SMAK i TRADYCJA

01-02_55-56 okladki:Smak i tradycja
6-09-10
12:04
Strona 1
SMAK i TRADYCJA
Magazyn Informacyjny Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego
Numer 7
sierpieƒ/wrzesieƒ
2010
●
PROW 2007-2013
wsparcie
dla rolników
i producentów
˝ywnoÊci
wysokiej jakoÊci
●
X lat Konkursu
„Nasze Kulinarne
Dziedzictwo”
Perły 2010
dla najlepszych!
●
Vademecum wytwórcy
produktów tradycyjnych
– aktualne przepisy
– dobre praktyki
●
Regiony
pełne smaków
●
●
INFORMACJE
●
PRAWO
●
WYDARZENIA
●
ADRESY
●
01-02_55-56 okladki:Smak i tradycja
6-09-10
12:04
Strona 2
IZBA RRODUKTU REGIONALNEGO I LOKALNEGO
SMAKPOLSKA
REGIONÓW
Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego
Organizacja zrzeszajàca producentów i podmioty
wspierajàce rynek produktów tradycyjnych,
regionalnych i lokalnych w Polsce
Henryk Wujec,
prezes
Polskiej Izby
Produktu Regionalnego
i Lokalnego
Szanowni Paƒstwo,
Rozwój polskiej wsi, podobnie jak innych krajów Unii Europejskiej, wspierany jest poprzez Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich. Aby był on lepiej wykorzystywany,
potrzebne była wspólna platforma łàczàca Êrodowiska działajàce na rzecz rozwoju obszarów wiejskich. Dobrze si´ stało, ˝e Komisja Europejska uwzgl´dniła postulaty tych Êrodowisk
i działajàce od 2008 roku w UE krajowe sieci obszarów wiejskich
sà otwarte do współdziałania i wymiany doÊwiadczeƒ mi´dzy
wszystkimi, którym le˝y na sercu harmonijny rozwój wsi i jego
mieszkaƒców. Dotyczy to nie tylko rolnictwa, lecz tak˝e pozarolniczych sfer ˝ycia na wsi. W tym rozwoju niewàtpliwie pierwszoplanowà rol´ odgrywa wytwarzanie i budowa rynku produktów
lokalnych, regionalnych i tradycyjnych. Produkty nie tylko przynoszà dochód mieszkaƒcom wsi, lecz tak˝e promujà regiony i przyczyniajà si´ do integracji społecznej oraz pobudzajà aktywnoÊç
do działaƒ na rzecz „małych ojczyzn”. Oczywiste wi´c było, ˝e
Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego dołàczyła
do grona podmiotów zaanga˝owanych w rozwój polskiej wsi, które tworzà Krajowà Sieç Obszarów Wiejskich: samorzàdowców,
organizacji rolniczych i pozarzàdowych, instytucji naukowych,
oÊrodków doradztwa rolniczego, lokalnych grup działania i wielu, wielu innych. Od 2009 roku jesteÊmy Partnerem KSOW i mamy nadziej´, ˝e uczestnictwo w Sieci pozwoli nam jeszcze lepiej
wypełniaç naszà misj´, którà jest wsparcie merytoryczne producentów regionalnych i tradycyjnych produktów, a tak˝e „lobbowanie” na rzecz ich rozwoju i promocji. Mamy ku temu najlepszà
legitymacj´ – PIPRiL jest przecie˝ organizacjà wyrosłà z ruchu
na rzecz zachowania i kultywowania polskiego dziedzictwa kulinarnego, jakim był konkurs „Nasze Kulinarne Dziedzictwo”, organizowany od 2000 roku, kiedy dopiero nieÊmiało myÊleliÊmy
o mo˝liwoÊci wstàpienia Polski do Unii Europejskiej. W tym roku obchodzimy jubileusz konkursu - mamy nadziej´, ˝e ju˝ jako
liczàcy si´ partner w kreowaniu polityki dotyczàcej producentów
tradycyjnej i regionalnej ˝ywnoÊci.
Henryk Wujec, prezes PIPRiL
Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego:
◆ Kreuje polityk´ wspierania rozwoju produktów regionalnych
i lokalnych,
◆ Promuje te produkty,
◆ Inicjuje działania na rzecz zapewnienia wy˝szej jakoÊci
produktów dost´pnych na rynku,
◆ Działa na rzecz aktywnej polityki w zakresie wprowadzania
lokalnych i regionalnych produktów do obrotu gospodarczego,
◆ Promuje i wspiera inicjatywy gospodarcze swych członków,
◆ Informuje konsumentów o walorach produktów regionalnych
i lokalnych.
Zarzàd:
Prezes Izby – Henryk Wujec
Wiceprezes – Izabella Byszewska
Członkowie Zarzàdu – Stanisław Staniszewski, Hanna Szymanderska,
Jan Zwoliƒski.
Rada:
Przewodniczàcy – Grzegorz Russak
Członkowie – Alina Becla, Kazimierz Czekaj, Jan Fołta, Krystyna Just,
Fryderyk Kapinos, Izabela Malec, Krzysztof Maurer, Jan Ryszard Morawski, Waldemar Maziejuk, Leokadia Âwiderska-Trybel, Kazimierz
Smolak, Anna Zaniewicz-Klimiuk, El˝bieta Zawadzka.
Komisja Rewizyjna i Sàd Kole˝eƒski: Jan Lisiecki, Stefan A. Słociƒski,
Anna Maria Surmacz, Wanda Stefania Wnukowska, Krzysztof Antoni Wolfram.
Oddziały regionalne PIPRiL:
Łódzkie: kanclerz – Stanisław Staniszewski, kontakt 46/874 62 98
sekretarz – Dariusz Janicki, kontakt: 500 101 992; e-mail: [email protected]
Podkarpackie: kanclerz – Alina Becla, kontakt: 17/226 42 308; e-mail:
[email protected]
Pomorze: kanclerz – Jan Morawski, kontakt: 58/536 94 40; e-mail:
[email protected]; wicekanclerz – Monika Milaszewska; sekretarz
– Beata Oweruszko
Wielkopolska: kanclerz – El˝bieta Zawadzka, kontakt: 61/44 22 631;
e-mail: [email protected]; wicekanclerz – Jacek Marcinkowski; sekretarz – Krystyna Just
Zachodniopomorskie: kanclerz – Ryszard Jaszczowski, kontakt: 608 288 354;
e-mail: [email protected]
Zarzàd Izby opiniuje wnioski o wpis na List´ Produktów Tradycyjnych
SMAK I TRADYCJA
magazyn Polskiej Izby
Produktu Regionalnego i Lokalnego
Wydawca: Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego
ul. Kruczkowskiego 3 lok 9, 00-380 Warszawa;
tel. 22/ 498 44 14, kom. 504 081 707
www.produktyregionalne.pl; e-mail: [email protected]
Redakcja: Izabella Byszewska: tel. 0604 403 967
Gra˝yna Kurpiƒska: tel. 0501 010 303,
Jolanta Koral: tel. 0605 828 305
Fot. na okładce Izabella Byszewska.
Skład: Anna Czerwiec. Druk: Zakład Poligraficzny Akcydens
Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestujàca w obszary wiejskie
Projekt współfinansowany ze Êrodków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013
Instytucja Zarzàdzajàca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
03-05 wywiad:Smak i tradycja
6-09-10
5:35
Strona 3
PROW 2007-2013
Priorytetem
jest bezpieczeƒstwo ˝ywnoÊci
Z ARTUREM ŁAWNICZAKIEM, podsekretarzem stanu w Ministerstwie Rolnictwa
i Rozwoju Wsi, rozmawia Jolanta Zientek-Varga
Dlaczego Komisja Europejska zdecydowała, ˝e potrzebny jest
specjalny program dla obszarów wiejskich, czyli PROW, a w nim
działanie dotyczàce jakoÊci ˝ywnoÊci?
Potrzebne jest przede wszystkim wsparcie dla konsumentów, poniewa˝ ˝ywnoÊç, którà kupujemy i spo˝ywamy, powinna byç kontrolowana w sposób kompleksowy. W gospodarstwie, w produkcji,
w przetwórstwie winna powstawaç w sposób bezpieczny dla konsumentów. Po przypadkach groênych chorób np. BSE sprawa bezpieczeƒstwa ˝ywnoÊci stała si´ w UE priorytetem. DbałoÊç
o bezpieczeƒstwo, o jakoÊç kosztujà. Koszty ponoszà w du˝ej mierze rolnicy. Mo˝na si´ zastanawiaç, czy Êrodki, jakie Unia Europejska przeznacza, niecały jeden procent PKB, słu˝àce bezpieczeƒstwu
˝ywnoÊci, to du˝o czy mało? Tym bardziej, ˝e produkty spo˝ywcze
kupujemy i spo˝ywamy codziennie.
Wsparcie dla rolników, producentów uczestniczàcych w programach, systemach jakoÊci ˝ywnoÊci, to jedno z działaƒ w ramach
PROW. Pana zdaniem, jest ono najwa˝niejsze?
PROW obejmuje wiele dziedzin – wsparcie inwestycji, modernizacji, przetwórstwa, spraw Êrodowiskowych czy oÊ aktywnoÊci społecznej Leader. One sà powiàzane, bo dotyczà cyklu produkcyjnego,
warunków zamieszkania na obszarach wiejskich. Systemy jakoÊci sà
bardzo wa˝ne i dla rolników, i dla konsumentów. Cieszymy si´, ˝e
w Polsce sà inicjatywy nastawione na produkcj´ ˝ywnoÊci metodami
tradycyjnymi, sprawdzonymi w ciàgu wielu lat, dowodzàcymi, ˝e taka ˝ywnoÊç jest korzystna dla zdrowia. Lekarze coraz cz´Êciej wià˝à wyst´pujàce teraz powszechnie u dzieci alergie z jedzeniem
wysoko przetworzonej ˝ywnoÊci. Dlatego cenne sà wszelkie działania wspierajàce produkcj´ ˝ywnoÊci metodami tradycyjnymi.
Mi´dzy innymi z tego wzgl´du w PROW 2007-2013 poÊwi´ca si´
promocji tradycyjnie wytwarzanej ˝ywnoÊci du˝o miejsca...
Tak, bo to jest bardzo potrzebne. Ju˝ słychaç dzwonek alarmowy,
by pracowaç z ˝ywnoÊcià, która nie szkodzi, o której wiemy, ˝e przynosi korzyÊci organizmowi. OczywiÊcie, ˝adna ˝ywnoÊç nie powinna
szkodziç. Tak˝e ta, która powstaje masowo w fabryce i niewiele jest
w niej produktu podstawowego, czyli mniej w niej składników korzystnych dla zdrowia. Ale powinna byç ona bezpieczna. Wybór, który wyrób kupiç, nale˝y do konsumenta. Czy kiełbas´, w której jest
odpowiednia iloÊç mi´sa, czy takà, w której przewa˝ajà dodatki. Czy
chleb z przewagà màki, czy taki z proszkami, polepszaczami i Êrodkami upi´kszajàcymi. Coraz cz´Êciej konsumenci si´gajà po ˝ywnoÊç dobrej jakoÊci, produkowanej tradycyjnie, choç nie brakuje
takich, dla których wcià˝ najbardziej liczy si´ cena. Konsument, jak
mówiłem, musi mieç prawo wyboru i decydowania o własnym zdrowiu i rozwoju. Wybiera albo ˝ywnoÊç tradycyjnà, albo przemysłowà.
Nam zale˝y, by upowszechniç ˝ywnoÊç na ka˝dym etapie produkowanà metodami tradycyjnymi, a tak˝e na tym, by koszty jej wytwoSierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
rzenia i przetworzenia nie były wy˝sze od ˝ywnoÊci przemysłowej.
Łatwo to wytłumaczyç na przykładzie kiełbasy. Dobra kiełbasa produkowana metodà tradycyjnà, zawierajàca ponad 80 proc. mi´sa,
kosztuje 20 zł. Jest te˝ kiełbasa za 15 zł, w której mi´so stanowi 15
proc., a reszta to wypełniacze i inne dodatki. JeÊli wyliczyç cen´ kilograma czystego mi´sa, zdecydowanie taƒsze jest ono w kiełbasie
tradycyjnej. A konsumenci wybierajà...
Nie zawsze zdajà sobie spraw´ z tego, za co płacà.
Naszà rolà jest uÊwiadamiaç im tego, pokazywanie, by mieli pełnà wiedz´ o tym, co kupujà, jaki jest skład produktu, skàd pochodzi
˝ywnoÊç. Wa˝nà rol´ w informowaniu konsumentów odgrywa znakowanie, które winno zawieraç dane m.in. tak˝e o tym, czy ˝ywnoÊç
nie jest modyfikowana genetycznie, czy te˝ zawiera GMO. B´dziemy kłaÊç nacisk na znakowanie ˝ywnoÊci, by było wiadomo z czego,
kto, gdzie i w jaki sposób wyprodukował towar. Przez wiele lat zachwycaliÊmy si´ ró˝nymi normami, w tym systemem HACCP, przez
co z rynku wypadło wiele małych zakładów, które nie mogły sprostaç
wymaganiom. A mogà one wytwarzaç ˝ywnoÊç choçby w ramach
działalnoÊci marginalnej, ograniczonej i lokalnej tzw. MOL, gdzie
obowiàzujà uproszczone procedury, choç oczywiÊcie tak˝e te pod-
Polskie produkty
w europejskim systemie
jakoÊci
stawowe – sanitarne i weterynaryjne. Nie trzeba inwestowaç milionów, by móc produkowaç. Wystarczy przygotowaç pomieszczenia
gospodarskim sposobem, zachowujàc podstawowe wymogi. Tak było przed laty, gdy w gospodarstwach wytwarzano np. d˝emy, konfitury i były one bezpieczne.
Czy widoczny jest wzrost zainteresowania systemami jakoÊci ˝ywnoÊci wÊród rolników i producentów?
Zauwa˝amy wzrost. MyÊl´, ˝e w du˝ym stopniu dzi´ki temu, ˝e
razem z partnerami społecznymi poÊwi´camy du˝o czasu na pokazywanie i promocj´ ˝ywnoÊci wysokiej jakoÊci. By konsumenci widzieli i czuli ró˝nic´ mi´dzy ˝ywnoÊcià tradycyjnà i przemysłowà. To
SMAK I TRADYCJA
3
03-05 wywiad:Smak i tradycja
6-09-10
5:35
Strona 4
PROW 2007-2013
nie KSOW, dzi´ki czemu – jajednak proces na wiele lat, poniewa˝ wi´kszoÊç konsudàc do któregoÊ regionu Polski
mentów, jak ju˝ mówiłem, wcià˝ w pierwszym rz´dzie
– b´dzie mo˝na sprawdziç, japatrzy na cen´, a nie jakoÊç produktu.
kie produkty regionalne sà dla
Jednà ze Êcie˝ek promocji produktów tradycyjnych
niego charakterystyczne, czego
jest znalezienie si´ na ministerialnej liÊcie takich wywarto spróbowaç. Podane b´dà
robów. Jest to łatwiejsze ni˝ zdobycie znaków euronie tylko nazwy produktów,
pejskich. Mimo trudnoÊci, cz´Êç producentów
lecz tak˝e adresy producentów,
zabiega o znaki europejskie chronionej nazwy pochoby konsument miał mo˝liwoÊç
dzenia, chronionego oznaczenia geograficznego czy
szybkiej identyfikacji. Przeznagwarantowanej tradycyjnej specjalnoÊci. Jak to wyczymy te˝ Êrodki na promocj´
glàda obecnie?
tych wszystkich produktów.
Dobrze, ˝e jest lista produktów tradycyjnych, lokal- Andruty Kaliskie - Chronione Oznaczenie Geograficzne
Prawdopodobnie informacja
nych, bo to pierwszy etap, który mobilizuje do przygotowania si´ do staraƒ o znaki europejskie. Znalezienie si´ o nich trafi do wszystkich ogólnopolskich mediów.
Kiedy b´dà dost´pne informacje o produktach na stronie interna liÊcie krajowej to wielki sukces małego zakładu czy firmy. To mo˝e byç poczàtek przygotowania wniosku do Komisji Europejskiej. netowej KSOW?
Do koƒca listopada tego roku ta cz´Êç strony b´dzie ju˝ aktywBo choç procedura jest trudniejsza, to kiedyÊ musi byç pierwszy
krok. Cieszymy si´, ˝e jest du˝e zainteresowanie listà produktów na. Podczas spotkania z samorzàdami województw i partnerami
tradycyjnych, lokalnych. Chcemy je wzmacniaç przez działania z za- społecznymi b´dziemy na ten temat rozmawiaç, bo cały system inkresu PROW. Wszystkie te produkty b´dà prezentowane na stro- formacji o produktach musi sprawnie działaç.
Polskie wymagania odnoÊnie produktów tradycyjnych sà
pod niektórymi wzgl´dami wy˝sze ni˝ w europejskie. W przypadku
znaku JakoÊç Tradycja trzeba wykazaç 50-letnià tradycj´ wytwarzania produktu, podczas gdy w Unii wystarcza 25 lat.
JakoÊç Tradycja to znak o znacznej renomie i myÊl´, ˝e to dobrze, i˝ poprzeczka jest tak wysoka, bo dzi´ki temu nie wpuszcza si´
produktów popularnych w Polsce, ale bez polskiej tradycji wytwarzania. Przykładem mo˝e byç kebab. Sà tacy, którzy sprzedajà go
w Polsce mo˝e nawet 25 lat i mo˝e chcieliby udowodniç, ˝e to wyrób o polskich korzeniach. Mam nadziej´, ˝e po 50 latach te˝ nie
b´dzie on kojarzony z polskà tradycjà. Dlatego jest wa˝ne, by wymogi znaku JakoÊç Tradycja przede wszystkim premiowały produkty autentycznie, w sposób naturalny sà zwiàzane z regionem,
Oscypek i redykołka - Chroniona Nazwa Pochodzenia
z technologià wytwarzania. To jest dobrze uło˝ony system.
Działanie „Uczestnictwo rolników w systemach jakoÊci ˝ywnoÊci” to jedno z działaƒ realizowanych w ramach osi I Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013.
Skierowane jest do producen0
500
tów rolnych, którzy aktywnie
uczestniczà w wytwarzaniu
Dolno lskie
646
Kujawsko - pomorskie
produktów rolnych wysokiej
176
Lubelskie
jakoÊci, przeznaczonych do
Lubuskie
344
spo˝ycia przez ludzi.
ódzkie
280
Mechanizm działania umo˝Maopolskie
liwia producentom rolnym, wyMazowieckie
twarzajàcym produkty rolne
Opolskie
46
w okreÊlonych systemach jaPodkarpackie
koÊci ˝ywnoÊci, odzyskiwanie
Podlaskie
kosztów poniesionych na konPomorskie
295
trole, jakie przeprowadzone sà
lskie
156
witokrzyskie
w ich gospodarstwach, uzyskaWarmisko nie certyfikatów potwierdzajàmazurskie
Wielkopolskie
255
cych jakoÊç produktów przez
Zachodniopomorskie
nich wytwarzanych, a tak˝e
4
kosztów składek na rzecz grup producentów, je˝eli producenci sà
zrzeszeni w grupie.
Wnioski o przyznanie pomocy w ramach działania „Uczestnictwo rolników w systemach jako1000
1500
2000
2500
Êci ˝ywnoÊci” mo˝na składaç
od 15 kwietnia 2009 r. – nabór
wniosków ma charakter ciàgły.
1 392
Do 31 lipca 2010 r. zło˝ono 13 249 wniosków o przyznanie
pomocy finansowej na kwo2 239
t´ 69 495 640,00 zł. Najwi´cej
1 232
wniosków zło˝ono w województwach małopolskim (2 239),
1 781
podkarpackim (1 781) oraz pod1 581
laskim (1 581), a najmniej
w opolskim (46). Wydano
963
10 374 decyzje na kwot´
966
54 540 740,00 zł. Zrealizowano
płatnoÊci dla 172 beneficjentów
897
o wartoÊci 107 142,48 zł.
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
03-05 wywiad:Smak i tradycja
6-09-10
5:35
Strona 5
PROW 2007-2013
Który jeszcze z krajowych systemów jakoÊci jest wa˝ny dla producentów i konsumentów?
Oprócz JakoÊç Tradycja zarejestrowany jest równie˝ znak jakoÊci
QMP dla mi´sa wołowego, PQS dla mi´sa wieprzowego, w trakcie
tworzenia sà znaki bran˝owe. Brakuje znaków jakoÊci dla owoców
i dla warzyw. JeÊli powstanà, łatwiej b´dzie nam pracowaç. Wszystkie znaki sà równie wa˝ne, stanowià wskazówk´ dla konsumenta
przy wyborze produktu. To on decyduje, co kupi.
Na jakie wsparcie mogà obecnie liczyç rolnicy i producenci, którzy zdecydowaliby si´ na wejÊcie w system jakoÊci?
Sà Êrodki na promocj´ w ramach PROW. Spora cz´Êç wydanych
Pierekaczewnik
na ten cel pieni´dzy jest refinansowana ze Êrodków europejskich.
– Gwarantowana
Problem jest taki, ˝e pieniàdze trzeba wyło˝yç, ale w przypadku
Tradycyjna SpecjalnoÊç
wielu przedsi´wzi´ç mo˝na ró˝ne formy wsparcia łàczyç i w ten spoJestem przekonany, ˝e to jest główny cel stosowania ró˝nego rosób daç sobie rad´.
dzaju znaków i oznaczeƒ, systemów jakoÊci. Na pewno nie wyró˝ni
Jakà drogà dociera wsparcie?
Polski pizza, bo tradycje jej wytwarzania łàczà
Du˝o dobrej pracy zwiàzanej z prosi´ w innym krajem, regionami. Mamy wiele
mocjà produktów tradycyjnych wykonupotraw przypisanych do nas i wykorzystujmy
jà samorzàdy województw, zabierajàc
te wyroby. Nie potrzebna jest wielka filozofia.
rolników na wystawy czy pokazy. NatoWystarczy kultywowaç to, co najlepsze.
miast całà procedurà wsparcia zajmuje
Co jeszcze do zakoƒczenia PROW 2007si´ Agencja Restrukturyzacji i Moder2013 uda si´ zrobiç w odniesieniu do pronizacji Rolnictwa we współpracy
duktów regionalnych wysokiej jakoÊci?
z Agencjà Rynku Rolnego.
Na pewno b´dzie du˝a kampania informaJakie sà przewidywania odnoÊnie
cyjna dla konsumentów. B´dzie sukcesem,
staraƒ producentów o znaki europejjeÊli wielu konsumentów b´dzie zastanawiaskie? Na razie nie mamy ich zbyt wielu.
ło si´, co wybraç. To podstawa, bowiem dziÊ
Na pewno warto wspieraç producenju˝ spora grupa producentów wybrała wytów zainteresowanych pozyskiwaniem
znaków europejskich. B´dziemy wzmac- Jabłka Łàckie i Wielkopolski ser sma˝ony – Chronione Oznacze- twarzanie ˝ywnoÊci jakoÊciowej, a brakuje im
wsparcia systemowego i zainteresowania
niaç starania producentów. To jest pra- nie Geograficzne
konsumentów. Zatem niezb´dna jest nie tylca, którà musimy wykonaç wspólnie.
ko kampania, lecz tak˝e zmiana kilku regulaKtórym oznaczeniem europejskim
cji prawnych w odniesieniu do przetwarzania
sà najbardziej zainteresowani nasi
w gospodarstwach, przetwarzania i sprzedaproducenci?
˝y w małych lokalnych wytwórniach. Du˝o
Wszystko zale˝y od produktu, od repracy ju˝ wykonano, wprowadzono wiele
gionu. Nie jest wa˝ne, które to b´dzie
uproszczeƒ w zakresie działalnoÊci marginaloznaczenie. Liczy si´ to, by zawsze bynej, ograniczonej i lokalnej. Teraz koƒczymy
ło identyfikowane z regionem, w któtworzenie pakietu propozycji dla prostego
rym od wielu lat produkt jest
przetwórstwa w gospodarstwach. To, co ju˝
wytwarzany. Aby nie było takich skojamamy w Centrum Doradztwa Rolniczego
rzeƒ, ˝e np. kluski Êlàskie to danie chaw Radomiu, cztery cykle dotyczàce przetwórrakterystyczne dla Warmii i Mazur czy
stwa, to wszystko b´dzie opisane i gotowe
dla Zachodniopomorskiego. Kluska
Êlàska, to kluska Êlàska i powinna si´ kojarzyç tylko ze Âlàskiem. do powielania w innych regionach.
Kiedy zostanie to udost´pnione?
Dobrze, ˝e robi si´ jà tak˝e w innych regionach, ale najlepiej smaRozpocz´ły si´ ju˝ szkolenia z zakresu przetwórstwa owoców, sokuje na Âlàsku. Chodzi o to˝samoÊç regionu. Jaki sens ma restauracja góralska w centrum Polski czy na wschodzie? Chodzi o to, by ków oraz przetwórstwa zbo˝a – màki, płatków, kasz. Za chwil´ b´rolnicy, producenci korzystali z walorów swoich terenów, kultury, dà gotowe szkolenia z zakresu przetwórstwa mi´sa i mleka. Te˝
kulinariów. To jest najbardziej naturalne. Ka˝dy ch´tnie próbuje w prostym szablonie do powielania w ka˝dym miejscu w Polsce.
Prosz´ powiedzieç coÊ wi´cej na temat kampanii informacyjnej
specjałów lokalnych, regionalnych w miejscu, skàd pochodzà.
Jest Pan zwolennikiem kuchni regionalnej, przypisanej do dla konsumentów.
Chcemy wykorzystaç Êrodki europejskie i cz´Êç krajowych. Ju˝
miejsca.
Zdecydowanie tak. Czy jest przyjemnoÊcià jedzenie kwaÊnicy gó- nad tym pracujemy. MyÊl´, ˝e w koƒcu tego roku rozpocznie si´
du˝a kampania informacyjna, która potrwa do koƒca trwania obecralskiej w restauracji na Pomorzu? Nie!
RegionalnoÊç i oryginalnoÊç produktów wysokiej jakoÊci mo˝e nego PROW.
Dzi´kuj´ za rozmow´.
te˝ byç wa˝na w byciu konkurencyjnym. W zdobywaniu rynku, nowych klientów mo˝e bardzo pomóc to, co nas odró˝nia od innych...
Fot. I. Byszewska
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
SMAK I TRADYCJA
5
06-07 ksow:Smak i tradycja
6-09-10
15:29
Strona 2
KRAJOWA SIEå OBSZARÓW WIEJSKICH
Partnerstwo,
współpraca
i wymiana
doÊwiadczeƒ
Krajowa Sieç Obszarów Wiejskich (KSOW) jest bardzo wa˝nym
podmiotem, wspierajàcych rozwój obszarów wiejskich w ramach
programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2007-2013,
współfinansowanym ze Êrodków Europejskiego Funduszu Rolnego
na Rzecz Obszarów Wiejskich (EFRROW) w ramach pomocy finansowej Unii Europejskiej.
Głównym celem sieci, zarówno na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym jak i wspólnotowym, jest zapewnienie efektywnego
i dynamicznego rozwoju obszarów wiejskich. Cel ten mo˝e byç osiàgni´ty dzi´ki:
● wymianie informacji i rozpowszechnieniu dobrych praktyk w realizowanych programach lub projektach, dotyczàcych obszarów
wiejskich,
● wdra˝aniu instrumentów rozwoju obszarów wiejskich,
● zapewnieniu efektywnej oceny wdra˝ania tych instrumentów.
Stworzenie Krajowej Sieci w Polsce słu˝y przede wszystkim lepszemu przepływowi informacji pomi´dzy instytucjami i organizacjami zaanga˝owanymi w działania na rzecz polskiej wsi i jej mieszkaƒców. KSOW jest forum aktywnej wymiany dobrych praktyk,
wiedzy i praktycznych doÊwiadczeƒ we wdra˝aniu programów i projektów, słu˝àcych zrównowa˝onemu rozwojowi obszarów wiejskich.
Zadaniem Sieci jest tak˝e wsparcie administracji rzàdowej i samorzàdowej w realizacji zadaƒ dotyczàcych rolnictwa i obszarów wiejskich zarówno w ramach PROW 2007-2013, jak i programów
operacyjnych polityki spójnoÊci. Działania te muszà byç zgodne z celem horyzontalnym nr 6 Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia: Wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian
strukturalnych na obszarach wiejskich. Szczególnie wa˝ne sà te działania sieci, które przyczyniajà si´ do poprawy jakoÊci ˝ycia i warunków pracy mieszkaƒców wsi.
Priorytety Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich okreÊla Grupa Robocza ds. Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich, składajàca si´
z przedstawicieli administracji publicznej, samorzàdu terytorialnego i organizacji oraz instytucji działajàcych na rzecz rozwoju obszarów wiejskich. Priorytetami na lata 2010-2011 sà:
● zrównowa˝ony rozwój obszarów wiejskich z uwzgl´dnieniem
ochrony Êrodowiska,
● lokalna tradycja jako element rozwoju obszarów wiejskich w regionie,
● wzmacnianie rozwoju lokalnego poprzez zwi´kszanie efektywnoÊci realizacji lokalnych strategii rozwoju,
2
● aktywizacja i wzmacnianie działaƒ partnerów sieci na rzecz rozwoju obszarów wiejskich,
● wzmocnienie systemu oceny polityki rozwoju obszarów wiejskich.
Grupa Robocza, która jest organem opiniodawczo-doradczym
Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, rekomenduje te˝ działania
KSOW i na bie˝àco je monitoruje.
Finansowanie
Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich
Bud˝et Krajowej Sieci Obszarów wiejskich planowany jest na poziomie 55 mln euro i jest zagwarantowany w ramach Pomocy Technicznej PROW 2007-2013. Obejmuje on wydatki na funkcjonowanie
struktury KSOW m.in. koszty organizacji oraz funkcjonowania jednostki centralnej i jednostek regionalnych KSOW – 11 mln euro
oraz wydatki zwiàzane z realizacjà zadaƒ w ramach sieci (zgodnie
z Planem Działania KSOW) – 44 mln euro.
W ramach Êrodków KSOW mo˝na otrzymaç dofinansowanie
na ró˝norodne działania zwiàzane z rozwojem obszarów wiejskich,
m.in. na kultywowanie dziedzictwa kulturowego, promocj´ produktów tradycyjnych, współprac´ i wymian´ doÊwiadczeƒ w kraju i za granicà, udział w targach, wystawach, szkoleniach, ró˝nego rodzaju
wydawnictwa i materiały informacyjne zgodne z priorytetami KSOW.
Plan działania
14 lipca 2009 roku, z upowa˝nienia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Podsekretarz Stanu MRiRW Artur Ławniczak zatwierdził
Plan działania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2008-2009,
SMAK I TRADYCJA
Priorytetem KSOW
jest wspieranie
lokalnej
przedsi´biorczoÊci
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
06-07 ksow:Smak i tradycja
6-09-10
15:29
Strona 3
KRAJOWA SIEå OBSZARÓW WIEJSKICH
dostosowany do zapisów rozporzàdzenia Prezesa Rady Ministrów
z 18 marca 2009 r. w sprawie krajowej sieci obszarów wiejskich
(Dz.U. z 2009 r. Nr 53, poz. 436). Plan został pozytywnie zaopiniowany na I posiedzeniu Grupy Roboczej ds. Krajowej Sieci Obszarów
Wiejskich 30 czerwca 2009 roku.
Zgodnie z art. 68 rozporzàdzenia Rady (WE) nr 1698/2005, „plan
działania” jest dokumentem zawierajàcym szczegółowy opis przedsi´wzi´ç realizowanych w ramach KSOW. Z uwagi na koniecznoÊç
zachowania ciàgłoÊci zadaƒ i z uwzgl´dnieniem zmieniajàcych si´
potrzeb, plany przygotowywane sà na dwa lata, rozpoczynajàc
od planu działania na lata 2008-2009. Realizacja ostatniego planu
działania zakoƒczy si´ w dniu 30 czerwca 2015 r.
Plan działania na lata 2008-2009 został przygotowany we współpracy z 16. sekretariatami regionalnymi KSOW oraz był przedmiotem konsultacji z podmiotami dotychczas zaanga˝owanymi
w realizacj´ zadaƒ KSOW. Bardzo znaczàcym beneficjentem Êrodków KSOW sà Lokalne Grupy Działania.
...oraz ochrona
dziedzictwa
kulturowego wsi,
w tym wspieranie
ginàcych zawodów
Partnerzy KSOW
Zgodnie z PROW 2007-2013, KSOW ma charakter otwarty. Sieç
skupia struktury administracyjne (na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym) oraz zainteresowane podmioty, które przyczyniajà si´ do rozwoju obszarów wiejskich i majà – w sposób bezpoÊredni
lub poÊredni – wpływ na lepsze wykorzystanie instrumentów Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW).
Aby zapewniç prawidłowe funkcjonowanie sieci, przygotowany został wykaz obejmujàcy struktury administracyjne i podmioty działajàce w zakresie rozwoju obszarów wiejskich. Uczestnikami KSOW
mogà byç podmioty, które sà aktywnie zaanga˝owane w rozwój obszarów wiejskich oraz wyra˝à ch´ç otrzymywania oraz dostarczania
informacji w tym zakresie.
Nale˝à do nich:
● urz´dy administracji rzàdowej zainteresowane rozwojem obszarów wiejskich, w tym instytucje odpowiedzialne za fundusze
strukturalne,
● samorzàdy województw, gmin i powiatów,
● organizacje bran˝owe,
● organizacje spółdzielcze,
● izby rolnicze,
WA˚NE KONTAKTY:
Sekretariat Centralny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich
Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich Ministerstwo Rolnictwa
i Rozwoju Wsi
ul. Wspólna 30 00-930 Warszawa
tel. (22) 623-18-42, fax (22) 623-20-51 [email protected]
● Przemysław Saltarski Naczelnik Wydziału – Sekretariat Centralny
Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich tel. (22) 623 27 58 [email protected]
● Adam Sczaniecki tel. (22) 623 17 48 [email protected] w sprawach dot. Europejskiej Sieci
● Igor Kamiƒski tel. (22) 623 26 38 [email protected]
w sprawach dot. wniosków i umów
● Dorota Lawera tel. (22) 623 25 84 [email protected]
w sprawach dot. wniosków i umów
● Ponadto w ka˝dym województwie działa Sekretariat Regionalny
KSOW
Informacje: www.ksow.gov.pl
●
●
●
●
●
●
●
●
●
instytuty resortowe,
podmioty gospodarcze,
jednostki badawczo-rozwojowe,
organizacje pozarzàdowe, szczególnie działajàce w sektorze rolno-spo˝ywczym lub zajmujàce si´ szeroko rozumianym rozwojem obszarów wiejskich,
paƒstwowe jednostki doradztwa rolniczego,
słu˝by ochrony przyrody,
lokalne grupy działania (LGD), ich działajàce formalnie i nieformalnie sieci oraz inne sieci majàce znaczenie w działaniach
na rzecz rozwoju obszarów wiejskich na szczeblu lokalnym,
szkoły Êrednie i wy˝sze,
osoby fizyczne.
Współpraca z Europejskà Siecià
Obszarów Wiejskich (ESOW)
Krajowa Sieç Obszarów Wiejskich w Polsce jest cz´Êcià Europejskiej Sieci Obszarów Wiejskich, w ramach której odbywa si´ współpraca pomi´dzy Krajowymi Sieciami Obszarów Wiejskich
utworzonymi w poszczególnych paƒstwach członkowskich. W ramach sieci prowadzona jest współpraca pomi´dzy sieciami paƒstw
członkowskich. JednoczeÊnie utrzymywane sà kontakty z władzami
i organizacjami o znaczeniu mi´dzynarodowym, zaanga˝owanymi
w rozwój obszarów wiejskich oraz wykazujàcymi szczególne zainteresowanie działaniami Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich, przede
wszystkim w celu ułatwienia wymiany doÊwiadczeƒ oraz dobrych
praktyk w ramach konkretnych sieci tematycznych
Fot. I. Byszewska
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
SMAK I TRADYCJA
3
08-09 zywnosc UE:Smak i tradycja
6-09-10
11:48
Strona 8
˚YWNOÂå WYSOKIEJ JAKOÂCI
Produkty wysokiej jakoÊci
w Unii Europejskiej
Produkty regionalne i tradycyjne wa˝nym êródłem dochodu dla producentów,
poszukiwane przez konsumentów, atrakcyjne dla turystów, sprzyjajàce ochronie Êrodowiska
W krajach wysoko rozwini´tych, a w szczególnoÊci
wÊród ich zamo˝niejszych mieszkaƒców, od lat
obserwuje si´ odwrót od konsumpcji ˝ywnoÊci
masowej, produkowanej na przemysłowà skal´
na rzecz produktów lokalnych o znanym
pochodzeniu – cz´sto dro˝szych, ale na ogół
zdrowszych, smaczniejszych i bardziej oryginalnych.
Naturalnà reakcjà po latach głodu, ubóstwa i wyrzeczeƒ, które
dotkn´ły mieszkaƒców wszystkich krajów Europy w czasie II wojny
Êwiatowej i w pierwszych latach powojennych, było zwi´kszanie produkcji przemysłowej i rolniczej. W wielu krajach dokonano modernizacji rolnictwa, dà˝àc do intensyfikacji upraw i hodowli w celu
zapewnienia samowystarczalnoÊci ˝ywnoÊciowej. Działania te
od lat 60. prowadzono w Europie w sposób ciàgły i planowy.
W 1962 r. paƒstwa nale˝àce do EWG podj´ły decyzj´ o wprowadzeniu Wspólnej Polityki Rolnej (WPR). Produkcja rolnicza, dofinansowywana z bud˝etu UE, zacz´ła szybko wzrastaç, ale wkrótce
pojawiły si´ problemy zwiàzane z degradacjà Êrodowiska naturalnego, a z czasem tak˝e z nadprodukcjà ˝ywnoÊci.
W latach 80., gdy spadło tempo przyrostu ludnoÊci i popyt
na ˝ywnoÊç zaczàł si´ stabilizowaç, Europa Zachodnia znalazła si´
w obliczu nadprodukcji ˝ywnoÊci przy jednoczesnym odpływie lud-
Bryndza Podhalaƒska
(Chroniona Nazwa
Pochodzenia)
8
noÊci wiejskiej do miast.
Rogal Êwi´tomarciƒski
(Chronione Oznaczenie
Od lat 90. jednym z najGeograficzne)
wa˝niejszych celów WPR
staje si´ likwidacja nadwy˝ek produkcji ˝ywnoÊci
i poprawa jej jakoÊci oraz
ochrona Êrodowiska naturalnego. Impulsem do odwrotu od intensywnego
rolnictwa na rzecz wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich była
nadprodukcja rolniczych
produktów, degradacja
Êrodowiska spowodowana nadmiernà chemizacjà
i mechanizacjà, wyludnianie si´ terenów wiejskich oraz kryzys spowodowany chorobà „szalonych krów” (BSE).
