próbującej uratować swój
naród, stając przed królem, porównywane
jest z ofiarą, jaką Najświętsza Maria Panna
złożyła ludzkości, szczególnie w Dniu Sądu.
Ukoronowanie królowej Estery symbolizuje
koronację Najświętszej Marii Panny na Królową
Niebios.
53
Uwagi Ogólne
Sugerowany Plan Podróży
Przed zwiedzaniem jakiegokolwiek obiektu czy
zabytku należy dokładnie sprawdzić godziny
otwarcia, które często mogą ulegać zmianom.
Trzeba także mieć na względzie terminy świąt i
innych wyjątkowych okoliczności.
Warsztaty
Przeżycie wizyty w Ziemi Świętej może stać się
znacznie bardziej wartościowe dzięki uczestnictwu
w warsztatach i zajęciach interaktywnych,
oferowanych obecnie przez liczne muzea, „wioski
biblijne” oraz inne instytucje edukacyjne w Izraelu.
Tego typu zajęcia włączone do programu podróży
zapewnią współczesnym pielgrzymom możliwość
lepszego zrozumienia i głębszego poznania
życia codziennego w Ziemi Świętej w czasach
Najświętszej Marii Panny i Jezusa.
Organizowane warsztaty obejmują wiele dziedzin
życia i obszarów zainteresowań, takich jak
rolnictwo, tkactwo, tradycyjna kuchnia danego
regionu, ceramika, stolarstwo oraz inne rodzaje
rzemiosła.
Można także spożyć specjalnie przygotowaną
biblijną ucztę, złożoną z potraw tradycyjnie
serwowanych w żydowskich domach w okresie
Drugiej Świątyni.
Centra Informacji Turystycznej i lokalne biura
podróży chętnie pomogą w wyszukiwaniu i
zorganizowaniu tego typu programów.
1. Organizując pielgrzymkę, należy szczególnie
dokładnie zaplanować czas, jaki pątnicy
będą mogli spędzić w kościołach i miejscach
kultu, aby swobodnie mogli brać udział w
modlitwach i uroczystościach religijnych.
Należy skonsultować te kwestie z
przewodnikiem duchowym grupy i postarać
się, aby kwestie te zostały uwzględnione w
planie podróży.
2. W celu zorganizowania mszy świętej w
dowolnym, ważnym dla katolików miejscu
kultu, należy wcześniej skontaktować się z
duchowieństwem / przedstawicielem kościoła
czy opactwa lub z organem wyznaniowym, w
którego rękach znajduje się dany obiekt.
3.Należy zwrócić szczególna uwagę na kwestię
skromnego / odpowiedniego ubioru turystów /
pielgrzymów. Podczas wizyt w miejscach kultu
ramiona i kolana powinny być zasłonięte.
4.Nie należy zapominać o tym, że podczas
wizyty w Izraelu turyści powinni pić dużo
płynów, nawet jeśli wycieczka odbywa się w
miesiącach zimowych.
5.Należy pamiętać o tym, iż podane numery
telefonów do konkretnych obiektów mogą
ulec zmianie. Aktualne dane kontaktowe
instytucji chrześcijańskich i kościołów
wszystkich wyznań w Izraelu znaleźć można
na stronie internetowej Chrześcijańskiego
Centrum Informacji Turystycznej (Christian
Information Center) w Jerozolimie.
Dodatkowe źródła informacji
Strona internetowa Ministerstwa Turystyki Izraela:
www.goisrael.pl
www.holyland-pilgrimige.org
Dodatkowe informacje na na temat dostępności
wybranych miejsc dla osób niepełnosprawnych
znajdziecie Państwo na stronie: www.aisrael.org
54
Plan podróży dziesięciodniowej
Dzień 1: Przylot na lotnisko Ben Guriona w Tel Awiwie
i przejazd do Galilei i Nazaretu. Jeśli czas pozwoli,
zwiedzanie po drodze miejsc wykopalisk archeologicznych
na wzgórzu Megiddo, niezwykle ważnym starożytnym
mieście z czasów Kananejczyków i królów Izraela, które
w proroctwach występuje jako miejsce Armagedonu
(Apokalipsa św. Jana, rozdział 16, wers16 Nowego
Testamentu). Przy wjeździe do Nazaretu, postój w Kaplicy
Strachu Najświętszej Marii Panny, skąd podziwiać
można zapierający dech w piersiach widok położonego
na wschodzie miasta i doliny Jezreel.
Nocleg: w Nazarecie.
Dzień 2: Zwiedzanie Nazaretu, miasta, w którym mieszkała
Święta Rodzina i w którym wychowywał się Jezus.
Odwiedzenie najważniejszych miejsc upamiętniających
kluczowe wydarzenia z życia Najświętszej Marii Panny,
takich jak Bazylika Zwiastowania, gdzie zgodnie z
przekazem Ewangelii według św. Łukasza Archanioł
Gabriel ukazał się Marii; Kościół Św. Józefa, znajdujący
się w miejscu, w którym według tradycji stał warsztat
stolarski Św. Józefa; pobliskie Muzeum Franciszkańskie
Źródło Najświętszej Marii Panny (Studnia Marii),
z której Matka Boska czerpała wodę oraz położony
nieopodal Kościół Św. Gabriela, rzeczywiste miejsce,
w którym zdrój miał swój początek; a także Synagogę
– Kościół, w którym, według tradycji, nauczał Jezus.
Istnieje możliwość zorganizowania warsztatów pod tytułem:
„Życie codzienne w czasach Jezusa” (częścią zajęć
może być także pokaz strojów z epoki, prezentacja
typowego dnia pracy oraz degustacja tradycyjnych w
danym okresie historycznym potraw).
