Historia Parafii św. Wawrzyńca

Historia Parafii św. Wawrzyńca
Diamond Jubilee 1882-1957 Saint Lawrentius Parish,
Philadelphia, PA, p. 16-26. CAP at Orchard Lake.
Polscy imigranci w Philadelphii uczęszczali najpierw do kościołów niemieckich. Wnet jednakże
podjęto myśl stworzenia własnej parafii w Philadelphii. Dnia 29 stycznia, 1882, zebrała się mała
grupa Polaków celem zrealizowania tej myśli. Wybrano komitet, który sporządził spis Polaków
zamierzających zapisać się do polskiej parafii. Było ich 47 rodzin. Ta nieliczna grupa Polaków
zamieszkałych na południowej stronie miasta,—na Bridesburgu, w Camden i Phoenixville—stała
się założycielem pierwszej polskiej parafii we Philadelphii. W składzie tego komitetu znajdują się
następujące nazwiska: Ksawery Karczewski, Karol Drehmann, Jan Piotrowski, Jan Nep. Szweda,
Wojciech Nowak, Antoni Symboli, Stanisław Robaszkiewicz i Michał Ostrowski. Na następnym
posiedzeniu uchwalono wysłać delegatów do ówczesnego Arcybiskupa Wood z prośbą o erygowanie parafii. J. E. Ks. Arcybiskup okazał wielką życzliwość, przyrzekając spełnienie prośby. W
krótkim już czasie sprowadził z Brooklynu Ks. Juliana Dutkiewicza, który jednak niedługo bawił
w parafii. Na jego miejsce powołany został Ks. Emil Kattein.
KS. EMIL KATTEIN
Ks. Emil Kattein urodził się na Śląsku, 15 października, 1839 r. Z powodu prześladowania
Kościoła w kraju rodzinnym, zmuszony był szukać kształcenia w obcych krajach. Wstąpił do
Kolegium Misyjnego Św. Józefa w Mili Hill, w Londynie, i został wyświęcony dnia 19-go marca,
1876 r.
Po przyjeździe do Ameryki, pierwsza jego praca misyjna była pomiędzy murzynami w Baltimore, potem krótko pracował przy par. Św. Antoniego w Lancaster, Pa. Ponieważ był rodem ze
Śląska, znał język niemiecki i po trosze polski, sprowadzono go do parafii niemieckiej Św. Pawła,
w Reading, Pa., gdzie już było także i sporo Polaków.
Gdy Polacy w Philadelphii prosili Ks. Arcybiskupa Wood o księdza władającego językiem polskim, został przeznaczony do par. Św. Wawrzyńca w roku 1882. Wcześnie jednak załamało się
jego zdrowie. W maju 1887 r. zachorował na zapalenie opłucnej i z tej więc racji już wtenczas
przydzielono mu do pomocy nowo-wyświęconego kapłana w osobie Ks. Wojciecha Małuseckiego. Paląc się do służby we winnicy Pańskiej, Ks. Kattein nadwyrężył swe stargane siły i choroba
znowu wróciła, doprowadzając do śmierci przez atak sercowy dnia 19-go sierpnia. 1887 r. Umarł
w wieku 47 lat.
1
Zwłoki jego spoczywają na cmentarzu Odkupiciela Świata w dzielnicy Bridesburg, w Philadelphii, i piękny pomnik świadczy o wdzięczności Polonii dla tego pierwszego kapłana, który
zakończył swe życie w pracy dla Polaków. Wiele się on przysłużył Polonii Philadelphijskiej, będąc
dla niej pierwszym przewodnikiem na polu religijno-narodowym, a innych mieszkańców obznajmiał o istnieniu narodu polskiego i Polaków w tym mieście.
Ks. Kattein, ożywiony niezwykłą gorliwością około chwały Bożej i do¬bra dusz mu powierzonych, zajął się natychmiast zorganizowaniem parafii. Tytuł parafii, którym był pierwotnie św.
Krzyża, zamieniony został na św. Wawrzyńca.