Tendencje te znalazły swoje odbicie w traktacie z Maastricht
z 1992 r., który wprowadził nast´pujàce zasady:
● rolnictwo ma za zadanie dostarczaç ˝ywnoÊç i Êwiadczyç usługi Êrodowiskowe
● rolnictwo ma wspieraç formy gospodarowania przyjazne dla
Êrodowiska naturalnego, nale˝y propagowaç rolnictwo ekologiczne
● rolnictwo ma wspieraç ochron´ zasobów naturalnych, ró˝norodnoÊci biologicznej i krajobrazowej
● nale˝y redukowaç szkody Êrodowiskowe spowodowane działalnoÊcià rolniczà
Obecnie istotnym celem Wspólnej Polityki Rolnej jest zapewnienie wystarczajàcej iloÊci bezpiecznej, dobrej jakoÊciowo ˝ywnoÊci
przy zachowaniu, a nawet poprawie stanu Êrodowiska naturalnego
oraz współdziałanie w dziedzinie ograniczania zmian klimatycznych.
Obok funkcji produkcyjnych, du˝à wag´ przywiàzuje si´ równie˝
do ogólnospołecznych funkcji rolnictwa. Wprowadzone zmiany promujà model wydajnego, konkurencyjnego rolnictwa opartego o gospodarstwa rodzinne, dbajàce nie tylko o jakoÊç i poziom produkcji,
lecz tak˝e o ochron´ Êrodowiska oraz zachowanie dziedzictwa kulturowego wsi i ładu przestrzennego.
Zasady WPR premiujàce ˝ywnoÊç wysokiej jakoÊci zostały zaakceptowane przez wszystkie kraje WE, zarówno przez:
● kraje Południa (Francja, Włochy) przywiàzujàce istotnà wag´
do smaku produktów, wspierajàce model produkcji zdecentralizowanej, cz´sto opartej o gospodarstwa rodzinne i kultywujàce tradycyjne sposoby wytwarzania i spo˝ywania produktów regionalnych
(takich jak m.in. wina, w´dliny, sery, oliwy),
● kraje Europy Północnej (Wielka Brytania, Dania, Niemcy,
Szwecja), w których dominujà du˝e, zmechanizowane gospodarstwa
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
08-09 zywnosc UE:Smak i tradycja
6-09-10
11:48
Strona 9
˚YWNOÂå WYSOKIEJ JAKOÂCI
Ser koryciƒski „Swojski” (Chronione
Oznaczenie Geograficzne)
rolne i zakłady przetwórcze, a uwaga skupiona jest przede wszystkim
na produkowaniu ˝ywnoÊci jak najbardziej bezpiecznej dla zdrowia.
W 1992 r. Unia Europejska przyj´ła rozporzàdzenia premiujàce
˝ywnoÊç wysokiej jakoÊci zwiàzanà ze Êrodowiskiem i tradycjà, cz´sto wytwarzanà przez drobnych producentów. OczywiÊcie warunki
bezpieczeƒstwa i higieny wytwarzania takich produktów muszà byç
zagwarantowane w takim samym stopniu, jak ma to miejsce w przypadku produktów wytwarzanych na masowà skal´.
To mo˝e tu nale˝y wymieniç istniejàce europejskie systemy dotyczàce rolnictwa ekologicznego tradycyjnej i znanego pochodzenia... I powiedzieç czym sie zajmujemy...
W celu wyró˝nienia produktów wysokiej jakoÊci, zwiàzanych z regionem lub tradycjà został stworzony europejski system oznaczeƒ.
Ma on z jednej strony – informowaç konsumentów, ˝e majà do czynienia z produktami wysokiej jakoÊci, a z drugiej – chroniç producentów przed podróbkami ich produktów.
Europejski system promocji i ochrony ˝ywnoÊci jest wzorowany
na systemie francuskim i włoskim. Kraje te majà własne, od dawna działajàce systemy znakowania ˝ywnoÊci regionalnej i tradycyjnej
wysokiej jakoÊci (a czy inne kraje nie mialy? Hiszpania na pewno
tak.). Zasady Wspólnej Polityki Rolnej w krajach członkowskich realizowane sà przy pomocy Europejskiego Funduszu Rolnego
na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), w ramach którego zagwarantowane sà fundusze na wspieranie jakoÊci produktów
rolnych i Êrodków spo˝ywczych.
Polska – Êredniej wielkoÊci kraj, b´dàcy członkiem Unii Europejskiej, w którym około 38% mieszkaƒców zamieszkuje tereny wiejskie, a ponad 20% zatrudnionych jest w rolnictwie, ma istotny
interes w uczestniczeniu w europejskim systemie ochrony i promocji ˝ywnoÊci.
W ciàgu ostatnich czterech lat powstała wi´kszoÊç krajowych aktów prawnych, pozwalajàcych na udział naszych producentów w europejskim systemie jakoÊci ˝ywnoÊci. Przy konstrukcji polskich
aktów prawnych cz´sto odwoływano si´ do rozwiàzaƒ francuskich
i włoskich1.
Wzrastajàce zainteresowanie konsumentów i producentów produktami spo˝ywczymi wysokiej jakoÊci o znanym pochodzeniu2 jest
coraz bardziej widoczne tak˝e w Polsce. OczywiÊcie, wi´kszoÊç polskich konsumentów nie mo˝e sobie pozwoliç na produkty inne, ni˝
te, których ceny sà najni˝sze. Istnieje tak˝e nawyk, aby w tej samej
gamie produktów wybieraç produkt najtaƒszy, choçby ten dro˝szy
miał byç lepszy i smaczniejszy. Jednak powoli zaczyna si´ to zmieniaç i coraz cz´Êciej klient woli kupiç 4 plasterki dro˝szej i smaczniejszej w´dliny o ugruntowanej renomie czy od znanego
producenta ni˝ 10 plasterków szynki, o której nie wie skàd pochodzi i w jaki sposób została wytworzona. Wià˝e si´ to z ogólnà tendencjà do jedzenia mniej, ale lepiej, smaczniej i zdrowiej.
W wielu miejscowoÊciach powstajà sklepy lub sieci sklepów wyspecjalizowanych w sprzeda˝y produktów lokalnych i tradycyjnych,
które cieszà si´ coraz wi´kszym zainteresowaniem. Równie˝ supermarkety coraz cz´Êciej wydzielajà specjalnà przestrzeƒ dla markowych produktów dobrej jakoÊci, przy czym „produkt markowy”
niekoniecznie oznacza, ˝e pochodzi on z du˝ego renomowanego zakładu wytwórczego – równie dobrze mo˝e byç dostarczany przez
„małego” producenta, wytwarzajàcego produkty wysokiej jakoÊci
Fasola Pi´kny JaÊ z Doliny Dunajca
(Chroniona Nazwa Pochodzenia)
Dzi´ki systemowi europejskiemu i jego specjalnym oznaczeniom,
mo˝emy odró˝niç produkt wysokiej jakoÊci, o specjalnych cechach,
wynikajàcych z pochodzenia i tradycyjnej lub specjalnej metody produkcji, od podobnego produktu wytwarzanego w sposób standardowy.
Zofia Winawer, Henryk Wujec – poradnik „Tradycyjne i regionalne
produkty wysokiej jakoÊci we wspólnej polityce rolnej”
1
2
Oscypek (Chroniona Nazwa Pochodzenia)
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
Francja Włochy majà własne, od dawna działajàce systemy znakowania
˝ywnoÊci regionalnej i tradycyjnej wysokiej jakoÊci, przy czym system włoski jest mocno zdecentralizowany i opiera si´ na regionalnych rozwiàzaniach dotyczàcych jakoÊci ˝ywnoÊci. System francuski, kładàcy nacisk
na regionalnoÊç i pochodzenie produktu, jest mocno scentralizowany i zarzàdzany przez instytucje paƒstwowo-prywatne.
Produkt o znanym pochodzeniu oznacza, ˝e wiadomo skàd produkt pochodzi, czyli z jakiego kraju i regionu – znana jest jego „Êcie˝ka”: od pola do stołu.
SMAK I TRADYCJA
9
10-11 produkujemy:Smak i tradycja
7-09-10
1:15
Strona 10
˚YWNOÂå WYSOKIEJ JAKOÂCI
Produkujemy zgodnie z przepisami
Wymagania weterynaryjne i higieniczno-sanitarne
W przypadku wytwarzania i sprzeda˝y artykułów ˝ywnoÊciowych konieczne jest zgłoszenie wniosku o rejestracj´ (jest to inny
rodzaj rejestracji ni˝ rejestracja działalnoÊci gospodarczej!) lub
zatwierdzenie zakładu do Powiatowego Inspektoratu Weterynarii
dla produktów pochodzenia zwierz´cego lub do Paƒstwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego dla produktów pochodzenia
roÊlinnego i produktów mieszanych. W przypadkach wytwarzania
i sprzeda˝y niewielkich iloÊci produktów pochodzàcych z własnego gospodarstwa, o czym piszemy poni˝ej – rejestracja zakładu
jest wystarczajàca i jego zatwierdzenie nie jest wymagane.
Rejestracja zakładu jest formà prostà i niewymagajàcà obecnoÊci organu nadzoru w zakładzie – polega na przyj´ciu wniosku i innych dokumentów od przedsi´biorcy, rozpatrzeniu wniosku
i wydaniu decyzji administracyjnej o rejestracji. Termin pierwszej
wizyty i cz´stotliwoÊç wizyt organu nadzoru w zakładzie sà ustalane na podstawie oceny ryzyka (w zale˝noÊci od rodzaju produktów, jakie zakład produkuje).
Zatwierdzenie zakładu jest bardziej skomplikowane, bowiem
przepisy UE nakazujà organowi nadzoru w tym przypadku wizyt´ w zakładzie i w czasie tej wizyty stwierdzenie, czy warunki w zakładzie spełniajà wymagania zawarte w szczegółowych przepisach.
Wymagania weterynaryjne
Zgłoszenie wniosku o rejestracj´ do Powiatowego Inspektoratu Weterynarii.
Producent, który chce sprzedawaç niewielkie iloÊci artykułów
rolno spo˝ywczych pochodzenia zwierz´cego, mo˝e to realizowaç
w formie sprzeda˝y bezpoÊredniej. Sprzeda˝ produktów nieprzetworzonych konsumentowi koƒcowemu mo˝e byç prowadzona w swoim województwie, w nast´pujàcych miejscach sprzeda˝y
bezpoÊredniej:
– na terenie gospodarstw rolnych;
– na targowiskach;
– w punktach sprzeda˝y detalicznej.
Sprzeda˝à bezpoÊrednià mogà byç obj´te wyłàcznie produkty
własne, wyprodukowane w ramach wytwarzania produktów pochodzenia zwierz´cego przeznaczonych do sprzeda˝y bezpoÊredniej (jaja, drób itp.). Producenci, którzy zamierzajà wytwarzaç
takie produkty, majà obowiàzek powiadomienia powiatowego lekarza weterynarii o zakresie i wielkoÊci produkcji oraz rodzaju
produktów, które majà byç produkowane w zakładzie, co najmniej
na 30 dni przed dniem rozpocz´cia prowadzenia tej działalnoÊci.
DziałalnoÊci prowadzonej w formie marginalnej, lokalnej i ograniczonej (MOL) dla produktów przetworzonych (np. ser, masło,
mi´so, ale równie˝ produkty nieprzetworzone mogà byç sprzedawane jako MOL) – obj´tych kontrolà Powiatowego Inspektoratu
Weterynarii – nie jest wymagane zatwierdzenie zakładu.
DziałalnoÊç MOL mo˝e byç prowadzona w swoim województwie.
Lista czynnoÊci i rodzaj artykułów rolno-spo˝ywczych, których niewielkie iloÊci producent mo˝e sprzedawaç przy zarejestrowaniu
działalnoÊci marginalnej, lokalnej i ograniczonej (MOL), jest w załàczniku 3. Rozporzàdzenia regulujàcego zasady sprzeda˝y bezpo10
Êredniej oraz MOL okreÊlajà dla ka˝dego typu produktu dozwolone wielkoÊci produkcji i sprzeda˝y.
Producent wybiera form´ sprzeda˝y i po spełnieniu wymagaƒ zawartych w rozporzàdzeniach dotyczàcych zakładu wytwórczego oraz
sprzeda˝y bezpoÊredniej lub działalnoÊci MOL powinien dopełniç
obowiàzku rejestracji w Powiatowym Inspektoracie Weterynarii poprzez zło˝enie wniosku o wpis do rejestru i nadanie numeru identyfikacji weterynaryjnej. Po wydaniu decyzji administracyjnej
produkcja i sprzeda˝ mogà byç prowadzone w legalny sposób.
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
10-11 produkujemy:Smak i tradycja
7-09-10
1:15
Strona 11
˚YWNOÂå WYSOKIEJ JAKOÂCI
dzenia zwierz´cego – w przypadku rozporzàdzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Prowadzenie działalnoÊci marginalnej, lokalnej i ograniczonej
(MOL – rejestracja bez zatwierdzania), czyli wytwarzania i sprzeda˝y niewielkich iloÊci produktów przetworzonych, dotyczy tylko
produktów pochodzenia zwierz´cego. W odró˝nieniu od sprzeda˝y bezpoÊredniej i działalnoÊci marginalnej, lokalnej i ograniczonej legalne wytwarzanie i sprzeda˝ – nawet niewielkich iloÊci
produktów przetworzonych podlegajàcych inspekcji sanitarnej
(z wyjàtkiem produktów w postaci suszonej lub kiszonej), czyli
np. chleba czy ciastek – wymaga rejestracji i zatwierdzenia zakładu u Paƒstwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego.
Wymagania higieniczno-sanitarne i weterynaryjne
a działalnoÊç gospodarcza:
WysokoÊç kar za prowadzenie działalnoÊci bez uzyskania wpisu zakładu do rejestru wynosi od 200 do 5 tys. zł, za niespełnienie
wymagaƒ weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierz´cego lub za niespełnienie wymagaƒ przez produkty pochodzenia zwierz´cego od 200 do 15 tys. zł. Powiatowy
Inspektorat Weterynarii rejestruje lub zatwierdza zakład.
Wymagania higieniczno-sanitarne
Zło˝enie wniosku o zatwierdzenie lub wpis do rejestru zakładów prowadzonego przez Paƒstwowego Powiatowego Inspektora
Sanitarnego Zakłady wytwarzajàce produkty spo˝ywcze pochodzenia roÊlinnego lub niepodlegajàce inspekcji weterynaryjnej powinny byç zatwierdzone lub zarejestrowane przez Paƒstwowego
Powiatowego Inspektora Sanitarnego. Z obowiàzku zarówno zatwierdzania, jak i rejestracji wyłàczone sà:
– produkcja podstawowa na własny, domowy u˝ytek,
– domowe przygotowanie, przetwarzanie lub składowanie nawłasny domowy u˝ytek.
Zwolnione sà z zatwierdzania, ale podlegajà rejestracji:
– bezpoÊrednie dostawy w małych iloÊci takich surowców, jak:
zbo˝a, owoce, warzywa, zioła, grzyby uprawne, pochodzàcych wyłàcznie z własnych upraw lub hodowli producentów produkcji
pierwotnej, niestanowiàcych działów specjalnych produkcji rolnej
w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz pozostałych surowców pochodzàcych z dokonywanych
osobiÊcie zbiorów ziół i runa leÊnego oraz wy˝ej wymienionych
produktów w postaci suszonej lub kiszonej, do konsumenta koƒcowego lub lokalnego zakładu detalicznego, bezpoÊrednio zaopatrujàcego konsumenta koƒcowego.
Warto zauwa˝yç, ˝e terminy u˝ywane w aktach prawnych
do okreÊlenia warunków sprzeda˝y małych iloÊci produktów nieprzetworzonych sà ró˝ne w poszczególnych rozporzàdzeniach:
bezpoÊrednie dostawy – w przypadku rozporzàdzenia Ministra
Zdrowia – dotyczy produktów pochodzenia niezwierz´cego i mieszanych58 oraz sprzeda˝ bezpoÊrednia dotyczy produktów pochoSierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
– w przypadku sprzeda˝y bezpoÊredniej (produkty nieprzetworzone)
– nie jest wymagane dokonanie rejestracji działalnoÊci gospodarczej, poniewa˝ sprzeda˝ jest bezpoÊrednim skutkiem produkcji rolnej.
W Rozporzàdzeniu Ministra Zdrowia z dnia 6 czerwca 2007 r.
w sprawie dostaw – w przypadku sprzeda˝y marginalnej, ograniczonej i lokalnej nale˝y dokonaç rejestracji działalnoÊci gospodarczej
Mo˝liwe odst´pstwa od niektórych wymagaƒ weterynaryjnych lub higienicznych (derogacje)
Dwa wa˝ne rozporzàdzenia Ministra Rolnictwa z 27 lipca 2007 r. i Ministra Zdrowia z 18 lutego 2009 r. stwarzajà producentom produktów regionalnych i tradycyjnych mo˝liwoÊç
legalnego wytwarzania przy u˝yciu tradycyjnych metod, narz´dzi
i w naturalnym Êrodowisku.
Zakłady produkujàce tradycyjnà ˝ywnoÊç pochodzenia zwierz´cego, jak te˝ zakłady produkujàce tradycyjnà ˝ywnoÊç niezwierz´cego pochodzenia mogà uzyskaç odst´pstwa od niektórych
wymagaƒ higienicznych dla sposobu wytwarzania produktów pochodzenia zwierz´cego lub produktów pochodzenia niezwierz´cego, w przypadku gdy odst´pstwa te sà konieczne dla zachowania
tradycyjnego charakteru tych produktów, przy czym za ˝ywnoÊç
tradycyjnà uznane zostajà produkty:
– wpisane na krajowà List´ Produktów Tradycyjnych lub
– zgłoszone do Komisji Europejskiej jako Chroniona Nazwa
Pochodzenia lub Chronione Oznaczenie Geograficzne lub Gwarantowana Tradycyjna SpecjalnoÊç.
Dopuszczone odst´pstwa dotyczà charakteru pomieszczeƒ oraz
rodzaju materiałów, z których wykonane mogà byç przyrzàdy
i sprz´t wykorzystywany do przygotowywania oraz pakowania tych
produktów.
W przypadku sprzeda˝y marginalnej, ograniczonej i lokalnej
nale˝y dokonaç rejestracji działalnoÊci gospodarczej.
Na mocy tych przepisów mo˝liwe jest produkowanie oscypka
i bryndzy podhalaƒskiej w bacówce z niepasteryzowanego mleka.
Odst´pstwa nie mogà mieç negatywnego wpływu na zapewnienie bezpieczeƒstwa produkowanej ˝ywnoÊci tradycyjnej zwierz´cego i niezwierz´cego pochodzenia, a w szczególnoÊci nie mogà
przyczyniaç si´ do jej zanieczyszczania.
SMAK I TRADYCJA
Zofia Winawer i Henryk Wujec, Poradnik „Tradycyjne i regionalne
produkty wysokiej jakoÊci we wspólnej polityce rolnej”
11
12-13 poradnik:Smak i tradycja
7-09-10
3:05
Strona 12
˚YWNOÂå WYSOKIEJ JAKOÂCI
Certyfikaty pilnie potrzebne
Paƒstwa Zachodniej Europy, przytłoczone
nadprodukcjà ˝ywnoÊci, której iloÊç wypierała
jakoÊç, stworzyły w latach 80. system rejestracji
i ochrony swoich tradycyjnych i regionalnych
produktów, choç ju˝ kilkadziesiàt lat wczeÊniej
postulowali to francuscy winiarze
Zresztà historia ochrony jakoÊci przednich trunków zacz´ła si´
ju˝ w Êredniowiecznej Europie. Wtedy to francuski król Karol Dobry wprowadził norm´ dla wina z Burgundii, a na terenie dzisiejszych W´gier odpowiednie przepisy miały zapobiec fałszowaniu
tokaju.
Do XIX wieku jakoÊç towarów potwierdzały znaki cechów rzemieÊlniczych. Jednak, w miar´ przekształcania si´ tradycyjnego rzemiosła w produkcj´ na skal´ masowà, podróbki najlepszych wyrobów
stały si´ prawdziwà plagà. Pierwsi zacz´li z nimi walczyç winiarze
z Francji a potem Włoch i Hiszpanii, gdy˝ nadu˝ywanie nazw najbardziej znanych win było powszechnà praktykà. Ju˝ w 1883 roku podpisano w Pary˝u
konwencj´ dotyczàcà mi´dzynarodowej ochrony oznaczeƒ geograficznych win, a w latach 1905-1927 wprowadzone zostały pierwsze
mi´dzynarodowe ustawy, gwarantujàce producentom sàdowne zastrze˝enie nazwy pochodzenia swego produktu. Wtedy właÊnie zastrze˝ono
nazw´ „szampan” wyłàcznie dla wina musujàcego, produkowanego na terenie Szampanii we
Francji. Zastrze˝enie to sprawiło, ˝e gdy słynny
projektant mody Yves Saint Laurent chciał wyprodukowaç perfumy „Champagne” („Szampan”), nie mógł – nawet za du˝e pieniàdze
– wykorzystaç tej nazwy.
Zamiast cechowej piecz´ci
I tak, od ochrony win zrodziła si´ idea, która w kilkadziesiàt lat
póêniej zaowocowała porozumieniem mi´dzy krajami członkowskimi i ustanowieniem w latach 90. ubiegłego wieku przez Rad´
Europy, w ramach realizacji Wspólnej Polityki Rolnej, mi´dzynaro12
dowego systemu, rejestrujàcego specyficzne
i oryginalne produkty ˝ywnoÊciowe, które odtàd mogà ubiegaç si´ o wsparcie swej reputacji przez umieszczenie na opakowaniu
produktu jednego z trzech znaków: „Chroniona Nazwa Pochodzenia„(ChNP) „Chronione
Oznaczenie Geograficzne„(ChOG) i „Gwarantowana Tradycyjna SpecjalnoÊç„(GTS). Sà
one potwierdzeniem niezmiennoÊci sposobu
wytwarzania i niezmiennie wysokiej jakoÊci.
System ten obejmuje produkty rolne i leÊne
oraz wyroby spo˝ywcze – w stanie surowym
lub przetworzonym. Paradoksalnie – nie dotyczy win i wyrobów spirytusowych, które sà
chronione na poziomie europejskim odr´bnà ustawà.
Poza unijnym systemem, wiele paƒstw członkowskich ma własne
systemy oznaczania i ochrony jakoÊci ˝ywnoÊci. Modelowym przykładem jest Francja, która wypracowała najbardziej znane na Êwiecie systemy.
WspółczeÊni konsumenci sà coraz bardziej wymagajàcy i szukajà
spo˝ywczych rarytasów, wytwarzanych w sposób naturalny, cz´sto
z zachowaniem kilkudziesi´cio- a nawet kilkusetletniej tradycji. Te
oczekiwania mogà spełniç produkty lokalne – regionalne i tradycyjne,
a produkty ekologiczne. Wytwarzane na niewielka skal´, w sposób
rzetelny, bez dodatków chemicznych i „kosmicznych” technologii to
prawdziwa elita na ˝ywnoÊciowym rynku. Warto skorzystaç z tego
trendu by rozwijaç produkcje rodzimych specjałów, tym bardziej ˝e
producenci takiej ˝ywnoÊci mogà korzystaç z ró˝nych form wsparcia,
przewidzianego w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich. Warunkiem jest posiadanie znaku Êwiadczàcego o przynale˝noÊci do systemu. Nie musi to byç system oznaczeƒ unijnych – tak˝e nasz krajowy
system „JakoÊç Tradycja” spełnia kryteria systemu jakoÊciowego i producenci, którzy uzyskajà ten znak tak˝e mogà byç beneficjentami
wsparcia przewidzianego w PROW 2007-2012.
(ib)
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
12-13 poradnik:Smak i tradycja
7-09-10
3:05
Strona 13
˚YWNOÂå WYSOKIEJ JAKOÂCI
Krajowy system „JakoÊç Tradycja”
Krajowy system „JakoÊç Tradycja” słu˝y wyró˝nianiu
produktów ˝ywnoÊciowych wysokiej jakoÊci, ze
szczególnym uwzgl´dnieniem produktów
tradycyjnych. Jest to pierwszy ogólnokrajowy system
jakoÊci ˝ywnoÊci stworzony przez producentów
do wyró˝niania i promocji produktów.
Decyzjà Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 czerwca 2007 r.
system „JakoÊç Tradycja”, opracowany przez Polskà Izb´ Produktu
Regionalnego i Lokalnego (PIPRiL) we współpracy ze Zwiàzkiem
Województw RP, uznany został za krajowy system jakoÊci ˝ywnoÊci,
a 22 czerwca 2009 r. został uznany za taki przez Komisj´ Europejskà.
Dany produkt ma prawo do znaku „JakoÊç Tradycja”, a jego producent
do uczestniczenia w krajowym systemie jakoÊci o tej nazwie po przyznaniu przez Kapituł´ znaku zgodnie z Regulaminem przyj´tym przez
Zarzàd PIPRiL oraz Zwiàzek Województw RP. Składajàc wniosek
o przyznanie znaku, nale˝y dołàczyç certyfikat zgodnoÊci, wystawiony
przez uprawnionà jednostk´ certyfikujàcà. Znak „JakoÊç Tradycja”
jest znakiem zarejestrowanym w Urz´dzie Patentowym pod nr.
Z307821 i chronionym zgodnie z prawem własnoÊci przemysłowej jako wspólny znak towarowy gwarancyjny.
System, przygotowany we współpracy ze Zwiàzkiem Województw
RP, powstał, aby wyró˝niaç krajowe produkty wysokiej jakoÊci. Producenci zgłaszajàcy swe produkty do znaku „JakoÊç Tradycja” dokładnie
okreÊlajà skład produktu, sposób wytwarzania i procedury kontroli.
Nale˝y tak˝e udokumentowaç 50-letnià tradycj´ wytwarzania produktu (dla europejskiego GTS wystarczy 25 lat i z tego punktu widzenia
znak „JakoÊç Tradycja” jest bardziej restrykcyjny). Pomimo koniecznoÊci udowodnienia 50 lat tradycji wytwarzania produktu procedury
uczestniczenia w systemie nie sà skomplikowane. Zasady konstrukcji
wniosku sà zbli˝one do zasad obowiàzujàcych dla wniosków europejskich. Jednak ostateczna ocena zło˝onego wniosku ma miejsce w kraju i zale˝y tylko od jednej instancji – Kapituły Znaku JakoÊciowego
„JakoÊç Tradycja”, zło˝onej z przedstawicieli PIPRiL, Zwiàzku Województw RP oraz niezale˝nych ekspertów. Producenci na co dzieƒ mogà mieç kontakt z Polskà Izbà Produktu Regionalnego i Lokalnego,
która jest ich zawodowà organizacjà. W razie pytaƒ czy niejasnoÊci łatwo otrzymajà potrzebne informacje.
System „JakoÊç Tradycja” realizuje jeszcze co najmniej dwa inne wa˝ne zadania. Po pierwsze – wdra˝a producentów do składania wniosków
krajowych, tak by nast´pnie było im łatwiej aplikowaç do Komisji Europejskiej. Po drugie – promuje regiony, gdy˝ pod ka˝dym znakiem
umieszczana jest nazwa województwa, z którego produkt pochodzi.
O znak „JakoÊç Tradycja”, podobnie jak o oznaczenia europejskie
ChNP, CHOG, GTS, mogà staraç si´ wytwórcy produktów rolnych
i Êrodków spo˝ywczych. Dodatkowo o znak „JakoÊç Tradycja” mogà
si´ staraç równie˝ producenci napojów spirytusowych, które w systemie europejskim sà rejestrowane na podstawie odr´bnych przepisów.
System jest dost´pny dla indywidualnych producentów, grup producentów oraz zakładów produkcyjnych.
U˝ywanie znaku jest odpłatne. Producent wnosi do PIPRiL jednorazowà opłat´ zwiàzanà z przyznaniem znaku oraz zryczałtowanà opłat´ rocznà.
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
Krajowy system jakoÊci ˝ywnoÊci „JakoÊç Tradycja” w pełni odpowiada wymogom prawa unijnego. Jest otwarty dla
producentów tylko w kraju, ale i za granicà – mo˝e byç interesujàcà
propozycjà wyró˝niania produktów o wyjàtkowej jakoÊci, zwłaszcza
dla krajów sàsiadujàcych i tych, które stały si´ pełnoprawnymi członkami Unii Europejskiej po 1 maja 2004 r.
Najwa˝niejsze elementy systemu:
JakoÊç produktu: sà do niego przyjmowane wyłàcznie renomowane
produkty wysokiej jakoÊci, której êródłem jest ich tradycyjny charakter. Produkty muszà posiadaç wi´c dodatkowe cechy, które odró˝niajà je od innych nale˝àcych do tej samej kategorii. Producent deklaruje
zachowanie wy˝szych standardów produkcyjnych lub wyjàtkowych
cech produktów. Przed dopuszczeniem do uczestnictwa w systemie
produkt b´dzie podlegał szczegółowej weryfikacji zgodnie z Regulaminem Znaku, który został przyj´ty przez Urzàd Patentowy RP, a wczeÊniej zatwierdzony przez Zarzàd Izby oraz Zwiàzek Województw RP.
Kontrola jakoÊci: producenci sà zobowiàzani do posiadania certyfikatu zgodnoÊci, potwierdzajàcego wytwarzanie produktu zgodnie ze
specyfikacjà. Producenci u˝ywajàcy znaku „JakoÊç Tradycja”, a wi´c
b´dàcy w Systemie JakoÊci ˚ywnoÊci, powinni poddawaç swoje produkty kontroli, której celem jest zagwarantowanie, i˝ stosowana metoda wytwarzania jest zgodna z metodà deklarowanà we wniosku.
Wyboru jednostki kontrolnej dokonujà sami producenci, koszty kontroli ponoszà uprawnieni do korzystania ze Znaku. Kontroli tej nie nale˝y myliç z kontrolà urz´dowà gwarantujàcà bezpieczeƒstwo ˝ywnoÊci,
dokonywanà przez odpowiednie słu˝by weterynaryjne lub sanitarne.
OtwartoÊç systemu: mogà do niego przystàpiç wszyscy rolnicy, producenci rolni, przetwórcy w kraju i za granicà, członkowie Izby i nienale˝àcy do niej. Uczestnictwo w systemie potwierdzania jakoÊci
˝ywnoÊci jest całkowicie dobrowolne. Jedynym kryterium przyj´cia
produktu do systemu jest jego jakoÊç. Nie mo˝na odmówiç, bez wa˝nych powodów, prawa u˝ywania znaku przedsi´biorcom, którzy spełniajà kryteria okreÊlone w regulaminie. U˝ywajàcy go producenci sà
zobowiàzani do okreÊlenia cz´stotliwoÊci i zakresu kontroli oraz prowadzenia dokumentacji majàcej na celu zapewnienie pełnej identyfikowalnoÊci produktu (traceability).
Inaczej ni˝ w europejskim systemie jakoÊci produktów regionalnych
(ChNP, ChOG) przyznanie znaku „JakoÊç Tradycja” nie daje producentowi ochrony polegajàcej na prawie do wyłàcznoÊci u˝ywania nazwy
zarejestrowanego produktu. Producent, którego produkt otrzymał
znak „JakoÊç Tradycja”, mo˝e umieÊciç ten znak na opakowaniu produktu, ale inni producenci majà prawo do u˝ywania tej samej nazwy.
Bardziej wyczerpujàcà informacj´ na temat znaku „JakoÊç Tradycja” oraz formularz wniosku znaleêç mo˝na na stronie internetowej
PIPRiL: www.produktyregionalne.pl/biuletyn.html. Wniosek powinien zostaç zło˝ony w formie elektronicznej pod adresem: [email protected] oraz w wersji papierowej w siedzibie PIPRiL
pod adresem: Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego, ul.
Kruczkowskiego 3, 00-380 Warszawa.
Zofia Winawer, Henryk Wujec: Poradnik „Tradycyjne i regionalne
produkty wysokiej jakoÊci we wspólnej polityce rolnej”
*Jednorazowa opłata wynosi 500 zł, a zryczałtowana opłata roczna jest uzale˝niona od wielkoÊci produkcji.
SMAK I TRADYCJA
13
14-15 dobre praktyki:Smak i tradycja
7-09-10
0:43
Strona 14
DOBRE PRAKTYKI
Produkt lokalny pomysłem na udany biznes
Lokalni wytwórcy mogà byç konkurencyjni, jeÊli postawià na tradycj´ i ekologi´. Konsumenci poszukujà
produktów „z duszà” i coraz cz´Êciej chcà poznaç
ich drog´ „od pola do stołu”.
Kwaszonki zamiast surowych
warzyw
Mirosława i Zygmunt Kobylscy majà gospodarstwo rolne w Rzeczycy Ziemiaƒskiej (woj. lubelskie). Na poczàtku lat 60. XX w. rodzice pana Zygmunta uprawiali, kisili i sprzedawali kapust´ oraz ogórki.
Ich głównym odbiorcà była kraÊnicka Spółdzielnia Ogrodniczo-Pszczelarska.
W 1981 r. gospodarstwo przejàł syn i znacznie je rozwinàł. UnowoczeÊnił i rozbudował cz´Êç przechowalniczà, nie korzystajàc z kredytów. Dzisiaj Kobylscy uprawiajà kapust´ na 1,5 ha i ogórki na 0,5 ha.
Majà te˝ czarnà porzeczk´, aroni´ i wczesne odmiany malin. Zajmujà si´ tylko produkcjà roÊlinnà, gdy˝ prowadzàc przetwórstwo warzyw,
nie mogà hodowaç zwierzàt.
W wydzielonym
budynku gospodarczym jest wielka
„beczka” – ogromny,
wybetonowany silos,
w którym mieÊci si´
do oÊmiu ton kapusty. Najpierw si´ jà
w silosie kisi, a potem przechowuje.
Uprawiana
przez
Kobylskich odmiana
to tradycyjna „kamienna głowa”.
Kapusta jest kiszona jak dawniej: drobno
szatkowana,
z dodatkiem soli,
mocno ubita w silosie. Kiszenie trwa Êrednio przez cztery tygodnie w temp. około 20
stop. C. Po tym okresie gotowy produkt trafia do beczek lub pi´ciokilogramowych pojemników. Mo˝na sprzedawaç.
Ogórki – Êremskie i inne – w sezonie zbierane sà z pola codziennie
lub co drugi dzieƒ. Nie mogà mieç wi´cej ni˝ 10 cm długoÊci. Po umyciu, wkładane sà do beczek razem z koprem, czosnkiem, gorczycà, liÊçmi d´bu, gałàzkami czarnej porzeczki lub liÊçmi wiÊni i zalane
êródlanà wodà z przydomowej studni, z dodatkiem soli. Po czterech tygodniach ogórki sà w pełni ukwaszone. Ârednio wytwarzajà około 50
ton kapusty i 6-10 ton ogórków. Oba produkty sprzedawane sà od listopada do koƒca kwietnia. Gotowy produkt – kiszonà kapust´ i kwaszone ogórki – sprzedajà na targach, festynach i kiermaszach oraz
do spółdzielni ogrodniczej i wybranych sklepów. Wi´kszoÊç kupujàcych to mieszkaƒcy powiatu kraÊnickiego i okolic, chocia˝ cz´Êç produktów trafia do innych regionów Polski.
14
Tradycyjne ciasta:
mrówkowiec, s´kacz,
makowiec
Celina Gliƒska z Ejszeryszek (pow. Suwałki, woj. podlaskie) zacz´ła od domowego wypieku dro˝d˝ówek i tradycyjnego makowca (w jej
rodzinie receptura przechodzi z matki na córk´). Przez trzy lata sprzedawała wyroby na targach. W 1989 r. zarejestrowała działalnoÊç
gospodarczà. W gospodarstwie rolnym, w wyremontowanym i przystosowanym do działalnoÊci cukierniczej budynku uruchomiła piec
dwukomorowy. Nadal sprzedawała wyroby na targach, giełdach
i do miejscowej szkoły. Od 1991 r. zacz´ła je dostarczaç do sklepów.
Firm´ nieustannie rozwija – zyski przeznacza na rozbudow´ i modernizacj´ oraz na coraz lepsze urzàdzenia. Na jeden z pieców i samochody dostawcze wzi´ła kredyt. Zakład Ciastkarski C.B. Gliƒska to
dzisiaj du˝a firma: cztery hale cukiernicze, pomieszczenie magazynowo-chłodnicze, dwa komputerowo sterowane piece (cukierniczy i piekarniczy), specjalistyczne urzàdzenia do wytwarzania ciasta i innych,
samochody dostawcze. Produkuje ponad 20 rodzajów wyrobów cukierniczych (w tym regionalne: s´kacz i mrówkowiec, tradycyjny makowiec) oraz chleb na zakwasie na tataraku, razowiec ˝ytni i bułk´
pszennà. Dziennie powstaje 600 kg wyrobów cukierniczych i 400 kg
pieczywa. Màka jest z jednego êródła.
W firmie – oprócz właÊcicielki – pracujà mà˝, córki i zi´ciowie, 10
pracowników i trzech kierowców. (gaka)
Grupa hodowców kur zielononó˝ek
Jaja, makaron i mi´so
Kura zielononó˝ka kuropatwiana, rodzima rasa kur nieÊnych,
w połowie lat 90. XX wieku zacz´ła triumfalny powrót do gospodarstw. Janusz WiÊniewski i Dariusz Marcinkowski przez wiele lat
prowadzili sklepy spo˝ywcze. Kiedy w okolicy uruchamiano kolejne
supermarkety, stwierdzili, ˝e czas zajàç si´ innà dziedzinà. Pochodzà
ze wsi, pan Janusz miał gospodarstwo, a pan Darek wydzier˝awił sàsiednie. Wspólnie – w 2004 r. – dysponowali pi´cioma hektarami
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
14-15 dobre praktyki:Smak i tradycja
7-09-10
0:43
Strona 15
DOBRE PRAKTYKI
oraz budynkami gospodarczymi. Postanowili zajàç si´
hodowlà kur zielononó˝ek
kuropatwianych.
Podobnà decyzj´ podj´ło
jeszcze kilkunastu gospodarzy z Grabiny Radziwiłłowskiej (pow. ˚yrardów, woj.
mazowieckie). W listopadzie 2005 r. zawiàzali grup´
producenckà, w której obecnie jest 12 członków. Ka˝dy z nich ma jedno lub kilka stad kur. Grupa prowadzi wspólnà ksi´gowoÊç, wymienia
si´ kurczakami, pomaga sobie w rozwiàzywaniu problemów zwiàzanych z hodowlà. Marcinkowski i WiÊniewski, oprócz własnej hodowli,
zajmujà si´ sprzeda˝à jajek pochodzàcych ze stad członków grupy. Jest
to głownie sprzeda˝ bezpoÊrednia, chocia˝ cz´Êç jajek wstawiana jest
do sklepów. Ich właÊciciele za otrzymany towar wystawiajà „rachunek
rolniczy”.