Nocleg: w Nazarecie.
Dzień 3: Przejazd do Seforis (Zippori), starożytnego
miasta, będącego według tradycji domem rodzinnym
Najświętszej Marii Panny. Wizyta w Kościele Świętych
Anny i Joachima, a następnie wycieczka po terenie
wykopalisk archeologicznych oraz oglądanie
starożytnych mozaik w pobliskim Narodowym Parku
Archeologicznym. Przejazd do Kany Galilejskiej i
wizyta w Kościele Pierwszego Cudu. Istnieje możliwość
zorganizowania warsztatów pod tytułem: „Starożytne
rzemiosło i rolnictwo”, obejmujących takie dziedziny
wytwórstwa, jak tkactwo, stolarka, produkcja wina,
tłoczenie oliwy, tradycyjna kuchnia regionalna i wiele
innych.
Nocleg: w pobliżu Morza Galilejskiego.
Dzień 4: Wyprawa do Kafarnaum, wioski rybackiej,
w której Jezus nadał imiona siedmiu spośród
swoich uczniów. Znajdują się tu Kościół Domu Św.
Piotra i starożytna Synagoga. Następnie wizyta
w pobliskim Greckim Prawosławnym Kościele
Dwunastu Apostołów, a po niej przejazd do Tabgi
i tam zwiedzanie Bazyliki Rozmnożenia Chleba
i Ryb, stojącej w miejscu, w którym zgodnie z
tradycją Jezus nakarmił tłumy; zwiedzanie Góry
Błogosławieństw oraz kibucu Ginnosar, gdzie
znajduje się «Łódź Jezusa», pochodząca z I
wieku naszej ery łódź typowa dla terenu Morza
Galilejskiego, podobna do tej, której używał Jezus
i Jego uczniowie. Jeśli czas pozwoli, planowana
jest wizyta w jeszcze jednym miejscu związanym z
tradycją chrześcijańską i/lub wycieczka statkiem po
Morzu Galilejskim (grupy mogą zaplanować miejsce,
w którym wsiądą na pokład i z niego zejdą, długość
podróży oraz, na specjalne życzenie, dodatkowy
postój na modlitwę, studiowanie i czytanie Pisma
Świętego). Istnieje możliwość zorganizowania
warsztatów: patrz Dzień 3.
Dzień 5: Wjazd na szczyt Góry Tabor, skąd rozciąga
się widok na pole bitwy stoczonej pomiędzy
Prorokinią Deborą, Jael i Barakiem, a następnie
wizyta w położonym na szczycie wzniesienia Kościele
Przemienienia Pańskiego (świątynia katolicka) oraz w
Kościele Eliasza (Grecki Kościół Prawosławny). Jeśli
czas pozwoli, spacer po szczycie wzgórza, podczas
którego obejrzeć można będzie pozostałości murów
obronnych wzniesionych w czasie żydowskiego
powstania przeciw Rzymianom. Następnie przejazd
na Górę Karmel i wizyta w Opactwie Proroka Eliasza
na Muhraka, które upamiętnia walkę, jaką prorok
Eliasz stoczył z kapłanami Baala.
Nocleg: w Hajfie.
Dzień 6: Wizyta w Opactwie Stella Maris, poświęconym
Najświętszej Marii Pannie, nazywanej Naszą Panią,
Gwiazdą Morza. Następnie zwiedzanie pobliskiej
Groty Eliasza, w której to Święta Rodzina w czasie
swej podróży powrotnej z Egiptu znalazła
wytchnienie i odpoczynek. Wyprawa
na południe, wzdłuż wybrzeża Morza
Śródziemnego do Cezarei, starożytnego
miasta z czasów króla Heroda.
55
Tam właśnie Św. Piotr został aresztowany i poddany
pierwszej próbie. Przejazd do Jerozolimy, po drodze
postój w Deir Rafat, w Kaplicy Najświętszej Marii
Panny [wizyta w tym sanktuarium może także zostać
przełożona na Dzień 12 podróży].
Nocleg: w Jerozolimie.
Dzień 7: Oglądanie panoramy Jerozolimy ze szczytu
Góry Oliwnej. Spacer do Ogrodu Getsemani
oraz do Kościoła Wszystkich Narodów, a także
znajdującego się w pobliżu Grobu Najświętszej
Marii Panny, miejsca, w którym zgodnie z tradycją
Kościoła Wschodniego spoczęła Maria przed
Zaśnięciem. Przejazd na Górę Syjon i wizyta w
Wieczerniku, miejscu, w którym Najświętsza Maria
Panna i uczniowie Jezusa doświadczyli zesłania
Ducha Świętego w Dniu Pięćdziesiątnicy. Tutaj też
według tradycji odbyła się Ostatnia Wieczerza.
Przejście z Wieczernika do Grobu Króla Dawida
(także wspominanego w podaniach). Następnie wizyta
w Zakonie Hagia Maria na Górze Syjon (Opactwo
Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny), które upamiętnia
miejsce Zaśnięcia Matki Boskiej. Przejście na Stare
Miasto Jerozolimy przez bramę Syjon i spacer w
kierunku Ściany Zachodniej (Ściany Płaczu), która
jest pozostałością starożytnych murów obronnych
otaczających Wzgórze Świątynne.
Istnieje możliwość zorganizowania warsztatów, pod
tytułem: „Tradycyjna żydowska sztuka skrybowania
tekstów” (Skryba– to człowiek zajmujący się ręcznym
kopiowaniem, przepisywaniem, np. zwojów Tory).