Początkowo odprawiały się nabożeństwa w niemieckim kościele św. Bonifacego. Wkrótce
jednak wynajęto halę przy ulicach Norris i Sepviva, którą poświęcił Ks. Arcybiskup Patrick
John Ryan. Ta kaplica jednak okazała się niewygodna, gdyż znajdowała się na drugim piętrze;
na pierwszym piętrze były składy, a na trzecim mieściła się loża masońska. Niewygody jak i
niemiłe sąsiedztwo skłoniły Ks. Proboszcza i parafian do szukania gruntu, by na nim wznieść
kościół. To jednak było nie łatwe zadanie. Pamiętać, bowiem należy, że naówczas w okolicy, w
której znajduje się kościół św. Wawrzyńca, zwanej "Fishtown", mieszkali przede wszystkim tak
zwani "Orangemen", ludzie wrogo usposobieni do Kościoła katolickiego. Nienawiść ich była tak
wielka, że czasem doszło do walk ulicznych między nimi a katolikami. Wobec tego stanu rzeczy
było trudno wykupić z ich rąk teren pod budowę kościoła. Zawarte kontrakty z właścicielami
gruntów przy ul. Girard i Berks, oraz przy ul. Girard i Aramingo, dawniej Gunners' Run, zostały
przez właścicieli złamane, gdy dowiedzieli się, o jaki cel chodzi.
Grunt, na którym kościół stoi, wykupiony został dopiero z czwartej ręki. Z początku pobudowano na zlecenie Ks. Katteina tylko "basement", w którym urządzono kaplicę. Kaplicę poświęcił
Ks. Biskup Patrick John Ryan w r. 1885. Niedługo cieszył się Ks. Kattein swoim dziełem, gdyż już
w roku 1887 powołał go Pan Bóg po zasłużoną zapłatę do wieczności. Krótko przed śmiercią Ks.
Katteina przybył do pomocy nowo wyświęcony w Overbrook Ks. Wojciech Małusecki.
KS. WOJCIECH MAŁUSECKI
Ks. Wojciech Małusecki urodził się w Małopolsce dnia 10 listopada. 1860 r. Początkowe nauki
pobierał u Ojców Salezjanów w Polsce. Przyjechał do Stanów Zjednoczonych, jako młodzieniec
i wstąpił do seminarium diecezjalnego Św. Karola w Overbrook. Święcenia kapłańskie otrzymał
z rąk Arcybiskupa Ryan, 29 maja, 1887 r. Był on pierwszym polskim kapłanem wyświęconym w
tej diecezji.
Po wyświęceniu, jako młody kapłan, był przydzielony do parafii Św. Wawrzyńca, jako asystent. Po trzech miesiącach proboszcz tejże parafii umarł, a na jego miejsce został on wyznaczony
proboszczem.
Młody i energiczny kapłan wziął się od razu do pracy, by dalej prowadzić dzieło zapoczątkowane przez Ks. Katteina. Już następnego roku t.j. w 1888 założył szkołę parafialną, a w roku
1889 przystąpił do budowy kościoła nad już istniejącym "Basementem". Kościół wystawiony
został w stylu gotyckim o dwóch wieżach, według planu sławnego naówczas architekta Durang.
2
Wybudowany jest z brunatnego kamienia i ozdobiony białym granitem. Fasadę zdobią filary z
czerwonego granitu. Długość kościoła wynosi 114 stóp a szerokość 60 stóp. Wnętrze kościoła
ma trzy nawy, przedzielone filarami; główna nawa jest 57 stóp wysoka. W każdej z naw jest
ołtarz gotycki. Sprowadzone zostały z Monachium. Pierwotnie znajdowały się w kościele dwie
ambony, jedna po stronie ewangelii, dar Tow. Rycerzy św. Kazimierza, a druga po stronie lekcji.