Wspólnicy na poczàtek kupili 100 kurczaków ze specjalistycznego
gospodarstwa w Dolinie Baryczy. Płacili po 4 zł za sztuk´. Dzisiaj,
w piàtym roku działalnoÊci, majà około 1080 sztuk kur i kogutów. Sà
to trzy stada, składajàce si´ z 300 kur i 30 kogutów ka˝de. Majà tak˝e 120 dorosłych perliczek i 80 młodych.
Nioska przeci´tnie ˝yje 2,5 roku, z czego przez dwa lata niesie dobre, pełnowartoÊciowe jajka, dlatego konieczna jest systematyczna
wymiana stada. Obecnie kurczaków nie kupujà, majà z własnej hodowli. Trzy lata temu kupili trzy inkubatory sterowane komputerowo – kosztowały 30 tys. złotych. Wybudowali oddzielne
pomieszczenie i wybieg dla kurczaków do 20. tygodnia ˝ycia, chroniàce przed chorobami wirusowymi, które sà zabójcze dla kurczaków. Hodowcy muszà si´ podporzàdkowaç wymaganiom rasy:
niezb´dny do prawidłowej hodowli jest du˝y wybieg (jedno stado
JAK ZAŁO˚Yå WŁASNÑ FIRM¢
Aby zarejestrowaç działalnoÊç gospodarczà, wypełniamy w urz´dzie gminy lub
miasta formularz-zgłoszenie. Niezb´dny jest dowód osobisty!
Wa˝ne! Zgłoszenie o dokonaniu wpisu do ewidencji działalnoÊci gospodarczej
kosztuje 100 PLN, a ka˝da zmiana wpisu (np. rozszerzenie lub zmiana działalnoÊci) to wydatek 50 PLN.
W zgłoszeniu o dokonanie wpisu do ewidencji działalnoÊci gospodarczej powinny si´ znaleêç:
● imi´ i nazwisko przedsi´biorcy (rolnika)
● nazwa zakładanej firmy
● numer ewidencyjny PESEL
● miejsce zamieszkania przedsi´biorcy (rolnika)
● okreÊlenie przedmiotu wykonywanej działalnoÊci gospodarczej zgodnie
z Polskà Klasyfikacjà DziałalnoÊci (PKD)
● data rozpocz´cia działalnoÊci gospodarczej.
Wpisu do ewidencji działalnoÊci gospodarczej dokonuje organ ewidencyjny,
czyli wójt, burmistrz lub prezydent miasta, w ciàgu 14 dni od dnia zło˝enia
wniosku. Po dokonaniu wpisu przedsi´biorca otrzymuje zaÊwiadczenie o wpisie do ewidencji działalnoÊci gospodarczej.
Kolejny krok to uzyskanie wpisu do REGON. Mo˝na to zrobiç na dwa sposoby:
zło˝yç wypełniony formularz w urz´dzie statystycznym – osobiÊcie lub wysłaç
pocztà, w terminie 14 dni od uzyskania zaÊwiadczenia o wpisie do ewidencji
działalnoÊci gospodarczej; zło˝yç wypełniony formularz w urz´dzie gminy lub
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
potrzebuje 1,5 hektara pola). Stada spółki majà zapewnionà stałà
opiek´ weterynaryjnà. Równie˝ jajka otoczone sà nadzorem weterynaryjnym – co 14 tygodni sà badane na obecnoÊç salmonelli.
Wiedz´ o hodowli kur zielononó˝ek producenci zdobywali systematycznie: głównie z poradników, ale te˝ od ˝yczliwego hodowcy i weterynarza – specjalisty w drobiarstwie. Najcenniejsze wskazówki
uzyskali od naukowców z Instytutu Zootechniki w Balicach
pod Krakowem. Wiedz´ t´ stale pogł´biajà.
W hodowli kur zielononó˝ek kuropatwianych zarabia si´ przede
wszystkim na sprzeda˝y jajek, które zawierajà cenne biologicznie
składniki. Jajka przeznaczone do sprzeda˝y muszà byç całe, czyste,
przeÊwietlone, ostemplowane, mieç oznaczonà wielkoÊç (małe – S,
Êrednie – M, du˝e – L)
i rodzaj chowu (0 – chów
ekologiczny, 1 – wolny
wybieg). Jajka od kur zielononó˝ek z ekologicznej
hodowli kosztujà w hurcie 0,50 – 0,60 zł, w sprzeda˝y bezpoÊredniej 0,60
– 0,75 zł. W sklepie do ceny hurtowej dodawana
jest mar˝a.
Sprzedawane jest równie˝ mi´so, przede
wszystkim młodych, do
20 tyg. ˝ycia, kogutów. Jest smaczne, zdrowe, zawiera du˝o białka, ma
najni˝sze otłuszczenie tuszki. Kilogram tuszki kosztuje 25 zł w sprzeda˝y bezpoÊredniej. Kilogram kury rosołowej – 18 zł. Niedawno
producenci uruchomili przydomowà wytworni´ makaronu, który
wytwarzajà tradycyjnym sposobem, z jaj kur zielononó˝ek. Makaron
Radziwiłłowski wpisany jest na List´ Produktów Tradycyjnych.
urz´dzie miasta wraz z wnioskiem o wpis do ewidencji (ta mo˝liwoÊç istnieje
od 1 stycznia 2004 r.).
Wa˝ne! Wniosek o wpis do REGON ma symbol RG-1 i nosi nazw´: Wniosek
o wpis do Krajowego Rejestru Urz´dowego Podmiotów Gospodarki Narodowej
lub o zmian´ cech obj´tych wpisem. Wpis do REGON jest bezpłatny, wraz z wpisem przedsi´biorca uzyskuje numer REGON. Czas oczekiwania na wpis to nie
dłu˝ej ni˝ 7 dni od dnia zło˝enia wniosku.
Firmowe konto bankowe, niezb´dne do prowadzenia działalnoÊci gospodarczej
(Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalnoÊci gospodarczej). W tym
celu potrzebne b´dà dokumenty:
● zaÊwiadczenie o wpisie do ewidencji działalnoÊci gospodarczej
● zaÊwiadczenie REGON
● zaÊwiadczenie o NIP
● niektóre banki wymagajà posiadania firmowej pieczàtki z nazwà firmy, jej
adresem, NIP i REGON
Wizyta w urz´dzie skarbowym, gdzie przedsi´biorca wybiera form´ rozliczeƒ
podatków spoÊród: a) karty podatkowej b) ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych c) podatkowej ksi´gi przychodów i rozchodów d) pełnej ksi´gowoÊci. Musi te˝ podjàç decyzj´, czy firma b´dzie płatnikiem VAT. JeÊli tak, to trzeba
b´dzie zło˝yç w urz´dzie skarbowym zgłoszenie rejestracyjne – druk VAT-R.
Opłata za zgłoszenie – 152 PLN.
Wa˝ne! Osoby fizyczne samodzielnie prowadzàce działalnoÊç gospodarczà
składajà równie˝ zgłoszenie identyfikacyjne NIP-1 a ich prywatny numer NIP
staje si´ jednoczeÊnie numerem NIP zakładanej firmy.
Wi´cej informacji mo˝na znaleêç na: www.twojafirma.info
SMAK I TRADYCJA
15
17-19 vademecum:Smak i tradycja
6-09-10
18:49
Strona 17
VADEMECUM WYTWÓRCY
Przepisy, ustawy, rozporzàdzenia, decyzje
JU˚ OBOWIÑZUJE:
nowe rozporzàdzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie
szczegółowych warunków uznania działalnoÊci marginalnej, lokalnej
i ograniczonej z dnia 8 czerwca br.
Na podstawie art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierz´cego (Dz. U. z 2006 r. Nr 17, poz. 127,
z póên. zm.3)) zarzàdza si´, co nast´puje:
§ 1. Rozporzàdzenie okreÊla:
1) szczegółowe warunki pozwalajàce
na uznanie działalnoÊci za działalnoÊç
marginalnà, lokalnà i ograniczonà, w tym
zakres i obszar produkcji, a tak˝e wielkoÊç dostaw produktów pochodzenia
zwierz´cego do zakładów prowadzàcych
handel detaliczny z przeznaczeniem dla
konsumenta koƒcowego;
2) wymagania weterynaryjne, jakie powinny byç spełnione przy prowadzeniu działalnoÊci marginalnej, lokalnej i ograniczonej.
§ 2. DziałalnoÊç, o której mowa w art. 1 ust. 5 lit. b (ii) rozporzàdzenia (WE) nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29
kwietnia 2004 r. ustanawiajàcego szczególne przepisy dotyczàce higieny w odniesieniu do ˝ywnoÊci pochodzenia zwierz´cego (Dz. Urz.
UE L 139 z 30.04.2004, str. 55, z póên. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 45, str. 14), zwanego dalej „rozporzàdzeniem nr 853/2004”, uznaje si´ za działalnoÊç marginalnà, lokalnà
i ograniczonà, je˝eli:
1) zakład prowadzi:
a) rozbiór Êwie˝ego mi´sa wołowego, wieprzowego, baraniego, koziego, koƒskiego, drobiowego lub zaj´czaków lub
b) rozbiór Êwie˝ego mi´sa zwierzàt łownych, lub
c) rozbiór Êwie˝ego mi´sa zwierzàt dzikich utrzymywanych w warunkach fermowych, lub
d) produkcj´ mi´sa mielonego, surowych wyrobów mi´snych, lub
e) produkcj´ produktów mi´snych, w tym gotowych posiłków (potraw)
wyprodukowanych z mi´sa, lub
f) produkcj´ obrobionych lub przetworzonych produktów rybołówstwa, lub
g) produkcj´ produktów mlecznych wyprodukowanych z mleka pozyskanego w gospodarstwie produkcji mleka w rozumieniu przepisów
rozporzàdzenia nr 853/2004 lub w gospodarstwie rolnym, w którym
jest prowadzona działalnoÊç w zakresie produkcji mleka surowego
lub surowej Êmietany, przeznaczonych do sprzeda˝y bezpoÊredniej;
2) zakład prowadzi sprzeda˝ produktów pochodzenia zwierz´cego
okreÊlonych w pkt 1 konsumentowi koƒcowemu oraz dostawy tych
produktów do innych zakładów prowadzàcych handel detaliczny
z przeznaczeniem dla konsumenta koƒcowego;
3) dostawy, o których mowa w pkt 2, nie przekraczajà wagowo:
a) tony tygodniowo – w przypadku Êwie˝ego mi´sa wołowego, wieprzowego, baraniego, koziego, koƒskiego lub produkowanych z tego mi´sa surowych wyrobów mi´snych lub mi´sa mielonego,
b) 0,5 tony tygodniowo – w przypadku Êwie˝ego mi´sa drobiowego lub
zaj´czaków, lub produkowanych z tego mi´sa surowych wyrobów
mi´snych lub mi´sa mielonego,
c) 1,5 tony tygodniowo – w przypadku produktów mi´snych,
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
d) 0,5 tony miesi´cznie – w przypadku Êwie˝ego mi´sa zwierzàt dzikich utrzymywanych w warunkach fermowych lub produkowanych
z tego mi´sa surowych wyrobów mi´snych lub mi´sa mielonego,
e) 0,5 tony miesi´cznie – w przypadku Êwie˝ego mi´sa zwierzàt łownych odstrzelonych zgodnie z przepisami prawa łowieckiego lub
produkowanych z tego mi´sa surowych wyrobów mi´snych lub mi´sa mielonego,
f) 0,15 tony tygodniowo – w przypadku produktów
rybołówstwa,
g) 0,3 tony tygodniowo – w przypadku produktów
mlecznych;
4) miejsca produkcji lub miejsca sprzeda˝y produktów pochodzenia zwierz´cego, o których mowa
w pkt 1, oraz zakłady prowadzàce handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta koƒcowego,
do których nast´puje dostawa, znajdujà si´ na obszarze jednego województwa lub na obszarze sàsiadujàcych z tym województwem powiatów poło˝onych na obszarach innych województw.
§ 3. Âwie˝e mi´so przeznaczone do rozbioru lub produkcji surowych wyrobów mi´snych, mi´sa mielonego, produktów mi´snych,
a tak˝e surowe mleko oraz produkty rybołówstwa przeznaczone do obróbki lub przetwarzania, w ramach działalnoÊci marginalnej, lokalnej
i ograniczonej powinny w przypadku:
1) Êwie˝ego mi´sa wołowego, wieprzowego, baraniego, koziego oraz
koƒskiego, byç pozyskane ze zwierzàt poddanych ubojowi w rzeêni;
2) Êwie˝ego mi´sa drobiowego lub zaj´czaków, byç pozyskane ze
zwierzàt poddanych ubojowi w:
a) rzeêni albo
b) gospodarstwie – w sposób okreÊlony w rozporzàdzeniu nr 853/2004
w załàczniku III w sekcji II w rozdziale VI oraz poddanych badaniu
poubojowemu przez urz´dowego lekarza weterynarii w sposób okreÊlony w rozporzàdzeniu (WE) nr 854/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiajàcym szczególne
przepisy dotyczàce organizacji urz´dowych kontroli w odniesieniu
do produktów pochodzenia zwierz´cego przeznaczonych do spo˝ycia
przez ludzi (Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004, str. 206, z póên. zm.;
Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 45, str. 75), zwanym dalej „rozporzàdzeniem nr 854/2004”, w załàczniku I w sekcji IV w rozdziale V w cz´Êci B lub w rozdziale VI;
3) Êwie˝ego mi´sa zwierzàt dzikich utrzymywanych w warunkach
fermowych, byç pozyskane ze zwierzàt poddanych ubojowi w:
a) rzeêni albo
b) gospodarstwie – w sposób
okreÊlony w rozporzàdzeniu nr 853/2004 w załàczniku III w sekcji III oraz
poddanych badaniu poubojowemu przez urz´dowego lekarza weterynarii
w sposób okreÊlony w rozporzàdzeniu nr 854/2004
w załàczniku I w sekcji IV w rozdziale VII
w cz´Êci B; ➙
SMAK I TRADYCJA
17
17-19 vademecum:Smak i tradycja
6-09-10
18:49
Strona 18
VADEMECUM WYTWÓRCY
Przepisy, ustawy, rozporzàdzenia, decyzje
➙ 4) Êwie˝ego mi´sa zwierzàt łownych, byç pozyskane ze zwierzàt łow-
produktów obj´tych rozporzàdzeniem (WE) nr 853/2004 i do organizacji urz´dowych kontroli na mocy rozporzàdzeƒ (WE)
nr 854/2004 oraz (WE) nr 882/2004, ustanawiajàcym odst´pstwa
od rozporzàdzenia (WE) nr 852/2004 i zmieniajàcym rozporzàdzenia (WE) nr 853/2004 oraz (WE) nr 854/2004 (Dz. Urz. UE L 338
z 22.12.2005, str. 27, z póên. zm.) w załàczniku II;
6) surowego mleka, spełniaç wymagania okreÊlone w rozporzàdzeniu nr 853/2004 w załàczniku III w sekcji IX w rozdziale I.
§ 4. Je˝eli zakład prowadzi wi´cej ni˝ jeden z rodzajów działalnoÊci,
o których mowa w § 2 pkt 1, suma wielkoÊci dostaw wszystkich rodzajów produktów okreÊlonych w § 2 pkt 3, nie mo˝e przekroczyç najwy˝szego limitu przewidzianego dla jednego z rodzajów produktów
produkowanych w tym zakładzie.
§ 5. Rozporzàdzenie wchodzi w ˝ycie po upływie 3 miesi´cy od dnia
ogłoszenia.
Wsparcie na promocj´ produktów rolno-spo˝ywczych
go funduszu, w przypadku zadaƒ przewidzianych do realizacji
w I kwartale roku kalendarzowego.
Wsparcie udzielane jest według kolejnoÊci zło˝enia wniosków.
Dniem zło˝enia wniosku jest dzieƒ jego wpływu do Centrali ARR.
Wnioski składaç nale˝y w Centrali Agencji Rynku Rolnego, na formularzu opracowanym i udost´pnianym przez Agencj´. Kontakt:
nych, których tusze zostały poddane:
a) w sposób okreÊlony w rozporzàdzeniu nr 853/2004 w załàczniku III w sekcji IV w rozdziale II i III:
– ogl´dzinom przez osob´ przeszkolonà zgodnie z przepisami rozporzàdzenia nr 853/2004,
– wytrzewieniu na łowisku – gdy jest to gruba zwierzyna łowna,
b) badaniu przez urz´dowego lekarza weterynarii w sposób okreÊlony w rozporzàdzeniu nr 854/2004 w załàczniku I w sekcji IV w rozdziale VIII;
5) produktów rybołówstwa, spełniaç wymagania okreÊlone w:
a) rozporzàdzeniu nr 853/2004 w załàczniku III w sekcji VIII w rozdziale III w cz´Êci A i D oraz w rozdziale IV i V,
b) rozporzàdzeniu Komisji (WE) nr 2074/2005 z dnia 5 grudnia 2005 r.
ustanawiajàcym Êrodki wykonawcze w odniesieniu do niektórych
W dniu 21 kwietnia 2010 r. weszło w ˝ycie rozporzàdzenie z dnia 11
marca 2010 r. Ministra Rolnictwa I Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania wsparcia finansowego z funduszy promocji produktów rolno-spo˝ywczych (Dz.U. 2010, Nr 54, poz. 327).
W rozporzàdzeniu zostały okreÊlone warunki i tryb udzielania wsparcia finansowego na realizacj´ zadaƒ okreÊlonych w ustawie z dnia 22
maja 2009 r. o funduszach promocji produktów rolno-spo˝ywczych (Dz.
U. 2009, Nr 97, poz. 799). Wsparcie udzielane jest na zadanie, które
zawarte jest w planie finansowym danego funduszu promocji uchwalonym przez komisj´ zarzàdzajàcà na ka˝dy rok kalendarzowy, nie
póêniej ni˝ do 30 listopada roku poprzedzajàcego dany rok.
Rozporzàdzenie przewiduje nast´pujàce terminy składania wniosków o udzielenie wsparcia:
● 30 dni od dnia wejÊcia w ˝ycie rozporzàdzenia, w przypadku zadania, którego realizacja rozpocz´ła si´ przed dniem 30 czerwca 2010 r.,
● do 2 miesi´cy przed miesiàcem, w którym nastàpi rozpocz´cie realizacji zadania, w przypadku zadaƒ innych ni˝ wspierane ze Êrodków
UE,
● do 30 dni od dnia zatwierdzenia przez Komisj´ Europejskà działaƒ promocyjnych,
w przypadku zadaƒ wspieranych ze Êrodków UE,
● nie póêniej ni˝ 14 dni po uwzgl´dnieniu zadania w planie finansowym funduszu promocji w przypadku zadania, którego
realizacja rozpocznie si´ nie wczeÊniej
ni˝ 45 dni od dnia uwzgl´dnienia zadania
w palnie finansowym, lecz nie póêniej ni˝
w terminie 3 miesi´cy od uwzgl´dnienia
zadania w planie finansowym,
● do koƒca listopada roku poprzedzajàcego
rok realizacji lub w terminie 14 dni
od dnia przyj´cia planu finansowego dane18
Nowe rozporzàdzenie dotyczàce
programu rolnoÊrodowiskowego 2007-2013
Dnia 7 maja 2010 r. weszło w ˝ycie rozporzàdzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 maja 2010 r. zmieniajàce rozporzàdzenie
w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Program rolnoÊrodowiskowy” obj´tego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007—2013
Zgodnie z nowymi przepisami:
● W 2010 r., rolnicy, którzy realizujà program rolnoÊrodowiskowy 2004-2006 mogà przejÊç na program rolnoÊrodowiskowy 20072013 po minimum trzech latach realizacji tego pierwszego bez
koniecznoÊci realizowania w nowym programie pakietów 4., 5.
lub 7. Rolnicy, którzy zło˝yli ju˝ wnioski na program rolnoÊrodowiskowy 2004-2006 a chcà
w 2010 r. przystàpiç do programu rolnoÊrodowiskowego 2007-2013 mogà wycofaç ten wniosek
i zło˝yç nowy wniosek na nowy program rolnoÊrodowiskowy do 17 maja br. Po upływie tego terminu ale nie póêniej ni˝ do dnia 11 czerwca br.
równie˝ mo˝na składaç wnioski o przyznanie tej
płatnoÊci, lecz wià˝e si´ to z obni˝eniem płatnoÊci
o 1% za ka˝dy dzieƒ roboczy opóênienia. Natomiast rolnicy, którzy ju˝ zło˝yli wnioski o przyznanie płatnoÊci rolnoÊrodowiskowej w ramach
programu
rolnoÊrodowiskowego
obj´tego
PROW 2007-2013, mogà dokonaç zmiany zło˝onego wniosku w terminie do dnia 31 maja 2010 r.
Po upływie tego terminu do dnia 11 czerwca 2010 r.
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
17-19 vademecum:Smak i tradycja
6-09-10
18:49
Strona 19
VADEMECUM WYTWÓRCY
zmiana taka jest równie˝ dopuszczalna, ale za ka˝dy dzieƒ roboczy opóênienia płatnoÊç rolnoÊrodowiskowa jest zmniejszana o 1%.
● W przypadku realizacji Pakietu 7. do wniosku o płatnoÊç dołàcza si´ kopi´
wykazu zwierzàt, zamiast oryginału tego dokumentu (dotyczy roku 2010 i lat
kolejnych).
● W przypadku realizacji Pakietu 3., 4. lub 5. do wniosku o płatnoÊç nie dołàcza si´ zaÊwiadczenia właÊciwego organu w zakresie ochrony przyrody o zgodnoÊci planu działalnoÊci rolnoÊrodowiskowej z planem ochrony dotyczàcym
rezerwatu przyrody, parku narodowego lub o zgodnoÊci planu działalnoÊci
rolnoÊrodowiskowej z planem zadaƒ ochronnych albo planem ochrony dotyczàcymi obszaru Natura 2000, utworzonych na podstawie ustawy z dnia 16
kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, a w przypadku braku planu ochrony
lub planu zadaƒ ochronnych oraz w przypadku obszaru, o którym mowa
w art. 33 ust. 2 tej ustawy – opini´ właÊciwego organu w zakresie ochrony
przyrody o zgodnoÊci planu działalnoÊci rolnoÊrodowiskowej z celami ochrony danego obszaru chronionego (dotyczy roku 2010 i lat kolejnych).
Działanie „Grupy producentów rolnych”
obj´tego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich
na lata 2007-2013 – inwestycje
Komisja Europejska stwierdziła, i˝ zryczałtowana pomoc udzielana grupom producentów rolnych w formie rocznych rat przez okres
pierwszych 5 lat działalnoÊci grupy, mo˝e byç przeznaczana tak˝e
na inwestycje, o ile grupa realizuje cele wynikajàce z przepisów Rozporzàdzenia Rady (WE) nr
1698/2005 z dnia 20 wrzeÊnia 2005 r. w sprawie wsparcia
rozwoju obszarów wiejskich
przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów
Wiejskich.
Artykuł 35 przedmiotowego
rozporzàdzenia stanowi, ˝e wsparcia udziela si´ w celu ułatwienia tworzenia i działalnoÊci administracyjnej grupom producentów rolnych
do nast´pujàcych celów:
a) dostosowania do wymogów rynkowych procesu produkcyjnego
i produkcji producentów, którzy sà członkami takich grup;
b) wspólnego wprowadzania towarów do obrotu, w tym przygotowania do sprzeda˝y, centralizacji sprzeda˝y i dostawy do odbiorców hurtowych;
c) ustanowienia wspólnych zasad dotyczàcych informacji o produkcji, ze szczególnym uwzgl´dnieniem zbiorów i dost´pnoÊci.
Ponadto, Komisja Europejska orzekła, i˝ wysokoÊç kwoty, która mo˝e zostaç przeznaczona na inwestycje, zale˝y od decyzji grupy, o ile realizowane sà przez grup´ ww. cele rozporzàdzenia 1698/2005
Od dnia 18 grudnia 2008 r.,
tj. od wejÊcia w ˝ycie nowelizacji w ustawy o jakoÊci handlowej artykułów rolno-spo˝ywczych, organy Inspekcji stosujà
równie˝ kary pieni´˝ne wymierzane nieuczciwym producentom w wysokoÊcinawet do 10%
przychodu osiàgni´tego w roku
rozliczeniowym poprzedzajàcym rok nało˝enia kary.
W pierwszym półroczu 2010 r. organy Inspekcji wydały 291 decyzji
administracyjnych nakładajàcych kary pieni´˝ne w łàcznej wysokoÊci
ponad 900 tys. zł, przy czym najwy˝sza wymierzona kara pieni´˝na wyniosła ok. 60 tys. zł.
Wsparcie dla hodowców starych ras zwierzàt
Od 2004 roku w ramach Programów Rozwoju Obszarów Wiejskich
przewidziane jest wsparcie finansowe hodowli rodzimych ras zwierzàt, zagro˝onych wygini´ciem. Łàcznie w latach 2007-2009 na utrzymywanie populacji zwierzàt obj´tych programem ochrony zasobów
genetycznych hodowcy otrzymali 32 037 693 zł. W ramach płatnoÊci
bezpoÊrednich od roku 2007 realizowana jest w Polsce płatnoÊç uzupełniajàca do powierzchni upraw roÊlin przeznaczonych na
pasze dla zwierzàt. W ramach tzw. „płatnoÊci zwierz´cej” rolnicy
otrzymali w latach 2007-2009 łàcznie 2 420 360 zł.
Kontrola jakoÊci handlowej artykułów
rolno-spo˝ywczych
obejmuje trzy obszary: ocen´ organoleptycznà, oznaczenie parametrów fizykochemicznych (jak np. potwierdzanie składu produktów,
wilgotnoÊç, kwasowoÊç) oraz znakowanie tych artykułów. Produkty badane sà przez inspektorów IJHARS na miejscu i w laboratoriach.
W ka˝dym przypadku stwierdzenia niewłaÊciwej jakoÊci artykułów
rolno-spo˝ywczych organy Inspekcji stosujà przewidziane prawem
sankcje, majàce na celu eliminacj´ z obrotu w/w artykułów.
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
SMAK I TRADYCJA
19
23-26 wydarzenia:Smak i tradycja
6-09-10
16:44
Strona 20
˚YWNOÂå WYSOKIEJ JAKOÂCI
Wyborne masło,
doskonałe sery
Okr´gowa Spółdzielnia Mleczarska w Suszu ma
116 lat. Przetrwała zawieruchy wojenne, podziały
administracyjne, rewolucje polityczne, społeczne,
ekonomiczne. Produkowany tu ser twarogowy
i masło uzyskały znak „JakoÊç Tradycja – Warmia
Mazury i PowiÊle”, w kolejce do certyfikatu czeka
słynny ser salami
Historia przetwórni w Suszu
si´ga roku 1894. Od poczàtku był to zakład nowoczesny i znany w regionie.
Po ostatniej wojnie,
w 1946 r., ponownie
uruchomiono tu produkcj´ mleka, a rok
póêniej powstała Okr´gowa Spółdzielnia Mleczarska
w Suszu, która poza mlekiem produkowała tak˝e sery, skupowała jaja i zaopatrywała rolników w Êrodki do produkcji mleka. W 1980 r. spółdzielnia przekształciła si´
w odr´bnà jednostk´ organizacyjnà. W 1998 r. zaj´ła III miejsce w rankingu najlepszych spółdzielni
mleczarskich w kraju.
Spółdzielnia zrzesza członków z czterech gmin:
Kisielice, Prabuty, Stary Dzierzgoƒ oraz Susz i tym
samym łàczy społecznoÊci dwóch województw: po-
20
morskiego i warmiƒsko – mazurskiego.
Jej flagowym produktem, znanym w całej Polsce, jest ser naturalny salami
z Warmii, Mazur i PowiÊla. Produkuje
te˝ masło naturalne i ser twarogowy
z Warmii Mazur i PowiÊla, a tak˝e mleko
spo˝ywcze 2-procentowe. Ma rozbudowanà sieç odbiorców i partnerów
handlowych,
bo wysoka
jakoÊç i przyst´pna cena sprawiajà, ˝e produkty z Susza sà popularne w całej
Polsce.
Od 6 czerwca 2006 r.
OSM w Suszu jest członkiem Europejskiej Sieci
Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego Warmia
Mazury PowiÊle.
Od 1 lipca 2008 r. produkowane przez OSM Susz masło i ser
twarogowy sygnowane sà znakiem „JakoÊç Tradycja – Warmia
Mazury i PowiÊle”. Ser salami 40-proc. jest w trakcie procesu
certyfikacyjnego, co oznacza, ˝e w najbli˝szym czasie tak˝e uzyska ten presti˝owy znak. „JakoÊç Tradycja”.
W rejonie Polski północnej OSM Susz jest jednà z niewielu
samodzielnych spółdzielni, która oparła si´ zakusom wielkich
potentatów na rynku produkcji mleczarskiej i ciàgle si´ rozwija, m.in. modernizuje lini´ produkcyjnà, a tak˝e wdro˝yła system kontroli jakoÊci.
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
23-26 wydarzenia:Smak i tradycja
6-09-10
16:44
Strona 21
˚YWNOÂå WYSOKIEJ JAKOÂCI
Ekologiczne – znaczy zdrowe
Udział w targach, jarmarkach, festynach to jeden
ze sposobów promocji tradycyjnych i ekologicznych
produktów. Odbywajà si´ one w wielu miejscach
Polski. W lipcu w Brodnicy, w województwie
kujawsko-pomorskim, ju˝ po raz piàty odbył si´
Mi´dzynarodowy Jarmark Ekologiczny z Królewnà
Annà Wazównà.
Organizatorzy – Urzàd Miejski w Brodnicy i tamtejsze muzeum –
nie zawiedli, przygotowujàc ciekawà imprez´ promujàcà ˝ywnoÊç
ekologicznà i wytwarzanà tradycyjnymi metodami. Podobnie jak
w latach ubiegłych zapewnili liczny udział wystawców polskich – z regionu Kujaw i Pomorza, a tak˝e zagranicznych. Organizatorów
wspierał m.in. Oddział Kujawsko-Pomorski Stowarzyszenia Producentów ˚ywnoÊci Metodami Ekologicznymi Ekoland.
Soki, w´dliny, makarony...
Na pomysłowo zaaran˝owanych straganach i stoiskach znalazło
si´ wiele ekologicznych produktów spo˝ywczych. Mo˝na było próbowaç, kupowaç, rozmawiaç z producentami. WÊród wystawców byli
producenci miodów, win owocowych, wyrobów màcznych, w´dlin.
Du˝e zainteresowanie wzbudzała przetwórnia owoców i warzyw
ekologicznych Bio Food z Białkowa koło Golubia-Dobrzynia. Lokalizacj´ zakładu wybrano w sposób przemyÊlany – w sàsiedztwie jest
wiele gospodarstw ekologicznych, w których mo˝na kupiç surowiec.
Przetwórnia współpracuje tak˝e z rolnikami ekologicznymi z województw: mazowieckiego, pomorskiego, wielkopolskiego i podlaskiego. WÊród wyrobów przewa˝ajà soki owocowe, owocowo-warzywne
i nektary, a tak˝e konserwy warzywne: ogórki konserwowe, buraczki, sałatki czy korniszony. Te ostatnie zaj´ły drugie miejsce (na 130
produktów) na wystawie wyrobów ekologicznych w Kopenhadze
w 1998 r.
Ekologiczne w´dliny i wyroby garma˝eryjne oferowała istniejàca
prawie 20 lat firma Rolmi´s z Łabiszyna, która od 2002 r. ma certyfikaty ekologiczne AGRO BIO TEST i EKOLAND. To pierwsza eko-
logiczna masarnia w Polsce, w której w´dliny i mi´so przygotowuje
si´ bez chemicznych dodatków, zgodnie z ekologicznymi metodami
produkcji i hodowli. Wyroby Rolmi´su dost´pne sà w wielu sklepach,
mo˝na je tak˝e kupiç w sklepie internetowym. W ofercie m.in. boczek w´dzony, ogonówka parzona, kabanosy, smalec, salceson.
Na jarmarku swojà ofert´ prezentował te˝ Tomasz Czubachowski,
właÊciciel hurtowni produktów ekologicznych Biohurt, u którego
mo˝na zamawiaç towar przez internet. Istniejàca od 2001 r. firma
prowadzi dystrybucj´ ˝ywnoÊci ekologicznej do sklepów detalicznych,
sprzedaje Êwie˝e owoce i warzywa, a tak˝e konfekcjonuje produkty
ekologiczne – głównie polskie, które sprzedaje pod markà BIO RAJ.
Rzemiosło, konkursy, wystawy
Prezentacji i sprzeda˝y produktów ekologicznych towarzyszyły liczne imprezy artystyczno-edukacyjne. Podczas jarmarku wyst´powały
zespoły muzyczne i taneczne, odbywały si´ pokazy sportowe, a tak˝e
liczne konkursy dla dzieci i dorosłych o tematyce przyrodniczej, ekologicznej i dotyczàcej zdrowego stylu ˝ycia. Prowadzono te˝ kampani´
promocyjnà „Zdrowie z naszych stawów”, zach´cajàcà do jedzenia ryb,
przygotowanà przez władze gminy Brodnica, a na dziedziƒcu zamkowym czynna była ekspozycja fotografii „Pi´kno z naszych stawów”.
Kolejny jarmark za rok. Tradycyjnie w ostatnià niedziel´ lipca.
Warto si´ wybraç.
Tekst i zdj´cia: Jolanta Zientek-Varga
Brodnicy prezentował si´ tak˝e producent ekologiczny Mieczysław Babalski z Pokrzydowa koło Brodnicy, który od 1986 r. wraz z ˝onà Aleksandrà
prowadzi 9-hektarowe atestowane gospodarstwo ekologiczne. Nale˝à do grona
rolników, którzy rozpocz´li w Polsce produkcj´ ekologicznà, zach´cajà do tego
kolejnych gospodarzy. Uprawiajà ekologiczne zbo˝a: pszenic´, orkisz, płaskurk´ i przetwarzajà je w działajàcej przy gospodarstwie Wytwórni Makaronu BIO.
To tam powstajà wyÊmienite màki, kasze, płatki i oczywiÊcie makarony. Uprawiajà te˝ warzywa: marchew, buraczki, fasol´, dyni´ oraz owoce – truskawki, wiÊnie,
Êliwki. W sadzie majà stare odmiany jabłoni. Hodujà dawne odmiany zwierzàt
gospodarskich – kury zielononó˝ki kuropatwiane i krowy czerwone polskie.
Paƒstwo Babalscy korzystajà z pakietu Rolnictwo ekologiczne PROW,
za które dostajà dopłaty do produkcji rolnej.
Ich zdaniem, rolnicy konwencjonalni majà wi´ksze mo˝liwoÊci korzystania
z ró˝nych pakietów PROW, poniewa˝ mogà je łàczyç. Mogà jednoczeÊnie korzystaç z pakietów dotyczàcych roÊlin motylkowych, upraw poplonów, u˝ytków zielonych. Ponadto nie muszà prowadziç ucià˝liwej biurokracji oraz
dokumentowaç pochodzenia nasion jak rolnicy ekologiczni.
W
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
SMAK I TRADYCJA
21
23-26 wydarzenia:Smak i tradycja
6-09-10
16:44
Strona 22
WYDARZENIA
Nagrody dla Lokalnych Grup Działania
W ogólnopolskim konkursie na najlepszy projekt promujàcy region za pomocà produktu tradycyjnego lub regionalnego, ogłoszonym przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, II miejsce zaj´ła
Ostrzeszowska Lokalna Grupa Działania, zgłaszajàc do konkursu Ogólnopolski Festiwal Pasztetników i Potraw z G´si w Ostrzeszowie.
W dniach 18-19 wrzeÊnia odb´dzie si´ V edycja tego festiwalu.
Zapowiada si´ bardzo bogato, uczestnictwo zgłaszajà pasjonaci z całej Polski i z Unii Europejskiej.
Pomysłodawcà i zało˝ycielem Ostrzeszowskiej Lokalnej Grupy
Działania i Ogólnopolskiego Festiwalu Pasztetników i Potraw z G´si w Ostrzeszowie jest Witold Wróbel.
I miejsce w konkursie zaj´ła Lokalna Grupa Działania Zakole Dolnej Wisły,
za m.in. Festiwal Smaku
w Grucznie, która na dzieƒ
dzisiejszy zaprzyjaêniła si´
z OLGD i b´dzie wspierała
konkurs na najlepszà nalewk´ ziemi ostrzeszowskiej, dzielàc si´ wieloletnim doÊwiadczeniem własnego festiwalu w Grucznie i prezentujàc słynne ju˝
w Polsce nalewki Hieronima Bła˝ejaka.
MyÊl´, ˝e udało nam si´ dzi´ki temu wydarzeniu godnie zaprezentowaç dorobek kulturalny Podtatrza, a tak˝e zacieÊniç partnerstwo lokalne, krajowe i mi´dzynarodowe w zakresie promocji
produktów regionalnych. NawiàzaliÊmy współprac´ tak˝e z Ministerstwem Rolnictwa oraz urz´dami marszałkowskimi siedmiu
województw, które równie˝ zaprezentowały si´ na targach przywo˝àc producentów ze swoich terenów – powiedział Krzysztof
Król-Łegowski, Dyrektor Tatrzaƒskiej Agencji Rozwoju, Promocji i Kultury.
Europejskie Targi Produktów Regionalnych otrzymały wsparcie
z Norweskiego Mechanizmu Finansowego w ramach programu
„KULTURA? TAK! Promocja dziedzictwa kulturowego jako czynnik zrównowa˝onego rozwoju lokalnego Podtatrza”.
Wielka promocja produktów
regionalnych pod Tatrami
W dniach 5-8 sierpnia w Zakopanem odbyły si´ Europejskie Targi Produktów Regionalnych. Twórcy ludowi prezentowali swoje rzemiosło i kunszt artystyczny, a mo˝liwoÊç degustacji ró˝norodnych
produktów regionalnych, były magnesem przyciàgajàcym rzesz´
uczestników.
Andrzej Gàsienica Makowski, Starosta Powiatu Tatrzaƒskiego, Janusz Majcher, Burmistrz Miasta Zakopane, Henryk Wujec, Prezes Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego, Dariusz Goszczyƒski, – zast´pca dyrektora Departamentu Rynków
Rolnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi na seminarium dotyczàcym produktów
regionalnych
pisach podatkowych oraz o formach oraganizacji producentów – grupach producentów. Poruszane zagadnienia sà komentowane licznymi przykładami,
a Poradnik jest tak˝e bogato ilustrowany.