Dzień 8: Dla lepszego zrozumienia położenia i kształtu
Jerozolimy w czasach życia Jezusa i Najświętszej
Marii Panny warto obejrzeć Makietę Jerozolimy z
okresu Drugiej Świątyni, prezentowaną w Muzeum
Narodowym Izraela. Ciekawą wystawą w obrębie
Muzeum jest także Sanktuarium Księgi, w którym
przedstawiane są Zwoje znad Morza Martwego
(tak zwane Zwoje z Qumran). Przejazd do Betlejem*
i zwiedzanie Bazyliki Narodzenia Pańskiego oraz
Groty Mlecznej. Powrót do Jerozolimy, po drodze
zwiedzanie Grobu Racheli.
Istnieje możliwość zorganizowania warsztatów na
temat drzeworytnictwa i produkcji szkła.
56
*sprawdź komentarz na stronie 50
Dzień 9: Wcześnie rano wyjazd do Parku
Archeologicznego, usytuowanego u południowych
podnóży Wzgórza Świątynnego. Obejrzeć tu można
fragment monumentalnych schodów, z których
najprawdopodobniej korzystali Jezus i Jego Matka oraz
uczniowie. Wizyta na Wzgórzu Świątynnym (wejście
przez Bramę Marokańską). Następnie wizyta w
Kościele Św. Anny, który upamiętnia narodziny
Najświętszej Marii Panny i miejsce, w którym stał dom
jej rodziców, Świętych Anny i Joachima. Oglądanie
Sadzawki Betesda. Spacer wzdłuż Via Dolorosa,
ze zwróceniem szczególnej uwagi na stacje drogi
krzyżowej mające bezpośredni związek z Najświętszą
Marią Panną. Zwiedzanie Bazyliki Grobu Świętego
(Bazyliki Grobu Pańskiego), miejsca w którym według
tradycji Jezus został ukrzyżowany i pogrzebany.
W pobliskim luterańskim Kościele Zbawiciela podziwiać
można historyczne pozostałości pochodzącego z
czasów krzyżowców Kościoła Santa Maria Latina
(Matki Boskiej Romańskiej). Następnie zwiedzanie
Kościoła Św. Marka.
Istnieje możliwość zorganizowania warsztatów na
temat ceramiki oraz tradycyjnej kuchni regionalnej.
Dzień 10: Przejazd do Ain Karem, wioski, w której
Najświętsza Maria Panna odwiedziła swą kuzynkę
Elżbietę, matkę Św. Jana Chrzciciela. W miasteczku
znajduje się kilka ważnych z punktu widzenia
religijnego zabytków, takich jak Źródło Najświętszej
Marii Panny, z którego Matka Boska czerpała wodę;
Kościół Nawiedzenia, znajdujący się w miejscu, w
którym według podań stał dom Świętych Elżbiety
i Zachariasza; oraz Kościół Św. Jana Chrzciciela,
zbudowany ponad grotą, którą uznaje się za miejsce
narodzin świętego Jana. Przejazd z Jerozolimy do
Abu Gosz i wizyta w dwunastowiecznym Opactwie
Zmartwychwstania Najświętszej Marii Panny,
gdzie podziwiać można przepiękne i bardzo cenne
średniowieczne freski. Jeśli nie znalazły się wcześniej
w planie podróży, istnieje możliwość zwiedzania
klasztoru i zakonu w Beit Jamal, znajdującym się na
południe od Beit Szemesz i/lub Kaplicy Najświętszej
Marii Panny w Deir Rafat, na zachód od Beit Szemesz.
Plan krótkiej podróży pięciodniowej
Dzień 1: Wizyta w Nazarecie, mieście, w którym mieszkała
Święta Rodzina, i w którym wychowywał się Jezus.
Odwiedzenie najważniejszych miejsc upamiętniających
kluczowe wydarzenia z życia Najświętszej Marii Panny,
takich jak Bazylika Zwiastowania, gdzie zgodnie z
przekazem Ewangelii według św. Łukasza Archanioł
Gabriel ukazał się Marii; Kościół Św. Józefa, znajdujący
się w miejscu, w którym według tradycji stał warsztat
stolarski Św. Józefa; pobliskie Muzeum Franciszkańskie;
Źródło Najświętszej Marii Panny (Studnia Marii), z
której Matka Boska czerpała wodę. Wizyta w pobliskim
Międzynarodowym Centrum Maryjnym w Nazarecie.
Następnie przejazd do Kany Galilejskiej i zwiedzanie
Kościoła Pierwszego Cudu.
Istnieje możliwość zorganizowania warsztatów na temat
starożytnych rzemiosł i rolnictwa, wyciskania oliwy z
oliwek, produkcji wina oraz tradycyjnej kuchni regionalnej.
Dzień 2: Wyprawa do Kafarnaum, wioski rybackiej,
w której Jezus nadał imiona siedmiu spośród swoich
uczniów. Znajdują się tu Kościół Domu Św. Piotra i
starożytna Synagoga. Następnie przejazd do Tabgi i
tam zwiedzanie Bazyliki Rozmnożenia Chleba i Ryb,
stojącej w miejscu, w którym zgodnie z tradycją Jezus
nakarmił tłumy; zwiedzanie Góry Błogosławieństw oraz
kibucu Ginnosar, gdzie znajduje się «Łódź Jezusa»,
pochodząca z I wieku naszej ery łódź typowa dla terenu
Morza Galilejskiego, podobna do tej, której używał Jezus
i Jego uczniowie. Jeśli czas pozwoli, planowana jest
wizyta w jeszcze jednym miejscu związanym z tradycją
chrześcijańską i/lub wycieczka statkiem po Morzu
Galilejskim (grupy mogą zaplanować miejsce, w którym
wsiądą na pokład i z niego zejdą, długość podróży oraz,
na specjalne życzenie, dodatkowy postój na modlitwę,
studiowanie i czytanie Pisma Świętego).