Później usunięto ambonę po stronie lekcji. Piękne witraże, które są ozdobą kościoła, sprowadzono również z Monachium. Witraż Serca Jezusa — dar Tow. Najsłodszego Imienia Jezus; witraż
Serca Maryi—dar Tow. Panien Niepokalanego Poczęcia; witraż św. Wojciecha—dar Tow. św. Wojciecha; witraż św. Wawrzyńca—dar Tow. św. Wawrzyńca; witraż św. Katarzyny i św. Piotra—dar
M. Delaney; witraż św. Pawła—dar parafii; witraż św. Kazimierza—dar Rycerzy św. Kazimierza;
witraż św. Stanisława—dar Tow. Kościuszki; witraż św. Jadwigi—dar Niewiast Polskich; witraż
św. Józefa—dar Tow. św. Józefa, - witraż Najśw. Sakramentu—dar Bractwa Najśw. Sakramentu.
Poświęcenie kościoła odbyło się 21 września, 1890. Prócz kościoła zbudował Ks. Małusecki
piękną i wygodną plebanię, harmonizującą się ze stylem kościoła. Tak, więc niezmordowana praca,
niczym niezachwiana wiara, energia i nadzwyczajne zdolności organizacyjne Ks. Małuseckiego
przyczyniły się wybitnie do pomyślnego rozwoju parafii Św. Wawrzyńca.
Po ośmiu latach wytężonej pracy Ks. Małusecki został przeniesiony na parafię w Reading, Pa., a
na jego miejsce przybył w roku 1895 Ks. Maciej Tarnowski.
KS. MACIEJ TARNOWSKI
Nie mając więcej wiadomości o Ks. Tarnowskim, podajemy tylko tyle: był w parafii Św.
Stanisława, 1893; w Mahanoy City, 1893-94 w McAdoo; w Reading, 1894-95. Proboszczem
parafii Św. Wawrzyńca był w latach 1895-97; umarł w Camden, 1 październiku, 1910.
Jako proboszcz parafii Św. Wawrzyńca, wziął się z taką gorliwością i zapałem do pracy, że po
dwóch latach nadwyrężył zdrowie i zmuszony był dla poratowania zdrowia wyjechać do Polski
na kurację. Po powrocie do Ameryki otrzymał parafię w Camden, gdzie zmarł w roku 1910.
KS. GABRJEL KRAUS
Urodził się w Żołyni, powiat Łańcut, w Małopolsce, 14 sierpnia, 1867 r. Do gimnazjum
uczęszczał w Rzeszowie, a do Seminarjum Duchownego w Przemyślu, gdzie też z rąk I.E. Ks.
Biskupa Soleckiego, dnia 20 lipca, 1890 r. został wyświęcony.
Czas krótki tylko pracował w Ojczyźnie, w Gorlicach, poczem wyjechał do Bra- zylji, gdzie przez
dwa lata był w Kurytybie, Parania, jako proboszcz tamtejszej polskiej parafii. Stąd wybrał się do
Stanów Zjednoczonych, gdzie krótko przebywał w Cleveland, Ohio. Przyjechał do Philade.phii, i
władza kościelna wyznaczyła go na proboszcza par. Św. Wawrzyńca w r. 1897. Po 35-ciu latach
duszpasterzowania tejże parafii, na własne żądanie został przeniesiony na probostwo parafii Sw.
Jadwigi, w Chester, Pa., dnia 25 listopada, 1932 r. Tu po kilkuletniej pracy, dnia 4 kwietnia, 1938
r., w szpitalu miejskim w Chester, po ciężkiej chorobie przeszedł do wieczności. Zwłoki złożono
w grobie na gruncie parafialnym. Przy zgonie liczył lat 71.
3
Rozpoczynając swoje probostwo na Wawrzyńcowie, Ks. Gabrjel Kraus, jako młody kapłan w pełni
sił, gorliwie oddał się swoim zadaniom. Najpierw uporządkował finansowe sprawy parafialne.
