Rak sutka - jak się badać - Ginekolog Warszawa Zdrowa

Rak piersi
Czym jest rak piersi?
W wyniku błędu genetycznego komórki nowotworowe nabierają zdolności do nieograniczonych
podziałów. Innymi ważnymi cechami nowotworów złośliwych jest zdolność do tworzenia
przerzutów odległych i naciekania otaczających tkanek. Nowotwór złośliwy nie podlega
mechanizmom regulującym organizmu. Rak piersi jest w Europie najczęstszym nowotworem
złośliwym u kobiet. Jest również jedną
z najczęstszych przyczyn śmierci kobiet. Na raka piersi mogą
zachorować również mężczyźni. Rak piersi u mężczyzn stanowi
1% zachorowań wśród kobiet. W Stanach Zjednoczonych
i w wielu krajach Europy pomimo stale rosnącej
zapadalności śmiertelność z powodu raka piersi uległa
istotnemu zmniejszeniu. Stało się to możliwe dzięki
wdrożeniu programów wczesnego wykrywania
i zapewnieniu dostępności do nowoczesnego,
skojarzonego leczenia. Rak piersi najczęściej rozwija
się w górnym zewnętrznym kwadrancie (górna część
piersi położona najbliżej ramienia). Guz nowotworowy
wzrasta powoli i dopiero po kilku latach, nawet
po 8, osiąga średnicę około 1 centymetra i wówczas
może być odkryty za pomocą dotyku. Komórki
nowotworowe mogą oddzielać się od guza
pierwotnego i rozprzestrzeniać drogą krwi, naczyń
chłonnych a także bezpośrednio przez ciągłość.
Dzięki temu mechanizmowi komórki rakowe
mogą dotrzeć do płuc, wątroby kości i innych
narządów. Powstanie zmian nowotworowych
w innych narządach z komórek raka piersi
nazywamy przerzutami.
Typy raka piersi
Raki piersi dzielą się na dwie podstawowe grupy:
1. Raki przedinwazyjne
2. Raki inwazyjne czyli naciekające.
obojczyk
Rak przewodowy przedinwazyjny ogranicza
się do przewodu mlekowego. Jeżeli występuje
w czystej postaci bez domieszki raka inwazyjnego nie powoduje powstania przerzutów
i rokowanie w tym typie raka jest bardzo dobre.
Rozpowszechnienie wykonywania przesiewowych badań mammograficznych spowodowało coraz częstsze wykrywanie tej postaci raka.
żebra
mięsień piersiowy
większy
zraziki
przewód
Zrazikowy rak przediwazyjny jest rozrostem obejmującym końcowe odcinki układu
zrazikowo-pęcherzykowego. Zmiana ta w ścisłym tego słowa znaczeniu nie jest uważana
za nowotwór złośliwy. Jej wystąpienie związane jest z podwyższonym ryzykiem
zachorowania na inwazyjnego raka piersi. Rak ten może powstać w tej samej piersi,
w której rozpoznano zrazikowego raka przedinwazyjnego, jak i w piersi przeciwnej.
więzadła podtrzymujące
Najczęstszym typem raka naciekającego jest przewodowy rak naciekający. Nowotwór ten rozwija się
z przewodu mlekowego, przekracza jego ścianę
i nacieka okoliczne tkanki. Komórki raka mogą
dostawać się do naczyń krwionośnych i limfatycznych. Rak naciekający może rozwinąć się ze
zrazików. Nosi wówczas nazwę raka zrazikowego.
tłuszcz
mięsień trójgłowy ramienia
węzły pachowe boczne
Diagnostyka raka piersi
węzły szczytu pachy
węzły pachowe środkowe
węzły podobojczykowe
węzły szyjne
dolne głębokie
mięsień
piersiowy większy
węzły podłopatkowe (tylne)
Najistotniejszym czynnikiem rokowniczym u chorych na raka piersi jest wielkość guza pierwotnego. Im zmiana nowotworowa jest mniejsza tym
większe są szanse na wyleczenie. Najlepszą metodą wykrywania raka piersi jest mammografia rentgenowska. Może spełnić ona swoją rolę, jeżeli
uzyskuje się bardzo dobrą jakość zdjęć oraz gdy wszystkie czynności wykonywane przez personel pracowni mammograficznej podlegają stałym
procedurom kontroli jakości. Z innych badań znaczenie dla wykrywania raka piesi ma ultrasonografia. Podstawowym warunkiem potwierdzenia
rozpoznania raka jest uzyskanie mikroskopowego potwierdzenia obecności raka.