Dzień 3: Oglądanie panoramy Jerozolimy ze szczytu
Góry Oliwnej. Spacer do Ogrodu Getsemani oraz do
Kościoła Grobu Najświętszej Marii Panny. Przejście
przez bramę Lwów (znaną także jako brama Św. Stefana)
na Stare Miasto w Jerozolimie i zwiedzanie Kościoła
Św. Anny. Spacer wzdłuż Via Dolorosa, ze zwróceniem
szczególnej uwagi na stacje drogi krzyżowej mające
bezpośredni związek z Najświętszą Marią Panną.
Zwiedzanie Bazyliki Grobu Świętego (Bazyliki Grobu
Pańskiego). Przejście wzdłuż Cardo (kolumnowej,
zorientowanej północ – południe, głównej ulicy rzymskiego
/ bizantyjskiego miasta), w kierunku Góry Syjon i wizyta
w Wieczerniku, a następnie w Zakonie Hagia Maria
na Górze Syjon (Opactwo Zaśnięcia Najświętszej Marii
Panny), które upamiętnia miejsce Zaśnięcia Matki
Boskiej. Przejście na Stare Miasto Jerozolimy przez
bramę Syjon i spacer w kierunku Ściany Zachodniej
(Ściany Płaczu). Jeśli czas pozwoli, wizyta w Parku
Archeologicznym, usytuowanym u południowych
podnóży Wzgórza Świątynnego. Oglądać tu można
fragment monumentalnych schodów, z których
najprawdopodobniej korzystali Jezus i Jego Matka oraz
uczniowie.
Istnieje możliwość zorganizowania warsztatów, pod
tytułem: „Tradycyjna żydowska sztuka skrybowania
tekstów”, a także na temat ceramiki oraz tradycyjnej
kuchni regionalnej.
Dzień 4: Zwiedzanie Parku Narodowego Miasta
Dawida, a następnie dla lepszego zrozumienia
położenia i kształtu Jerozolimy w czasach życia Jezusa
i Najświętszej Marii Panny warto obejrzeć Makietę
Jerozolimy z okresu Drugiej Świątyni, prezentowaną
w Muzeum Narodowym Izraela. Ciekawą wystawą w
obrębie Muzeum jest także Sanktuarium Księgi, w
którym przedstawiane są Zwoje znad Morza Martwego
(tak zwane Zwoje z Qumran). Przejazd do Betlejem*
i zwiedzanie Bazyliki Narodzenia Pańskiego oraz Groty
Mlecznej. Powrót do Jerozolimy, po drodze zwiedzanie
Grobu Racheli.
Istnieje możliwość zorganizowania warsztatów, na temat
tradycyjnych metod obróbki drewna oraz wyrobu szkła.
Dzień 5: Przejazd do Ain Karem, wioski, w której
Najświętsza Maria Panna odwiedziła swą kuzynkę
Elżbietę, matkę Św. Jana Chrzciciela. W miasteczku
znajduje się kilka ważnych z punktu widzenia religijnego
zabytków, takich jak Źródło Najświętszej Marii Panny,
z którego Matka Boska czerpała wodę; Kościół
Nawiedzenia, znajdujący się w miejscu, w którym
według podań stał dom Świętych Elżbiety i Zachariasza;
oraz Kościół Św. Jana Chrzciciela, zbudowany ponad
grotą, którą uznaje się za miejsce narodzin świętego
Jana. Przejazd z Jerozolimy do Abu Gosz i wizyta w
dwunastowiecznym Opactwie Zmartwychwstania
Najświętszej Marii Panny, gdzie podziwiać można
przepiękne i bardzo cenne średniowieczne freski.
Jeśli czas pozwoli w planie podróży zawrzeć można
także zwiedzania klasztoru i zakonu w Beit Jamal,
znajdującym się na południe od Beit Szemesz oraz
Kaplicy Najświętszej Marii Panny w Deir Rafat, na
zachód od Beit Szemesz.
57
Praktyczne informacje na temat Izraela
Więcej informacji a także linki do licznych serwisów internetowych
znaleźć można na stronie internetowej Ministerstwa Turystyki
Izraela: www.goisrael.com. Dodatkową pomoc uzyskać można
w Rządowych Centrach Informacji Turystycznej Izraela (Israel
Government Tourist Offices), których adresy znajdują się na
podanej powyżej stronie internetowej.
Hotele
W Izraelu znajdują się setki hoteli oferujących szeroki wybór
miejsc zakwaterowania, odpowiadających różnorodnym
wymaganiom, celom i budżetom. Od niewielkich skromnych
pokoi po pięciogwiazdkowe, luksusowe apartamenty. Ceny różnią
się w zależności od standardu i sezonu. Ceny usług hotelowych
podawane są w dolarach (USD).
Większość hoteli w Izraelu posiada zaplecze konferencyjne, różnej
wielkości sale przeznaczone do każdego typu zgromadzeń, sprzęt
audiowizualny, tłumaczy, zaplecze techniczne i komunikacyjne,
dostęp do szybkiego bezprzewodowego Internetu oraz do maila
i telefonów komórkowych, a także miejsce i sprzęt pozwalający
na organizowanie wystaw. Z powodu rosnącego znaczenia rynku
konferencyjnego w Izraelu większość nowoczesnych hoteli posiada
niezwykle bogate zaplecze konferencyjne.
Informacje na temat wielu miejscowości wypoczynkowych,
SPA, hoteli, kibuców oraz lokalnych i międzynarodowych sieci
hotelowych, można obecnie znaleźć w Internecie. Dostępne są
w językach hebrajskim i angielskim, czasami także w innych.