Na parafii ciążył, jak na owe czasy wielki dług. Hipoteka (mortgage) była wzięta z trzech banków
oraz od ludzi prywatnych. Był bowiem zwyczaj wówczas, że parafianie pożyczali Kościołowi pieniądze na trzy procent, więc taniej niźli w banku. Ale z powodu rozmaitych pogłosek fałszywych,
ażeby depozyty pospłacać, ks. Proboszcz zaciągnął jedną pożyczkę w banku, aby tylko z jednym
mieć do czynienia. To uprościło bardzo prace w parafii, zwłaszcza, że koniecznie trzeba było zająć się gwałtowną potrzebą pomieszczenia dzieci szkolnych w lepszych warunkach. Dotychczas
nauka odbywała się w basemencie pod kościołem, gdzie w 6-ciu klasach mieściło się blisko 600
dzieci. Dzieci te uczęszczały nie razem, ale podzielone były na ranne i popołudniowe godziny
nauki. Jak w każdym basemencie, nie było za dużo ani powietrza ani światła. Siostry nauczycielki
i dzieci traciły na zdrowiu a i nauka w przepełnionych salach nie przynosi prawdziwego pożytku.
W takich okolicznościach nieprzepartą koniecznością było pomyśleć o nowej szkole. Zakupił
Ks. Proboszcz dwa domy przylegające do plebanii, No. 1614 i 1616 E. Berks ul. Jeden przerobił na szkołę, a drugi oddał na mieszkanie dla Sióstr Nauczycielek. Tak powstała nowa szkoła
w roku 1899, którą dzisiaj starą nazywamy. Dnia 29 października, 1899, odbyło się uroczyste
poświęcenie szkoły, które dokonał J.E. Ks. Arcybiskup Prendergast. Zauważyć tutaj wypada, że
w tej uroczystości wzięli udział Weterani z Wojny Domowej.
Po tylu latach, od budowy kościoła, wypadało, aby wewnątrz kościoła było pomalowane. W
roku 1912 podjął się tej pracy znany artysta-malarz Scataglia i tej pracy w grudniu dokonał. W
grudniu, 1912 r. odbyło się otwarcie kościoła i poświęcenie przez Najprzew. J.E. Ks. Prendergasta.
Kościół malowany polichromią, kolory jasne, gdyż kościół jest trochę ciemny. Dziesięć wielkich
obrazów zdobi nawę główną. Mamy między niemi Świętych Polskich, jako też patrona Parafii
Św. Wawrzyńca. Nad drzwiami jednej nawy bocznej jest duży obraz Św. Stanisława, B. i M.; nad
drzwiami drugimi jest Herb Polski: Matka Boska Częstochowska; Litwy: Pogoń, i Rusi: Św. Michał.
W miejsce oświetlenia gazowego w kościele, w roku 1912 wprowadzono oświetlenia elektrycznego. Sprawiono wtenczas 14 żyrandoli, 10 dużych świeczników i 12 kandelabrów.
W roku 1913, miejsce pod kościołem, czyli basement, zostało przerobione na sale i audytorium,
gdzie dzieci szkolne występowały swoimi popisami.
W roku 1917 zakupiono trzy domy, jeden pn. 1618 East Berks Street, a dwa więcej oddalone,
1648 i 1650 East Berks Street. Te ostatnie dwa domy były przerobione na większe mieszkanie
dla Wielebnych Sióstr Nauczycielek.
Następną potrzebą w kościele było upiększenie nabożeństw odpowiednią muzyką. W roku
1919 sprowadzono organ z firmy Hall Organ Co., w New Haven, Connecticut. Organ posiada kilka
tysięcy głosów i jest poruszany motorem elektrycznym. Rozbrzmiewał w całej pełni w świątyni
pańskiej i zachwycał każdego prawdziwego miłośnika muzyki.