Poradnik jest bezpłatny, mo˝na go otrzymaç pocztà lub odebraç w Fundacji dla Polski. W tym celu nale˝y przysłaç mail na adres: [email protected]
podajàc swoje imi´, nazwisko, telefon kontaktowy
i w kilku słowach dlaczego chciałabym/chciałbym
otrzymaç Poradnik.
undacja dla Polski wydała w marcu 2010 r. Poradnik dla producentów na temat tradycyjnych i regionalnych produktów wysokiej jakoÊci we Wspólnej
Polityce Rolnej. Poradnik zawiera informacje o zasadach europejskiej rejestracji produktów tradycyjnych
i regionalnych, o krajowych i europejskich przepisach
obowiàzujacych przy wytwarzaniu i sprzeda˝y ˝ywnoÊci regionalnej i tradycyjnej, mo˝liwych odst´pstwach
od wymagaƒ produkcyjnych, wynikajàcych z charakteru wytwarzanej ˝ywnoÊci i formy sprzeda˝y, o prze-
F
22
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
23-26 wydarzenia:Smak i tradycja
6-09-10
16:44
Strona 23
WYDARZENIA
Rozwój i promocja tradycyjnych produktów
w Obwodzie Winnickim
– polsko-ukraiƒski projekt współpracy
undacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA, obok realiza- tyfikowania i dokumentacji dziedzictwa kulinarnego, a tak˝e
cji zadaƒ wdro˝eniowych w ramach Programu Rozwoju Obsza- nad stworzeniem planu promujàcego region poprzez produkt tradyrów Wiejskich na lata 2007-2013 w zakresie obsługi szkoleƒ cyjny. Podczas warsztatów posłu˝ono si´ przykładem polskiego prozawodowych dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leÊnictwie oraz Po- duktu – sera koryciƒskiego.
W trakcie pobytu w Polsce goÊcie z Ukrainy odwiedzili polskie remocy Technicznej w Programie Operacyjnym „Ryby”, anga˝uje si´
w inicjatywy programów pomocy zagranicznej na rzecz krajów part- giony i zapoznali si´ z działalnoÊcià trzech lokalnych grup działania
nerskich. W tym roku FAPA podj´ła kolejne wyzwanie, majàce na ce- (Partnerstwo dla Ziemi Ni˝aƒskiej, Stowarzyszenie Na Rzecz Rozlu wsparcie rozwoju obszarów wiejskich i dziedzictwa kulturowego woju SpołecznoÊci Lokalnej „Mroga”, Stowarzyszenie LGD „Beskid
u naszego wschodniego sàsiada – na Ukrainie. W ramach konkursu Gorlicki”). Przedstawiciele tych organizacji zaprezentowali swoje
„Pomoc zagraniczna 2010” ogłoszonego przez Ministerstwo Spraw osiàgni´cia zrealizowane m.in. dzi´ki dofinansowaniu z Programu
Zagranicznych, FAPA wraz z Podolskà Rolniczà Słu˝bà Doradczà – Leader oraz swoje dziedzictwo kulturowe i kulinarne, dzi´ki któremu
realizuje projekt pt. „Rozwój i promocja tradycyjnych produktów rozwijajà przedsi´biorczoÊç, turystyk´ i promujà swój region. Podziew Obwodzie Winnickim”. Przyznana dotacja została przeznaczona lenie si´ przez uczestników zdobytà w Polsce wiedzà wÊród szerszego
na działania szkoleniowo-informacyjne dla społecznoÊci lokalnej Ob- grona odbiorców ukraiƒskich, b´dzie mo˝liwe podczas warsztatów
organizowanych na Ukrainie dla powiatów
wodu Winnickiego.
Obwodu Winnickiego, seminarium nt. tradyUkraina jest na poczàtku drogi zmiecyjnych produktów regionalnych i lokalnych
rzajàcej do wyró˝niania i ochrony projako wizytówki rozwoju przedsi´biorczoÊci
duktów tradycyjnych, w przeciwieƒstwie
w regionie, połàczonego z prezentacjà ukrado Polski, gdzie rynek tych produktów
iƒskich produktów tradycyjnych.
rozwija si´ doÊç dynamicznie, stanowiàc
Przed ukraiƒskimi beneficjentami stoi
jeden z elementów promocji regionów
jeszcze wiele wyzwaƒ. Ich zaanga˝owanie,
i kraju oraz dodatkowe êródło dochodu
aktywnoÊç i kreatywnoÊç, jakà wykazujà,
dla rolników i drobnych wytwórców.
przekonuje nas, ˝e region Winnicki ma barZdobycie wiedzy na temat mo˝liwoÊci
dzo du˝y potencjał do budowania marki
rozwoju lokalnego i regionalnego poGoÊcie z Obwodu Winnickiego
na bazie produktów tradycyjnych i wykorzyprzez produkt tradycyjny, rozumiany
podczas wizyty studyjnej w Polsce
stywania ich w promocji tej cz´Êci Ukrainy.
nie tylko jako produkt spo˝ywczy, kulinarny, ale tak˝e r´kodzieło artystyczne, powinno wskazaç beneficjen- Zidentyfikowane po raz pierwszy przez stron´ ukraiƒskà produkty
Winnicczyzny, oparte na tradycyjnej recepturze zostanà przedstatom ukraiƒskim szans´ dla rozwoju własnych obszarów wiejskich.
Niniejszy projekt pomocowy realizowany jest od kwietnia do wione w wydanym w najbli˝szym czasie przez FAPA, we współpragrudnia 2010 r. i zawiera szereg wa˝nych etapów, a wÊród nich: wi- cy z partnerem ukraiƒskim, katalogu produktów tradycyjnych z tego
zyt´ studyjnà ukraiƒskich beneficjentów w Polsce, z cz´Êcià szkole- regionu. Dodatkowo opublikowana zostanie broszura zwierajàca
niowo-warsztatowà w Warszawie, spotkania z lokalnymi grupami mi´dzy innymi artykuły nt. systemu rejestracji produktów regionaldziałania w regionie oraz warsztaty i seminarium podsumowujàce nych i tradycyjnych, budowania marki lokalnej/regionalnej, rozwoju przedsi´biorczoÊci, polskich doÊwiadczeƒ w zakresie rozwoju
projekt na Winnicczyênie.
Fundacja we współpracy z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju obszarów wiejskich na bazie istniejàcego potencjału, partnerskiej
Wsi zorganizowała seminarium z udziałem przedstawicieli Główne- współpracy wielu Êrodowisk i programom wsparcia.
Informacje prezentowane w ramach projektu powinny wskazaç
go Inspektoratu JakoÊci Handlowej Artykułów Rolno-Spo˝ywczych
oraz Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego, podczas ukraiƒskim przedstawicielom samorzàdów, organizacji pozarzàdoktórego goÊcie z Ukrainy mieli okazj´ zapoznaç si´ z zagadnienia- wych i Êrodowisk lokalnych; rolnikom i przedsi´biorcom – drog´
mi zwiàzanymi z rejestracjà produktów tradycyjnych i regionalnych, do wykorzystania bogatego, choç dotychczas nie w pełni zidentyfikounijnym systemem chronionych nazw tych produktów, a tak˝e ich wanego potencjału produktów tradycyjnych Winnicczyzny oraz porolà w zachowaniu dziedzictwa kulturowego regionu i w rozwoju zwoliç na przeniesienie polskich i europejskich doÊwiadczeƒ na grunt
agroturystyki. Delegacj´ z Ukrainy bardzo interesowały zagadnienia ukraiƒski.
Na zakoƒczenie nale˝y podkreÊliç, ˝e realizacja niniejszego przedkontroli i jej poszczególne etapy zgodnoÊci produkcji ze specyfikacjà, które zostały omówione na przykładzie oscypka. Eksperci si´wzi´cia prowadzonego przez Fundacj´ Programów Pomocy dla Rolz Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego skupili si´ nictwa FAPA, wpisuje si´ w zakres wsparcia działaƒ na rzecz integracji
na europejskich oraz polskich doÊwiadczeniach w identyfikacji pro- europejskiej skierowanej do beneficjentów ukraiƒskich – wspólnej wyduktów, ich promocji oraz zwiàzku produktów tradycyjnych z roz- miany doÊwiadczeƒ, wzajemnego poznawania kultur i bogatego dziewojem agro i ekoturystyki. Szczególne znaczenie dla ukraiƒskich dzictwa obu krajów.
beneficjentów odegrały warsztaty, podczas których zastanawiano si´
Barbara Kucharska
wspólnie nad marketingiem produktów lokalnych, sposobami idenFundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA
F
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
SMAK I TRADYCJA
23
˚YWNOÂå WYSOKIEJ JAKOÂCI
Wyborne masło,
doskonałe sery
Okr´gowa Spółdzielnia Mleczarska w Suszu ma
116 lat. Przetrwała zawieruchy wojenne, podziały
administracyjne, rewolucje polityczne, społeczne,
ekonomiczne. Produkowany tu ser twarogowy
i masło uzyskały znak „JakoÊç Tradycja – Warmia
Mazury i PowiÊle”, w kolejce do certyfikatu czeka
słynny ser salami
Historia przetwórni w Suszu
si´ga roku 1894. Od poczàtku był to zakład nowoczesny i znany w regionie.
Po ostatniej wojnie,
w 1946 r., ponownie
uruchomiono tu produkcj´ mleka, a rok
póêniej powstała Okr´gowa Spółdzielnia Mleczarska
w Suszu, która poza mlekiem produkowała tak˝e sery, skupowała jaja i zaopatrywała rolników w Êrodki do produkcji mleka. W 1980 r. spółdzielnia przekształciła si´
w odr´bnà jednostk´ organizacyjnà. W 1998 r. zaj´ła III miejsce w rankingu najlepszych spółdzielni
mleczarskich w kraju.
Spółdzielnia zrzesza członków z czterech gmin:
Kisielice, Prabuty, Stary Dzierzgoƒ oraz Susz i tym
samym łàczy społecznoÊci dwóch województw: po-
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
morskiego i warmiƒsko – mazurskiego.
Jej flagowym produktem, znanym w całej Polsce, jest ser naturalny salami
z Warmii, Mazur i PowiÊla. Produkuje
te˝ masło naturalne i ser twarogowy
z Warmii Mazur i PowiÊla, a tak˝e mleko
spo˝ywcze 2-procentowe. Ma rozbudowanà sieç odbiorców i partnerów
handlowych,
bo wysoka
jakoÊç i przyst´pna cena sprawiajà, ˝e produkty z Susza sà popularne w całej
Polsce.
Od 6 czerwca 2006 r.
OSM w Suszu jest członkiem Europejskiej Sieci
Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego Warmia
Mazury PowiÊle.
Od 1 lipca 2008 r. produkowane przez OSM Susz masło i ser
twarogowy sygnowane sà znakiem „JakoÊç Tradycja – Warmia
Mazury i PowiÊle”. Ser salami 40-proc. jest w trakcie procesu
certyfikacyjnego, co oznacza, ˝e w najbli˝szym czasie tak˝e uzyska ten presti˝owy znak. „JakoÊç Tradycja”.
W rejonie Polski północnej OSM Susz jest jednà z niewielu
samodzielnych spółdzielni, która oparła si´ zakusom wielkich
potentatów na rynku produkcji mleczarskiej i ciàgle si´ rozwija, m.in. modernizuje lini´ produkcyjnà, a tak˝e wdro˝yła system kontroli jakoÊci.
SMAK I TRADYCJA
23
˚YWNOÂå WYSOKIEJ JAKOÂCI
Ekologiczne – znaczy zdrowe
Udział w targach, jarmarkach, festynach to jeden
ze sposobów promocji tradycyjnych i ekologicznych
produktów. Odbywajà si´ one w wielu miejscach
Polski. W lipcu w Brodnicy, w województwie
kujawsko-pomorskim, ju˝ po raz piàty odbył si´
Mi´dzynarodowy Jarmark Ekologiczny z Królewnà
Annà Wazównà.
Organizatorzy – Urzàd Miejski w Brodnicy i tamtejsze muzeum –
nie zawiedli, przygotowujàc ciekawà imprez´ promujàcà ˝ywnoÊç
ekologicznà i wytwarzanà tradycyjnymi metodami. Podobnie jak
w latach ubiegłych zapewnili liczny udział wystawców polskich – z regionu Kujaw i Pomorza, a tak˝e zagranicznych. Organizatorów
wspierał m.in. Oddział Kujawsko-Pomorski Stowarzyszenia Producentów ˚ywnoÊci Metodami Ekologicznymi Ekoland.
Soki, w´dliny, makarony...
Na pomysłowo zaaran˝owanych straganach i stoiskach znalazło
si´ wiele ekologicznych produktów spo˝ywczych. Mo˝na było próbowaç, kupowaç, rozmawiaç z producentami. WÊród wystawców byli
producenci miodów, win owocowych, wyrobów màcznych, w´dlin.
Du˝e zainteresowanie wzbudzała przetwórnia owoców i warzyw
ekologicznych Bio Food z Białkowa koło Golubia-Dobrzynia. Lokalizacj´ zakładu wybrano w sposób przemyÊlany – w sàsiedztwie jest
wiele gospodarstw ekologicznych, w których mo˝na kupiç surowiec.
Przetwórnia współpracuje tak˝e z rolnikami ekologicznymi z województw: mazowieckiego, pomorskiego, wielkopolskiego i podlaskiego. WÊród wyrobów przewa˝ajà soki owocowe, owocowo-warzywne
i nektary, a tak˝e konserwy warzywne: ogórki konserwowe, buraczki, sałatki czy korniszony. Te ostatnie zaj´ły drugie miejsce (na 130
produktów) na wystawie wyrobów ekologicznych w Kopenhadze
w 1998 r.
Ekologiczne w´dliny i wyroby garma˝eryjne oferowała istniejàca
prawie 20 lat firma Rolmi´s z Łabiszyna, która od 2002 r. ma certyfikaty ekologiczne AGRO BIO TEST i EKOLAND. To pierwsza eko-
logiczna masarnia w Polsce, w której w´dliny i mi´so przygotowuje
si´ bez chemicznych dodatków, zgodnie z ekologicznymi metodami
produkcji i hodowli. Wyroby Rolmi´su dost´pne sà w wielu sklepach,
mo˝na je tak˝e kupiç w sklepie internetowym. W ofercie m.in. boczek w´dzony, ogonówka parzona, kabanosy, smalec, salceson.
Na jarmarku swojà ofert´ prezentował te˝ Tomasz Czubachowski,
właÊciciel hurtowni produktów ekologicznych Biohurt, u którego
mo˝na zamawiaç towar przez internet. Istniejàca od 2001 r. firma
prowadzi dystrybucj´ ˝ywnoÊci ekologicznej do sklepów detalicznych,
sprzedaje Êwie˝e owoce i warzywa, a tak˝e konfekcjonuje produkty
ekologiczne – głównie polskie, które sprzedaje pod markà BIO RAJ.
Rzemiosło, konkursy, wystawy
Prezentacji i sprzeda˝y produktów ekologicznych towarzyszyły liczne imprezy artystyczno-edukacyjne. Podczas jarmarku wyst´powały
zespoły muzyczne i taneczne, odbywały si´ pokazy sportowe, a tak˝e
liczne konkursy dla dzieci i dorosłych o tematyce przyrodniczej, ekologicznej i dotyczàcej zdrowego stylu ˝ycia. Prowadzono te˝ kampani´
promocyjnà „Zdrowie z naszych stawów”, zach´cajàcà do jedzenia ryb,
przygotowanà przez władze gminy Brodnica, a na dziedziƒcu zamkowym czynna była ekspozycja fotografii „Pi´kno z naszych stawów”.
Kolejny jarmark za rok. Tradycyjnie w ostatnià niedziel´ lipca.
Warto si´ wybraç.
Tekst i zdj´cia: Jolanta Zientek-Varga
Brodnicy prezentował si´ tak˝e producent ekologiczny Mieczysław Babalski z Pokrzydowa koło Brodnicy, który od 1986 r. wraz z ˝onà Aleksandrà
prowadzi 9-hektarowe atestowane gospodarstwo ekologiczne. Nale˝à do grona
rolników, którzy rozpocz´li w Polsce produkcj´ ekologicznà, zach´cajà do tego
kolejnych gospodarzy. Uprawiajà ekologiczne zbo˝a: pszenic´, orkisz, płaskurk´ i przetwarzajà je w działajàcej przy gospodarstwie Wytwórni Makaronu BIO.
To tam powstajà wyÊmienite màki, kasze, płatki i oczywiÊcie makarony. Uprawiajà te˝ warzywa: marchew, buraczki, fasol´, dyni´ oraz owoce – truskawki, wiÊnie,
Êliwki. W sadzie majà stare odmiany jabłoni. Hodujà dawne odmiany zwierzàt
gospodarskich – kury zielononó˝ki kuropatwiane i krowy czerwone polskie.
Paƒstwo Babalscy korzystajà z pakietu Rolnictwo ekologiczne PROW,
za które dostajà dopłaty do produkcji rolnej.
Ich zdaniem, rolnicy konwencjonalni majà wi´ksze mo˝liwoÊci korzystania
z ró˝nych pakietów PROW, poniewa˝ mogà je łàczyç. Mogà jednoczeÊnie korzystaç z pakietów dotyczàcych roÊlin motylkowych, upraw poplonów, u˝ytków zielonych. Ponadto nie muszà prowadziç ucià˝liwej biurokracji oraz
dokumentowaç pochodzenia nasion jak rolnicy ekologiczni.
W
24
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
WYDARZENIA
Rozwój i promocja tradycyjnych produktów
w Obwodzie Winnickim
– polsko-ukraiƒski projekt współpracy
undacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA, obok realiza- tyfikowania i dokumentacji dziedzictwa kulinarnego, a tak˝e
cji zadaƒ wdro˝eniowych w ramach Programu Rozwoju Obsza- nad stworzeniem planu promujàcego region poprzez produkt tradyrów Wiejskich na lata 2007-2013 w zakresie obsługi szkoleƒ cyjny. Podczas warsztatów posłu˝ono si´ przykładem polskiego prozawodowych dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leÊnictwie oraz Po- duktu – sera koryciƒskiego.
W trakcie pobytu w Polsce goÊcie z Ukrainy odwiedzili polskie remocy Technicznej w Programie Operacyjnym „Ryby”, anga˝uje si´
w inicjatywy programów pomocy zagranicznej na rzecz krajów part- giony i zapoznali si´ z działalnoÊcià trzech lokalnych grup działania
nerskich. W tym roku FAPA podj´ła kolejne wyzwanie, majàce na ce- (Partnerstwo dla Ziemi Ni˝aƒskiej, Stowarzyszenie Na Rzecz Rozlu wsparcie rozwoju obszarów wiejskich i dziedzictwa kulturowego woju SpołecznoÊci Lokalnej „Mroga”, Stowarzyszenie LGD „Beskid
u naszego wschodniego sàsiada – na Ukrainie. W ramach konkursu Gorlicki”). Przedstawiciele tych organizacji zaprezentowali swoje
„Pomoc zagraniczna 2010” ogłoszonego przez Ministerstwo Spraw osiàgni´cia zrealizowane m.in. dzi´ki dofinansowaniu z Programu
Zagranicznych, FAPA wraz z Podolskà Rolniczà Słu˝bà Doradczà – Leader oraz swoje dziedzictwo kulturowe i kulinarne, dzi´ki któremu
realizuje projekt pt. „Rozwój i promocja tradycyjnych produktów rozwijajà przedsi´biorczoÊç, turystyk´ i promujà swój region. Podziew Obwodzie Winnickim”. Przyznana dotacja została przeznaczona lenie si´ przez uczestników zdobytà w Polsce wiedzà wÊród szerszego
na działania szkoleniowo-informacyjne dla społecznoÊci lokalnej Ob- grona odbiorców ukraiƒskich, b´dzie mo˝liwe podczas warsztatów
organizowanych na Ukrainie dla powiatów
wodu Winnickiego.
Obwodu Winnickiego, seminarium nt. tradyUkraina jest na poczàtku drogi zmiecyjnych produktów regionalnych i lokalnych
rzajàcej do wyró˝niania i ochrony projako wizytówki rozwoju przedsi´biorczoÊci
duktów tradycyjnych, w przeciwieƒstwie
w regionie, połàczonego z prezentacjà ukrado Polski, gdzie rynek tych produktów
iƒskich produktów tradycyjnych.
rozwija si´ doÊç dynamicznie, stanowiàc
Przed ukraiƒskimi beneficjentami stoi
jeden z elementów promocji regionów
jeszcze wiele wyzwaƒ. Ich zaanga˝owanie,
i kraju oraz dodatkowe êródło dochodu
aktywnoÊç i kreatywnoÊç, jakà wykazujà,
dla rolników i drobnych wytwórców.
przekonuje nas, ˝e region Winnicki ma barZdobycie wiedzy na temat mo˝liwoÊci
dzo du˝y potencjał do budowania marki
rozwoju lokalnego i regionalnego poGoÊcie z Obwodu Winnickiego na bazie produktów tradycyjnych i wykorzyprzez produkt tradycyjny, rozumiany nie
podczas wizyty studyjnej w Polsce
stywania ich w promocji tej cz´Êci Ukrainy.
tylko jako produkt spo˝ywczy, kulinarny, ale tak˝e r´kodzieło artystyczne, powinno wskazaç beneficjentom Zidentyfikowane po raz pierwszy przez stron´ ukraiƒskà produkty
Winnicczyzny, oparte na tradycyjnej recepturze zostanà przedstaukraiƒskim szans´ dla rozwoju własnych obszarów wiejskich.
Niniejszy projekt pomocowy realizowany jest od kwietnia do wione w wydanym w najbli˝szym czasie przez FAPA, we współpragrudnia 2010 r. i zawiera szereg wa˝nych etapów, a wÊród nich: wi- cy z partnerem ukraiƒskim, katalogu produktów tradycyjnych z tego
zyt´ studyjnà ukraiƒskich beneficjentów w Polsce, z cz´Êcià szkole- regionu. Dodatkowo opublikowana zostanie broszura zwierajàca
niowo-warsztatowà w Warszawie, spotkania z lokalnymi grupami mi´dzy innymi artykuły nt. systemu rejestracji produktów regionaldziałania w regionie oraz warsztaty i seminarium podsumowujàce nych i tradycyjnych, budowania marki lokalnej/regionalnej, rozwoju przedsi´biorczoÊci, polskich doÊwiadczeƒ w zakresie rozwoju
projekt na Winnicczyênie.
Fundacja we współpracy z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju obszarów wiejskich na bazie istniejàcego potencjału, partnerskiej
Wsi zorganizowała seminarium z udziałem przedstawicieli Główne- współpracy wielu Êrodowisk i programom wsparcia.
Informacje prezentowane w ramach projektu powinny wskazaç
go Inspektoratu JakoÊci Handlowej Artykułów Rolno-Spo˝ywczych
oraz Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego, podczas ukraiƒskim przedstawicielom samorzàdów, organizacji pozarzàdoktórego goÊcie z Ukrainy mieli okazj´ zapoznaç si´ z zagadnienia- wych i Êrodowisk lokalnych; rolnikom i przedsi´biorcom – drog´
mi zwiàzanymi z rejestracjà produktów tradycyjnych i regionalnych, do wykorzystania bogatego, choç dotychczas nie w pełni zidentyfikounijnym systemem chronionych nazw tych produktów, a tak˝e ich wanego potencjału produktów tradycyjnych Winnicczyzny oraz porolà w zachowaniu dziedzictwa kulturowego regionu i w rozwoju zwoliç na przeniesienie polskich i europejskich doÊwiadczeƒ na grunt
agroturystyki. Delegacj´ z Ukrainy bardzo interesowały zagadnienia ukraiƒski.
Na zakoƒczenie nale˝y podkreÊliç, ˝e realizacja niniejszego przedkontroli i jej poszczególne etapy zgodnoÊci produkcji ze specyfikacjà, które zostały omówione na przykładzie oscypka. Eksperci si´wzi´cia prowadzonego przez Fundacj´ Programów Pomocy dla Rolz Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego skupili si´ nictwa FAPA, wpisuje si´ w zakres wsparcia działaƒ na rzecz integracji
na europejskich oraz polskich doÊwiadczeniach w identyfikacji pro- europejskiej skierowanej do beneficjentów ukraiƒskich – wspólnej wyduktów, ich promocji oraz zwiàzku produktów tradycyjnych z roz- miany doÊwiadczeƒ, wzajemnego poznawania kultur i bogatego dziewojem agro i ekoturystyki. Szczególne znaczenie dla ukraiƒskich dzictwa obu krajów.
beneficjentów odegrały warsztaty, podczas których zastanawiano si´
Barbara Kucharska
wspólnie nad marketingiem produktów lokalnych, sposobami idenFundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA
F
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
SMAK I TRADYCJA
25
WYDARZENIA
Nagrody dla Lokalnych Grup Działania
W ogólnopolskim konkursie na najlepszy projekt promujàcy region za pomocà produktu tradycyjnego lub regionalnego, ogłoszonym przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, II miejsce zaj´ła
Ostrzeszowska Lokalna Grupa Działania, zgłaszajàc do konkursu Ogólnopolski Festiwal Pasztetników i Potraw z G´si w Ostrzeszowie.
W dniach 18-19 wrzeÊnia odb´dzie si´ V edycja tego festiwalu.
Zapowiada si´ bardzo bogato, uczestnictwo zgłaszajà pasjonaci z całej Polski i z Unii Europejskiej.
Pomysłodawcà i zało˝ycielem Ostrzeszowskiej Lokalnej Grupy
Działania i Ogólnopolskiego Festiwalu Pasztetników i Potraw z G´si w Ostrzeszowie jest Witold Wróbel.
I miejsce w konkursie zaj´ła Lokalna Grupa Działania Zakole Dolnej Wisły,
za m.in. Festiwal Smaku
w Grucznie, która na dzieƒ
dzisiejszy zaprzyjaêniła si´
z OLGD i b´dzie wspierała
konkurs na najlepszà nalewk´ ziemi ostrzeszowskiej, dzielàc si´ wieloletnim doÊwiadczeniem własnego festiwalu w Grucznie i prezentujàc słynne ju˝
w Polsce nalewki Hieronima Bła˝ejaka.
MyÊl´, ˝e udało nam si´ dzi´ki temu wydarzeniu godnie zaprezentowaç dorobek kulturalny Podtatrza, a tak˝e zacieÊniç partnerstwo lokalne, krajowe i mi´dzynarodowe w zakresie promocji
produktów regionalnych. NawiàzaliÊmy współprac´ tak˝e z Ministerstwem Rolnictwa oraz urz´dami marszałkowskimi siedmiu
województw, które równie˝ zaprezentowały si´ na targach przywo˝àc producentów ze swoich terenów – powiedział Krzysztof
Król-Łegowski, Dyrektor Tatrzaƒskiej Agencji Rozwoju, Promocji i Kultury.
Europejskie Targi Produktów Regionalnych otrzymały wsparcie
z Norweskiego Mechanizmu Finansowego w ramach programu
„KULTURA? TAK! Promocja dziedzictwa kulturowego jako czynnik zrównowa˝onego rozwoju lokalnego Podtatrza”.
Wielka promocja produktów
regionalnych pod Tatrami
W dniach 5-8 sierpnia w Zakopanem odbyły si´ Europejskie Targi Produktów Regionalnych. Twórcy ludowi prezentowali swoje rzemiosło i kunszt artystyczny, a mo˝liwoÊç degustacji ró˝norodnych
produktów regionalnych, były magnesem przyciàgajàcym rzesz´
uczestników.
Andrzej Gàsienica Makowski, Starosta Powiatu Tatrzaƒskiego, Janusz Majcher, Burmistrz Miasta Zakopane, Henryk Wujec, Prezes Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego, Dariusz Goszczyƒski, – zast´pca dyrektora Departamentu Rynków
Rolnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi na seminarium dotyczàcym produktów
regionalnych
pisach podatkowych oraz o formach oraganizacji producentów – grupach producentów. Poruszane zagadnienia sà komentowane licznymi przykładami,
a Poradnik jest tak˝e bogato ilustrowany.
Poradnik jest bezpłatny, mo˝na go otrzymaç pocztà lub odebraç w Fundacji dla Polski. W tym celu nale˝y przysłaç mail na adres: [email protected]
podajàc swoje imi´, nazwisko, telefon kontaktowy
i w kilku słowach dlaczego chciałabym/chciałbym
otrzymaç Poradnik.
undacja dla Polski wydała w marcu 2010 r. Poradnik dla producentów na temat tradycyjnych i regionalnych produktów wysokiej jakoÊci we Wspólnej
Polityce Rolnej. Poradnik zawiera informacje o zasadach europejskiej rejestracji produktów tradycyjnych
i regionalnych, o krajowych i europejskich przepisach
obowiàzujacych przy wytwarzaniu i sprzeda˝y ˝ywnoÊci regionalnej i tradycyjnej, mo˝liwych odst´pstwach
od wymagaƒ produkcyjnych, wynikajàcych z charakteru wytwarzanej ˝ywnoÊci i formy sprzeda˝y, o prze-
F
26
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
24-25 przyjedz:Smak i tradycja
6-09-10
15:59
Strona 24
PRZYJEDè, ZOBACZ, POSMAKUJ
Restauratorzy
W Zamku Ksià˝àt Pomorskich w Szczecinie
w wie˝y wi´ziennej, w cz´Êci gdzie była
katownia i karcer, obok opery, miał byç
bufet. Powstała restauracja. Za zgodà
dyrektora opery, Warcisława Kunca,
otrzymała nazw´ „Na Kuncu korytarza”.
Restauracja składa si´ z dwóch cz´Êci: głównej mieszczàcej 45 osób i drugiej, z lo˝ami 5-8 osobowymi w cz´Êci korytarzowej, równie˝ na 45 osób. W pierwszej
jest 100-letnie lustro, na którym składajà swoje podpisy artyÊci np. Chuck Mangione, Krzysztof Kolberger
czy Fiorenzza Cossotto. Do „Na Kuncu korytarza”
przychodzà stali goÊcie, lubiàcy tutejsza kuchni´ i wn´trza z gotyckim sklepieniem. O to, aby były oryginalne
zadbał Ryszarda Kaji – jeden z najlepszych scenografów polskich. Latem restauracja zaprasza na dziedziniec menniczy. Tym ciekawym miejscem rzàdzà Beata
i Bolek Sobolewscy.
Restaurator to nie zawód, ale pasja – twierdzi Bolek
Sobolewski. Córka mu przytakuje. Ich restauracja jest
znana w Szczecinie i poza jego granicami. Tu przyje˝d˝a
si´ na Êledzie – przystawk´ w wielu postaciach, i na zup´ „Ksi´˝na Anna Jagiellonka na sandaczu”. I to, i to
– niebo w g´bie.
Jak to si´ dzieje, ˝e muzyk-perkusista zostaje restauratorem? Gdzie tkwi przyczyna zmiany zainteresowaƒ
z budowy sztucznych raf i oczyszczania wody na przygotowywanie receptur daƒ wszelakich, od przystawek
do deserów? Trzeba byç, rzeczywiÊcie, entuzjastà kucharzenia, aby, diametralnie zmieniç swoje ˝ycie. KtoÊ
powie: „wielka filozofia! Przecie˝ ka˝dy z nas jest po trosze
kucharzem”. Prawda, ale trzeba byç odkrywcà i entuzjastà,
aby byç kucharzem doskonałym. Nie sztuka gotowaç, sztukà jest robiç to dobrze
i w swoim własnym, niepowtarzalnym stylu.
W „Na Kuncu korytarza” obowiàzuje kuchnia polska i kontynentalna.
Bazujaca na Êwie˝ych produktach
dobrej jakoÊci. W menu sà dania
z domowych przepisów. Na przykład
delicje rakowe: ogony raków z białym winem i koprem czy zupa rakowa. Sà biusty kacze, pol´dwica
w sosie kurkowym, szynka z dzika,
sernik pani Wacławy (Sobolewskiej),
sorbet z czarnej porzeczki z mietà …
No i podaje si´ ryby w wielu postaciach. Bo w Szczecinie muszà byç ryby! Jest jesiotr, mi´tus, dorada. Ale
te˝ sà pietrosz z jeziora Nazaret i kurzypiór z Morza Âródziemnego. Królujà Êledzie! I „Klub Êledzio˝erców”.
To zacne grono niezrównanych smakoszy Êledzi, spotykajàce si´ dwa razy w roku. Ka˝dy z jego uczestników
przygotowuje Êledzie wg własnego
przepisu, nast´pnie danie podlega degustacji. JeÊli zyska akceptacj´, zostaje włàczone do „Kolekcji Êledzo˝erców”.
W restauracji pracuje 14 osób. Kadra jest stała.
W kuchni, od 10 lat rzàdzi ten sam Darek Majewski. Bolek Sobolewski eksperymentuje, tworzàc
nowe dania na bazie starych lub tych, które – poBeata Sobolewska pilnuje, aby ka˝dy tryb, tej dobrze naoliwionej maszyny-restauracji, pracował
bez zarzutu. A jej córka Pola, dzieci´ wprawdzie
nieletnie, razem z dziadkiem zjada Êledziowe mlecze. Bo wie co dobre. Chyba roÊnie kolejne pokolenie restauratorów.
Gra˝yna Kurpiƒska
Mała kolekcja Êledzio˝erców
Âledziki nami´tnoÊci z imbirem, gorczycà i cebulà 60g
Cymes Êledziowy, czyli Êledzie z majerankiem i czosnkiem 70g
Âledê w sherry – finezja smakowitoÊci 80 g
Filet Êledziowy w oleju lub Êmietanie z cebulà 150g
Âledê a’la KwaÊniewski w biało-czerwonym pikantnym sosie 150g
Matjasowy tatar z cebulkà, jabłkiem i koperkiem w ciepłej grahamkowej bułce 150g
Âledzie w miodzie ze Êwie˝ym imbirem 70g
Âledê „na golasa” na goràcym ziemniaku z rumianà cebulkà 100g /80g
Oryginalny matjas – Êledê dziewiczy z sałatkà ziemniaczanà 90/50g
24
SMAK I TRADYCJA
9 zł
9 zł
12 zł
12 zł
12 zł
16 zł
12 zł
15 zł
18 zł
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
24-25 przyjedz:Smak i tradycja
6-09-10
15:59
Strona 25
PRZYJEDè, ZOBACZ, POSMAKUJ
Ryby w ka˝dej postaci
Restauracja istnieje w tym budynku i przy tym placu
od 100 lat. Najpierw była tu tawerna, ulubione miejsce „układaczy ładunku”, schtaurów z niedalekiego
portu. Potem przychodzili tu szczeciƒscy mieszczanie. Było elegancko, w dobrym stylu, smacznie.
Po wojnie restauracja przechodziła ró˝ne koleje losu. Najpierw
jako „Staropolska” była taka, jak inne knajpy w portowym mieÊcie, potem przej´ła jà Centrala Rybna,
aby w latach 70-tych otworzyç „Chifa”. To
była restauracja, o której mówiono w całej
Polsce. Jadàc do Szczecina nale˝ało znaleêç czas na obiad w „Chifie”. Âwie˝e ryby
były podstawà menu. Te w zupie, panierowane i saute. I ja tam byłam i ryby jadłam.
Od 30 lat w „Chifie” pracuje Lilia Boroƒ.
KiedyÊ kierowniczka, dzisiaj szefowa, jeszcze
niedawno dzier˝awca, dzisiaj właÊcicielka lokalu. Jej mà˝, Andrzej, tworzy przepisy, bo
na rybach i daniach rybnych zna si´ jak mało kto. Potrawy według tych receptur przygotowuje szef kuchni Robert Mikołajczyk.
W „Chifie” pracuje 12 osób.
„Chif” jest restauracjà rybnà. Samych potraw rybnych w karcie jest ponad 100. Ryby
mo˝na zjeÊç w ró˝nych postaciach, cz´sto
fantazyjnych o wyrafinowanym wyjàtkowym
z dodatkiem koncentratu pomidorowego, boczku w´dzonego, papryki.
Danie smaczne, po˝ywne i tanie.
– Utrzymanie restauracji
rybnej
kosztuje wi´cej ni˝
„normalnej. – mówi pani Lilia – Drogie sà surowce, bo ryba musi byç Êwie˝a. Nie wolno jej przechowywaç, bo
traci na smaku. A nasze menu to
w 80. procentach dania rybne. Ratujemy si´ cateringiem. Urzàdzamy
przyj´cia okolicznoÊciowe. Robimy
kiermasze bo˝onarodzeniowe. Mo˝na na nich kupiç zarówno dania wigilijne, jak i Êwiàteczne. Cieszà si´
ogromnà popularnoÊcià. Podobnie
jak wielkanocne. Ludzie nie majà czasu, dlatego wola kupowaç gotowe potrawy, ni˝ je samemu przygotowywaç.
Od kilku lat w restauracji, mi´dzy
godzinà 11.00 a 16.00 mo˝na zjeÊç
obiad domowy. Prawie połow´ menu
stanowià dania rybne, cieszàce si´ powodzeniem u stałych klientów. W jadłospisie jest te˝ „segedyƒska zupa
gulaszowa”, za jedyne 7 zł. Jedzàc
mo˝na syciç wzrok kolekcjà specjalnie
preparowanych, pi´knych okazów ryb
oraz kolekcjà niezwykłych muszli.
Gra˝yna Kurpiƒska
smaku. Sà Êwie˝e ostrygi, mał˝e, homary, raki. Mo˝na tu zjeÊç ka˝dà ryb´, z wyjàtkiem
płotek i leszczy. Nie dlatego, ˝e pospolite, ale
zbyt oÊciste. Nie lubià ich konsumenci. W menu sà za to m.in. sandacz w dwóch smakach,
filet z dorsza, halibuta, suma, jesiotra, łososia,
sà ryby grillowane, gotowane i sma˝one.
Ale hitem restauracji jest zupa rybna, zwana segedyƒska zupà gulaszowà. WymyÊlona prawie 40 lat temu, nie wiadomo skàd
wzi´ła swoja nazw´. Przyrzàdza si´ jà z fileta
z dorsza lub morszczuka i z rosołu wołowego
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
SMAK I TRADYCJA
25
26-27 pomysl:Smak i tradycja
6-09-10
22:25
Strona 26
WYDARZENIA
ok 2010 przyniósł Polskiej Izbie Produktu Regionalnego i Lokalnego zmiany. Przede wszystkim ma nowà siedzib´. Dzi´ki
wsparciu Urz´du Dzielnicy Warszawa-ÂródmieÊcie od maja mamy
sympatyczny, poło˝ony w powiÊlaƒskim parku lokal. Naszymi sàsiadami sà inne organizacje pozarzàdowe. Nie musimy – wreszcie – korzystaç z uprzejmoÊci urz´dów, aby Zarzàd czy Rada mogły
spokojnie i w dobrych warunkach obradowaç. Mamy, gdzie przyjàç
goÊci i interesantów. Nareszcie mo˝emy pomieÊciç wszystkie dokumenty, a liczne dowody uznania dla Izby znalazły godne miejsce. A˝
chce si´ pracowaç!