Badanie mikroskopowe stanowi pewne potwierdzenie rozpoznania raka.
Leczenie może być podejmowane jedynie u tych chorych, u których uzyskano
rozpoznanie mikroskopowe. Materiał do badania mikroskopowego powinien
być pobrany przed podjęciem leczenia. Istotną rolę we wczesnym
wykrywaniu raka piersi pełni regularne samobadanie.
Samokontrola piersi
mięsień obły większy
węzły
piersiowe
wewnętrzne
splot otoczki
brodawkowej
sutka
mięsień najszerszy grzbietu
mięsień zębaty przedni
Określenie stopnia zaawansowania raka
U wszystkich chorych z mikroskopowym rozpoznaniem raka należy ustalić stopień klinicznego zaawansowania. Określenie stopnia
klinicznego zaawansowania ma na celu ustalenie anatomicznego zasięgu choroby. Ocenę stopnia zaawansowania prowadzi się według
skali TNM. Cecha T (tumor – łac. = guz) oznacza guz pierwotny, cecha N (nodules – łac. = węzły chłonne) oznacza regionalne czyli
pachowe i nadobojczykowe węzły chłonne, cecha M (metastases – łac. = przerzuty) oznacza przerzuty odległe.
Najlepszym momentem do przeprowadzenia samokontroli jest
tydzień po ustąpieniu krwawienia miesięcznego. Jeśli masz
nieregularne cykle miesięczne, wykonuj samoocenę piersi tego
samego dnia każdego miesiąca.
1. Stań przed lustrem. Porównaj obie piersi, zwracając uwagę
na kształt i wielkość. Różnica w wielkości nie musi być
czymś niezwykłym. Zwróć uwagę na jakiekolwiek nieprawidłowości, jak wydzielina z sutków, marszczenie,
zaciąganie i złuszczenie się skóry lub zmianę
w wielkości i kształcie. Oglądaj te same miejsca
przy różnym ułożeniu ramion.
2. Unieś lewe ramię. Przy pomocy opuszek
trzech palców prawej dłoni dotykaj lewej
piersi powoli, uważnie i w zdecydowany
sposób. Zacznij od zewnętrznego brzegu;
przyciskając cały czas, zataczaj małe
kółka dookoła piersi. Pamiętaj aby
zbadać całą pierś a także obszar
od dołu pachowego do obojczyka
i poniżej piersi.
3. Delikatnie ściśnij pierś obserwując, czy nie pojawi
się jakakolwiek wydzielina.
4. Powtórz czynności 2 i 3 odnośnie piersi prawej.
5. Powtórz czynności 2 i 3 dla obu piersi w pozycji leżącej.
W trakcie badania należy leżeć płasko na plecach z ręką
uniesioną nad głową oraz z poduszką lub złożonym
ręcznikiem podłożonym pod bark po stronie badanej piersi.
Pozycja ta spłaszcza pierś i czyni ją łatwiejszą
do skontrolowania.
Mammografia
Stopień I
Stopień II
Guz pierwotny (T) poniżej 2 cm; Guz pierwotny (T) większy
niż 2 cm ale mniejszy niż 5 cm;
Węzły chłonne (N)
Węzły chłonne (N) bez przerzubez przerzutów;
tów lub zawierają przerzuty;
Przerzuty odległe (M)
Przerzuty odległe (M) bez przebez przerzutów.
zrzutów.
Stopień III
Guz pierwotny (T) większy
niż 5 cm;
Węzły chłonne (N) zawierają
przerzuty;
Przerzuty odległe (M) bez
przezrzutów.