Rezerwacji miejsc noclegowych także można dokonywać za
pośrednictwem Internetu.
Hotele w kibucach
Kibuc (rodzaj osadnictwa zbiorowego) jest typowo izraelskim
doświadczeniem społecznym. Większość z 280 kibucy, rozsianych
po całym kraju, zajmuje się uprawą roli, jednak część z nich zmieniała
klasyfikację i rozpoczęła działalność ukierunkowaną przemysłowo.
Kilka takich osiedli, głównie w północnej i środkowej części kraju,
założyło na swym terenie ośrodki hotelowe, zapewniając turystom
możliwość poznania lokalnego, acz dobrze znanego na świecie
stylu życia. Proponują spędzanie wakacji w miłej, spokojnej,
nieformalnej atmosferze i podziwianie przepięknych okolicznych
krajobrazów. Gdzieniegdzie wziąć można udział w specjalnych
programach wieczornych prezentujących życie w kibucu.
Ośrodki wczasowe
Doskonałe warunki zakwaterowania znaleźć można w miejscowościach
wypoczynkowych rozsianych po całym kraju. Oferują one szeroką
gamę atrakcji sportowych. Wśród nich sporty wodne, takie jak
pływanie, narty wodne, nurkowanie czy żeglowanie. Ponadto
można także jeździć konno, grać w tenisa, jak również korzystać
z licznych ofert wycieczkowych oraz wieczornych programów
rozrywkowych. Skierowane głównie do młodzieży, kładące nacisk
na zajęcia na świeżym powietrzu oraz nieformalne spędzanie
wolnego czasu, ośrodki tego typu w większości otwierają swe
podwoje jedynie w miesiącach letnich.
Hostele
Stowarzyszenie Schronisk Młodzieżowych w Izraelu (The Israel Youth
Hostels Association - IYHA), będące członkiem Międzynarodowego
Stowarzyszenia Schronisk Młodzieżowych, prowadzi 22 hostele w
całym kraju, przeznaczone dla gości w każdym wieku. Wszystkie
58
ośrodki oferują miejsca noclegowe, a większość z nich zapewnia
także posiłki lub dostęp do samoobsługowej kuchni. Hostele
oferują także udogodnienia pozwalające na pobyt rodzin, dostępne
dla rodziców podróżujących z przynajmniej jednym dzieckiem.
Rezerwacji indywidualnych dokonywać należy bezpośrednio w
danym hostelu, natomiast rezerwacje grupowe przyjmowane są
i realizowane za pośrednictwem IYHA.
Szkółki terenowe
Towarzystwo Ochrony Przyrody w Izraelu (The Society for the
Preservation of Nature in Israel – SPNI), prowadzi sieć ponad
15 szkółek terenowych na terenie całego kraju. Każda z nich
specjalizuje się w zachowywaniu historii naturalnej i ekologii
typowych dla danego regionu. Większość z nich oferuje także bazę
noclegową dla turystów, a także salę jadalną i inne usługi. Szkółki
terenowe, znajdujące się zazwyczaj z dala od gęsto zaludnionych
regionów kraju, proponują także udział w niekonwencjonalnych,
pełnych wyzwań wycieczkach, po malowniczych pustynnogórskich terenach.
Kwatery prywatne
Bed & Breakfast (B&B) to jeden z najszybciej rozwijających
się sektorów gospodarki turystycznej Izraela, obsługujący
rynki zarówno lokalne, jak i międzynarodowe. Wiele kibuców i
moszawów w całym kraju świadczy tego typu usługi. Ta dziedzina
usług turystycznych rozwija się także na terenie licznych wiosek
arabskich. B&B zapewnia usługi dostosowane do wymagań i
zasobności portfela wszystkich rodzajów turystów. Wiele tego
typu ośrodków wykształciło swoje motywy przewodnie, oferując
jazdę konną czy możliwość uprawiania sportów. Jeszcze inne
proponują atrakcje regionalne w stylach różnych narodów.
Miejsca świadczące usługi Bed & Breakfast bez trudu znaleźć
można w internecie.
Pokoje do wynajęcia
W szybkim tempie rośnie liczba gospodarstw rolnych w Izraelu
oferujących turystom pokoje do wynajęcia za przystępną cenę.
Uzdrowiska
Unikalna kombinacja czynników terapeutycznych, takich jak bogate
w minerały Morze Martwe, lecznicze błoto, siarkowe źródła termalne
oraz łagodny, słoneczny i niezwykle suchy klimat, doprowadziła do
powstania na terenie Izraela czynnych przez cały rok uzdrowisk,
znanych na świecie już od czasów starożytnych.
Większość tego typu ośrodków znajduje się nad Morzem
Galilejskim (i zlokalizowana jest na wysokości 220 m / 655
stóp poniżej poziomu morza) oraz nad Morzem Martwym (i
zlokalizowana jest na wysokości 416 m / 1365 stóp poniżej
poziomu morza). Uzdrowiska w Izraelu, oferując różnorodne
warunki zakwaterowania oraz bogate zaplecze wypoczynkowe,
zapewniają turystom doskonałe warunki i metody leczenia licznych
chorób i dolegliwości.
Chrześcijańskie schroniska turystyczne
Liczne instytucje reprezentujące różne odłamy chrześcijaństwa
oferują zakwaterowanie na terenie należących do nich obiektów
religijnych. Plasują się one w niskich i średnich zakresach
cenowych.