R
Walny Zjazd Członków Izby, czerwiec 2010
Nasi członkowie zdobywajà wiele nagród, tak˝e w konkursie „Nasze Kulinarne Dziedzictwo”. Jan Fołta z Markowej prezentuje nagrodzonà, wybornà suchà kiełbas´.
Członkowie Izby uczestniczyli w kiermaszach i targach, na których sprzedawali swoje produkty tradycyjne i regionalne przywiezione z ró˝nych zakàtków Polski. Warte wspomnienia sà:
Wielkanocny Kiermasz na Floriaƒskiej i uznanie jakie zdobył stół
wielkanocny, na którym swoje produkty wyeksponowali izbowi producenci. Majowy kiermasz, na tej samej ulicy w Warszawie, był du˝y i mokry – na szcz´Êcie deszcz i wiatr nie popsuły imprezy. Po raz
pierwszy odbył si´ niewielki kiermasz w trakcie Âwi´ta Ulicy Smolnej. Tym razem wystawcom towarzyszył upał, a mo˝e raczej ˝ar lejàcy si´ z nieba od rana do wieczora. Po raz pierwszy te˝ członkowie
Izby uczestniczyli w imprezie na ulicy Zàbkowskiej „KULmixTURA”. Prezentowano kulinaria z ró˝nych zakàtków Êwiata, materialne wyroby regionalne i muzyk´. Znakomicie w ten klimat wpisały
si´ polskie produkty tradycyjne i regionalne zarówno spo˝ywcze, jak
Na walnym Zjeêdzie. Siedzà od lewej: Grzegorz Russak, Przewodniczàcy Rady,
Henryk Wujec, Prezes Zarzàdu i Dariusz Goszczyƒski, Zast´pca Dyrektora
Departamentu Rynków Rolnych MRiRW
26
i materialne: bi˝uteria, koronki, drobiazgi kuchenne. Tym razem było słonecznie, choç chłodno i tłumnie.
2 lipca odbyło si´ Walne Zgromadzenie PIPRiL. Dotychczasowy
Zarzàd uzyskał absolutorium finansowe i merytoryczne. Obecni
na „walnym” członkowie Izby zgłosili uchwał´ o przedłu˝enie kadencji Zarzàdu do czasu, kiedy odb´dzie si´ nadzwyczajne walne
zgromadzenie, którego zadaniem b´dzie przeprowadzenie zmian
w statucie, potrzeb´ których zgłosili nasi członkowie. Termin Zjazdu zostanie ustalony w drugiej Polowie wrzeÊnia br.
Członkowie Izby z całego kraju swoje wyroby prezentujà i promujà jeszcze w inny sposób – na organizowanych przez Izb´ degu-
Czlonkowie Zarzàdu w nowej siedzibie
stacjach. Towarzyszà one konferencjom i sympozjom. W trakcie
konferencji „Âwiatowy Dzieƒ WłasnoÊci Intelektualnej” zostały zaprezentowane produkty, które posiadajà i oczekujà na unijne znaki ˝ywnoÊci wysokiej jakoÊci. Na sympozjum „Produkty tradycyjne
w zrównowa˝onym rozwoju” uczestnicy smakowali produkty i potrawy, wpisane na ministerialnà List´ Produktów Tradycyjnych. Natomiast konferencji medialne, na którym był promowany Znak
„JakoÊç Tradycja” towarzyszyły specjały posiadajàce lub ubiegajàce
si´ o ten znak.
Coraz wi´kszym zainteresowaniem cieszy si´ nasz system „JakoÊç
Tradycja”. W ostatnich miesiàcach zło˝onych zostało kilkadziesiàt
nowych wniosków o przyznanie tego znaku. Jest to zwiàzane z uruchomieniem mechanizmów finansowych PROW, wspierajàcych
uczestnictwo rolników w systemach jakoÊci ˝ywnoÊci oraz grupy producentów chcàcych promowaç swoje jakoÊciowe wyroby.
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
26-27 pomysl:Smak i tradycja
6-09-10
22:25
Strona 27
X LAT KONKURSU
Pomysł troch´ pod pràd
W 2000 roku ju˝ ponad 10 lat cieszyliÊmy si´ swobodà gospodarczà i z entuzjazmem przyjmowaliÊmy nowe smaki, modele, wzorce
zachowaƒ. Były dla nas synonimem dobrobytu, wolnoÊci wyboru,
luksusu. Nie zapomn´ w tych pierwszych latach zapachu daƒ kuchni orientalnej, wczeÊniej dost´pnych tylko w czasie wyjazdów za granic´. A˝ tu nagle, niemal na ka˝dym rogu wyrastaç zacz´ły
na pot´g´ bary, kawiarnie, małe knajpki z szybkim i nowym dla nas
jedzeniem. I tak si´ zacz´ła era „fast foodów” w jadłospisie przeci´tnego Polaka.
I wtedy właÊnie, w redakcji „Gospodyni”, jakby pod pràd zrodził
si´ pomysł promowania rodzimych tradycji kulinarnych. Zamysł
nasz wziàł si´ nie tylko z ch´ci dokumentowania i ochrony naszego
dziedzictwa kulinarnego. Zacz´ły si´ czasy trudne dla niewielkich
gospodarstw rolnych i małych, lokalnych firm spo˝ywczych. Te
pierwsze nie nadà˝ały za wielkoprzemysłowym rolnictwem, a te drugie oddawały pole wielkim koncernom spo˝ywczym i handlowym,
z pot´˝nym kapitałem, zapleczem logistycznym i… zunifikowanymi recepturami. WyruszyliÊmy wi´c na poszukiwanie zapomnianych
cz´sto rodzimych smaków, wierzàc ˝e pomogà one wielu naszym
czytelnikom znaleêç pomysł na dodatkowe êródła dochodu, ˝e pomogà małym lokalnym piekarniom, masarniom czy mleczarniom
zachowaç starych klientów a nawet zdobywaç nowych. Nie było łatwo wypromowaç w tych pierwszych latach nasze regionalne i tradycyjne produkty. Boom na kuchni´ regionalnà jeszcze nie przyszedł,
nie było szaleƒstwa w telewizji, nie odbywały si´ „festiwale smaków”
ani publiczne pokazy kulinarne z udziałem celebrytów. Gotował
wtedy ten, kto to umiał i lubił, a nie dla sławy i poklasku.
Pomysł nasz spotkał si´ ze zrozumieniem Fundacji Fundusz
Współpracy, która przyznała redakcji Êrodki na zorganizowanie
pierwszej edycji konkursu i zakup nagród, a potem wspierała nas
za poÊrednictwem kierowanego przez Marka Gàsiorowskiego Programu AgroSmak. Redaktor Jan Zwoliƒski z Programu I Polskiego
Radia promował nas na antenie, a dr Aleksandra Swuliƒska-Katulska z Uniwersytetu Rolniczego w Poznaniu i dr Barbara Ogrodowska z Muzeum Etnograficznego w Warszawie wspomagały nas swà
fachowà wiedzà. I to była pierwsza Kapituła naszego konkursu.
Szcz´Êliwie przetrwaliÊmy w tym składzie do dziÊ, od pierwszej edycji Patronem Honorowym konkursu jest Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
A potem potoczyło si´ jak lawina. Finały w ka˝dym regionie,
zwieƒczone Wielkim Finałem z wr´czaniem „Pereł”. Wprowadzenie produktów regionalnych na Targi Poznaƒskie – najpierw
na Farm, a od dwóch lat na Food. Powstała Polska Izba Produktu
Regionalnego i Lokalnego, zało˝ona przez naszych laureatów.
Od pi´ciu lat to Izba właÊnie jest głównym organizatorem konkursu. Izba zawarła porozumienie ze Zwiàzkiem Województw RP, który stał si´ naszym partnerem. Dzi´ki temu bardzo mocno włàczyły
si´ do konkursu, tak˝e z pomocà finansowà, urz´dy marszałkowskie ze wszystkich regionów. W wielu z nich trwa cicha rywalizacja
o liczb´ wystawionych produktow. Na razie wszelkie rekordy bije
Lublin (w ka˝dej edycji wystawianych jest tu ponad 100 produktów).
Tu˝ za nim plasuje sie Podkarpacie, a ostatnio bardzo aktywnie promuje swoje kulinarne dziedzictwo – tak ró˝norodne, bo przywiezioSierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
ne z wielu stron – Pomorze Zachodnie. Chciałabym w tym miejscu
podzi´kowaç naszym partnerom w regionach: urz´dom marszałkowskim i oÊrodkom doradztwa rolniczego, a zwłaszcza ich specjalistkom, bez których pracy konkurs ten nie nabrał by takiego
rozmachu. Receptury zastane łàczà si´ w całej Polsce ze smakami
przywiezionymi w barwnà mozaik´ smaków, zapachów, historii i tradycji. W ró˝nych zakàtkach Polski mieszkajà nasi laureaci, a wÊrod
nich ponad setka tych nagrodzonych „Perłami”, tworzàc pi´knà ko-
li´ kulinarnego dziedzictwa. Od czasu gdy weszliÊmy do Unii, polska tradycyjna ˝ywnoÊç ma mo˝noÊç uczestniczenia w unijnych
systemach jakoÊci ˝ywnoÊci. Kto pierwszy zło˝ył wnioski do Brukseli? Nasi laureaci. Cz´sto Êledz´ ich losy i z radoÊcià widz´, jak wielu z nich zakłada i rozwija szerszà działalnoÊç, wytwarzajàc coraz to
nowe specjały. Ciesz´ si´, ˝e z naszej inspiracji powstały wokół produktów grupy i stowarzyszenia, działajàce wspólnie. Ciesz´ si´, ˝e
w konkursie bierze udział coraz wi´cej małych, lokalnych zakładów,
˝e ich klienci cenià wypiekane przez nich chleby i wytwarzane tradycyjnie masło, w´dliny, przetwory.
Ten konkurs był dla mnie wspaniałà lekcjà polskiej tradycji kulinarnej, których mogłam posmakowaç osobiÊcie w postaci ponad 5000 tysi´cy regionalnych przysmaków. I za to Wam dzi´kuj´,
Drodzy Uczestnicy.
SMAK I TRADYCJA
Izbella Byszewska
27
X LAT KONKURSU
OCZAMI KAPITUŁY
Co dalej?
Podró˝ pełna
niespodzianek
Kiedy dziesi´ç lat temu wyruszyliÊmy w długà podró˝, by otwieraç
drzwi naszej narodowej spi˝arni, nie
przypuszczaliÊmy jakie nas czekajà
wspaniałe niespodzianki.
Okazało si´, ˝e pomimo wielu lat
ekspansji przemysłowej ˝ywnoÊci,
JAN ZWOLI¡SKI
zamki drzwi tych spi˝arni wcale nie zardzewiały. Co wi´cej, zachowanych zostało w ludzkiej pami´ci wiele
wspaniałych przepisów, a jeÊli pami´ç zawodziła gospodynie, wyszukiwały w szufladach przepisy zanotowane odr´cznie przez przodków
na po˝ółkłych kartkach, w nierzadko podniszczonych zeszytach.
Na pomysł zorganizowania ogólnopolskiego Konkursu „Nasze
Kulinarne Dziedzictwo” wpadła redaktor Izabella Byszewska, która do współpracy zaprosiła Redakcj´ Rolnà I programu Polskiego
Radia oraz Fundacj´ Fundusz Współpracy. WiedzieliÊmy od poczàtku, , ˝e niewiele uda nam si´ zrobiç bez specjalistów z oÊrodków doradztwa rolniczego.
Wiele zidentyfikowanych i nagrodzonych specjałów znalazło
si´ w ofercie rynkowej. Na ró˝nego rodzaju kiermaszach, festynach, ale tak˝e sklepach czy pasa˝ach organizowanych w sklepach mo˝na kupiç produkty, które były po raz pierwszy
zaprezentowane na Konkursie „Nasze Kulinarne Dziedzictwo”.
Wszystkie znalazły si´ na LiÊcie Produktów Tradycyjnych, prowadzonej przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Wielu
naszych laureatów przebiło si´ przez trudne procedury i ich produkty wpisane zostały do rejestru produktów chronionych w Unii
Europejskiej.
Poczàtki były skromne
Wszyscy, którzy towarzyszà nam w tym wspaniałym przedsi´wzi´ciu pami´tajà jak na poczàtku było skromnie. Pierwszy Finał i na stołach w regionach pojawiało si´ zaledwie po kilkanaÊcie produktów.
Od razu zgadliÊmy dlaczego. To spowodowała nadal jeszcze gł´boko
tkwiàca u wielu kobiet niewiara, ˝e ju˝ nie ma powrotu do naszych
narodowych specjałów. Na szcz´Êcie szybko t´ barier´ pokonaliÊmy.
Ukonstytuowała si´ Krajowa Kapituła konkursu, w której skład weszli: Izabella Byszewska (redakcja „Gospodyni”), Marek Gàsiorowski (Fundacja Fundusz Współpracy, Program AgroSmak), Barbara
Ogrodowska (Paƒstwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie),
Aleksandra Swuliƒska-Katulska (Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu) i Jan Zwoliƒski (Polskie Radio Program I).
W tym zespole pracujemy do dziÊ. Na finałach regionalnych do Kapituły Krajowej dołàczali eksperci z oÊrodków doradztwa rolniczego,
urz´dów marszałkowskich, muzeów etnograficznych, szkół gastronomicznych, organizacji pozarzàdowych.
Konkurs si´ rozwijał,
a ka˝dy kolejny Finał przynosił coraz wi´kszà ofert´ regionalnych
i tradycyjnych produktów. Rekordy biły nie tylko województwa
o ugruntowanej przez wieki tradycji: podkarpackie, lubelskie,
pomorskie, podlaskie, ale tak˝e te, w których smaki, receptury,
umiej´tnoÊci przyjechały z ludêmi, którzy z ró˝nych powodów tam
si´ osiedlili, jak zachodniopomorskie, opolskie czy dolnoÊlàskie.
Dla jurorów moment oceny to tak˝e wielkie prze˝ycie emocjonalne. No bo jak tu wybraç i nagrodziç ten jeden wybrany chleb, kiedy
kilkanaÊcie innych zgłoszonych do oceny tak˝e zasługuje na najwy˝sze pochwały? Uwa˝nie wpatrzone w nas oczy szukały odpowiedzi
na pytanie czy my rozumiemy, ˝e prezentowany produkt to coÊ wyjàtkowego, ˝e w tym produkcie jest nie tylko praca, umiej´tnoÊci,
tradycja, ale tak˝e pami´ç smaku. DziÊ, po 10 latach, kiedy obchodzimy jubileusz Konkursu „Nasze Kulinarne Dziedzictwo” mog´
chyba powiedzieç, ˝e po ocenie ponad pi´ciu tysi´cy produktów, nagrody przyznane zostały sprawiedliwie.
32
Sàdz´, ˝e z okazji Jubileuszu i naszej batalii o odtworzenie i zachowanie dziedzictwa kulinarnego naszych przodków, mo˝emy powiedzieç, ˝e wspólnie wykonaliÊmy wielkà prac´. Teraz jest pora,
by efekty konkursu „Nasze Kulinarne Dziedzictwo” skonsumowały
w wi´kszym ni˝ dotychczas stopniu restauracje, zajazdy, karczmy,
gospody, ale tak˝e hotele czy gospodarstwa agroturystyczne i ró˝nego rodzaju obiekty Êwiadczàce usługi turystyczne, a poło˝one
na terenach wiejskich. Kolejnym etapem b´dzie zbudowanie nowoczeÊnie funkcjonujàcego rynku produktów tradycyjnych, przygotowanie dla nich oferty eksportowej, a tak˝e uwzgl´dnienie
potrzeb tego rynku oraz potrzeb producentów w rozwiàzaniach instytucjonalnych i prawnych
Ludzie i smaki
wspomnienia
Starego Jurora
Z konkursem „Nasze Kulinarne Dziedzictwo” jestem zwiàzany od samego poczàtku. Od czasu gdy go tworzyliÊmy – to
MAREK GÑSIOROWSKI
wtedy zostałem członkiem Jury i Kapituły tego Konkursu. A było to dawno, bo przecie˝ pierwsza edycja odbyła si´ w roku 2000. Przypominam, ˝e było to cztery lata
przed wejÊciem Polski do Unii Europejskiej i prawie pi´ç lat
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
X LAT KONKURSU
przed pojawieniem si´ w Polsce pierwszych uregulowaƒ prawnych
w tej dziedzinie.
I zacz´ło si´.
Od koƒca czerwca do poczàtku wrzeÊnia, co roku, odbywały si´ finały regionalne konkursu „Nasze Kulinarne Dziedzictwo” we
wszystkich województwach. I tak przez dziesi´ç lat.
Oj, było gdzie jeêdziç i było co smakowaç. Ale co z tego pozostało we wspomnieniach Starego Jurora?
Lata Pierwsze
To lata odkrywania tego rodzaju produktów, o których wiedzieliÊmy, ˝e sà, ale mało kto o nich mówił. To lata poznawania ludzi
posiadajàcych pasj´ ich wytwarzania i przekonanie, ˝e warto wytwarzaç je tradycyjnie, i ˝e – wreszcie – pojawiła si´ okazja ich
pokazania. To lata dyskusji z producentami o walorach i tradycji
prezentowanych w konkursie produktów. To dyskusje, czy np. dodatek Vegety do przepisu babci to ju˝ tradycja, czy zwykła łatwizna. W pami´ci pozostały tak˝e takie finały wojewódzkie,
w czasie których przedstawiono do konkursu (i do degustacji),
ponad 100, a czasem i 180 ró˝nego rodzaju produktów. To były
wyzwania, bo przecie˝ mo˝na było przyznaç tylko kilkanaÊcie nagród…
Lata Ostatnie
To ciàgłe zadziwienie, ˝e ani produktów nie ubywa, ani uczestników nie brakuje. To satysfakcja z udziału coraz wi´kszej liczby małych zakładów przetwórczych, bioràcych udział w Konkursie. To lata
spotkaƒ z ludêmi, którzy po raz kolejny, prawie ju˝ jak przyjaciele,
spotykajà si´ na kolejnym regionalnym finale Konkursu.
I jeszcze te sympatyczne i uroczyste spotkania w czasie Wielkiego Finału na Polagrze w Poznaniu, w czasie wr´czania „Pereł”, tej honorowej nagrody Konkursu „Nasze Kulinarne
Dziedzictwo”.
Przez te 10 lat najbardziej sobie ceniłem kontakty, spotkania i rozmowy z ludêmi; tymi którzy prezentowali swoje produkty. Udział
w jury Konkursu to była okazja do spotkaƒ i rozmów z niesamowitymi, wspaniałymi ludêmi. To mo˝liwoÊç dyskusji z nimi o ich pasji,
o ich produktach, o ich pami´ci tego co z tradycyjnej ˝ywnoÊci warto zachowaç, zawsze majàc mo˝liwoÊç degustacji tego, o czym rozmawiamy. Ale, zawsze jest jakieÊ ale…
Ja i tak, t´skni´ i ciàgle b´d´ t´sknił do dobrych podpłomyków,
których w Konkursie coraz mniej, a ja je tak lubi´. Czy˝by zostały
ostatecznie zapomniane?
Zmienił ÊwiadomoÊç,
pobudził aktywnoÊç
Dziesiàta edycja konkursu Nasze Kulinarne Dziedzictwo, którego jurorem jestem od poczàtku, kojarzy mi si´ przede wszystkim
z ogromnà zmianà jaka nastàpiła w stosunku samorzàdów i wszelkich urz´dów do produktu tradycyjnego i regionalnego.
Samorzàdowcy i urz´dnicy nie rozumieli „o co chodzi z tym
produktem”, jakie prawa zastosowaç, z której cz´Êci bud˝etu
przeznaczyç pieniàdze. Mo˝e dlatego, ułatwiajàce działalnoÊç zaSierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
OCZAMI KAPITUŁY
rzàdzenia, dotyczyły du˝ych piekarni,
przetwórni, masarni. A te małe – prowadzone „z dziada na wnuka” przez
t´ samà rodzin´ – znikały.
Nie odró˝niano produktu od potrawy tradycyjnej, nikt – no mo˝e z wyjàtkiem specjalistek z oÊrodków
doradztwa rolniczego – nie rozumiał,
jaka jest mi´dzy nimi ró˝nica. Nie było te˝ Listy Produktów Tradycyjnych,
która pomogłaby wyszukiwaç i chroniç tradycyjne specjały.
ALEKSANDRA
JedenaÊcie lat temu narodziła si´
SWULI¡SKA-KATULSKA
idea konkursu i jej konsekwentna realizacja przyniosła w tej kwestii
ogromne zmiany. W pierwszych latach prezentowane na finałach
niektóre produkty były „udoskonalane”: zamiast jabłka i cebuli
do smalcu dodawano pieczarki, zamiast ziół – „Veget´”, sałatki
czy w´dliny ozdabiano ananasem, obcym polskiej tradycji kulinarnej,… mam wiele takich przykładów. GdzieÊ gin´ły tradycyjne
składniki i receptura, znikały na rzecz nowych smaków. Tak było
szeÊç, pi´ç lat temu.
Ale te˝ bywało inaczej: w jednej z pierwszych edycji Konkursu
pojawili si´ wytwórcy, którzy z rolnika, produkujàcego tylko dla
rodziny tradycyjny produkt z równie tradycyjnych surowców, zacz´li przekształcaç si´ w właÊciciela małej masarni, przetwórni czy
piekarni. Takà osobà jest np. pan Stefan Słociƒski. Najpierw był
tylko rolnikiem, który hodował Êwinie i wytwarzał wyroby dla domowników z mi´sa jednej, a reszt´ Êwiƒ sprzedawał. Dzisiaj jest
właÊcicielem przydomowej masarni, z której wychodzà znakomite w´dliny, znane nie tylko w Wielkopolsce. Tak było z piekarnià
pana Nowaka. Takà samà drog´ odbyła Izabela Płonka, produkujàca soki „Teso” bez konserwantów. Miarà jej sukcesu jest, ˝e dzisiaj ma a˝ 1000 odbiorców.
Konkurs ma jeszcze inne zasługi. Szczególnie wa˝ne jest zawiàzanie si´ współpracy mi´dzy mieszkaƒcami wsi. Znajdujàce si´
w niej jedno czy wi´cej gospodarstw agroturystycznych, ch´tnie
korzysta z tego, co wytwarza reszta wsi. Laureatki, głównie te
z kół gospodyƒ wiejskich, im właÊnie sprzedajà swoje konfitury,
d˝emy i inne przetwory warzywno-owocowe oraz sery czy chleb.
Kobiety uwierzyły, ˝e ich wyjàtkowy produkt daje mo˝liwoÊç dodatkowych dochodów. Stały si´ tego Êwiadome.
Konkurs jest wcià˝ poszukujàcy. Z ludzkiej pami´ci, starych zeszytów, rozsypujàcych si´ kartek wydostajà si´ tradycyjne, unikatowe, cz´sto zapomniane produkty i potrawy z tradycyjnà
recepturà, surowcami i metodà wytwarzania. Nagrodzeni – szczególnie posiadacze nagrody „Perła” – rozwijajà si´, o czym ju˝
wspomniałam, ale te˝ dbajà o mark´ i jakoÊç swoich wyrobów.
Niepotrzebna jest urz´dowa kontrola. Cz´Êciowo takà rol´ pełni
Êwiadomy konsument. Na kiermaszach, targowiskach, festynach
i w coraz wi´kszej liczbie specjalistycznych sklepów szuka tego,
co lubi, co nieraz pami´ta z dzieciƒstwa.
Gdyby dzisiaj zapytaç urz´dnika samorzàdowego czy paƒstwowego co to jest produkt tradycyjny, odpowie bez namysłu. Działania, które prowadzà gmina, powiat czy województwo
w promowaniu produktu sà nie do przecenienia. I to uwa˝am
za istotny sukces Konkursu. Tak jak i to, ˝e lista produktów wcià˝
– mimo upływu lat – roÊnie, a z nià ich dobra jakoÊç.
SMAK I TRADYCJA
33
34-35 dolny_kujpom:Smak i tradycja
6-09-10
9:55
Strona 34
DOLNOÂLÑSKIE
SMAK REGIONÓW
Szukajcie serów
z Dolnego Âlàska
Bogactwo i ró˝norodnoÊç
kulinarna to jedna z cech
charakteryzujàcych Dolny
Âlàsk. Wcià˝ odkrywamy
jakiÊ niesamowity produkt.
Poszerza si´ m.in. paleta
serów wytwarzanych
tradycyjnymi metodami.
STANISŁAW LONGAWA
Wicemarszałek Województwa
DolnoÊlàskiego
W skład Listy Produktów
Tradycyjnych prowadzonej przez
Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
wchodzà trzy sery z Dolnego Âlàska, tj. ser zgorzelecki, ser kozi
łomnicki i kamiennogórski ser pleÊniowy, a inne sà w trakcie
przygotowania wniosku o wpis na t´ list´.
Na Dolnym Âlàsku tak jak w innych regionach Polski czy Europy
stosowane sà przeró˝ne sposoby wytwarzania serów.
Sposób przetwarzania surowca powoduje, ˝e powstajà
ró˝ne rodzaje: sery kwasowe, podpuszczkowe oraz
podpuszczkowo–kwasowe.
Zastosowaniu szczepu bakterii oraz podpuszczki przypisuje si´ du˝à rol´ w okreÊleniu smaku oraz konsystencji
serów. Najwi´kszy wpływ na gatunek sera maja właÊciwoÊci
u˝ytego mleka i stopieƒ zawartoÊci tłuszczu (sery chude,
półtłuste, tłuste). Dodatkowo w zale˝noÊci od zawartej w serze wody
(twarde, półtwarde, półmi´kkie, mi´kkie). Bardzo wa˝nà kategori´
serów stanowià sery pleÊniowe, które ró˝nicuje zawartoÊç i rodzaj
pleÊni wykorzystywanej w ich produkcji. Majàc t´ wiedz´ oraz
tradycyjne receptury wytwarzania DolnoÊlàzacy produkujà niemal˝e
wszystkie gatunki i rodzaje serów. Jak ju˝ wczeÊniej wspomniałem
najbardziej znane sery z naszego regionu zostały wpisane na List´
Produktów Tradycyjnych. Oto przykłady:
Historia sera zgorzeleckiego zwiàzana jest z uchodêcami z Grecji
osiadłymi w samym Zgorzelcu i jego okolicach tu˝ po zakoƒczeniu
działaƒ wojennych w 1945 roku. Osiedleƒcy – obok skromnego dobytku
materialnego, przywieêli ze sobà ciekawy, niebanalny baga˝ tradycji,
kultury i obyczajów, mi´dzy innymi produkcji sera. Sery wytwarzajà
w oparciu o najstarsze metody produkcji stosowane w Grecji, gdzie
sztuka serowarska ju˝ w zamierzchłych czasach osiàgn´ła bardzo wysoki
poziom.
Sery kozie
Ser łomnicki zwiàzany
z Łomnicy
jest z terenami mi´dzywojennej Kozłowszczyzny.
Kozłowszczyzna – przez
wieki była pograniczem
polsko – litewskim, gdzie
od wielu pokoleƒ hodowano kozy. Naturalnà
kolejà rzeczy było wi´c
34
Kamiennogórski ser pleÊniowy
wytwarzanie z ich mleka serów. Powojenne losy mieszkaƒców tej ziemi
na trwałe zwiàzały ich z Dolnym Âlàskiem. Dotyczy to równie˝ kultury
kulinarnej. „Ser łomnicki” wytwarzany jest obecnie w gospodarstwie
ekologicznym w Łomnicy koło Jeleniej Góry z mleka koziego
tradycyjnymi metodami, jedynie naturalna podpuszczka pozyskiwana
z ciel´cych ˝ołàdków zastàpiona została podpuszczkà stosowanà
powszechnie w mleczarstwie.
Spółdzielnia Mleczarska „KaMos” z Kamiennej Góry skupuje
mleko od 350 dostawców z pi´ciu powiatów. Z ponad 80 wsi
do spółdzielni dociera mleko spełniajàce wszystkie wymogi Unii
Europejskiej. Spółdzielnia produkuje szerokà gam´ artykułów
mleczarskich, takich jak na przykład twarogi, maÊlank´, mleko
spo˝ywcze, bogatà gam´ Êmietan, jogurtów i kefirów. Presti˝owym
produktem spółdzielni jest „Kamiennogórski ser pleÊniowy”,
wytwarzany z najwy˝szej jakoÊci mleka krowiego.
Innà, wartà zaprezentowania Spółdzielnià Mleczarskà produkujàcà mi´dzy innymi sery jest SM
„Demi” z Góry. Zakład nowoczesny, spełniajàcy
Górowski ser
w´dzony wcià˝ rosnàce wymagania w zakresie przerobu mleka
i sprzeda˝y artykułów mleczarskich, w pełni przygotowany
do konkurowania i utrzymania swojej stabilnej pozycji na rynku.
Rozwijajàca si´ firma cieszy si´ bogatymi tradycjami. Produkuje
szerokà gam´ serów mi´dzy innymi „Ser górowski w´dzony”
i naturalnych produktów mleczarskich. Dostosowana do standardów
Unii Europejskiej umiej´tnie łàczy elementy nowoczesnej technologii
z zachowaniem tradycyjnych sposobów wytwarzania.
Ponadto w naszym regionie funkcjonuje kilkanaÊcie gospodarstw
rolnych, które kultywujàc tradycj´ wyrobu serów, prowadzà niewielkie
rodzinne mleczarnie, w której przetwarzane jest mleko kozie i mleko
krowie pochodzàce wyłàcznie z własnej hodowli. Do najbardziej
znanych nale˝à gospodarstwa ekologiczne „Waƒczykówka” w Krzeszowie, „Kozolandia” w Jankowicach koło Oławy, „JaÊ i Małgosia”
w Kamieƒcu Wrocławskim, gospodarstwo Tomasza Borysławskiego
w Antoniowie koło Jeleniej Góry, Agnieszki Kaliƒskiej w Nowym
Gierałtowie, Mariusza Purgała w Wilkocinie koło Przemkowa, Marii
i Krzysztofa Kuls w Bystrzycy koło Wlenia oraz Piotra Czud˝ak
„Kozio-lek” w Jarnałtowie koło Wrocławia.
Ró˝norodnoÊç gatunków, tradycyjne metody wytwarzania, niepowtarzalny smak i co najwa˝niejsze – pasja tworzenia, wyró˝nia
w sposób szczególny sery z Dolnego Âlàska. Dlatego zach´cam, aby
wspomniane gatunki naszych regionalnych serów uzupełniały menu
nie tylko dolnoÊlàskich konsumentów, ale aby wzbudziły te˝
zainteresowanie szerokiego grona konsumentów spoza naszego
regionu. Szukajcie serów z Dolnego Âlàska.
Serdecznie polecam!
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
34-35 dolny_kujpom:Smak i tradycja
6-09-10
9:55
Strona 35
KUJAWSKO-POMORSKIE
SMAK REGIONÓW
Z tradycjà w nowoczesnoÊç
Województwo kujawsko-pomorskie prowadzi
liczne działania promujàce produkty
tradycyjne, których rejestracja na LiÊcie
Produktów Tradycyjnych, a tak˝e w systemach
wspólnotowych, przyczynia si´ do ochrony
i promocji dziedzictwa kulinarnego regionu.
Otwarcie przez władze samorzàdowe
Centrum Dziedzictwa Kulinarnego w Minikowie
Produkty tradycyjne, ze wzgl´du na swojà specyfik´, wysokà jakoÊç oraz tradycj´ wytwarzania, zasługujà na wyró˝nienie i promocj´. Zapewnienie konsumentom szerszego
dost´pu do tych produktów jest celem działalnoÊci wielu
stowarzyszeƒ, lokalnych grup działania oraz instytucji
wspierajàcych producentów.
W czerwcu 2010 r., w ramach działaƒ na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego wsi, w województwie kujawsko-pomorskim otwarte zostało Centrum
Dziedzictwa Kulinarnego, mieszczàce si´ w Kujawsko-Pomorskim OÊrodku Doradztwa Rolniczego w Minikowie.
Zadaniem Centrum jest Êwiadczenie kompleksowych usług edukacyjnych w zakresie produkcji, przetwarzania, pakowania i legalnego
wprowadzania na rynek lokalnych produktów. Oferta placówki
obejmuje kursy gastronomiczne, edukacyjne, warsztaty przewidziane dla członkiƒ kół gospodyƒ wiejskich, kół łowieckich, osób indywidualnych, prowadzàcych gospodarstwa agroturystyczne, ekologiczne, punkty gastronomiczne, gospodarstwa rybackie. Otwarciu
Centrum towarzyszył interesujàcy pokaz rozbioru g´si, przygotowania wyrobów z g´siny oraz ich degustacja.
G´sina w Polsce zaliczana jest do produktów delikatesowych, a hitem polskiego eksportu jest „g´Ê owsiana”, która znajduje wielu
smakoszy w kraju i na Êwiecie. Województwo Kujawsko-Pomorskie
mo˝e si´ poszczyciç jedynà w Polsce i na Êwiecie fermà zarodowà
g´si białych kołudzkich®, funkcjonujàcà
w ramach Zakładu DoÊwiadczalnego Kołuda
Wielka Instytutu Zootechniki, Paƒstwowego
Instytutu Badawczego.
Do tradycji spo˝ywania g´siny w dawnej
Polsce nawiàzuje impreza „G´sina na Êw.
Marcina”, organizowana w województwie
Półg´sek – produkt
11 listopada, w dniu
tradycyjny województwa
kujawsko-pomorskiego
Âwi´ta NiepodległoÊci.
Mo˝na si´ wtedy przekonaç o unikalnych walorach g´siny, degustujàc smakołyki przygotowane przez restauracje i panie z kół gospodyƒ wiejskich z całego regionu. Impreza jest dofinansowywana ze
Êrodków Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich (KSOW).
Obok cyklicznych imprez, targów i wystaw, doskonałà formà promocji produktów tradycyjnych sà ró˝norodne kursy, pokazy i warsztaty słu˝àce lepszej identyfikacji tych wyrobów przez konsumentów.
Dzi´ki wykorzystaniu Êrodków KSOW w województwie kujawsko-poG´Ê Biała Kołudzka® polski genotyp – Êwiatowa marka
morskim wiele działaƒ zwiàzanych z produktem tradycyjnym i lokalnym ma szans´ staç si´ imprezami regionalnymi. Dbajàc o kulinarne
tradycje nie zapominajmy o „rarytasach z historià”!
WOJEWÓDZTWO
KUJAWSKO-POMORSKIE
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
SMAK I TRADYCJA
35
36-37 lubelskie:Smak i tradycja
6-09-10
10:00
Strona 36
LUBELSKIE
SMAK REGIONÓW
Lubelskie produkty tradycyjne i regionalne
Smaki wielu tradycji, kultur i religii
Lubelszczyzna to kraina od stuleci pozostajàca na styku
kultury Zachodu i Wschodu, łàczàca tradycje
katolickie, prawosławne, judaistyczne, a tak˝e
orientalne – greckie, ormiaƒskie, tatarskie.
Ró˝norodnoÊç kulturowa regionu znalazła odbicie
we wspaniałej kuchni. Widaç jà podczas wielu
lokalnych Êwiàt i uroczystoÊci.
Oryginalne metody wytwarzania, surowce, sposób przyrzàdzania,
a przede wszystkim walory smakowe produktów sà niepowtarzalne,
przez co stajà si´ one prawdziwymi przysmakami kulinarnymi regionu
i atrakcjà dla turystów. Gdy odwiedzajàc Lubelszczyzn´ popróbujà lokalnych przysmaków, chcà móc kupowaç je u siebie.
O tym, ˝e produkty regionalne stajà si´ atrakcjà w naszym regionie,
Êwiadczy mi´dzy innymi ich liczba na LiÊcie Produktów Tradycyjnych,
gdzie ciàgle Lubelszczyzna jest w czołówce, a tak˝e udział w konkursie
„Nasze Kulinarne Dziedzictwo – Smaki Regionów”, który po raz kolejny udowodnił, ˝e z roku na rok cieszy ci´ coraz wi´kszym zainteresowaniem. W tegorocznej X jubileuszowej
edycji do regionalnego
finału konkursu zostało
zgłoszonych ponad 200
produktów, z których
zakwalifikowało si´ do
konkursu ponad 180.
SpoÊród zaprezentowanych wyrobów zostały
najlepsze,
Wicemarszałek Sławomir Sosnowski i dyr. Sławomir wyłonione
Struski wr´czajà nagrod´ restauracji „Stary Dwór” najbardziej oryginalne –
z ZamoÊcia za zaj´cie pierwszego miejsca w kategote, które w przyszłoÊci
rii „gastronomia”. Fot.: Tomasz Makowski
mogà staç si´ wizytówkà
województwa, podobnie jak produkty nagrodzone we wczeÊniejszych
edycjach konkursu, które otrzymały ogólnopolskà nagrod´ – Perł´.
Podczas X edycji konkursu „Nasze Kulinarne Dziedzictwo – Smaki Regionów”, organizowanego przez Urzàd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie oraz Polskà Izb´ Produktu
Regionalnego i Lokalnego, stoły uginały si´ pod bogactwem produktów i potraw, przygotowanych przez wystawców z Lubelszczyzny. Jury składajàce si´ z przedstawicieli obu organizatorów oraz wspierane
przez szefów i dziennikarzy lubelskich mediów miały ci´˝ki, a raczej
wielosmakowy i pyszny orzech do zgryzienia.
Tegoroczna edycja była pomyÊlana jako promocja smacznego, produkowanego tradycyjnymi metodami, regionalnego jadła, połàczona z niedzielnym wypoczynkiem na Êwie˝ym powietrzu. Degustacjom,
zachwytom i powa˝nym dylematom zwiedzajàcych: czy smaczniejszy
jest zawijas nasutowski czy zawijak wygnanowski, nalewka „Kodeƒskie
P´dzidło” czy „Sołtysówka”, ser ˝niwny czy ser wierzchoniowski, towarzyszyły wyst´py regionalnych zespołów ludowych. Upalnà niedziel´
umilały: „Pelagia” z Ryk, „Podzamcze” z gminy Mełgiew, „Modry Len”
z gminy Adamów, „Suchynianki” z Suchyni, „Ziemianki” z Przegalin,
36
„Siedliszczaki” z Siedlisk i „Jaszczowianki”
z gminy Milejów. W dowód uznania dorobku
artystycznego i zasług
dla promocji kultury ludowej Lubelszczyzny
uhonorowano zespół
„Podzamcze” pamiàtkowà statuetkà. Ruchem Tytuł „Perła-Pereł” otrzymał Wojciech Zaniewicz
na scenie kierowała (pierwszy z lewej) z Mi´dzyrzeca Podlaskiego za s´kacz podlaski z ràk wicemarszałka Sławomira
Jadwiga Tatara – zast´p- Sosnowskiego (pierwszy z prawej) Fot.: Tomasz Makowski
ca dyrektora Departamentu Rolnictwa i Ârodowiska. Po kilku godzinach pracowitych obrad
obie komisje wydały ostateczny werdykt, a nagrody wr´czyli laureatom
przedstawiciele organizatorów.