Stopień IV
Guz pierwotny (T) o dowolnym wymiarze;
Węzły chłonne (N) wolne
od przerzutów lub zawierają
przerzuty;
Przerzuty odległe (M) występują.
Biopsja
Mammogram to zdjęcie radiologiczne
Rozpoznanie raka piersi ustala się na podstawie oceny
piersi. Badanie to umożliwia wykrycie
stanu klinicznego, badania mammograficznego i/lub
ultrasonograficznego oraz badania mikroskopowego
bardzo małej, niewyczuwalnej ręką zmiany
nowotworowej. Rokowanie w takim
materiału pobranego z guza lub radiologicznie podejrzanej
przypadku jest lepsze niż przy zmianach
zmiany. Istnieje kilka możliwości uzyskania materiału
większych,
wyczuwalnych
badaniem
do badania mikroskopowego. Biopsja aspiracyjna
palpacyjnym. Zaleca się wykonywanie
cienkoigłowa – zabieg polega na pobraniu materiału
z guza za pomocą igły i strzykawki. W obszar zmiany
corocznych badań mammograficznych u
wszystkich kobiet powyżej 49. roku życia.
wprowadza się cienką igłę a następnie przez aspirację
W grupie kobiet pomiędzy 40. a 49. rokiem
pobierane są komórki z guza. Biopsja gruboigłowa
życia należy zebrać dokładny wywiad i
– zabieg ten polega na wprowadzeniu do guza, po
informacje na temat czynników ryzyka
uprzednim znieczuleniu, grubszej igły. W wyniku tej
biopsji uzyskuje się do badania fragment tkanki guza
zachorowania na raka piersi. W zależności
w postaci „wałeczka”. Biopsja chirurgiczna otwarta
od czynników ryzyka należy podjąć decyzje
o wykonywaniu badań mammograficznych
– zabieg polega na pobraniu po uprzednim znieczuleniu
co 12-24 miesiące. Kobiety z rodzin
fragmentu guza. W przypadku podejrzanych zmian
wysokiego ryzyka dziedzicznego raka
niewyczuwalnych biopsje wykonuje się pod kontrolą
piersi
powinny być objęte intensywną, regularną opieką badania ultrasonograficznego lub mammograficznego.
Jeżeli podejrzana zmiana jest bardzo mała usuwa się wówczas całość podejrzanego obszaru.
w zależności od indywidualnego ryzyka zachorowania.
Przyczyny raka piersi
Objawy raka piersi
Leczenie raka piersi
Przyczyny powstawania raka piersi nie są
Najczęstszym objawem jest niebolesny guz lub
zgrubienie w obrębie gruczołu piersiowego.
Nie każdy guz piersi jest rakiem. Większość
guzów i zgrubień w obrębie piersi nie jest
nowotworem złośliwym. Do najważniejszych
objawów raka piersi zalicza się:
• niebolesny guz lub zgrubienie
w obrębie piersi;
• zmiana kształtu lub symetrii piersi;
• wciągnięcie lub zmiana kształtu
brodawki;
• wyciek z brodawki;
• zmiany na skórze piersi, takie jak:
zmiana koloru i ucieplenia, skórka
pomarańczy, owrzodzenie;
• obrzęk ramienia;
• ból.