Dodatkowe informacje na temat schronisk turystycznych i
działalności kościołów dostępne są w Chrześcijańskim Centrum
59
60
61
Wycieczki zorganizowane
Licencjonowane agencje turystyczne organizują liczne grupy
wycieczkowe poruszające się po kraju klimatyzowanymi autokarami
lub minibusami. Programy podróży oraz ceny ustalane są w oparciu o
wytyczne Ministerstwa Turystyki Izraela, tak, aby zapewnić turystom
możliwość zrealizowania szeroko zakrojonego planu zwiedzania
w komfortowych warunkach. Półdniowe, jednodniowe i dłuższe
wycieczki organizowane przez wyspecjalizowane instytucje łączą
najczęściej podróżowanie z aktywnością na świeżym powietrzu.
W sezonie grupy wyruszają regularnie z większych miast kraju
i popularnych uzdrowisk oraz miejscowości wypoczynkowych.
Wszystkim zorganizowanym grupom wycieczkowym towarzyszy
licencjonowany przewodnik, władający biegle kilkoma językami i
identyfikujący się wydaną przez władze odznaką „Licencjonowanego
Przewodnika Turystycznego”.
Mniejsze grupy mogą wynająć licencjonowanego kierowcę –
przewodnika oraz limuzynę lub minibusa, oznaczonego czerwoną
odznaką wydawaną przez Ministerstwo Turystyki Izraela.
Agencje podróży i biura turystyczne dysponują szczegółowymi
planami podróży, listami cen i rozkładami jazdy środków
transportu.
Większość instytucji publicznych, takich jak WIZO, Hadassah,
uniwersytety i Kneset (Parlament Izraela) oferuje zwiedzanie z
przewodnikiem oraz inne atrakcje turystyczne. Władze większych
miast organizują natomiast zorganizowane zwiedzanie tych
metropolii, także w towarzystwie wykwalifikowanego przewodnika.
Szczegółowe informacje uzyskać można we wszystkich większych
hotelach.
Tydzień pracy w Izraelu
Tydzień pracy w Izraelu trwa od niedzieli do czwartku, weekend
natomiast obejmuje piątek i sobotę. Większość przedsiębiorstw
i instytucji zamykana jest w piątkowe popołudnie, przed
rozpoczęciem Szabatu, żydowskiego święta rozpoczynającego
się o zachodzie słońca w piątek, a kończącego w sobotę po
zapadnięciu zmroku. Muzułmanie i chrześcijanie także obchodzą
swoje święta (dni wolne od pracy), przypadające odpowiednio
na piątek i niedzielę.
Języki
Hebrajski i arabski są dwoma funkcjonującymi w Izraelu językami
urzędowymi. Trudno jednak znaleźć Izraelczyka, który nie mówiłby
przynajmniej w jednym obcym języku. Kraj ten stanowi tygiel
kulturowy, a jego obywatele wywodzą się z każdego niemal
kraju na kuli ziemskiej i najczęściej mówią także w języku kraju
pochodzenia. Niemal wszystkie znaki drogowe, nazwy sklepów i
restauracji, nazwy potraw w menu, przewodniki i inne przeznaczone
dla turystów materiały występują w języku angielskim.
Waluta i przepisy celne
Obowiązującą w Izraelu walutą jest nowy izraelski szekel (NIS),
w skrócie, po prostu szekel (liczba mnoga w języku hebrajskim
to „szkalim”, a po polsku „szekle”). Jeden szekel to 100 agorot
(liczba pojedyncza: „agora”). Funkcjonują banknoty o nominałach:
20, 50, 100 i 200 szekli, monety natomiast, to 10, 5, 2, 1, 1\2
szekla oraz 10 agorot.
Niemal każdy bank w Izraelu oferuje usługę wymiany walut. Większość
z nich otwarta jest od niedzieli do czwartku, od godziny 8:30.
Różne są natomiast godziny zamknięcia. Niektóre banki czynne są
także w piątki rano. Wszystkie natomiast są zamknięte w piątki po
południu, w soboty oraz w większość świąt żydowskich. Pieniądze
62
wymienić można także w operujących na terenie kraju kantorach,
obecnych w większości większych i mniejszych miast. Ważne,
aby pamiętać, że instytucje te nie honorują czeków podróżnych.
Operacje w obcej walucie przeprowadzane w niedziele bazują na
średnim kursie wymiany z poprzedzającego piątku.
Każdy, turysta czy obywatel, przywożący do Izraela urządzenie
elektroniczne warte więcej niż równowartość 200 USD musi
przejść kontrolę celną.
Pełnoletni turyści mogą wwieźć na teren Państwa Izrael zakupione
w strefie bezcłowej towary w postaci: 250 papierosów lub 250
gram produktów tytoniowych, 2 litrów wina i 1 litra napojów
alkoholowych oraz 250 miligramów perfum. Nie wolno wwozić
na teren Państwa Izrael zwierząt, roślin, broni, świeżego mięsa i
surowców, nie posiadając uzyskanego wcześniej odpowiedniego
zezwolenia.
Klimat i ubiór
Pakując się na podróż do Izraela należy wziąć pod uwagę klimat
tego kraju. Pomimo, iż przez większość roku jest tu ciepło i
słonecznie, miesiące zimowe mogą być zimne, szczególnie w
górach i w nocy. Zima jest także sezonem deszczowym, należy więc
pamiętać o odpowiednim na taką aurę stroju. Kilka praktycznych
uwag dotyczących ubioru: nie wolno zapominać o nakryciu głowy i
okularach przeciwsłonecznych, szczególnie jeśli planuje się spędzać
czas na wolnym powietrzu, doskonałym pomysłem są także wygodne
buty. Skromny strój i nakrycie głowy przydać się mogą podczas
zwiedzania miejsc kultu, ponieważ turyści w stroju nie zakrywającym
ramion i kolan nie będą wpuszczani do tego typu obiektów.