Do Perły w kategorii produkt regionalny nominowano a˝ cztery wyroby: prosi´ pieczone faszerowane Wiesława Wójcika z Zezulina
Pierwszego, słonin´ po wiejsku Agnieszki Klimkowicz z Koła Gospodyƒ Wiejskich w G´si, gruszk´ suszonà Janiny Baƒki z KraÊnika oraz
miód malinowy Mieczysława Janika z Pszczelej Woli. W kategorii gastronomia nominacj´ otrzymały: sałacianka i szulaki z kurkami w ziołach Lucyny Mietiółki ze Stowarzyszenia „Malina” ze Starego Brusa,
przy czym w ogólnej klasyfikacji te potrawy zaj´ły drugie miejsce, natomiast bezapelacyjnie zwyci´˝yły: barszcz biały z plaskankà i ˝ebro Hetmana Zamoyskiego z restauracji „Stary Dwór” (hotel „Senator”)
z ZamoÊcia, zaÊ trzecie miejsce przypadło Katarzynie Woênicy i Bo˝enie Turek z „Uzdrowiska Nał´czów” SA za zup´ borowikowà z łazankami i perliczk´ pieczonà z sosem je˝ynowym.
Tytuł Perła Pereł z okazji X-lecia konkursu pow´drował do pana
Wojciecha Zaniewicza z Mi´dzyrzeca Podlaskiego za s´kacz podlaski. Nagrod´ dyrektora Departamentu Rolnictwa i Ârodowiska
Sławomira Struskiego otrzymał Marian Zuba z Suchyni za kaszank´ pieczonà suchyƒskà.
Urzàd Marszałkowski Województwa Lubelskiego przywiàzuje du˝à wag´ do promocji produktów tradycyjnych, regionalnych oraz
˝ywnoÊci ekologicznej. Od oÊmiu lat jesteÊmy organizatorem wojewódzkiego finału konkursu „Nasze Kulinarne Dziedzictwo – Smaki Regionów”. Od kilku lat podczas prezentacji regionu lubelskiego
na targach w Poznaniu, sà przedstawiane tradycyjne wyroby z naszego województwa. Warto podkreÊliç, ˝e ciàgle poszerzamy działania promocyjne produktów tradycyjnych, regionalnych i ekologicznych, czego dowodem sà Êwiàteczne kiermasze, a tak˝e uczestnictwo
w kolejnych targach krajowych i zagranicznych. Tegorocznym letnim przedsi´wzi´ciem była impreza promujàca wyroby wpisane
na List´ Produktów Tradycyjnych, która odbyła si´ w dniach 26-27
czerwca 2010 r. w Warszawie, na Krakowskim PrzedmieÊciu. Promujàc wyroby tradycyjne i regionalne nie zapominamy równie˝
o mieszkaƒcach Lubelszczyzny i przybywajàcych na Ziemi´ Lubelskà goÊciach.
Sàdzimy, ˝e podejmowane działania pozwolà mieszkaƒcom Lubelszczyzny, odwiedzajàcym nasz region goÊciom oraz mieszkaƒcom
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
36-37 lubelskie:Smak i tradycja
6-09-10
10:00
Strona 37
LUBELSKIE
SMAK REGIONÓW
regionów i krajów Unii Europejskiej, w których prezentujemy nasze
lubelskie smakołyki, na nowo odkryç tradycyjne, mniej i bardziej znane smaki obecne na naszych ziemiach od wielu lat. Serdecznie zach´camy Paƒstwa do odbywania podró˝y kulinarnych po Lubelszczyênie
i poznawania bogactwa jego kuchni.
Wytwarzanie tradycyjnych specjałów przez mieszkaƒców wsi mo˝e
stanowiç dla nich dodatkowe êródło dochodów, szczególnie dla tych,
którzy prowadzà niewielkie gospodarstwa rolne. BezpoÊrednia ich
sprzeda˝ doskonale rozwija si´ w całej Europie i wzbogaca ofert´ agroturystycznà jej regionów. Lubelszczyzna coraz lepiej wykorzystuje równie˝ t´ szans´.
Miód malinowy dobry na wszystko. Centralna cz´Êç Lubelszczyzny,
tereny ciàgnàce si´ od Bugu po Wisł´ – to kraina miodem płynàca.
W Pszczelej Woli majà swojà rodzinnà pasiek´ Zofia i Mieczysława
Janikowie, w której hoduje si´ pszczoły od kilkudziesi´ciu lat – matki
i młode rodziny pszczele, a oprócz tego pozyskuje miód i inne produkty pszczele. W pasiece prowadzona jest gospodarka w´drowna, co
umo˝liwia wytwarzanie wielu gatunków miodu: rzepakowego, malinowego, gryczanego, lipowego, spadziowego i wrzosowego. Ponadto
pozyskuje si´ tu m.in. pyłek kwiatowy, propolis i wosk.
Dwa miody zostały wpisane przez właÊcicieli
na List´ Produktów Tradycyjnych – miód malinowy i gryczany z Lubelszczyzny.
Pasieka otrzymała wiele wyró˝nieƒ, m.in. Wojewódzkiego Lidera Smaku 2009 za miody odmianowe lubelskie. Prym wÊród nich wiedzie miód
malinowy, który w 2010 r. został nominowany
do Perły z województwa lubelskiego.
Miód malinowy ma barw´ jasnosłomkowà,
po krystalizacji ˝ółto-białà do białej. Krystalizuje
stosunkowo szybko, ze wzgl´du na przewag´ glukozy w jego składzie. Ten oryginalny i stosunkowo rzadko spotykany
miód ma delikatny, przyjemny aromat kwiatów malin, łagodny smak,
du˝à słodycz, a jednoczeÊnie kwaskowaty posmak. Posiada działanie
napotne i przeciwgoràczkowe. Stosuje si´ go profilaktyczne w schorzeniach mia˝d˝ycowych, a tak˝e w nie˝ycie ˝ołàdka i jelit, znakomicie działa te˝ jako Êrodek na przezi´bienia i schorzenia górnych dróg
oddechowych. Doskonale nadaje si´ do sporzàdzania napojów orzeêwiajàcych i słodzenia.
Wziàtek z malin w ró˝nych latach waha si´ w zale˝noÊci od pogody,
obfitoÊci kwitnienia i obecnoÊci owadów konkurencyjnych. Warunkiem uzyskania miodu towarowego jest odpowiednie zag´szczenie
plantacji w zasi´gu lotu pszczół. Takich miejsc jest mało, dlatego tak
rzadki jest miód malinowy.
Restauracja „Stary Dwór” przy Hotelu „Senator” w ZamoÊciu zdobyła bezapelacyjnie I miejsce w gastronomicznej cz´Êci X jubileuszowej edycji ogólnopolskiego konkursu „Nasze Kulinarne Dziedzictwo
– Smaki Regionów”, zorganizowanym
pod patronatem marszałka województwa
lubelskiego.
Kucharze urzekli jurorów barszczem
białym z plaskankà na naturalnym zakwasie, podawanym z białà kiełbasà własnego
wyrobu, jajkiem, tartym korzeniem chrzanu i plaskankà (serem białym z kminkiem suszonym w kominie).
Barszcz biały jest niezb´dnym elementem kuchni zamojskiej, od pokoleƒ króluje na wielkanocnych stołach.
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
Drugim zwyci´skim daniem okazało si´ ˝ebro hetmana Zamoyskiego
– zwini´te w rulon, glazurowane nalewkà na ziołach, pomaraƒczy
i miodzie.
Jako dodatki do dania głównego podano pieczone łódki ziemniaka
okraszone skwarkami z w´dzonego boczku i łezkà Êmietany, grillowane warzywa i krà˝ki cebulowe w cieÊcie piwnym.
Serdecznie zapraszamy i ˝yczymy smacznego!
Hotel Senator, Rynek Solny 4, 22-400 ZamoÊç, tel. 84 638 99 90
www.senatorhotel.pl
Lubelskie rybami stoi. Dzi´ki Halinie i Zygmuntowi Daczkom Lubelszczyzna poznała smak pstràga – w 1994 r. rozpocz´li własnà hodowl´ tej szlachetnej ryby, wówczas mało znanej w regionie. Ich
gospodarstwo Pstràg Pustelnia oferuje te˝ takie tradycyjne produkty
jak szyneczka z karpia z Pustelni. Jej wyÊmienity smak chwalà goÊcie
odwiedzajàcy gospodarstwo i lubelscy restauratorzy. Szyneczka z karpia została wpisana na List´ Produktów Tradycyjnych, a w 2009 r.
otrzymała Laur Konsumenta.
Od poczàtku kariery zawodowej Zygmunt
Daczka zwiàzany jest z rybactwem Êródlàdowym,
a szczególnie z hodowlà karpia. Ukoƒczył Wydział
Zootechniki (specjalnoÊç rybactwo) na Akademii
Rolniczej w Lublinie, ma za sobà tak˝e studia
specjalistyczne z zakresu rybactwa Êródlàdowego
w Olsztynie. W 1975 r. został dyrektorem Paƒstwowego
Gospodarstwa Rybackiego w Lublinie, Zakład Opole Lubelskie, które w 2000 r. zostało sprywatyzowane i do dziÊ funkcjonuje jako Gospodarstwo Rybackie Opole Lubelskie „Pustelnia” Sp. z o.o.
Gospodarstwo pod jego kierownictwem zostało gruntownie zmodernizowane i przebudowane – stanowi dziÊ chlub´ Lubelszczyzny. Prowadzi hodowl´ ryb w stawach na obszarze ok. 450 ha, stanowiàc bardzo
wa˝ny element krajobrazu i ekosystemu regionu.
Zygmunt Daczka od lat uczestniczy aktywnie w działalnoÊci stowarzyszeƒ rybackich i w inicjatywach wspierajàcych rozwój regionu. Jako specjalista w zakresie hodowli ryb prowadził tak˝e wykłady dla
studentów studiów zaocznych na Wydziale Zootechniki Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie.
Razem z ˝onà Halinà rozwinàł własnà hodowl´ pstràga, przynoszàc
na Ziemi´ Lubelskà ten szlachetny, a mało wówczas znany gatunek
ryby wraz z technologià jego produkcji – od 1994 r. prowadzà gospodarstwo Pstràg Pustelnia, które oferuje nie tylko pstràga, lecz m.in. takie tradycyjne produkty jak szyneczka z karpia z Pustelni. Jego
wyÊmienity smak chwalà zarówno osoby wizytujàce gospodarstwo, jak
i lubelscy restauratorzy. Szyneczka z karpia z Pustelni zarejestrowana
została jako produkt regionalny, a w 2009 r. otrzymała Laur Konsumenta. Produkt wytwarzany jest w tradycyjny sposób. W jego skład
wchodzi wyłàcznie karp, którego smak podkreÊlany jest tylko dzi´ki
soli. Szyneczki w´dzone sà przez wiele godzin na naturalnym drewnie,
co nadaje im odpowiednià konsystencj´ i wspaniały aromat. Âwietnie
smakujà z chrzanem i majonezem. Plaster szyneczki podany na ciepło
z sosem z kurek czy borowików jest rajem dla podniebienia nawet
dla osób, które nie przepadajà za rybami.
Lubelskie to kraina karpiem stojàca, o czym wiedzà tylko nieliczni
przyje˝d˝ajàcy tu turyÊci. Hodowla tej ryby od wieków prowadzona
jest w praktycznie niezmieniony sposób. W malowniczy krajobraz okolic Opola Lubelskiego od wieków wpisujà si´ stawy rybne. Czyste Êrodowisko oraz tradycyjne metody hodowli sprawiajà, ˝e ryby
z tutejszych wód majà wyjàtkowy, ceniony przez znawców smak.
SMAK I TRADYCJA
37
38-39 lubuskie:Smak i tradycja
6-09-10
10:01
Strona 38
LUBUSKIE
SMAK REGIONÓW
Miód pitny,
trójniak
– lubuskim produktem
tradycyjnym
15 czerwca 2009 roku
na List´ Produktów Tradycyjnych
Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi
został wpisany miód pitny – trójniak.
Wnioskował o to marszałek
województwa lubuskiego,
na podstawie materiałów
zło˝onych przez Przemysława
Karwowskiego z Zielonogórskiego
Stowarzyszenia Winiarskiego.
Tradycje pszczelarskie i miodosytnicze
na ziemiach polskich si´gajà czasów pierwszych Piastów. Istniały tak˝e na Ziemi Lubuskiej, regionie zwiàzanym w Êredniowieczu
i wiekach póêniejszych z Wielkopolskà, Łu˝ycami i Dolnym Âlàskiem. Te tradycje posiadali tak˝e repatrianci z kresów
wschodnich, którzy zamieszkali w ówczesnym województwie zielonogórskim. Cià-
głoÊç
wielowiekowej
tradycji łatwo udowodniç,
korzystajàc
z publikacji Romualda
Wróblewskiego „Miodosytnictwo – Rozprawa o miodach pitnych
i dawnej goÊcinnoÊci”,
w której szczegółowo
opisał on histori´ bartnictwa i produkcji miodów
pitnych
na
ziemiach polskich i sàsiednich, od Êredniowiecza do czasów
38
współczesnych. Pisze m.in. o przywilejach bartniczych,
nadawanych przez ksià˝àt polskich w XII wieku, np.
klasztorom w Trzemiesznie czy Trzebie˝y czy o eksporcie w XIV wieku miodów pitnych ze Âlàska i Wielkopolski do Bawarii. Du˝o informacji dotyczy te˝
nowszej historii, np.: ... „W połowie XIX wieku Jan
Dzier˝on, słynny pszczelarz i uczony polski działajàcy
na Âlàsku, rzucił hasło odrodzenia wyrobu miodów pitnych. Swoje uwagi kierował do pszczelarzy z regionów,
w których niegdyÊ kwitło miodosytnictwo – Âlàska, Moraw, Czech, Łu˝yc, Saksonii” czy: „Hurtownicy dostarczali ten miód do miodosytni, których liczba
w poczàtkach XX wieku była wcale pokaênà. Do najbardziej znanych nale˝ały miodosytnie we Lwowie, Brodach, Złoczowie, Stanisławowie, Tarnopolu...”
Po drugiej wojnie Êwiatowej produkcja miodów
pitnych w Polsce została uregulowana w 1948 roku
„Ustawà o produkcji win, moszczy winnych i miodów pitnych oraz o obrocie tymi produktami”. Miody pitne były produkowane w latach 1953-1960 przez
Lubuskà Wytwórni´ Win w Zielonej Górze oraz w latach 19611965 m.in. przez wytwórni´ Gorzowskich Zakładów Spo˝ywczych
Przemysłu Terenowego. Wytwórnie te ju˝ nie istniejà, ale miód pitny dalej cieszy si´ powodzeniem, co łatwo zaobserwowaç podczas
lokalnych Êwiàt wina i miodu oraz podczas okolicznoÊciowych degustacji. Lubuskie trójniaki z okolic Zielonej Góry nie raz zwyci´˝ały w regionalnych konkursach. Złoty medal za trójniak tarniniak
otrzymał Marek Senator w styczniu 2006 roku na konkursie zorganizowanym przez Stowarzyszenie Winiarzy i Miodosytników Polskich w OleÊnicy koło Wrocławia. Miody pitne Zygmunta
Pr´tkowskiego wygrywały w latach 2008-2009 na „Âwi´cie Wina
i Miodu Pitnego” organizowanym na zamku Grodziec, a lubuski
miód pitny – trójniak winogronowy Przemysława Karwowskiego
zdobył nagrod´ „Perły” w IX edycji konkursu „Nasze kulinarne
Dziedzictwo – Smaki Regionów” w 2009 roku.
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
38-39 lubuskie:Smak i tradycja
6-09-10
10:01
Strona 39
ŁÓDZKIE
SMAK REGIONÓW
Tradycyjne
produkty
naszà wartoÊcià
WŁODZIMIERZ FISIAK,
MARSZAŁEK WOJEWÓDZTWA
ŁÓDZKIEGO
Historia sprawiła, ˝e Województwo Łódzkie jest tyglem kulturowym, w którym wymieszane zostały tradycje, tak˝e kulinarne, kilku narodowoÊci. Dlatego wartoÊcià bezcennà sà
dla nas produkty lokalne, tradycyjne oraz regionalne. Przekonanie do nich konsumentów
z Polski – a nawet całej Zjednoczonej Europy – powinno byç naszym celem i kwestià naszej ambicji.
Nie ukrywamy tego, ˝e niektóre łódzkie produkty spo˝ywcze i potrawy, wzi´ły swój poczàtek z innych kultur – na przykład kugiel z Przedborza. Z kolei receptury i sposób przygotowania kolejnych potraw nie ró˝nià si´ zbytnio od przygotowywanych w sàsiednich
rejonach kraju, ale majà charakterystycznà dla naszego regionu nazw´ – na przykład zalewajka, wywodzàca si´ z kuchni robotniczej Łodzi.
Wysiłki Urz´du Marszałkowskiego w Łodzi zmierzajà do tego, by zwi´kszyç w społeczeƒstwie zainteresowanie wyszukiwaniem i kultywowaniem starych receptur. Mamy nadziej´, i˝ tà drogà uda si´ nam si´ odnaleêç i ocaliç od zapomnienia nietypowe przepisy
z odległych lat. Obecnie na LiÊcie Produktów Tradycyjnych znajdujemy 52 regionalne produkty z Łódzkiego, a kolejne wnioski sà przygotowywane.
Niewàtpliwym dopingiem dla wytwórców i konsumentów jest – organizowany przez
Urzàd Marszałkowski w Łodzi – Wojewódzki Konkurs Produktów Tradycyjnych „Tygiel
Smaków”. Mam nadziej´, ˝e równie˝ jego tegoroczna, III edycja wzbogaci dziedzictwo
kulinarne naszego regionu i wzmocni to˝samoÊç lokalnych społecznoÊci oraz zwi´kszy zainteresowanie konsumentów „kuchnià z Łódzkiego rodem”.
III edycja konkursu „Tygiel Smaków” odb´dzie si´ 15 paêdziernika br. w czasie III Mi´dzynarodowych Targów Dni Naturalnej ˚ywnoÊci Natura Food 2010, organizowanych
przez Mi´dzynarodowe Targi Łódzkie Sp. z o.o. w hali Expo w Łodzi.
Serdecznie zapraszam
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
SMAK I TRADYCJA
39
40-41 mazowieckie:Smak i tradycja
6-09-10
10:02
Strona 40
MAZOWIECKIE
SMAK REGIONÓW
Powrót do smaków
dzieciƒstwa
Samorzàd województwa mazowieckiego wspiera
producentów wytwarzajàcych produkty o wysokiej
jakoÊci, zach´cajàc ich do korzystania z ró˝nych
form dofinansowania, promujàc i zapraszajàc
do udziału w targach krajowych i zagranicznych,
kiermaszach i festynach. Wytwórcy mogà tam
prezentowaç i sprzedawaç swoje wyroby oraz
kontaktowaç si´ bezpoÊrednio z klientami.
Unifikacja ˝ywnoÊci wytwarzanej w sposób przemysłowy, z u˝yciem tzw. dodatków funkcjonalnych, spowodowała, ˝e konsument
poszukuje produkty o innych cechach, smakach zapami´tanych
z dzieciƒstwa, z kuchni naszych mam i babç. Ostatnie lata przyniosły
znaczne zainteresowanie konsumentów produktami wytwarzanymi
tradycyjnymi metodami.
Mazowsze posiada bogatà list´ produktów wytwarzanych według
dawnych receptur, cz´sto ze starannie dobieranych naturalnych
składników. Władze samorzàdowe regionu przywiàzujà wielkà wag´ do popularyzacji i promocji regionalnych smaków. Słu˝à temu
szkolenia, konferencje, seminaria, działania informacyjne na temat ˝ywnoÊci tradycyjnej i ekologicznej.
Produkty regionalne i tradycyjne mogà równie˝ podnieÊç atrakcyjnoÊç turystycznà (głównie
gospodarstw agroturystycznych)
oraz przyspieszyç rozwój regionu.
Wi´ksza liczba turystów przyczyMiody z Kurpiowszczyzny
nia si´ do rozwoju bazy noclegowej, gastronomicznej, sieci drogowej, liczby miejsc rekreacyjnych,
poprawy usług dla mieszkaƒców, sprzyja tworzeniu nowych miejsc
pracy.
Chleb razowy Marszałkowski
Wa˝nà rol´ w wyszukiwaniu i promowaniu tradycyjnych produktów
Mazowsza odgrywajà takie wydarzenia, jak Konkurs o Laur Marszałka Województwa Mazowieckiego na najlepszy produkt ˝ywnoÊciowy 2009 roku, Konkurs „Nasze Kulinarne Dziedzictwo – Smaki
Regionów”, Sieç Dziedzictwa Kulinarnego Mazowsze czy Lista Produktów Tradycyjnych.
W ostatnim roku wzrosła liczba produktów zarejestrowanych na LiÊcie
Produktów Tradycyjnych. Obecnie
na Mazowszu jest zarejestrowanych 30
takich produktów, w poprzednim roku
było ich 19. W 2010 roku miód kurpiowski, jako jedyny produkt z Mazowsza, uzyskał unijny znak Chronione
Oznaczenie Geograficzne. Produkt
zgłoszony był do Komisji Europejskiej
przez Mazowiecko-Kurpiowski Zwiàzek Pszczelarzy.
Rosnàce z ka˝dym rokiem zainte- Winogrona
z winnicy
resowanie producentów i konsumen- Wieczorków
tów produktami o podwy˝szonej
jakoÊci, choç sà one dro˝sze, oznacza, ˝e b´dà zdobywały coraz wi´cej zwolenników, a działania samorzàdu województwa mazowieckiego b´dà dobrze słu˝yły obu stronom – producentom i konsumentom.
LISTA PRODUKTÓW TRADYCYJNYCH – PRODUKTY Z MAZOWSZA
● Pol´dwica kurpiowska,
● Skołatowska słoninkaprzysmak myÊliwego,
● Pol´dwiczki w´dzone podsuszane,
● Pasztet z Sobieƒ Jezior,
● Perliczki z Grabiny
Radziwiłłowskiej,
● Kiełbasa ojcowa z Sobieƒ Jezior,
● Kiełbasa nadbu˝aƒska jałowcowa sucha,
● Podchmielone wisienki
zakroczymskie,
● Kogutki z Radziwiłłowa,
● Pasztet domowy
Pol´dwiczki wieprzowe ● Konfitura
szydłowiecki,
● Kaszanka szydłowiecka
z wàtróbkà w kostk´ krojonà,
● Kiełbasa szydłowiecka
pieczona z oczkiem,
● Kiełbasa staropolska
szydłowiecka,
40
wiÊniowa zakroczymska,
● Jabłka grójeckie,
● Sójka mazowiecka,
● Paƒska skórka,
● Babka z chleba ˝ytniego,
● Fafernuchy,
● Chleb razowy radziwiłłowski,
SMAK I TRADYCJA
● Miód nadbu˝aƒski,
● Miód kurpiowski,
● Kapusta z olejem lnianym
i grzybami,
● Pierogi z ziemniakami „Szlachcice”,
● Nalewka wiÊniowa zakroczymska,
● Piwo z Ciechanowa,
● Miodowe piwo
mazowieckie,
● Jaja z Radziwiłłowa,
● Makaron
radziwiłłowski,
● Jaja perlicze z Grabiny
Radziwiłłowskiej
Kiełbasa jałowcowa
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
40-41 mazowieckie:Smak i tradycja
6-09-10
10:02
Strona 41
MAZOWIECKIE
SMAK REGIONÓW
Konkurs o Laur Marszałka
Województwa Mazowieckiego
ka”. Tradycyjnie ju˝ gali towarzyszyła wystawa, na której laureaci prezentowali
nagrodzone wyroby. Mo˝liwoÊç degustacji – cz´sto uniTrzeci raz wybierano najlepsze przysmaki mazowieckatowych produktów – grokie w ramach Konkursu o Laur Marszałka Wojewódz- madzi z ka˝dym rokiem coraz
liczniejszà rzesz´ zainteresotwa Mazowieckiego na najlepszy produkt
Udziec pieczony
wanych. Zwyci´zcy konkursu
po szydłowiecku
˝ywnoÊciowy 2009 roku. O zaszczytny tytuł
„Najlepszego Produktu ˚ywnoÊciowego 2009 roku” zadbali te˝ o opraw´ produktów – starali si´ wykorzystaç je do promocji
ubiegały si´ 83 produkty.
swoich „małych ojczyzn”.
Cukinia
W kategorii mazowieckie produkty konwencjonalne najlepsze okazały si´: Mazurek ChoCelem konkursu jest promocja
pina z zakładu cukierniczego w Sochaczewie,
najlepszych, najsmaczniejszych, wytwaudziec indyczy pieczony po szydłowiecku z Szyrzanych tradycyjnymi metodami prodłowca, mozzarella w zalewie z Grodziska
duktów ˝ywnoÊciowych Mazowsza.
Mazowieckiego, naturalny koncentrat soku
Konkurs prowadzony był w dwóch
Naturalny koncentrat
jabłkowego z Białut, miód lipowy („Lipczak”),
kategoriach: mazowieckie produkty
soku jabłkowego
nektarowy, wielokwiatowy z miejscowoÊci Olkonwencjonalne oraz mazowieckie produkty tradycyjne i naturalne. Szeroka formuła konkursowa umo- szewo-Borki, napój „Krzepiak” z Ciechanowa. Wyró˝nienie w tej
˝liwiła udział nie tylko pod- kategorii uzyskał chleb orkiszowy z siemieniem
Maliny z rumem
miotów komercyjnych, ale i słonecznikiem z Sochaczewa.
W kategorii mazowieckie produkty tradycyjne
równie˝ wytwórców z kół
gospodyƒ wiejskich, gospo- i naturalne najlepsze okazały si´: chleb golàddarstw ekologicznych, agro- kowski na zakwasie ze szkoły w Golàdkowie,
turystycznych, stowarzyszeƒ „Derte łolsynowe” z gospodarstwa agroturystycznego w Lelisie, ser podpuszczkowy dojrzewajàcy
i osób prywatnych.
Konkurs wieƒczyła uro- z gospodarstwa rolnego w Rososzy, maliny z ruczysta gala, podczas której mem z Kobyłki, miód lipowy z ˚uromina, nalewmarszałek województwa ka z derenia z Nowej Suchej. Wyró˝nienie w tej
mazowieckiego wr´czał na- kategorii uzyskał „Ser domowy Rosiaka” z goDerte łolsynowe
grodzonym „Laur Marszał- spodarstwa rolnego w Brzozowie.
SIEå
DZIEDZICTWA
KULINARNEGO
MAZOWSZE
Samorzàd Województwa Mazowieckiego zaprasza:
● rolników, ogrodników, przedsi´biorstwa rybackie;
● przetwórców ˝ywnoÊci;
● restauracje, inne punkty gastronomiczne oraz obiekty usług hotelarskich;
● hurtowników i sprzedawców detalicznych do składania wniosków o członkostwo w Sieci Dziedzictwa Kulinarnego Mazowsze
do składania wniosków o członkostwo
w Sieci Dziedzictwa Kulinarnego Mazowsze.
Informacje dotyczàce Sieci Dziedzictwa Kulinarnego Mazowsze, w tym regu-
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
lamin sieci oraz wniosek o członkostwo
znajdujà si´ na stronie www.mazovia.pl
w zakładce „Dziedzictwo Kulinarne Mazowsze”.
W zwiàzku z członkostwem w Sieci Dziedzictwa Kulinarnego Mazowsze uczestnicy uzyskujà mo˝liwoÊç:
● u˝ywania logo Dziedzictwo Kulinarne
Mazowsze;
● umieszczenia informacji o uczestnikach
Sieci na stronie internetowej Samorzàdu Województwa Mazowieckiego
www.mazovia.pl oraz na stronie internetowej Europejskiej Sieci Kulinarnego Dziedzictwa www.culinary-heritage.com;
● umieszczenia linku do strony internetowej uczestnika Sieci na stronie Samorzàdu Województwa Mazowieckiego
www.mazovia.pl oraz Europejskiej Sieci
Dziedzictwa Kulinarnego www.culinary-heritage.com;
SMAK I TRADYCJA
● uczestnictwa w imprezach promocyjnych organizowanych przez Samorzàd
Województwa Mazowieckiego;
● oznakowania uczestnika Sieci szyldem
z logo Dziedzictwa Kulinarnego Mazowsze;
● oznakowania produktów z u˝yciem logo
Dziedzictwa Kulinarnego Mazowsze.
Wnioski przyjmowane sà w sekretariacie
Departamentu Rolnictwa
i Modernizacji Terenów Wiejskich
Urz´du Marszałkowskiego
Województwa Mazowieckiego
(ul. Skoczylasa 4, 03-469 Warszawa).
Dodatkowe informacje
uzyskajà Paƒstwo pod nr telefonu:
(022) 59 79 701
41
42-43 podkarpackie:Smak i tradycja
6-09-10
10:03
Strona 42
PODKARPACKIE
SMAK REGIONÓW
Produkty
promujà region
Rozmowa z Zygmuntem Cholewiƒskim,
Marszałkiem Województwa Podkarpackiego
Panie Marszałku, Podkarpacie to kraina wielu smaków. Które
z nich – według Pana sà najbardziej charakterystyczne dla regionu?
Podkarpacka kuchnia regionalna to niewàtpliwie jeden z najwi´kszych skarbów naszego kulturowego dziedzictwa. Proziaki, pierogi
z mi´tà, ˝ur rzeszowski, chleby pieczone na drewnie i liÊciu kapusty,
sery wołoskie, gomółki i wspaniałe w´dliny... to tylko niektóre z wielu tradycyjnych produktów.
Podkarpackie posiada walory, dzi´ki którym turystyka staje si´ jego ogromnym atutem. Jednak nie wystarczy tylko pi´kna przyroda,
wspaniałe zabytki, nie wystarczy te˝ baza restauracyjno-noclegowa
dla turystów. Nale˝y prezentowaç produkty tradycyjne i regionalne.
To one Êwiadczà o przeszłoÊci regionu, sà te˝ wyrazem przywiàzania
do tradycji. W promowaniu turystyki najwa˝niejszy jest natomiast
pomysł – oryginalny i ciekawy.
I właÊnie produkt mo˝e wypromowaç region. Mo˝e byç jego najwi´kszà atrakcjà. Co wi´cej, nie sà to sztucznie wykreowane dla po-
Produktów z Podkarpacia nie mo˝e zabraknàç
na ˝adnych presti˝owych targach ˝ywnoÊciowych
42
trzeb turystów atrakcje, ale w pełni autentyczne, zwiàzane z ludêmi
mieszkajàcymi tu od wieków, wyroby.
Czy sà wÊród nich produkty, które majà szans´ na rejestracj´
w Unii Europejskiej?
Polityka europejska w zakresie jakoÊci ˝ywnoÊci koncentruje si´
na promocji i ochronie swoich oryginalnych produktów, posiadajàcych ÊciÊle okreÊlone pochodzenie geograficzne lub specyficznà jakoÊç wynikajàcà z tradycyjnego sposobu wytwarzania. Produkty
regionalne i tradycyjne sà zatem traktowane w Unii Europejskiej
jako dobro wyjàtkowe i niepowtarzalne.
Pierwszym podkarpackim produktem wpisanym do unijnego systemu został Podkarpacki miód spadziowy, który od 2006 r. ubiegał
si´ o t´ rejestracj´. 7 sierpnia 2010 r. w Dzienniku Urz´dowym Unii
Europejskiej, zostało opublikowane rozporzàdzenie Komisji (UE)
rejestrujàce, w rejestrze chronionych nazw pochodzenia i chronionych oznaczeƒ geograficznych, nazw´ Podkarpacki miód spadziowy
(ChNP). Specyfika tego miodu wynika z obszaru geograficznego, który jest naturalnym zagł´biem lasów iglastych i charakteryzuje si´ bardzo du˝ym udziałem jodły pospolitej. Miód jest osiemnastym polskim
produktem zarejestrowanym w Brukseli. Na rejestracj´ czeka teraz
nasza Fasola wrzawska „Pi´kny JaÊ”. W województwie podkarpackim
jest jeszcze wiele produktów, które mogà si´ staraç o włàczenie
do unijnego systemu. Ju˝ dziÊ wiemy, ˝e do grona takich produktów
mo˝na by zaliczyç powidła krzeszowskie i kiełbas´ markowskà.
Jak promowana jest naturalna ˝ywnoÊç tradycyjna na Podkarpaciu?
Samorzàd Województwa Podkarpackiego podejmuje bardzo wiele inicjatyw zwiàzanych z promowaniem ˝ywnoÊci wysokiej jakoÊci.
Sà to ró˝nego rodzaju wydarzenia targowe, wystawy, kiermasze zarówno w kraju. jak i poza jego granicami. To m.in. Targi Rzemiosła
i Przedsi´biorczoÊci „AGROBIESZCZADY” w Lesku, czy Festiwalu Podkarpackich Smaków w Górnie, gdzie cyklicznie odbywajà
si´ prezentacje ˝ywnoÊci tradycyjnej i lokalnej. Te dwie du˝e imprezy o randze wojewódzkiej pozwalajà na zidentyfikowanie wi´kszoÊci produktów tradycyjnych oraz ich wytwórców. Sà nie tylko
doskonałà okazjà do prezentowania i promowania najlepszych wyrobów tradycyjnych na Podkarpaciu, ale nade wszystko pozwalajà
ukazaç bogactwo kulinarne i kulturowe regionu. Uznanie, zdobyte
wÊród odwiedzajàcych i wystawców jednoznacznie wskazuje na potrzeb´ promocji produktów z Podkarpacia, które powoli stajà si´ wizytówkà regionu.
Dzi´ki organizowanym imprezom i zainteresowaniu mediów wystawcy dostrzegajà potrzeb´ wpisywania swoich unikatowych pro-
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
42-43 podkarpackie:Smak i tradycja
6-09-10
10:03
Strona 43
PODKARPACKIE
SMAK REGIONÓW
duktów na List´ Produktów Tradycyjnych, czy rejestrowania ich jako oznaczenia geograficzne, widzàc w tym tak˝e korzyÊci materialne ze wzgl´du na du˝e zainteresowanie konsumentów. Bardzo
cz´sto Samorzàd Województwa Podkarpackiego, podejmujàc liczne
inicjatywy, współpracuje z kołami gospodyƒ wiejskich i stowarzyszeniami. W województwie podkarpackim istnieje około 1360 kół gospodyƒ wiejskich. Co roku powstaje tak˝e wiele stowarzyszeƒ,
majàcych na celu pozyskiwanie funduszy na promocj´ wsi oraz ˝ywnoÊci tradycyjnej i lokalnej. Wszystkie podejmowane działania sà
wi´c doskonałà okazjà do zaprezentowania tych produktów oraz wytyczania szlaków, którymi wyroby te b´dà mogły – coraz łatwiej i cz´Êciej – trafiaç do jak najliczniejszej grupy konsumentów.
Gdzie, poza Podkarpaciem, promujecie Paƒstwo swoje najlepsze
i najciekawsze produkty ˝ywnoÊciowe?
RoÊnie młode
pokolenie
regionalnych kucharzy
Przywiàzujemy du˝à wag´ do promocji produktów tradycyjnych i regionalnych oraz ˝ywnoÊci ekologicznej. Od kilku lat uczestniczymy
w Mi´dzynarodowych Targach Wyrobów Spo˝ywczych Polagra Food
w Poznaniu, a tak˝e w Mi´dzynarodowych Targach ˚ywnoÊci i Produktów Ekologicznych „Bio-Fach” w Norymberdze. Od ubiegłego roku
bierzemy tak˝e udział w imprezie promujàcej wyroby wpisane na List´
Produktów Tradycyjnych, która odbywa si´ na Krakowskim PrzedmieÊciu w Warszawie. Wszystkie podejmowane przez nas działania pozwalajà mieszkaƒcom Podkarpacia, a tak˝e goÊciom z Polski, a nawet
Europy, odwiedzajàcym nasz region, odkrywaç smaki wielu potraw
i produktów spo˝ywczych. Korzystajàc z okazji, serdecznie zach´cam
czytelników „Smaku i Tradycji” do wybrania si´ w kulinarnà podró˝
po naszym regionie i poznania bogactwa naszej unikatowej kuchni.
Produkty regionalne i tradycyjne zdobywajà ostatnio w Polsce coraz wi´ksze uznanie konsumentów i coraz wi´cej osób zajmuje si´
W´dliny z Markowej
znane sà ju˝ w całej
Polsce
ich wytwarzaniem. Czy widzi pan takà tendencj´ równie˝ na Podkarpaciu?
Zdecydowanie tak. Warto zauwa˝yç, ˝e wytwarzanie tradycyjnych
specjałów mo˝e stanowiç dodatkowe êródło dochodu, np. dla tych
mieszkaƒców województwa, którzy prowadzà niewielkie gospodarstwa
rolne. BezpoÊrednia sprzeda˝ tego rodzaju produktów doskonale rozwija si´ w całej Europie i stanowi ciekawy pomysł na wzbogacenie oferty agroturystycznej ka˝dego regionu. Podkarpaccy wytwórcy
tradycyjnych produktów coraz lepiej wykorzystujà t´ szans´.
Przyglàdajàc si´ europejskim doÊwiadczeniom, zwiàzanym z wytwarzaniem ˝ywnoÊci zauwa˝yç mo˝na, ˝e coraz wi´kszy nacisk kładziony jest na jakoÊç produkcji rolno-spo˝ywczej. JakoÊç rozumianà
jako niepowtarzalnoÊç i wyjàtkowoÊç produktów, które sà wytwarzane zgodnie z unikatowymi, kultywowanymi od wieków tradycjami, właÊciwymi dla poszczególnych regionów. Województwo
Podkarpackie z roku na rok umacnia swojà pozycj´ lidera na liÊcie
produktów wytwarzanych metodami tradycyjnymi. Bezspornie zwiàzane jest to z bogactwem kulturowym naszego regionu i jego starannym piel´gnowaniem. W tym kontekÊcie szczególnego znaczenia
nabiera troska o ochron´ podkarpackiego dziedzictwa kulinarnego
tak, by w niezmienionej formie zachowaç je dla potomnych. Wraz ze
wzrostem zainteresowania i wiedzy o tym, czym jest produkt tradycyjny i regionalny, roÊnie liczba producentów wytwarzajàcych ˝ywnoÊç tego rodzaju oraz miejsc, które oferujà sprzeda˝ produktów
najwy˝szej jakoÊci. I to chyba kwintesencja istoty Podkarpackiego –
krainy niezwykłych i niezapomnianych smaków.