Rok 1923 upamiętnił się wybudowaniem i uroczystym poświęceniem nowej szkoły. Aktu
poświęcenia dokonał J. E. Ks. Kardynał D. J. Dougherty, D.D., dnia 23 grudnia, przy licznym udziale
4
Duchowieństwa, Towarzystw iOrganizacji, tak kościelnych jak i narodowych, tysiącznej rzeszy
dziatwy szkolnej i setek gości z rozmaitych stron miasta Philadelphia. Ceremonie rozpoczęły
się o godz. 3:30 po południu, w kościele Św. Wawrzyńca, skąd wyruszył olbrzymi pochód
wraz z Ks. Kardynałem, któremu asystowali liczni kapłani. Po poświęceniu budynku szkolnego
w hali w basemencie wykonano mały program, składający się z przemówień i śpiewu dzieci
szkolnych. Głównym mówcą był Ks. Kardynał, który serdecznie przemówił do Polonii —ażeby
dzieci posyłała do szkół katolicko-polskich. Budynek mieści w sobie 14 obszernych klas—jest
3-piętrowy, dugości 115x49. W basemencie jest hala 85x49, w której odbywają się zabawy,
wszelkie parafialne zebrania i uroczystości.
Od roku 1929 rozpoczęły się ciężkie czasy, jakich nie pamiętają w Ameryce. Trzy letnie
bezrobocie wyczerpało wszelkie oszczędności. Wskutek tego ofiarność parafian bardzo się
zmniejszyła. Trudno wiec było przedsiębrać większe rozmiary w odnowieniu kościoła i przyozdobieniu tegoż.
W roku 1932, 30 maja (Memorial Day), parafia Św. Wawrzyńca uroczyście obchodziła
Złoty Jubileusz swego założenia. W paradzie brali udział Weterani Wojen Zagranicznych i
Armii Polskiej, Legion Amerykański, Sokoli, Dziatwa Szkolna, Dzieci w strojach narodowych,
Towarzystwa Żeńskie i Męskie, Kluby Polityczne i Atletyczne, itd. Parada wyruszyła na przyjęcie
J.E. Ks. Kardynała Dougherty, i przy dźwiękach kapel wojskowych towarzyszyła Mu do kościoła.
Sumę Pontyfikalną odprawił Ks. Biskupa Gerald P. O'Hara. Asystowali: Ks. M. Monkiewicz, Ks.
J. Gaździk, Ks. J. Płoszaj. Kazanie Jubileuszowe wygłosił Ks. S. Sobieniowski.
W sprawach publicznych i patriotycznych parafia zawsze chętnie spieszyła z wydatną pomocą. Gdy po pierwszej wojnie światowej zmartwychwstała Polska wyciągała ręce do rodaków
z prośbą o pomoc w dźwignięciu się z ruin, parafia Św. Wawrzyńca pod przewodnictwem swego
proboszcza Ks. G. Kraus pośpieszyła z udzieleniem pokaźnej pomocy. Odrodzona Polska uznała
te prace, i 21 grudnia, 1923 r. odznaczyła Ks. Gabriela Krausa orderem "Polonia Restituta".
Aktu wręczenia orderu dokonał pierwszy Jan Ignacy Paderewski.
Zjednoczenie Kapłanów Polskich w Ameryce Północnej, Grupa 8-ma w Philadelphii, w lutym,
1924 r. gościła Ks. Biskupa P. Rhode, oraz Księży Prałatów i Kapłanów Polskich w Ameryce,
na Sejmie tu odbytym. W kościele Św. Wawrzyńca odprawiono uroczyste nabożeństwo przy
rozpoczęciu tegoż Sejmu w obecności J.E. Ks. Kard. Dougherty i Ks. Biskupa Crane.
Po śmierci ś. p. Ks. Jakuba Płoszaja, Ks. Gabriel Kraus został proboszczem w Chester, w
parafii św. Jadwigi.
KS. MICHAŁ WYBORSKI
Urodził się w Kruszwicy, w Poznańskiem, 13 września, 1877 r. Szkołę powszechną ukończył
w Kruszwicy. Po ukończeniu tejże opuszcza Polskę i udaje się do krewnych, zamieszkałych na
południowej stronie miasta Philadelphia — 2 marca, 1895 r. W Ameryce dalsze studia podejmuje w Kolegium Św. Stanisława Kostki w Chicago i w Kolegium Polskiem w Detroit, Michigan.