Prowadzenie samochodu w Izraelu
Wszyscy turyści zamierzający prowadzić samochód w Izraelu
zobowiązani są posiadać ważny dokument prawa jazdy (lokalny
lub międzynarodowy). W Izraelu obowiązuje ruch prawostronny,
a znaki drogowe w większości miejsc występują w językach
hebrajskim i angielskim, a także, w niektórych regionach, w
języku arabskim. Znaki drogowe odpowiadają standardom
międzynarodowym.
Ograniczenia prędkości obowiązujące na izraelskich drogach
wynoszą od 90 do 110 km na godzinę na autostradach
międzymiastowych, 80 km na godzinę na drogach międzymiastowych
oraz 50 km na godzinę w terenie zabudowanym. Obowiązkowe
jest zapinanie pasów bezpieczeństwa, zarówno w przypadku
kierowców, jak i pasażerów, siedzących tak z przodu, jak i z tyłu
pojazdu. Dzieciom poniżej 14 roku życia nie wolno podróżować
na przednim siedzeniu.
Izraelskie Koleje Państwowe oferują regularny przewóz pasażerów
na trasach łączących główne miasta kraju. Informacje o trasach
podróży, rozkładzie jazdy i cenach biletów znaleźć można na stronie
internetowej Izraelskich Kolei Państwowych: www.rail.co.il
Podróż z i na lotnisko
Większość turystów przybywających do Izraela, ląduje na lotnisku
Ben Guriona, położonym w pobliżu autostrady łączącej Tel Awiw
z Jerozolimą. Ci, którzy przemieszczają się dalej na własną rękę,
a nie chcą korzystać z taksówek, mogą pojechać autobusem
lub linią kolejową łączącą bezpośrednio lotnisko Ben Guriona z
centralnymi punktami na terenie całego kraju. Funkcjonują także
autobusowe połączenia wahadłowe pomiędzy lotniskiem a licznymi
hotelami, zarówno w Tel Awiwie, jak i w Jerozolimie.
Jeśli chodzi o podróż na lotnisko, to wiele korporacji taksówkowych
oferuje przewóz osób na wybranej trasie, 24 godziny na dobę. Istnieją
dwa rodzaje tego typu usług, jedne maja charakter indywidualny,
drugie – zbiorowy i kursują z Jerozolimy, Tel Awiwu i Hajfy.
Sklepy
W dużych miastach w Izraelu sklepy są najczęściej czynne od
niedzieli do czwartku, w godzinach od 9:00 do 19:00. Niektóre
mniejsze sklepiki osiedlowe nadal mają zwyczaj zamykania się
na czas sjesty, od 13:00 (lub 14:00) do 16:00.
W ostatnich kilku latach liczne duże centra handlowe pojawiły się
na terenie całego kraju. Ich godziny otwarcia z reguły są dłuższe.
Niemniej jednak w piątki wszystkie sklepy zamykane są zazwyczaj
około godziny 14:00 – 15:30, a interesy w dzielnicach żydowskich
pozostają zamknięte przez całą sobotę.
Muzea
Godziny otwarcia poszczególnych muzeów są bardzo różne.
Niektóre placówki otwarte są także w soboty.
Urzędy pocztowe
Większość urzędów pocztowych otwarta jest od niedzieli do
czwartku, od godziny 8:30. Pozostają otwarte, zależnie od dnia,
do godziny 12:30 – 13:30. Popołudniowe godziny otwarcia zależą
od danego urzędu. Niektóre sieci otwarte są od godziny 15:30
do 18:00. W urzędach pocztowych można także dokonywać
wymiany walut oraz realizować szybkie zagraniczne transfery
pieniężne.
Karty kredytowe
Większość sklepów, restauracji i hoteli w Izraelu akceptuje płatności
kartą płatniczą / kredytową. Najpopularniejsze karty płatnicze to:
Visa, EuroCard/MasterCard, Diners Club i American Express.
VAT
Podatek od towarów i usług wynosi w Izraelu 16%. Jeśli nie
stwierdzono inaczej, suma na rachunku zawiera doliczony
podatek VAT, chociaż turyści zagraniczni, regulujący rachunki w
obcej walucie, zwolnieni są z płacenia tego podatku w przypadku
rachunków hotelowych, towarów zakupionych podczas lotów,
zorganizowanych wycieczek oraz wynajmu samochodu, niezależnie
od tego, czy wynajem obejmuje także usługi szofera.
Turyści, używający obcej waluty i kupujący w sklepach znajdujących
się na liście Ministerstwa Turystyki Izraela towary o wartości
przekraczającej równowartość 50 USD, uprawnieni są do zniżki
w wysokości 5% oraz do wystąpienia o zwrot zapłaconego
podatku VAT. Zwrot podatku VAT odbywa się na lotnisku Ben
Guriona, tuż przed opuszczeniem terytorium Izraela. W celu
otrzymania zwrotu należy pokazać urzędnikowi bankowemu w
hali odlotów lotniska Ben Guriona zapakowany w przezroczystą
torbę zakupiony, nieużywany towar, wraz z dowodem zakupu.
Urzędnik bankowy otworzy zalakowaną torbę, porówna jej
zawartość z dowodem zakupu i zwróci zapłacony podatek VAT w
dolarach amerykańskich Suma podatku zostanie zaokrąglona do
1 USD i pomniejszona o kwotę prowizji bankowej. Na wszystkich
lotniskach, poza portem lotniczym Ben Guriona, sprawą zajmują
się izraelscy urzędnicy celni, a zwrócona kwota przesłana zostanie
na adres domowy wnioskodawcy.