Dzi´kujemy za rozmow´.
Fot. UMWP w Rzeszowie, I.Byszewska
KapuÊniczki, pierniki jak z bajki, smakowite chleby, tarciuchy z kaszà jaglanà i wiele innych specjałów walczyło w Lesku o nagrody w X edycji konkursu „Nasze Kulinarne
Dziedzictwo – Smaki Regionów
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
SMAK I TRADYCJA
43
44-45 pomorskie:Smak i tradycja
6-09-10
10:04
Strona 44
POMORSKIE
SMAK REGIONÓW
Kulinarne skarby Pomorza
O których opowiada Mieczysław Struk,
marszałek województwa pomorskiego
Bogactwo kulinarne województwa
pomorskiego wynika w du˝ej mierze
z jego wielokulturowoÊci.
Okrasa z g´siny, zupa z brukwi, plince, młodzowi
kuch, pulci ze sledza, sielawa z patelni – to sztandarowe pozycje kuchni kaszubskiej. Wykorzystuje si´ w niej
bogactwo lasów, jezior, sadów, łàk, pól i morza. Potrawy z ryb, zarówno morskich jak i słodkowodnych, sà
podstawowym atrybutem kuchni tego regionu. Przykładem jest zupa rybna, która zdobyła II miejsce
w konkursie Nasze Kulinarne Dziedzictwo – Smaki
Regionów” oraz nominacj´ do Perły w 2008 r. „Hylyng”
opiekany z cebulà – Êledê po kaszubsku w 2009 r. w tym
samym konkursie otrzymał głównà nagrod´.
Kaszuby słynà z blisko stuletniej tradycji uprawy truskawek. Sprzyjajàce warunki glebowo-klimatyczne, wyjàtkowy smak dojrzewajàcych na Pojezierzu
Kaszubskim owoców, doprowadziły do znacznego wzrostu liczby plantacji. Pola truskawkowe rozrastały si´ przez dziesi´ciolecia, by ostatecznie staç si´ nieodłàcznà cz´Êcià kaszubskiego krajobrazu. WłaÊnie
dzi´ki ich obfitoÊci na poczàtku lat 70. ubiegłego wieku została podj´ta decyzja o urzàdzeniu i zorganizowaniu Truskawkobrania. DziÊ jest
ono najwi´kszà imprezà plenerowà na Kaszubach. Renoma truskawki kaszubskiej wpłyn´ła na to, ˝e staraniem Kaszubskiego Stowarzyszenia Producentów Truskawek kaszëbskô malëna została włàczona
do elitarnej grupy produktów regionalnych Unii Europejskiej jako
Chronione Oznaczenie Geograficzne.
Nad Bałtykiem, w okolicach jezior Gardno i Łebsko, zamieszkiwali niegdyÊ Słowiƒcy. DziÊ obiekty kultury materialnej Słowiƒców mo˝na oglàdaç w skansenie w Klukach. Przez całe wakacje jego pracownicy
odtwarzajà rytm pracy i ˝ycia dawnych mieszkaƒców. W chatach
z XVIII i XIX wieku mo˝na zobaczyç, jak gospodyni ubijała w kierzynce masło (litr „uczciwej” Êmietany na kostk´ masła). Mo˝na je ubijaç tak˝e w maselnicy-kołysce na biegunach albo takiej na korbk´.
Dziedzictwo Kulinarne Pomorskie
Jest od 2008 r. pełnoprawnym członkiem
Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa
Kulinarnego. Członkowie sieci pomorskiej
otrzymujà logo oraz certyfikat, przyznawane
przez marszałka województwa pomorskiego
i dajàce gwarancj´, ˝e surowiec pochodzi z regionu i posiada regionalny charakter.
Członkowie Sieci Dziedzictwo Kulinarne Pomorskie
● Kaszubskie Centrum Promocji Zdrowia „Waldtour-Revita”,
gmina St´˝yca
44
Nast´pnie Êwie˝à aromatycznà mas´ odciska si´ w foremkach z roÊlinnymi motywami. W kolejnym pomieszczeniu piekł si´
wielki okràgły chleb. Pajdy posmarowane
tym masłem dorównujà smakiem tylko waflom prosto z natłuszczonej słoninà stuletniej formy, pieczonym na rozgrzanej
kuchni z fajerkami. Kamionki z mlekiem
i Êmietanà przechowywano w „szafie nabiałowej”, a bochny, pieczone raz na dwa tygodnie, na drà˝kach u powały.
Słowiƒska kuchnia to bogactwo smaków
i przedmiotów: prasa do odparowywania
soku z buraków (słu˝ył jako syrop do słodzenia), beczułki do kiszenia ogórków
i brukwi, szatkownica do kapusty, szklane
słoje na miód i powidła, szydełkowe woreczki na cebul´…
Na Kociewiu bardzo popularne sà potrawy z ziemniaków, warzyw
i runa leÊnego. ˚urawina na ró˝ne sposoby, grochowinki, fefernuski,
szandar, ˝uchel czy salceson z grzybów – to specjalnoÊci kuchni kociewskiej. Ta cz´Êç województwa pomorskiego nie nale˝ała do regionów
zasobnych. Ziemie sà tu nieurodzajne, do morza daleko. Najcz´Êciej
na kociewskich stołach goÊciły zupy. Do najpopularniejszych nale˝ała
parzybroda, czyli kapuÊniak
z białej kapusty, brukiew
na g´sinie oraz ubogo
okraszony warzywny wywar – gapsi rosół, znany
tak˝e jako poryraj. Znana
te˝ była oparzonka, inaczej
zwana zagraj, z rozgotowanych ziemniaków i koziego
mleka. Grzyby majà na Kociewiu swoje lokalne na● Kaszubskie Stowarzyszenie Agroturystyczne „KoÊcierska
Chata”, KoÊcierzyna
● Koło Gospodyƒ Wiejskich „Górki”, gmina Karsin
● Kwatera Agroturystyczna „Pokoje u Dagmary”, gmina
Lubichowo
● „Fungopol” Cis-Bankiewicz Skórzewski, gmina Brusy
● Okr´gowa Spółdzielnia Mleczarska Starogard Gdaƒski
● Zajazd „Modrzewiowy Dwór”, gmina Tràbki Wielkie
● Przedsi´biorstwo Handlowo-Usługowe „Europa”, gmina
Tràbki Wielkie
● Rolnik indywidualny „Kozie sery”, gmina Kołczygłowy
● Zajazd „Bursztyn”, gmina Nowy Dwór Gdaƒski
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
44-45 pomorskie:Smak i tradycja
6-09-10
10:04
Strona 45
POMORSKIE
SMAK REGIONÓW
zwy, a do najpopularniejszych odmian nale˝à kurzajki (kurki), Êlimaki (maÊlaki), kraÊniaki (kozaki) i g´sie p´pki (sitarze). Najbardziej zaÊ
cenione sà prawdziwki i rydze. Wiele specjałów kuchni kociewskiej
znajduje si´ na LiÊcie Produktów Tradycyjnych.
W południowo-wschodniej cz´Êci województwa, w powiecie kwidzyƒskim, jest wyjàtkowe miejsce – fragment polskiego zagł´bia Êliwkowego, Dolina Dolnej Wisły. Wcià˝ ˝ywa jest tu tradycja sma˝enia
powideł. Na przełomie XIX i XX w. nad Dolnà Wisłà było ponad 2 tysiàce sadów przydomowych. Gospodynie przygotowywały wielkie kuprowe (miedziane) kotły z drewnianymi mieszadłami, rozpalały
ognisko i wsypywały do naczyƒ dojrzałe, wypestkowane owoce. Sma˝one najcz´Êciej bez cukru na wolnym ogniu, nawet trzy dni, odznaczały si´ wyÊmienitym smakiem.
˚uławski stół odkrywamy na nowo. Ten region był szczególnie doÊwiadczany przez histori´. Jego wielokulturowa i malownicza społecznoÊç po II wojnie Êwiatowej w zasadzie całkowicie znikn´ła. Dawne
tradycje kulinarne tych ziem przywróciç do ˝ycia niełatwo, bowiem
nie zachowały si´ ani ksià˝ki kucharskie, ani inne êródła, które mogłyby pomóc w odtwarzaniu tradycji. Po ˝uławiakach pozostała architektura i budowle wodne, a historia regionu powoli szła w zapomnienie.
W delcie Wisły od XVI w. osiedlali si´ imigranci z Holandii, nale˝àcy do menonitów, jednego z odłamów anabaptyzmu. Mieli oni istotny wpływ na kształt kuchni ˝uławskiej. Klinki krajane – to kluski
ziemniaczane okraszone boczkiem i cebulà podawane z duszonà kiszonà kapustà. Nie mniej ciekawà potrawà jest fuÊka. Sà to kulki z masy ziemniaczanej okraszone boczkiem. Stanowià doskonały dodatek
do pieczonej kaczki. Kolejnym specjałem ˝uławskim jest w´dzony łosoÊ wiÊlany podawany w formie sałatek. Ostateczna rozprawa z tradycjà starych ˚uław nastàpiła
po II wojnie Êwiatowej,
gdy cz´Êç rdzennej ludnoÊci z ˚uław uciekła, zaÊ
reszt´ wyp´dzono lub
przesiedlono. Wraz z tubylcami znikn´ła zasobna
i syta lokalna kuchnia,
majàca wiele wspólnego
z tradycjami kulinarnymi
starego Gdaƒska.
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
Na koniec o imponujàcej kuchni gdaƒskiej.
Wykorzystywano w niej
wiele egzotycznych produktów. Jest to kuchnia
bogata w przyprawy.
Gdaƒsk miał ju˝ wieki
temu dost´p do imbiru,
przypraw korzennych,
goêdzików,
pieprzu
i ziela angielskiego, poniewa˝ le˝ał na szlaku handlowym, zwanym
Bursztynowym, wiodàcym znad Adriatyku. Do gdaƒskiego portu zawijały statki wypełnione winem, owocami, bakaliami. Złoty likier gdaƒski,
mleko gdaƒskie, pasztet z dorsza, zupa chlebowa, deser z chleba i cynamonu, pierwsza espresso – kawa zbo˝owa lub herbata z j´czmienia
do popicia – oto gdaƒskie specjały o specyficznym, ale wysublimowany
smaku.
Pomorska ˝ywnoÊç wysokiej jakoÊci to nie tylko produkty tradycyjne i bogata kuchnia regionalna, ale tak˝e płody rolnictwa ekologicznego. Województwo pomorskie to kraina sprzyjajàca zmianie typu
produkcji rolnej z konwencjonalnej na ekologicznà wielu gospodarstw
naszego regionu. Czyste powietrze, gleba i wody oraz wiele jezior i lasów, rozległe tereny obj´te parkami krajobrazowymi, narodowymi i in-
nymi formami ochrony przyrody sprawiajà, ˝e tutejsi rolnicy znajdujà
warunki przyjazne dla rozwoju rolnictwa ekologicznego.
W województwie pomorskim działa 12 przetwórni ekologicznych
i funkcjonuje ponad 500 producentów ekologicznych. Koncentracja
gospodarstw ekologicznych wyst´puje w powiatach: kartuskim, bytowskim, człuchowskim, wejherowskim i słupskim. Natomiast najwi´ksza
powierzchnia przeznaczona pod produkcj´ ekologicznà jest na ˚uławach w powiatach malborskim i nowodworskim.
Podejmujemy szereg działaƒ majàcych na celu szerzenie wiedzy
o tradycyjnej kuchni pomorskiej. Województwo pomorskie jest w Êcisłej czołówce regionów pod wzgl´dem iloÊci produktów wpisanych
na List´ Produktów Tradycyjnych – mamy ich obecnie 106.
SMAK I TRADYCJA
45
46-47 podl_swiet:Smak i tradycja
6-09-10
10:24
Strona 46
PODLASKIE
SMAK REGIONÓW
Zaistnieç w Europie
czeniu kiszki i babki ziemniaczanej czy te˝ Dzieƒ Ziemniaka
w Moƒkach. Koneserów miodów zapraszam natomiast do Kurowa
i Tykocina, gdzie cyklicznie odbywajà si´ biesiady miodowe.
Coraz czeÊciej województwo podlaskie kojarzone jest
w Europie nie tylko z ˝ubrami, ale z całym swoim
bogactwem kulinarnym i kulturowym.
Podlaskie smakołyki w Europie
Wytwórcy produktów lokalnych wiedzà, ˝e wpisanie specjału
na List´ Produktów Tradycyjnych jako forma promocji jest „trampolinà” do zaistnienia na rynku lokalnym i krajowym. Jednak wielu
z nich ma wi´ksze aspiracje i próbuje swoich sił
na arenie europejskiej. Dlatego te˝ przedsi´biorPierekaczewnik, s´kacz, kartacze, kindziuki, sery z Kocy z Podlasia po rejestracji w kraju rozpoczynajà
rycina i Wi˝ajn to produkty przygotowywane od lat weprocedur´ rejestracji w europejskim systemie cerdług tej samej receptury, a ich smak wcià˝ zachwyca. Aby
tyfikacji. Jest to długa i zło˝ona operacja, gdy˝ wyjednak Êwiat si´ o nich dowiedział i zechciał spróbowaç,
maga przedstawienia Komisji Europejskiej
trzeba o tym mówiç – twierdzà pracownicy Urz´du Mardowodów potwierdzajàcych wyjàtkowoÊç produkszałkowskiego.
tu. Certyfikat daje konsumentom gwarancj´, ˝e
Podlaska ró˝norodnoÊç
kupujà produkt niepowtarzalny i najwy˝szej jakoNie wszyscy wiedzà, ˝e pierwszym produktem zarejeÊci, wytwarzany takich samych od pokoleƒ recepstrowanym na LiÊcie Produktów Tradycyjnych jest tatarski
tur i takimi samymi metodami.
pierekaczewnik.
Rejestracj´ unijnà pierekaczewnika udało si´ do– Na Podlasiu znajdziemy kuchnie wielu narodowoSer koryciƒski swojski to kolejny podÊci, których obecnoÊç na tej ziemi wynika z dziejów pol- laski produkt zgłoszony do unijnego prowadziç do jej szcz´Êliwego finału i produkt ten
uzyskał oznaczenie Gwarantowana Tradycyjna Speskiej historii – mówi Mieczysław Baszko, członek systemu oznaczeƒ geograficznych
cjalnoÊç. Tym samym produkt z województwa dołàZarzàdu Województwa Podlaskiego. – Ogromna wi´kszoÊç produktów regionalnych powstaje na wsi. To dzi´ki współpra- czył do elitarnego grona takich smakołyków jak oscypek, bryndza,
cy producentów z samorzàdem i organizacjami pozarzàdowymi rogal Êwi´tomarciƒski czy miody pitne.
Rejestracja produktu regionalnego przekłada si´ na wymierne zyski,
udaje si´ z powodzeniem promowaç województwo podlaskie. Słu˝à
temu tak˝e bardzo liczne na Podlasiu plenerowe imprezy poÊwi´- nie tylko pieni´˝ne. Taki produkt mva swojà histori´, wokół której
conych ró˝nym produktom np. serom w Korycinie i w Wi˝ajnach, mo˝na stworzyç opowieÊç. Mo˝e staç si´ na przykład elementem szlaogórkom w Kruszewie, grzybom w Michałowie. Zach´cam te˝ ku turystycznego, tak jak to si´ stało ze Szlakiem Tatarskim czy Szlado spróbowania naszych wspaniałych wyrobów z ziemniaka – kiem R´kodzieła Ludowego na Podlasiu. Nie tylko dzieciom łatwiej
od wielu lat w SupraÊlu organizowane sà mistrzostwa Êwiata w pie- jest w ten sposób przyswajaç wiedz´ o regionie.
Wspieraç ludzkà
aktywnoÊç
z regionu oraz wspieraç ludzkà aktywnoÊç, która jest kluczem
do rozwoju. JednoczeÊnie nale˝y pami´taç, ˝e producenci nie
zawsze majà pełnà wiedz´ o stanie prawnym w wielu aspektach swej działalnoÊci, wi´c zadaniem samorzàdu jest te˝ diagnozowanie problemów i wypracowywanie okreÊlonych
O tym, jakie jest znaczenie naturalnej ˝ywnoÊci w rozwoju
województwa podlaskiego i jaki udział w jej promocji Urz´du rozwiàzaƒ. Przykładem tego typu działaƒ jest współpraca z inspekcjà sanitarnà, która nadzoruje przetwórstwo produktów
Marszałkowskiego, rozmawiamy z Mieczysławem Baszko,
pochodzenia roÊlinnego, aby wypracowaç elastyczny model
członkiem Zarzàdu Województwa Podlaskiego:
przetwórni, która b´dzie spełniaç wymogi sanitarne, a jednoczeÊnie inwestycja b´dzie mo˝liwa do realizacji w przeci´tnym
– Panie marszałku, czym województwo podlaskie wyró˝nia si´ spoÊród
– czyli niewielkim – gospodarstwie rolnym.
innych regionów?
– Co zach´ca ludzi do anga˝owania si´ w promocj´ produktu?
– Podlasie to w zasadzie jeden wielki obszar chroniony – jest tu niewie– W naszym regionie nie brakuje pasjonatów, którzy chcà realizowaç
le miast i rzadko zaludnione malownicze obszary wiejskie. Wspomn´ tylko o parkach narodowych: biebrzaƒskim, wigierskim oraz białowieskim. swoje zainteresowania i chroniç lokalnà tradycj´. Mojà misjà jest sprawiç,
Jest to obszar ró˝norodnoÊci: znajdziemy tu m. in. polodowcowe wzniesie- aby nasze walory Êrodowiskowe oraz umiej´tnoÊci ludzkie przekuç na mo˝nia Suwalszczyzny, augustowskie jeziora, najwi´kszy w Europie kompleks liwoÊci uzyskiwania dodatkowych dochodów na wsi. Coraz wi´cej osób rozumie, ˝e promujàc swój region – w tym równie˝ działalnoÊç swego sàsiada
bagien biebrzaƒskich oraz obszary naturalnej Puszczy Białowieskiej.
– Dlaczego promowanie lokalnych produktów jest takie wa˝ne w pro- – sprzyja rozwojowi zainteresowania regionem, a to prowadzi do poprawy
warunków bytowych mieszkaƒców. MyÊl´ tu o agroturystyce, turystyce
mocji całego regionu?
– Oprócz oczywistych zadaƒ samorzàdu województwa – ochrony trady- wiejskiej, sprzeda˝y produktów i usług z terenów wiejskich.
– Jaki ciekawy produkt z Podlasia zgłosił Pan ostatnio ministrowi rolcji kulturowych oraz dziedzictwa historycznego, jestem zdania, ˝e ˝ywnoÊç
wysokiej jakoÊci wytwarzana na wsi jest doskonałym sposobem na uzyski- nictwa do rejestracji na LiÊcie Produktu Tradycyjnego?
– 2 listopada 2009 r. minister rolnictwa i rozwoju wsi wpisał na list´ podwanie dotykowych dochodów mieszkaƒców. Najwa˝niejsze, ˝e Êrodki finansowe trafiajà tam, gdzie sà najbardziej potrzebne i przyczyniajà si´ laskà samogonk´ zbo˝owà. Chciałbym jednak zaznaczyç, ˝e wcale nie
oznacza to, ˝e teraz „ka˝dy mo˝e robiç wszystko”. Licz´, ˝e na terenie wodo trwałego rozwoju obszarów wiejskich.
– Jak współpracowaç z lokalnymi producentami, aby efekty były jak jewództwa powstanie z czasem co najmniej jedna gorzelnia, która spełniajàc wszelkie wymogi sanitarne, fiskalno-akcyzowe i inne zwiàzane
najlepsze?
– Przedstawiciele samorzàdu lokalnego pełnià słu˝ebnà rol´ wobec z prowadzeniem tego typu działalnoÊci, b´dzie legalnie produkowaç wymieszkaƒców, dlatego nale˝y uwa˝nie wsłuchaç si´ w sygnały płynàce rób, z którego nasz region jest znany.
46
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
46-47 podl_swiet:Smak i tradycja
6-09-10
10:24
Strona 47
ÂWI¢TOKRZYSKIE
SMAK REGIONÓW
W sieci łatwiej
Do Sieci „Dziedzictwo Kulinarne
Âwi´tokrzyskie” przystàpiło ju˝
36 podmiotów: gospodarstwa rolne,
w tym ekologiczne, agroturystyczne
i pasieczne, rybackie, restauracje serwujàce
dania regionalne i producenci ˝ywnoÊci.
Udział w sieci ułatwia rozwój drobnych
przedsi´biorstw, uatrakcyjnia wizerunek
Âwi´tokrzyskiego w Polsce i za granicà,
zwi´ksza dost´p mieszkaƒców i turystów
do bogactwa kulinarnego regionu.
Kiełbasa
swojska
wàchocka
hycowana
zach´cenie rolników i właÊcicieli gospodarstw agroturystycznych do produkcji
Samorzàd województwa Êwi´tokrzyskiego wiele zdziai przetwórstwa ˝ywnoÊci
łał dla popularyzacji ˝ywnoÊci regionalnej i tradycyjnej.
wysokiej jakoÊci. W efekcie
Ich efekt to wpis na List´ Produktów Tradycyjnych 33
od 2010 r. do sieci przystàproduktów (na wpis czeka 19) i współorganizacja konkurpiło 36 podmiotów: gosposu „Nasze Kulinarne Dziedzictwo – Smaki Regionów”.
darstwa rolne (w tym ekoZnak Chronione Oznaczenie Geograficzne uzyskała wilogiczne, agroturystyczne
Ênia sokowa nadwiÊlanka, a fasola korczyƒska – znak
i pasieczne), rybackie, reChroniona Nazwa Pochodzenia.
stauracje serwujàce dania
Samorzàd zainicjował przystàpienie regionu do Eu- Krówki z Opatowa
regionalne, producenci ˝ywropejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego, która pomaga rolnikom i małym producentom ˝ywnoÊci noÊci z lokalnych surowców. WÊród nich sà producenci wyrobów
konkurowaç z produkcjà masowà i wielkim sieciami handlowymi, z Listy Produktów Tradycyjnych i restauracje serwujàce potrawy
popularyzuje bogactwo kulinarne regionu, przyczynia si´ do roz- z listy. U członków sieci mo˝na zatem nabyç: szynk´ sznurowanà
woju turystyki kulinarnej. W ramach przygotowaƒ do tworzenia wàchockà, pol´dwic´ sznurowanà i kiełbas´ białà parzonà z WàchocSieci „Dziedzictwo Kulinarne Âwi´tokrzyskie” Urzàd Marszałkow- ka, kiełbas´ swojskà wàchockà hycowanà, salceson ozorkowy wiejski,
ski zorganizował pod koniec 2009 r. 13 seminariów dla producen- j´drzejowski twaro˝ek Êmietankowy, kasz´ jaglanà gierczyckà, czertów ˝ywnoÊci, rolników, restauratorów, właÊcicieli gospodarstw kieskà màk´ orkiszowà, karpia małyszyƒskiego, karpia z Oksy, farsz
agroturystycznych, władz lokalnych, instytucji współpracujàcych z kaszy gryczanej, dzionie rakowskie, Êwi´tokrzyski miód spadziowy,
z urz´dem w zakresie ˝ywnoÊci naturalnej. Ich celem była popula- chmielnickà g´Ê pieczonà, zalewajk´ Êwi´tokrzyskà. Producenci czeryzacja sieci i korzyÊci wynikajàcych z certyfikowania ˝ywnoÊci, kajàcy na wpis oferujà: kiełbas´ łosieƒskà, pol´dwiczki Êwiàteczne
Prokopa, salceson cwaniak z Łosienia, rytwiaƒskiego karpia, wólecJ´drzejowski
kà chałk´ plecionà, krówk´ opatowskà, kiełbas´ radoszyckà, kiełbatwaro˝ek
s´ swojskà z Kunowa. Inni członkowie to laureaci konkursów
Êmietankowy
„Nasze Kulinarne Dziedzictwo” z produktami: kiełbasa smerdyƒska, nalewka soÊniak, jesiotr zachodni, szynka łosieƒska, chleb koprzywnicki, podpłomyk koprzywnicki, chleb wólecki, szynka Idzika,
tatar Dersława z karpia, nalewka damaszka, çmaga Êwi´tokrzyska
i udziec jagni´cy ze Êwiniarki.
W tegorocznej edycji wÊród 16 laureatów znalazło si´ a˝ 7 członków sieci. Z inicjatywy członków sieci 8 sierpnia b.r. w Kielcach odbył si´ jarmark „Dziedzictwo Kulinarne Âwi´tokrzyskie”, po którym
wzrosło zainteresowania mediów i mieszkaƒców produktem tradycyjnym i regionalnym. W efekcie w plebiscycie „Gazety Wyborczej”
na kulinarny symbol regionu „Polska je, je, je”, zwyci´zcà w kategorii potrawy został w´dzony karp rytwiaƒski, a w kategorii produktu –
j´drzejowski twaro˝ek Êmietankowy.
Informacje o przedsi´biorstwach i gospodarstwach sieci: www.culinary-heritage.com (zakładka Âwi´tokrzyskie), www.sejmik.kielce.pl (zakładka Dziedzictwo Kulinarne Âwi´tokrzyskie).
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
SMAK I TRADYCJA
47
48-49 slaskie:Smak i tradycja
6-09-10
10:19
Strona 48
ÂLÑSKIE
SMAK REGIONÓW
Karminadel na ka˝dym stole
Tradycyjna kuchnia Êlàska – to kuchnia
robotnicza i chłopska. Potrawy sà proste, ale
sycàce: górnik musiał si´ dobrze najeÊç, ˝eby
podołaç trudom pracy pod ziemià. Jednak
mimo prostoty to kuchnia wspaniałych
smaków.
W poprzednich wydaniach „Smaku i Tradycji” przybli˝yliÊmy Paƒstwu smaki potraw wyrosłych z tradycji innych narodów. PisaliÊmy o ciulimie lelowskim, murzinie
wielkanocnym. WspomnieliÊmy o potrawach z podregionów województwa Êlàskiego, takich jak: jurajski ˝ur na grzybach, chleb tatarczuch, drobne ciasteczka cieszyƒskie.
OpowiedzieliÊmy równie˝ o tradycjach kultury pasterskiej
Wołochów, którzy przynieÊli ze sobà nieznanà ludom słowiaƒskim nale˝àcym do „cywilizacji chleba”, wiedz´ na te- Studencki Zespół PieÊni i Taƒca „Katowice” Uniwersytet Âlàski
mat wytwarzania serów podpuszczkowych, takich jak:
oscypki, redykołki, bryndza i inne. Dzisiejszymi potomkami Woło- wyhodowano w przydomowym chlewiku. Z tych produktów przygochów na terenie Âlàskiego sà górale Êlàscy i górale ˝ywieccy. Pra- towywane były potrawy z reguły bardzo proste. Âlàzacy rzadko jadagniemy przybli˝yç tradycyjnà kuchni´ Êlàskà. Wszyscy zapewne li dwa dania obiadowe. Stàd tak wielka popularnoÊç wszelkich
słyszeliÊmy o ˝urze, roladzie wołowej, kluskach Êlàskich czy karmi- polewek oraz daƒ okreÊlanych obecnie jako jednogarnkowe. Prostota polewek i łatwoÊç przygotowania sprawdzały si´ w codziennym
nadlach.
˝yciu chłopów i robotników. Tradycyjna polewka to nic innego jak
Od ˝uru chłop jak z muru!
màka sypana na wrzàcà wod´ lub maÊlank´.
Do najbardziej popularnych, uwa˝anych za typowo chłopskà straGórny Âlàsk to ojczyzna górnika, hutnika i chłopa. Kuchnia Êlàska
w´, a rozpowszechnionà w XVIII wieku
to przede wszystkim potrawy na stołach
nale˝ał ˝ur czyli kwaÊna polewka z zakichłopskich i robotniczych. Ten ostatni był ˚ur Êlàski
z ziemniakami
szonej màki ˝ytniej. Màk´ nale˝ało
zró˝nicowany i zale˝ał od pozycji i sytuacji
uprzednio zmieliç na ˝arnach na tzw.
materialnej rodziny. Do wybuchu I wojny
szrutk´ i kisiç w kamiennych garnkach
Êwiatowej tradycyjne posiłki były niezbyt
przez zalanie jej ciepłà wodà z czosnwybredne. Na Êniadanie jedzono mleko lub
kiem i dodatkiem zaczynu na chleb (tzw.
kaw´, a w zimie rano spo˝ywano krupnic´,
nociastka) lub uprzednio zakiszonego ˝uczyli pszenic´ zmielonà grubo na ˝arnach
ru. Nazwa ˝ur pochodzi od niemieckiego
i okraszonà słoninà lub masłem. W połuprzymiotnika sauer, co znaczy kwaÊny,
dnie jedzono polewk´ z mi´sa z ziemniakaukiszony, zakwaszony.
mi lub jakàÊ zup´ jarzynowà, wodziank´,
W okresach niedostatku na Âlàsku jamlecznà polewk´. Mi´sna polewka spo˝ydło si´ ˝ur dwa lub trzy razy dziennie. Był
wana była tylko raz w tygodniu.
Sytuacja rodzin robotniczych uległa niewielkiej poprawie w okre- nawet w domu specjalny garnek zwany ˝urokiem, w którym zawsze
sie mi´dzywojennym (poza okresem wielkiego kryzysu gospodar- kisił si´ ˝ur. Nie mo˝na wi´c dziwiç si´, ˝e w wielu ksià˝kach kulinarczego w latach trzydziestych XX w.). W tym okresie status nych nazwa tej polewki opatrzona jest przymiotnikiem „Êlàski.” ˚ur
materialny najcz´Êciej wielodzietnej rodziny górniczej była bardzo spo˝ywany było pod ró˝nymi postaciami jako potrawa postna, jako
ci´˝ki. W tradycji Êlàskiej kobieta pozostawała w domu i zajmowa- potrawa bardziej treÊciwa oraz energetyczna – przygotowywana
ła si´ dzieçmi oraz „warzyła”. Jedynym ˝ywicielem był ojciec. Wyraê- na bazie gotowanej w´dzonki, ˝eberek, kiełbasy lub tylko wody
na poprawa materialna rodziny górniczej nastàpiła dopiero z tłuszczem i podbijana mlekiem lub Êmietanà i jedzona z tłuczonymi ziemniakami. Zakwas ˝urowy stał si´ podstawà do przygotowaod drugiej połowy lat pi´çdziesiàtych XX w.
Na Âlàsku nie ˝yło si´ bogato. Ludzie ˝yli oszcz´dnie i bez wy- nia wielu daƒ tzw. jednogarnkowych, takich jak np. ˝ur z flakami,
stawnoÊci, od˝ywiali si´ głównie pokarmami roÊlinnymi i mleczny- ˝ur z kapuÊnicy. ˚ur dzi´ki swojej prostocie w przygotowaniu stał si´
mi. Mi´so było rarytasem i jadano je rzadko, przede wszystkim potrawà na „beztydzieƒ” czyli na co dzieƒ.
Âlàski ˝ur był podstawà menu uczestników powstaƒ Êlàskich w law Êwi´ta i podczas uroczystoÊci rodzinnych, np. wesel czy chrzcin.
Na Âlàsku mówiło si´, ˝e swoje musi „styknàç” (wystarczyç). Na wy- tach 1919-1921. O popularnoÊci tej prostej polewki niech Êwiadczy
˝ywienie rodziny musiało wystarczyç to co urosło na polu i to, co znane na Âlàsku powiedzenie: „Od ˝uru chłop jak z muru!”
48
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
48-49 slaskie:Smak i tradycja
6-09-10
10:19
Strona 49
ÂLÑSKIE
SMAK REGIONÓW
Innà równie popularnà co ˝ur potrawà była i jest wodzionka (wodzianka). To zupa sporzàdzona z pokrojonego w kostk´ chleba,
drobno pokrojonego lub przeciÊni´tego przez prask´ czosnku, z dodatkiem smalcu lub masła zalanego wrzàtkiem. Spo˝ywano jà w ró˝nych porach roku, tygodnia, dnia (na Êniadanie, obiad lub kolacj´)
zarówno w rodzinach robotniczych, jak i chłopskich, biednych lub
bardziej bogatych. Ten skromny posiłek uwa˝any był te˝ za danie
postne. W tradycyjnych posiłkach, które z koƒcem XIX wieku spo˝ywano na Âlàsku trzy razy dziennie, uwag´ zwracano na potrawy
podawane rano. Były one najwa˝niejsze. W rodzinach robotniczych
i rolniczych, a wi´c tam, gdzie ˝yło si´ biednie, rano spo˝ywano właÊnie polewki. Wodzionka była cz´sto jedynym posiłkiem spo˝ywanym przez cały dzieƒ. Jest nadal popularna na Âlàsku.
W niedziele
– rolada i rosół z nudlami
Praca fizyczna wymagała du˝ych wydatków energetycznych,
a wi´c sycàcego, wysokokalorycznego po˝ywienia. Oszcz´dne, a jednoczeÊnie gospodarne Âlàzaczki, coraz cz´Êciej wprowadzały do codziennego menu mi´so. Obiady w dni powszednie stanowiły albo
zupa, albo drugie danie – karminadle, przez niektórych nazywane
karbinadlami lub kardinadlami. Mo˝na powiedzieç, ˝e rolada jest
symbolem Êlàskiego obiadu niedzielnego,
a kaminadle powszedniego. Jest to potrawa
bardzo tradycyjna, której receptura, sposób
przyrzàdzania i podania oraz popularnoÊç nie
zmieniły si´ do dziÊ.
Zapewne pami´tamy scen´ z filmu Kazimierza Kutza „Perła w koronie”, którego akcja rozgrywa si´ na Âlàsku w okresie
mi´dzywojennym – główny bohater po powrocie z kopalni dostaje na obiad właÊnie karminadla.
Tradycyjny Êlàski zestaw obiadowy na niedziel´ to rosół z nudlami, kluski białe Êlàskie, rolada wołowa i modro kapusta.
Na Âlàsku rosół, nazywany polewkà mi´snà, ju˝ od koƒca XIX wieku był niedzielnà potrawà. Rosół podawany był z ziemniakami lub kaszà, a potem z makaronem.
Jak podaje Zofia Szromba-Rysowa („Po˝ywienie ludnoÊci wiejskiej na Âlàsku”, 1978 r., str. 72, 77, 78, 85, 86): „…Niecodziennà
potrawà był rosół nazywany polewkà mi´snà, a od okresu mi´dzywojennego, kiedy go zacz´to podawaç z nudlowà lub nuglowà (…)”
„… I tak z koƒcem XIX w. i poczàtkiem XX w. tylko na niedzielny
obiad podawano zup´ i Êwie˝e mi´so gotowane, które od koƒca okresu mi´dzywojennego znalazły si´ w po˝ywieniu codziennym, gdy tymczasem na niedziel´ zacz´to podawaç pieczone mi´so (…) oraz rosół
z makaronem…”. Rosół z makaronem był i jest równie˝ wpisany
w Êlàski jadłospis weselny. Poczàtek biesiady tradycyjnie rozpoczynał obiad z rosołem z nudlami na czele.
Niedzielny i uroczysty obiad w Êlàskiej rodzinie i dziÊ nie obejdzie
si´ bez rosołu z nudlami (domowego wyrobu), klusek Êlàskich, rolad
i modrej kapusty.
Âlàski niedzielny obiad ma swój rytuał. Wywodzi si´ on z rytuału
pracy górniczej – na zmiany: dziennà i nocnà. W dni powszednie
bywało ró˝nie, ale w niedziel´ obiad gromadził wokół stołu całà
rodzin´, niekiedy i trzy pokolenia. Zawsze podawano – tak˝e i dziÊ
– rosół z makaronem (nudelzupa), Êlàskie kluski (kluzek białych,
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
na kere godomy ty˝ guminklyjzy) polane sosem, rolada (rolado i zołza ku niyj) i czerwona kapusta (szałot z modryj kapusty), do obiadu
zawsze musiał byç kompot z truskawek, wiÊni, czereÊni lub agrestu.
Z wywiadów przeprowadzonych z mieszkaƒcami Âwierklaƒca, Bytomia, Radzionkowa i Zbrosławic wynika, ˝e rolada wołowa znana
była ju˝ w okresie mi´dzywojennym. Poczàtkowo podawana z okazji wi´kszych uroczystoÊci, przede wszystkim na weselach. Mi´so
wołowe było trudniej dost´pne ni˝ pozostałe gatunki mi´s, bardziej cenione, przez długi czas stanowiło równie˝ wa˝ny dar weselny. Z czasem rolada wołowa pojawiła si´ równie˝ na obiedzie
podczas chrzcin, komunii i Êwiàt. Wiàzało si´ to z poprawà warunków ˝ycia mieszkaƒców wsi i miast. Po II wojnie Êwiatowej rolada
wołowa była podawana na niedzielny obiad. W bardzo wielu domach tak jest do dziÊ. Na przyj´ciach weselnych obowiàzkowo jest
to danie.
Na drugie danie obok rolady, podawano kluski Êlàskie i oczywiÊcie
sałatk´ z modrej (czerwonej) kapusty. Taki zestaw obiadowy stanowi swoisty kanon kulinarny w Êlàskich domach, a tak˝e króluje
w menu wielu restauracji nie tylko na terenie województwa Êlàskiego. Na deser podawano szpajze. Poczàtkowo przy okazji wi´kszych
uroczystoÊci rodzinnych takich jak: wesela, chrzciny, pierwsza komunia czy odpusty. Szpajza to krem, do przygotowania którego potrzebny był sok np. z agrestu, wiÊni
lub cytryny.
Warto wspomnieç o tradycjach biesiadowania braci górniczej w dniu 4
grudnia – Êw. Barbary – patronki górników. „Barbórka jest patronkà
od Êmierci, to ka˝dy szoł w dniu Êwi´tej Barbary 4 grudnia do koÊcioła
na nabo˝eƒstwo. Górnicy nie pracowali w tym dniu. Przed koÊciołem grała muzyka a po południu w domach
Wodzionka
górników wyprawiajà goÊcin´.” („Górniczy stan w wierzeniach, obrz´dach, humorze i pieÊniach” – D. Simonides 1988 r., str. 363). W Barbórk´ odbywały si´ biesiady
górników, którzy przy piwie urzàdzali wesołe spotkania, a wÊród
opowiadanych dowcipów, piosenek, gaw´d starszych górników spo˝ywano krupnioki, ˝ymloki, gotowane golonka, oraz tradycyjny garnuszek górniczy.