Następnie wysłany jest do Montreal w Kanadzie, gdzie w Seminarium francuskim Ojców Suplic5
janów kończy kurs filozoficzny. Studia teologiczne ukończył w Polskiem Seminarium w Detroit,
Michigan. Święcenia kapłańskie otrzymał z rąk J. E. Ks. Biskupa Jana Foley, dnia 4 lipca, 1909 r.
Pierwsza uroczystą Mszę św. odprawił w kościele Św. Stanisława. B.M., w South Philadelphia.
Pierwsze lata pracy kapłańskiej spędza przy katedrze Św. Marii w Ogdenburg, NY. Obejmuje
probostwo nowo-organizowanej parafii w Watertown, NY. Stąd przeznaczony zostaje do Witherbee, NY w roku 1911.
Po dwunastu latach pracy kapłańskiej w diecezji Ogdenburg, przyjeżdża do Philadelphii. Z
początku był asystentem parafii Św. Stanisława w Philadelphii. Po dwóch latach wyznaczony
został na proboszcza parafii Św. Michała w Northampton, Pa. Dnia 12 marca, 1924, w Summit
Hill. Pa., utworzona została nowa parafia pod wezwaniem Św. Stanisława, B.M., gdzie został
przeznaczony na pierwszego proboszcza. Zbudowano tu pod jego kierownictwem wszystkie
budynki parafialne—kościół i szkołę pod jednym dachem, dom Sióstr i plebanię. Po dziewięciu
latach opuszcza tę parafię i zostaje proboszczem parafii Św. Wawrzyńca w Philadelphii, dnia 25
listopada, 1932 r.
Przy objęciu par. Św. Wawrzyńca Ks. Michał Wyborski znajduje ciężkie warunki, bo był to
czas największej depresji. Przy dobrej jednak woli parafian jak i zabiegach Ks. Proboszcza udało
się przebrnąć przez trudności i spłacić długi. Sprawiono w kościele nową posadzkę i nowe ławki.
W niedzielę, 23 października, 1938 r., parafia Św. Wawrzyńca obchodziła Złoty Jubileusz
Szkoły Parafialnej. Uroczystą Sumę Dziękczynną odprawił Ks. Władysław Grynia w asyście Ks.
Kazimierza F. Ławniczaka, Ks. Juliana Zagórskiego, Ks. Wacława Pszczółkowskiego i Ks. Józefa
Jareckiego, wszyscy wychowankowie szkoły parafialnej. Kaznodzieją był Ks. Józef Kuczyński.
W przededniu rozpoczęcia Nabożeństwa Czterdziestogodzinnego, w dniu 19 listopada,
1955 r., Ks. Michał Wyborski zmarł nagle na plebanii. Zwłoki jego spoczywają na cmentarzu
Odkupiciela Świata na Bridesburgu.
KS. STANISŁAW J. GARSTKA
Urodził się 6 grudnia, 1896 r., w Brooklynie NY. Rodzice jego, Stanisław Garstka i Eleonora
z domu Smyczyńska, przyjechali z Polski (ojciec z Nakla, a matka z Brodnicy), i osiedlili się w
Philadelphii, w dzielnicy Richmond. Z powodu ówczesnej depresji i trudności zarobkowania,
rodzina się przeniosła do Brooklynu.
Ks. Garstka początkowo uczęszczał do szkoły parafialnej. Dalsze nauki pobierał w Kolegium
Św. Jana Kantego i Kolegium Św. Józefa, pozostającego pod opieką Ojców Jezuitów. W roku
1914 wstąpił do Seminarium Św. Karola Boromeusza w Overbrook, Pa. Święcenia kapłańskie
otrzymał 21 maja, 1921 r., z rąk J.E. Ks. Kardynała Dougherty.
Pierwsza placówka, jako wikary, była parafia Św. Wawrzyńca w Philadelphii. Tu pracował
przez trzy lata. 14 czerwca, 1924, zostaje proboszczem nowo-założonej parafii Św. Anny, w
Frackville, Pa. Na tej placówce spędził przeszło 31 lat. Proboszczem parafii Św. Wawrzyńca w
Philadelphii został 28 grudnia, 1955 roku.
6