Strefa czasowa
Czas obowiązujący w Izraelu to 2 godziny później w stosunku do
GMT (z ang. Greenwich Mean Time, czyli czasu uniwersalnego)
oraz 7 godzin później w stosunku do Eastern Standard Time
(Znormalizowanego Czasu Północnoamerykańskiego).
W miesiącach letnich, czyli w czasie obowiązywania czasu letniego,
różnice czasowe w odniesieniu do GMT i Eastern Standard Time
mogą ulegać zmianom.
Taksówki
Zgodnie z prawem w Izraelu wszystkie taksówki muszą być
wyposażone w taksometry, które bezwzględnie należy stosować
na wszystkich trasach lokalnych. Zarejestrowane taksówki są białe,
mają znak „taxi” na dachu pojazdu oraz numer licencji wypisany
na drzwiach. Pasażer może poprosić o wydruk z taksometru.
Urządzenia mogą działać według trzech różnych stawek. Stawka
podstawowa plus dodatkowa opłata za zamówienie taksówki przez
telefon, stawka podstawowa plus dodatkowa opłata za przejazd w
sobotę, święto lub w nocy (w godzinach od 21:00 do 5:30). Trzeci
rodzaj opłaty dodatkowej dotyczy bagażu. Stawki za przejazdy
międzymiastowe są z góry ustalone i znajdują się w cenniku, który
taksówkarz musu udostępnić na żądanie pasażera. W Izraelu nie
ma zwyczaju dawania napiwków kierowcom taksówek.
Napiwki
Dawanie napiwków jest niewątpliwie standardem w Izraelu,
jednak powszechnie przyjęta norma 10% zdaje się być stawką
dość niską. Koszt obsługi może zostać doliczony do rachunku
w restauracji, ale jeśli nie, oczekuje się, że klient doda napiwek.
W wyższej klasy punktach usługowych, jego wysokość ustaliła
się na poziomie 12-15%.
Zwyczaje religijne
Z wyjątkiem wschodniej części Jerozolimy, Hajfy i Nazaretu,
transport publiczny nie funkcjonuje w czasie Szabatu, to znaczy
od zachodu słońca w piątek do zapadnięcia zmroku w sobotę.
Te same zasady dotyczą świat żydowskich. Niemniej jednak
taksówki i w niektórych miastach zbiorowy przewóz osób, czyli tak
zwany „szerut”, pracują także w czasie szabatów i świąt. Wyjątek
stanowi Jom Kipur, czyli tak zwany Sądny Dzień (najważniejsze
święto judaizmu, dzień postu i pokuty), kiedy to żadne pojazdy
mechaniczne (poza pojazdami ratowniczymi, jak karetki pogotowia)
nie poruszają się po ulicach miast.
Niemal wszystkie większe hotele w Izraelu działają pod nadzorem
rabinicznym, co oznacza, że jest w nich serwowane jedynie
jedzenie koszerne, przygotowane zgodnie z żydowskimi
zasadami żywienia.
Wokół hoteli znaleźć można natomiast doskonałe, wysokiej klasy
restauracje, z których jedne serwują jedzenie koszerne, inne zaś
nie. W większych miastach funkcjonują restauracje, które pozostają
otwarte w trakcie Szabatu, ale te nie są koszerne.
W dzielnicach i regionach zamieszkałych przez arabską część
populacji centra handlowe, sklepy, restauracje i kawiarnie otwarte
są w czasie Szabatu i większości świąt żydowskich. Odwiedzając
chrześcijańskie, muzułmańskie, druzyjskie czy bahaickie dzielnice i
obiekty należy wcześniej zorientować się w kwestiach dotyczących
lokalnych zwyczajów religijnych, świąt oraz ich obchodów.
Napięcie elektryczne
W Izraelu napięcie elektryczne wynosi 220 woltów, 50 Hz,
jednak apartamenty w hotelach wyposażone są we wbudowany
transformator dla maszynek do golenia działających w napięciu
110 woltów. Większość gniazdek w Izraelu posiada wejście na
trójdzielną wtyczkę, ale różni się ona od tych występujących
w Europie czy w Wielkiej Brytanii. Zaleca się więc turystom
przybywającym do Izraela i chcącym tu używać przywiezionego
z domu sprzętu elektrycznego, zabranie ze sobą odpowiedniej
przejściówki.
63
Więcej informacji oraz adresy przedstawicielstw
Ministerstwa Turystyki Izraela za granicą na stronie:
www.goisrael.pl
Ministerstwo Turystyki Izraela
Ul. Bank of Israel 5
Skrzynka pocztowa 1018 Jerozolima 91000
Tel. 972-2-666-4200 , Fax. 972-2-666-4451
[email protected]
Pielgrzymka do Ziemi Świetej
Śladami Najświętszej Marii Panny
Tekst: Avner Goren
Konsultacja: Fr. Lionel Goh, Franciscan Friar
Redakcja: Lina Haddad, Ministry of Tourism Quality Translations (QT)
Projekt graficzny: GRAFICOT / Raffi Tiran
Zdjęcia: Mordagan, Itamar Grinberg, Pascal Hoffmann, Albatross, Avnisan
Mapy: Blustein Maps & more
Wydane w Izraelu, 2012
Cat. No. 122/15
© Wszelkie prawa zastrzeżone – Ministerstwo Turystyki Państwa Izrael
Wydane przez Ministerstwo Turystyki Państwa Izrael / New Media Marketing & Publications Division

Najświętszej Marii Panny

Transkrypt

Podobne dokumenty

Relacja z wycieczki do Karlskrona (19

sztuka gotycka - kultura i sztuka

inf 12