W pierwotnym radykalnym leczeniu raka piersi znajdują zastosowanie metody miejscowe (chirurgia
i radioterapia) oraz metody systemowe (chemioterapia, hormonoterapia). Chirurgia. Zmodyfikowana
radykalna mastektomia - zabieg ten polega na usunięciu w jednym bloku guza pierwotnego wraz z piersią
i węzłami chłonnymi pachy. Operacja ta nadal jest najczęstszym sposobem leczenia naciekającego raka
piersi. Leczenie oszczędzające - może być przeprowadzone w przypadku pojedynczej zmiany o wymiarze nie
większym niż 3 cm. Warunkiem przeprowadzenia tego leczenia jest zapewnienie stałej współpracy chirurga
z radioterapeutą. Przy tej metodzie usuwa się w granicach tkanek zdrowych jedynie guz pierwotny. Większa
część piersi jest oszczędzona. Usunięte zostają również pachowe węzły chłonne. Pozostała część piersi jest
następnie napromieniana. We wczesnym zaawansowaniu raka piersi po zastosowaniu tej metody można
uzyskać wyniki leczenia porównywalne do wyników uzyskiwanych po mastektomii. Mastektomia prosta w przypadku tej operacji usuwana jest jedynie pierś. Pozostawione zostają pachowe węzły chłonne. Zabieg ten
bywa wskazany w przypadku raka przedinwazyjnego. U wszystkich chorych, u których wykonano mastektomię
możliwe jest wykonanie operacji rekonstrukcyjnej. W części przypadków mastektomia i rekonstrukcja mogą
być wykonane w czasie jednej operacji. Radioterapia. Metoda ta stanowi integralną część radykalnego
leczenia oszczędzającego. Po wykonaniu operacji, napromienia się pozostawioną część piersi. W okolicy,
w której znajdował się guz pierwotny dawka promieniowania jest podwyższana. U części chorych poddanych
mastektomii istnieją wskazania do przeprowadzenia leczenia promieniami. Wówczas napromieniana jest
ściana klatki piersiowej wraz z blizną pooperacyjną oraz okolica nadobojczykowa i pachowa. Systemowe
leczenie uzupełniające. Komórki nowotworowe mogą oddzielać się od guza pierwotnego i rozprzestrzeniać
drogą krwi a następnie wnikać do innych narządów. Proces ten zachodzi w czasie poprzedzającym rozpoznanie
i radykalne leczenie miejscowe.
znane.
Czynnikami zwiększającymi ryzyko
jego wystąpienia są:
• płeć żeńska - u mężczyzn rak piersi
występuje 100 razy rzadziej niż
u kobiet;
• występowanie raka piersi wśród
bliskich krewnych;
• wczesna pierwsza i późna ostatnia
miesiączka;
• bezdzietność;
• późny wiek pierwszego porodu;
• wieloletnie stosowanie HTZ;
• picie alkoholu;
• ekspozycja na promieniowanie
jonizujące.
schemat
samokontroli piersi
U części chorych w momencie rozpoznania oprócz zmian w samej piersi i regionalnych węzłach chłonnych
mogą występować mikroprzerzuty. Prawdopodobieństwo wystąpienia mikroprzerzutów rośnie w miarę
wzrostu zaawansowania miejscowego. Celem systemowego leczenia prowadzonego po radykalnym
leczeniu jest zniszczenie tych hipotetycznie istniejących zmian nowotworowych. W systemowym leczeniu
uzupełniającym zastosowanie znajduje chemioterapia i hormonoterapia. Leczenie hormonalne wskazane jest
w przypadku, gdy w komórkach raka stwierdzono występowanie receptorów dla estrogenów lub progestagenów.
Rehabilitacja. Rehabilitacja psychofizyczna stanowi integralną cześć leczenia raka piersi. Jej celem jest
zmniejszenie psychicznych i fizycznych skutków raka i jego leczenia. Do następstw psychicznych choroby
nowotworowej zalicza się lęk przed śmiercią i kalectwem, rozbiciem rodziny i utratą pozycji społecznej
i zawodowej. Następstwa fizyczne związane są z okaleczeniem spowodowanym operacją i z efektami ubocznymi
radioterapii i leczenia systemowego. Celem rehabilitacji psychicznej jest ograniczenie emocjonalnych skutków
choroby. Rehabilitacja fizyczna ma na celu przywrócenie sprawności fizycznej ograniczonej w skutek choroby
i następstw jej leczenia.
© 2001 Anatomical Chart Company, Skokie Illinois
Ilustracje: Liana Bauman MAMs, Konsultacja Ruth O’Regan, MD
© 2004 Wydawnictwo Libramed (for the Polish edition), 00-071 Warszawa,
ul. Krakowskie Przedmieście 67/2, tel. (22) 829-58-93-4, fax (22) 829-58-95,
http://www.libramed.com.pl. Tłumaczył Jacek Nowak, ISBN: 83-89154-22-6
Konsultacja naukowa: dr hab. n. med. Tadeusz Pieńkowski