Potrawa zapiekana: wierzchnià warstw´ stanowià kawałki pokrojonej fasolki szparagowej i plasterki ogórka kiszonego. Na przekroju widaç na samym spodzie grube plastry ziemniaka, na nich dwa
plastry mi´sa i mieszanin´ fasolki szparagowej i ogórka kiszonego.
Ziemniaki, mi´so i cz´Êciowo mieszanina fasolki i ogórka sà zatopione w sosie.
Mi´so wieprzowe pozyskiwano podczas tradycyjnego Êwiniobicia
– jeszcze w latach pi´çdziesiàtych XX w. hodowano zwierz´ta w komórkach obok „familoków”, mi´dzy innymi Êwinie, kozy, g´si, króliki. Mi´so wołowe kupowano lub uzyskiwano w wyniku handlu
wymiennego. Warzywa, czyli ogórki i fasolk´ gospodynie kisiły lub
marynowały w słojach „wecka”. Ziemniaki kupowano na jarmarkach i targach. Poczàwszy od lat szeÊçdziesiàtych XX w. wszystkie
produkty mo˝na było kupiç w sklepach i na targach.
Byç mo˝e niektórym czytelnikom udało si´ spróbowaç tych tradycyjnych Êlàskich specjałów. JeÊli nie, zapraszamy do odwiedzenia
goÊcinnego województwa Êlàskiego i spróbowania typowo Êlàskich
potraw.
SMAK I TRADYCJA
49
50-51 wielkopolska:Smak i tradycja
6-09-10
10:20
Strona 50
WIELKOPOLSKIE
SMAK REGIONÓW
Wielkopolski smak
W ostatnich latach rosło zainteresowanie tradycyjnà
˝ywnoÊcià regionalnà. Jej produkcja to same korzyÊci
dla wytwórców – wielkopolskich rolników,
przedsi´biorców i przetwórców, a tak˝e dla
zachowania dziedzictwa kulturowego regionu.
Samorzàd województwa wielkopolskiego promuje
produkty regionalne i tradycyjne, bo to skuteczny
sposób na budowanie marki regionu. Marki regionu
ze smakiem!
Wielkopolska to du˝y region (2.900 km²), liczàcy 139 tys. gospodarstw rolnych, w wi´kszoÊci o wysokim poziomie produkcji. Stanowi
ona doskonałà baz´ surowcowà dla przemysłu rolno – spo˝ywczego.
Tradycyjne surowce od lokalnych producentów rolnych to z kolei droga do wytwarzania naturalnej ˝ywnoÊci o wyjàtkowych walorach smakowych. Warto dodaç, ˝e w 2008 roku Wielkopolska – jako region
– przystàpiła do Europejskiej Sieci Dziedzictwa Kulinarnego.
Wielkopolska to nie tylko znakomita kuchnia, ale i rozbudowana
baza gospodarstw agroturystycznych z regionalnymi specjałami. Odpoczywajàcych w regionie turystów i konsumentów zach´camy do poszukiwania tych miejsc i smakowania Wielkopolski. Warto odwiedzaç
oznaczone lokale, restauracje, warto te˝ zaglàdaç do wytwórców produktów regionalnych i lokalnych. Podmioty te tworzà Sieç Dziedzictwa Kulinarnego Wielkopolska, b´dàcà cz´Êcià Europejskiej Sieci
Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego. Ideà powstania sieci było
ułatwienie konsumentom i turystom dotarcie do lokalnej i regionalnej ˝ywnoÊci w Europie i jej posmakowanie. DziÊ, w ramach Wielkopolskiej Sieci Dziedzictwa Kulinarnego funkcjonujà 23 podmioty.
Emaliowana tabliczka z logotypem, która widnieje przed wejÊciem
do restauracji lub innych punktów gastronomicznych, a tak˝e sklepów czy gospodarstw agroturystycznych, to widoczny znak rozpoznawczy, ˝e tu mo˝na znaleêç regionalne produkty oraz dania
sporzàdzone na bazie lokalnych surowców. Zach´camy do poznania
smaku naszego regionu!
Co roku, w okresie poprzedzajàcym Êwi´ta Bo˝ego Narodzenia czy
Wielkanocy, na terenie MTP organizujemy kiermasze Êwiàteczne
˝ywnoÊci regionalnej. Regionalne produkty mo˝na te˝ kupiç w ka˝dy
weekend w miejscach, gdzie promujà si´ wystawcy z tradycyjnym jadłem. Te kiermasze cieszà si´ du˝ym zainteresowaniem. Podobnie imprezy, które upowszechniajà wielkopolskie tradycyjne smaki
– w sierpniu tego roku odbyła si´ jubileuszowa, X edycja wojewódzka konkursu „Nasze Kulinarne Dziedzictwo – Smaki Regionów”.
Oceniano w nim około 90 zgłoszonych produktów oraz 7 restauracji.
Kapituła Konkursu nominowała do nagrody Perła 2010:
● Tłoczni´ Soków TeSo (Izabela i Andrzej Płonka) za domowy nektar Malinowy; ● Firm´ „Semco” ze Âmiełowa, gm. Szamotuły –
za olej lniany Wielkopolski; ● Dwór MyÊliwski Ustronie przy LeÊnym
Zakładzie DoÊwiadczalnym Siemianice, członek Sieci Dziedzictwa
Kulinarnego Wielkopolska – za regionalnà zup´ z włoskiej kapusty,
zwanà „parzybroda”.
„Parzybroda” znana jest na terenie prawie całej Wielkopolski,
prócz cz´Êci północno – wschodniej, a tak˝e na Ziemi Chełmiƒskiej
i Kociewiu.
50
Nazwa zupy wywodzi si´ stàd, ˝e goràce liÊcie kapusty przylepiały
si´ do brody i jà parzyły. Podstawowym składnikiem zupy jest kapusta włoska i ziemniaki (w Wielkopolsce zwane kartoflami lub pyrami). Pokrojonà kapust´ wkłada si´ do garnka i gotuje razem
z ziemniakami. Po ugotowaniu zup´ zalewa si´ mlekiem lub krasi
tłuszczem. Bywa, ˝e do „parzybrody” dokłada si´ zasma˝k´. Zup´ gotowano równie˝ na wywarach mi´snych i wtedy
nie dodawano zasma˝ki:
umyte i pokrojone w kostk´ mi´so gotowano
z grzybami i przyprawami
do mi´kkoÊci. Oczyszczonà i pokrojonà kapust´
oraz obrane i rozdrobnione warzywa zalewano
przecedzonym wywarem mi´snym i gotowano ok. 40 min. Na koƒcu
dodawano mi´so i przyprawy do smaku (sól i pieprz). Zup´ podawano z razowym chlebem.
Wymiernym efektem dotychczasowych działaƒ Urz´du Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego, oprócz produktów umieszczonych na LiÊcie Produktów Tradycyjnych, jest wpisanie do rejestrów
oznaczeƒ unijnych Komisji Europejskiej czterech produktów z regionu:
znak Chronione Oznaczenie Geograficzne uzyskały andruty kaliskie,
rogal Êwi´tomarciƒski i wielkopolski ser sma˝ony, natomiast znak Gwarantowana Tradycyjna SpecjalnoÊç przypadł olejowi „rydzowemu”.
Wielkopolska jest regionem, który w swojej unikatowej ofercie ma
specyficzne produkty i potrawy. Ich receptury, nie tylko ze wzgl´du
na gwarancj´ wysokiej jakoÊci, ale tak˝e na wyjàtkowà i bogatà – liczàcà nieraz setki lat – histori´, zasługujà na pieczołowite przechowywanie z myÊlà o przyszłych pokoleniach i upowszechnianie.
Doskonałym przykładem jest likier „benedyktynka”, który w 2010 r.
obchodził 500-lecie w klasztorze oo. Benedyktynów w Lubiniu, słynàcym z jego wytwarzania.
Poczàtki „Benedyktynki” si´gajà roku 1510, kiedy to mnich
Bernardo Vincelli, przebywajàc
w benedyktyƒskim klasztorze
w Fekamp w Normandii, sporzàdził mikstur´ z rumu, 40 ziół i korzeni o działaniu wzmacniajàcym.
PopularnoÊç napoju skłoniła inne
klasztory do produkcji podobnego
leku. W tym nurcie sytuuje si´ równie˝ „benedyktynka” z klasztoru
w Lubiniu, jako wyÊmienity likier,
składajàcy si´ ze starannie dobranej i sprawdzonej kompozycji 21
ziół leczniczych. Stosowano jà dla
wzmocnienia organizmu, dolegliwoÊci układu pokarmowego, jako Êrodek rozgrzewajàcy, uspokajajàcy, kojàcy migren´ i polepszajàcy sen.
W paêdzierniku 2008 roku Województwo Wielkopolskie wraz
z czterema polskimi regionami zostało przyj´te do Europejskiej Sieci
Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego.
Zgodnie z Uchwałà Nr XXVI/ 367/08 Sejmiku Województwa
Wielkopolskiego z dnia 21 lipca 2008 r. właÊcicielem licencji na u˝ytkowanie logo Sieci Dziedzictwo Kulinarne Wielkopolska jest Województwo Wielkopolskie.
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
50-51 wielkopolska:Smak i tradycja
6-09-10
10:20
Strona 51
WIELKOPOLSKIE
SMAK REGIONÓW
Europejska Sieç Regionalnego
Dziedzictwa Kulinarnego
powstała po to, by ułatwiç konsumentom i turystom odnalezienie oraz spróbowanie lokalnej
i regionalnej ˝ywnoÊci w Europie. Poj´cie Kulinarnego Dziedzictwa sprowadza si´ do wspólnego logo, ustalonych kryteriów uczestnictwa dla
przedsi´biorstw, wspólnego marketingu i działaƒ na szczeblu regionalnym i europejskim.
Głównym celem regionów znajdujàcych si´ w Sieci jest promocja
rozwoju tradycyjnej i nowoczesnej ˝ywnoÊci opartej na lokalnych
zasobach surowców. Regiony realizujà działania, które majà na celu promocj´ i popraw´ jakoÊci regionalnej ˝ywnoÊci oraz wzmocnienie regionalnej to˝samoÊci. W obr´bie ka˝dego regionu istnieje
regionalna sieç zrzeszajàca producentów uczestniczàcych w Sieci –
sà nimi m.in. gospodarstwa rolne, zakłady przetwórstwa ˝ywnoÊci
i restauracje, podkreÊlajàce swoje powiàzania z regionem.
Logo sieci informuje konsumentów i turystów, ˝e restauracje oferujà dania oraz produkty sporzàdzone na bazie lokalnych surowców, podtrzymujà lokalne zwyczaje, a tak˝e wzmacniajà je, poprzez
unowoczeÊnianie przepisów. Pozwala to cieszyç si´ tradycyjnà kulturà i kuchnià przygotowywanà przez renomowanych szefów kuchni i restauracje, jak równie˝ małe rodzinne restauracyjki czy
gospodarstwa agroturystyczne.
Regionalne Dziedzictwo Kulinarne jest symbolem wysokiej jakoÊci tradycyjnej ˝ywnoÊci lokalnej, który promuje nie tylko tradycje
ale tak˝e dziedzictwo kulturowe regionu.
Witamy w Sieci Dziedzictwa Kulinarnego
Wielkopolska!
Wielkopolska ma wspaniałe tradycje kulinarne – to cz´Êç jej wielkiego kulturowego dziedzictwa. Nale˝y chroniç te wartoÊci i udost´pniaç innym.
Odpoczywajàcych w Wielkopolsce turystów i konsumentów zach´camy do poszukiwania oznaczonych na mapie lokali, restauracji,
gospodarstw agroturystycznych, przetwórców i producentów produktów regionalnych i lokalnych. Podmioty te tworzà Sieç Dziedzictwa Kulinarnego Wielkopolska b´dàcej cz´Êcià Europejskiej
Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego, która powstała po to,
by ułatwiç konsumentom i turystom odnalezienie oraz spróbowanie lokalnej i regionalnej ˝ywnoÊci w Europie.
Emaliowana tabliczka z logotypem, którà mo˝na znaleêç
przed wejÊciem do restauracji, czy innych punktów gastronomicznych, a tak˝e sklepów, czy gospodarstw agroturystycznych – naprowadza na miejsca, które oferujà regionalne produkty oraz dania
sporzàdzone bazie lokalnych surowców.
Zach´camy Paƒstwa do spróbowania wysokiej jakoÊci regionalnych produktów i daƒ, sporzàdzonych na bazie lokalnych surowców
w miejscach oznaczonych na mapie logo Sieci Dziedzictwa Kulinarnego Wielkopolska.
Zapraszamy do poznania i posmakowania Wielkopolski!
Jedzenie to nie tylko po˝ywienie. Stanowi centralnà cz´Êç stylu
˝ycia i kultury. Poznawanie dziedzictwa kulinarnego danego regionu mo˝e nam wiele powiedzieç o jego historii i kulturze.
Wielkopolska jest regionem posiadajàcym specyficzne produkty
i potrawy, które nie tylko ze wzgl´du na wysokà jakoÊç, ale tak˝e
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
na wyjàtkowoÊç i bogatà histori´, zasługujà na upowszechnienie
i poznanie.
Aktualnie Sieç Dziedzictwa Kulinarnego Wielkopolska liczy 23
Członków. Informacje o regionach członkowskich oraz podmiotach
zrzeszonych w Sieci, a tak˝e o samej Sieci i jej działaniach mo˝na
znaleêç na oficjalnej stronie internetowej Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego www.culinary-heritage.com oraz
na stronie Urz´du Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu www.umww.pl
Członkowie Sieci Dziedzictwo Kulinarne
Wielkopolska
Restauracje i inne punkty gastronomiczne
1. CAFE BORDO RESTAURANT, Poznaƒ
2. Dwór MyÊliwski Ustronie, Ustronie Wielkopolskie
3. Firma Handlowo-Usługowa „Halina” H. Gryszczenia,
Wargowo
4. Firma Usługowa „JANSÓWKA” Robert Jans, KuÊlin
5. „Gospoda Pod Rozbrykanym Kucem”, Hermanów
6. Gospodarstwo Agroturystyczne „Kmiecikówka”, Dolsk
7. Gospodarstwo Agroturystyczne „Celinka” A.M. Heflik,
Kochłowy
8. Restauracja „Pod Pretekstem”, Poznaƒ
9. Restauracja „JaÊkowa Zagroda”, Napachanie
10. Restauracja „TOGA”, Poznaƒ
Producenci surowców w rolnictwie, ogrodnicy, przedsi´biorstwa rybołówstwa/rybactwa i przetwórcy ˝ywnoÊci
11. „SEMCO” Specjalistyczne Gospodarstwo Nasienne
i Przetwórcze, Âmiłowo
12. Gospodarstwo rolne Beata i Wojciech Walkowiak,
Pakosław
13. Okr´gowa Spółdzielnia Mleczarska TOP-TOMYÂL,
Nowy TomyÊl
14. P.P.H. „EMMA” Zakład Mleczarski, Bojanowo
15. Piekarnia „Bułeczka” Maria Wielgosz, Zagorzyn
16. Przedsi´biorstwo Produkcyjne Katarzyna i Tomasz
Rembowscy, ˚ukowo
17. P.P.H.U. VITACORN sp. z o.o., Poznaƒ
18. Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Kruszewni, Swarz´dz
19. Rzeênictwo-W´dliniarstwo Stefan Słociƒski, Bukowiec
20. Tłocznia Soków Owocowych „TeSO” s.c. Andrzej Płonka,
Izabela Płonka, Kolonia Kokanin
21. Zakład Produkcji Spo˝ywczej i Handlu Fràckowiak Sp. J.,
Granowo
22. Zakład
Przetwórstwa
Rolno-Spo˝ywczego „Wiórek”
Marek Nyçkowiak, Poznaƒ
23. Zakład
Cukierniczy
Ryszard
Dwór MyÊliwski w Ustroniu jest członkiem Sieci
Marczak, Kalisz
SMAK I TRADYCJA
„Dziedzictwo Kulinarne Wielkopolska”
51
52-53 warmmaz_zachpom:Smak i tradycja
6-09-10
12:18
Strona 52
WARMI¡SKO-MAZURSKIE
SMAK REGIONÓW
Warmia, Mazury i PowiÊle
kuszà smakiem
W 2010 roku Samorzàd Województwa
Warmiƒsko-Mazurskiego zatwierdził kalendarz
21 imprez w naszym regionie, promujàcych
naturalnà ˝ywnoÊç i regionalne produkty z Warmii
i Mazur. Tradycyjne, lokalne, a przede wszystkim
Êwie˝e i smaczne jedzenie przyciàga turystów,
poprawia te˝ jakoÊç ˝ycia mieszkaƒców. Imprezy
promujàce naturalnà, regionalnà ˝ywnoÊç przyciàgajà
tłumy ludzi spragnionych dobrego smaku.
skarby posiada nasz region. Mo˝emy na co dzieƒ delektowaç si´ potrawami przyrzàdzonymi ze Êwie˝ych ryb, chlebem „na zakwasie”,
tradycyjnymi potrawami z mi´sa i ziemniaków, a tymczasem cz´sto
zaopatrujemy si´ w supermarketach w produkty wysoko przetworzone, niskiej jakoÊci i o kiepskich walorach smakowych. Imprezy
promujàce regionalne potrawy majà dotrzeç do konsumenta poprzez smak, zach´ciç go do poznawania lokalnych tradycji „od kuchni”, a tak˝e pokazaç ró˝nic´ mi´dzy produktami wytwarzanymi
na skal´ przemysłowà, a tym, co zgodne z tradycjà, naturalne i jakoÊciowo najlepsze.
Tradycja „od kuchni”
Imprezy promujàce ˝ywnoÊç odbywajà si´ w całym regionie od wiosny (Jarmark Wielkanocny) do zimy (Jarmark Wigilijny). Kalendarz
imprez został przygotowany tak, by znalazło si´ w nim miejsce dla
wszystkich produktów ˝ywnoÊciowych, które od wieków odgrywajà kluczowà rol´ w regionie. W poszczególnych miejscowoÊciach królujà wi´c
potrawy z ryb, ziemniaków (placki, kartoflak, kartacze), dziczyzny, mi´sa wieprzowego czy wołowego, a tak˝e r´cznie robione pierogi, naturalny, Êwie˝y chleb czy produkty mleczne. Jest to wi´c wspaniała okazja
do degustacji regionalnych potraw oraz bli˝szego zapoznania si´ z kulinarnym i kulturowym dziedzictwem Warmii i Mazur.
Âwie˝e, smaczne, regionalne
Głównym celem imprez kulinarnych jest promocja ˝ywnoÊci opartej na surowcach lokalnego pochodzenia i kultywowanie regionalnego dziedzictwa kulinarnego poprzez
zachowanie niepowtarzalnych smaków
produktów ˝ywnoÊciowych. Jest to te˝
okazja do promowania producentów
˝ywnoÊci regionalnej i ekologicznej
oraz stworzenia dla nich rynku zbytu.
Tak tworzy si´ powiàzanie mi´dzy producentami surowców na terenach wiejskich a lokalnà gastronomià. Zakłady
gastronomiczne i przetwórcy z regionu
rozwijajà
swojà
ofert´, surowce wykorzystywane sà w regionalnych restauracjach, dzi´ki czemu zwi´ksza si´
wpływ na rozwój obszarów wiejskich. Rozwój
rynku tradycyjnej ˝ywnoÊci mo˝e te˝ byç motorem nap´dowym do rozwoju turystyki, która jest
przecie˝ jednà z najwa˝niejszych gał´zi gospodarki na Warmii i Mazurach.
Nauka smaku
Podczas imprez odbywajà si´ konkursy kulinarne, w których
udział biorà producenci ˝ywnoÊci tradycyjnej, lokalnej i ekologicznej, wÊród nich członkowie Sieci Dziedzictwa Kulinarnego. Degustacja konkursowych potraw dla wielu konsumentów, wychowanych
na ˝ywnoÊci typu fast-food i daniach przygotowywanych z półproduktów, jest pierwszym
krokiem do odkrywania prawdziwego
smaku, zamkni´tego
w tradycji i naturalnych, wysokiej jakoÊci
produktach. Mieszkaƒcy Warmii i Mazur
jeszcze nie do koƒca
zdajà sobie spraw´
z tego, jakie kulinarne
52
IMPREZY W ROKU 2010
● Jarmark Wielkanocny – Olsztynek – 27 marca
● Agrokuchnia – Moràg – 24 kwietnia
● Ekologiczne Targi Chłopskie w Olsztynku 1–2 maja;
4–5 wrzeÊnia
● Regionalne Âwi´to Ryby – Stare Jabłonki – 5 czerwca
● Festiwal Kultury Łowieckiej – W´gorzewo – 3 lipca
● Festiwal potraw z mi´sa wieprzowego, wołowego,
jagni´cego, koziego w Mràgowie – 31 lipca
● Nasze Kulinarne Dziedzictwo – Smaki Regionów
– Lidzbark Warmiƒski – 1 sierpnia
● Âwi´to Mazurskiego Kartoflaka – Szczytno
– 7 sierpnia
● Festiwal Pogranicza Kartaczewo – Gołdap
– 8 sierpnia
● Warmiƒska Uczta Pierogowa – Biskupiec – 14 sierpnia
● Âwi´to Mleka w Olecku – 15 sierpnia
● Âwi´to Ziół w Olsztynku – 15 sierpnia
● Festiwal Dziedzictwo Kulinarne Warmia Mazury
PowiÊle – Olsztyn – 4–5 wrzeÊnia
● Festiwal Runa LeÊnego – Pisz – 11–12 wrzeÊnia
● Âwi´to Miodu w Ełku – 25 wrzeÊnia
● Âwi´to Chleba w Elblàgu – 25 wrzeÊnia
● Regionalny Dzieƒ Placków Ziemniaczanych
– Ostróda – 8–9 paêdziernika
● Konkurs „Smaki Warmii Mazur i PowiÊla na stołach
Europy, Elblàg, Ełk, Szczytno, Olsztyn – listopad grudzieƒ
● Jarmark Wigilijny w Olsztynku – 19 grudnia
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
52-53 warmmaz_zachpom:Smak i tradycja
6-09-10
12:18
Strona 53
ZACHODNIOPOMORSKIE
SMAK REGIONÓW
Poznajmy smak Pomorza Zachodniego
Regionalna kuchnia
Pomorza Zachodniego swój
niepowtarzalny i oryginalny
charakter zawdzi´cza ludnoÊci
napływowej, która osiedlała si´
na tych terenach po II wojnie
Êwiatowej, przywo˝àc własne
zwyczaje, kultur´, tak˝e tradycj´
kulinarnà swoich pradziadów.
Jan Krawczuk
Wicemarszałek Województwa W kulinarnym tyglu Pomorza
Zachodniopomorskiego
Zachodniego wymieszały si´
wpływy kuchni wywodzàcych si´ z ró˝nych miejsc
Polski, a tak˝e tradycje kulinarne dawnych
mieszkaƒców tych ziem.
Samorzàd województwa zachodniopomorskiego postanowił wykorzystaç potencjał tkwiàcy w produktach tradycyjnych, regionalnych i lokalnych i uÊwiadomiç producentom ˝ywnoÊci, przetwórcom
i konsumentom rol´, jakà powinny one pełniç na rynku. Szansà
na rozwój gospodarczy województwa zachodniopomorskiego stały
si´ działania Urz´du Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, obejmujàce identyfikacj´, promocj´ regionalnej ˝ywnoÊci oraz wspieranie jej wytwórców.
Produkty regionalne i tradycyjne Pomorza Zachodniego odkrywamy od roku 2001 podczas kolejnych finałów wojewódzkich
konkursu „Nasze Kulinarne Dziedzictwo – Smaki Regionów”.
Dotychczas zidentyfikowano blisko 150 regionalnych i lokalnych produktów, 8 wpisano na List´ Produktów Tradycyjnych. Działania
Urz´du Marszałkowskiego przyczyniły si´
do zwi´kszenia zainteresowania poszukiwaniem i archiwizowaniem starych receptur, produkt regionalny stał si´ modny.
Âwiadczà o tym liczby: w I finale wojewódzkim (2001 r.) w konkursie oceniano 9 produktów, zaÊ w tegorocznym,
jubileuszowym X finale regionalnym – 86.
Oznacza to ponad 9-krotny wzrost w ciàPstràg po rybacku
gu 9 lat.
z gospodarstwa
Laureaci konkursu szczebla regional- „Ryby Lubie”
w Lubieszewie
nego zapraszani sà do promowania województwa na Targach Polagra Food
„Smaki Regionów” w Poznaniu, podczas
których najlepsi spoÊród nominowanych
wyró˝nieni zostajà presti˝owà nagrodà
Perła. Produkty regionalne, które otrzymały t´ statuetk´ lub weszły na List´ Produktów Tradycyjnych, majà wielki
potencjał, by na stałe zaistnieç w ÊwiadomoÊci konsumenta i staç si´ kulinarnà wizytówkà naszego regionu.
Urzàd Marszałkowski podejmuje liczne inicjatywy w zakresie promowania
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
dziedzictwa kulinarnego. Organizujemy i współorganizujemy ró˝nego rodzaju konkursy kulinarne (Łobeska Baba Wielkanocna,
Darz Bór – LeÊne Smaki w Połczynie Zdroju, Konkurs potraw bo˝onarodzeniowych w Barzkowicach). Uczestniczymy w targach
i wystawach w kraju (ORGANIC Targi ˚ywnoÊci i Produktów Ekologicznych w Szczecinie, Targi AGROPOMERANIA w Barzkowicach, Targi NATURA FOOD w Łodzi) i za granicà (Mi´dzynarodowe Targi Rolno-˚ywnoÊciowe Grüne Woche w Berlinie,
Mi´dzynarodowe Targi ˚ywnoÊci i Produktów Ekologicznych BioFach w Norymberdze). Działania te wspierajà i promujà wytwórców regionalnych specjałów dzi´ki stworzeniu warunków
do nawiàzywania kontaktów z kontrahentami i mo˝liwoÊç bezpoÊredniej sprzeda˝y.
Ciekawà inicjatywà popularyzujàcà produkty regionalne jest zorganizowany w tym roku po raz pierwszy cykl imprez promocyjnych
w oÊmiu miejscowoÊciach turystycznych województwa, np. w Kaliszu
Pomorskim, Wolinie i Trzebiatowie. Okres wakacyjny upłynàł
pod znakiem „Lata z produktem tradycyjnym i regionalnym”. To
wydarzenie pobudziło aktywnoÊç producentów ˝ywnoÊci regionalnej i tradycyjnej, a mieszkaƒcy regionu i turyÊci mogli poczuç jak
„smakuje Pomorze Zachodnie”. Okazjà do podniesienia atrakcyjnoÊci turystycznej regionu był te˝ niewàtpliwie Jarmark Âw. Jakuba –
swoista kolebka smaku i tradycji ze swoim sztandarowym
produktem „muszlà jakubowà”.
Niezwykle cennym przedsi´wzi´ciem podj´tym przez Urzàd Marszałkowski jest współorganizacja wraz Północnà Izbà Gospodarczà
spotkania wytwórców tradycyjnej i lokalnej ˝ywnoÊci z zachodniopomorskim Êwiatem biznesu, tzw. „Herbatka Izbowa”. To ogromna
szansa na trwałe zaistnienie produktów regionalnych na rynku
i wprowadzenie ich do obrotu w restauracjach. BezpoÊrednie rozmowy dajà podstaw´ zbudowania trwałej
sieci powiàzaƒ mi´dzy producentami
a poÊrednikami, dystrybutorami i hurtownikami oraz sprzedawcami i restauratorami. Aby produkt regionalny zaistniał
w ÊwiadomoÊci konsumenta, musi byç
przecie˝ dost´pny.
Nie mniej wa˝ne sà działania informacyjno-edukacyjne, m.in.: przygotowanie
i wydanie publikacji „Produkty regionalne
województwa zachodniopomorskiego”,
„Zachodniopomorskie specjały kulinarne” oraz opracowanie Mapy Produktów
Regionalnych i płyty DVD „Produkty
tradycyjne województwa zachodniopomorskiego”. Kluczowym elementem programu promocji lokalnych specjałów jest
stała współpraca z mediami. Na szczególnà uwag´ zasługuje emitowany w TVP
Szczecin program pt. „Smaki regionów”,
dzi´ki któremu mieszkaƒcy Pomorza Zachodniego i turyÊci mogà przekonaç si´,
Pierniki norbertaƒskie jak bogaty jest dorobek kulinarny Zaz Trzebiatowa chodniego Pomorza.
SMAK I TRADYCJA
53
54-55 nominacje:Smak i tradycja
7-09-10
6:20
Strona 54
X LAT KONKURSU
Nominacje do „Perły” 2010 w kategorii: Produkty
DolnoÊlàskie
Małopolskie
Ser kozi łomnicki
Pstràg w´dzony
Fasolówka (wódka
fasolowa)
Szynka z dzika
Wino „Zamkowe”
Kujawsko-pomorskie
Jarzàbek (perliczka) faszerowana
Sól ciechociƒska jodowana warzona
Podpiwek kujawski
Mazowieckie
Makaron Radziwiłłowski
Fafernuchy
Chleb razowy „Ratuszowy”
Lubelskie
Gruszka suszona
Miód malinowy
Słonina po wiejsku
Prosi´ pieczone faszerowane
Lubuskie
Nalewka na jarz´binie
Słoneczne papierówki zimà
Miód leÊny wielokwiat z lasów lubuskich
Łódzkie
Ogórek „Dros”
Piernik z marchwi
Tatarczuch z Radomska
Miód akacjowy z Doliny Rzeki Mrogi
54
Opolskie
Naczynka
Ser domowy sma˝ony na zimno
Naturalny olej rzepakowy
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
54-55 nominacje:Smak i tradycja
7-09-10
6:20
Strona 55
X LAT KONKURSU
Âwi´tokrzyskie
Opatowska krówka mleczna
Kiełbasa smerdyƒska
Mi´ta piƒczowska
Podkarpackie
Sok ró˝any
Nalewka z kwiatu bzu czarnego
Kiełbasa wiejska markowska
Krupiak
Pasztet pieczony z dziczyznà
Warmiƒsko-mazurskie
W´gorz sma˝ony w marynacie
Półg´sek
Podlaskie
StuliÊciec
Listkowiec
Korowaj weselny
Przecier z ˝urawiny surowej
Wielkopolskie
Olej lniany wielkopolski
Domowy nektar malinowy
Pomorskie
Gruszka gdaƒska „gdaƒczanka”
Metka mojuszewska
˚uławski olej rzepakowy tłoczony
na zimno
Âledê po rybacku
Zachodniopomorskie
Kaziukowe serducha
Przetwory z dyni
Pstràg po rybacku
Pierniki norbertaƒskie
z Trzebiatowa
Âlàskie
Bryndza wołoska w´dzona
Âlàskie kopalnioki
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
SMAK I TRADYCJA
55
56-57 potrawy:Smak i tradycja
7-09-10
5:42
Strona 56
X LAT KONKURSU
Potrawy z „Perłà”
SANDACZ PIECZONY W GLINIE
Hotel Rydzewski
(warmiƒsko-mazurskie)
BARSZCZ BIAŁY
KGW Dzier˝ysław
(woj. opolskie)
Filet sandacza ok. 1, 5 kg, 1 cytryna, 200 g cebuli, 100 g tartego
chrzanu, 1 surowe ˝ółtko, 500 g w´dzonego boczku, ły˝ka masła, sól,
pieprz; liÊcie klonu, glina ceramiczna.
Filety sandacza skropiç sokiem z cytryny, obło˝yç cebulà, natrzeç
solà wymieszanà z pieprzem i wstawiç do lodówki na 2 godziny. Tarty chrzan wymieszaç z ˝ółtkiem i rozprowadziç po filetach od wewnàtrz. Pomi´dzy dwa kawałki fileta wło˝yç masło i owinàç
plastrami boczku. CałoÊç zawinàç w liÊcie klonu i szczelnie oblepiç
glinà. Piec w piekarniku lub na ruszcie tak długo, a˝ glina wyschnie
i zacznie p´kaç. Sp´kanà glin´ i liÊcie klonu usunàç, porcje sandacza uło˝yç na półmisku i podawaç z dodatkami wg uznania.
ZUPA ANNY JAGIELLONKI NA SANDACZU
„Na Kuncu korytarza”
(woj. zachodniopomorskie)
Rosół rybny: 3 l zimnej wody, 2 głowy ryb słodkowodnych, 1 por
(cz´Êç zielona), 1 marchew (pokroiç wzdłu˝ na 4 cz´Êci), 1 cebula
(przekroiç na 4 cz´Êci), naç z 1 selera, 2 liÊcie laurowe, 4 ziarna ziela angielskiego.
1/2 l zakwasu z ˝ytniej màki, 500 g wieprzowych koÊci, włoszczyzna bez kapusty, cebula, listek laurowy, po 2-3 ziarenka angielskiego ziela i pieprzu, sól; 200 g twarogu, 2 surowe ˝ółtka, sól; szklanka
dobrej, kwaÊnej wiejskiej Êmietany, 2 ły˝ki tartego chrzanu; 200 g
kiełbasy, 4 jajka na twardo.
Z obranej włoszczyzny i umytych koÊci wieprzowych z dodatkiem
listka laurowego, ziarenek pieprzu i ziela ugotowaç wywar; pod koniec gotowania lekko osoliç.
Twaróg utrzeç z solà i ˝ółtkami na gładkà mas´, rozło˝yç na blasze, upiec w nagrzanym piekarniku, przestudziç, pokroiç w kostk´.
Ugotowany wywar przecedziç, do goràcego wlaç zakwas, gotowaç
na małym ogniu, dodajàc pokrojonà w plasterki kiełbas´. Âmietan´
dokładnie wymieszaç z tartym chrzanem, wlaç do zupy i mieszajàc
podgrzewaç (nie gotowaç). Przed podaniem zup´ wlaç do wazy, wło˝yç pokrojony w kostk´ ser i pokrojone jajka.
PARZYBRODA
Dwór myÊliwski Ustronie
(woj. wielkopolskie)
300 g koÊci wieprzowych, włoszczyzna, główka włoskiej kapusty
(ok. 600 g), 300 g ziemniaków, spora cebula, 1-2 zàbki czosnku, 100 g w´dzonego boczku, 100 g kiełbasy, ły˝eczka kminku, pół
ły˝eczki majeranku, sól, pieprz, szczypta cukru, 6 szklanek wody,
ły˝ka smalcu.
Włoszczyzn´ obraç umyç, wło˝yç do garnka dodaç wieprzowe koÊci, zalaç wodà, doprowadziç do wrzenia, a póêniej gotowaç na niewielkim ogniu. Obranà cebul´, boczek i kiełbas´ pokroiç w kostk´.
W rondlu stopiç smalec, wrzuciç boczek i kiełbas´, chwil´ sma˝yç,
dodaç cebul´, kminek i majeranek, wymieszaç, doprawiç do smaku
solà i pieprzem, skropiç 2-3 ły˝kami wywaru z włoszczyzny i koÊci,
dusiç pod przykryciem ok. 10 minut. Obrany czosnek przecisnàç
przez prask´ lub drobno usiekaç, dodaç do kiełbasy.
Umytà kapust´ pokroiç w grubà kostk´, wło˝yç do garnka zalaç
przecedzonym wywarem z włoszczyzny, gotowaç ok.10 minut. Dodaç obrane, pokrojone w kostk´ ziemniaki i uduszonà kiełbas´
z boczkiem, wymieszaç i gotowaç ok. 25 minut, doprawiç do smaku.
CałoÊç gotowaç ok. 2h na mały ogniu. Po ugotowaniu przecedziç.
Do przecedzonego rosołu dodaç: 4 marchewki pokrojone w Julienie, pół korzenia selera (julienie), 1 por biała cz´Êç (pokrojony
w drobne półksi´˝yce), 3 ogórki kwaszone (julienie), 1/2 kg cebuli
drobno posiekanej i przesma˝onej na maÊle.
Po ugotowaniu składników do mi´kkoÊci dodaç: 1 ły˝eczk´ gałki
muszkatołowej, sok z 1/2 cytryny, 1 szklanka soku z ogórków, sól
do smaku (z wyczuciem, bo ogórki kwaszone sà słone), pieprz Êwie˝o mielony.
Na koniec dodaç 1,5 kg fileta z sandacza ze skórà, dobrze oczyszczonego i gotowaç 10 minut. Po zdj´ciu z ognia dodaç p´czek drobno posiekanego kopru bez łodyg. (przepis na osiem porcji)
56
SMAK I TRADYCJA
Przepisy wybrała Hanna Szymanderska
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
56-57 potrawy:Smak i tradycja
7-09-10
5:42
Strona 57
LAUREACI NAGRODY „PERŁA 2010”
Potrawy z perłà
POL¢DWICZKI Z SUMA W LUBCZYKU i ROLADA Z SUMA
WARZYWAMI NADZIEWANA – „Smakowita WieÊ”, Renata Jaworska – woj. dolnoÊlàskie
●
KURA KUROPATWIANKA GOTOWANA, PODSMA˚ANA NA
MAÂLE – „Zagroda pod lipami”, Marek Konecki, woj. kujawsko-pomorskie
●
ZUPA SAŁACIANKA NA MAÂLANCE i SZULAKI Z KURKAMI W ZIOŁACH – Stowarzyszenie Malina, Lucyna Mietiółka, woj.
lubelskie.
●
BIAŁY BARSZCZ BABUNI i PIEROGI DOBRE Z SOSOEM
KRESOWYM – KGW Dzier˝ysław, Helena Wilk, Bogusława Nowak, Genowefa Kozdrowicka, woj. opolskie
●
WIEPRZEK FILOWANY – prosi´ nadziewane kaszà pieczonà
w warzywach – Gospodarstwo Agroturystyczne „Ranczo”, Krystyna i Krystian Kiełbasa, woj. Êlàskie
●
SANDACZ PIECZONY W GLINIE – Hotel Rydzewski, Katarzyna Rydzewska i Bo˝ena Grzegorczyk, woj. warmiƒsko-mazurskie
●
PARZYBRODA i ROLADKI WIEPRZOWE NA PLYNZACH –
Dwór myÊliwski Ustronie, Małgorzata Kempa i Maciej Barton, woj.
wielkopolskie
●
ZUPA KSI¢˚NEJ ANNY JAGIELLONKI NA SANDACZU –
„Na Kuncu korytarza”, Bolesław Sobolewski i Dariusz Majewski,
woj. zachodniopomorskie
●
BIGOS MYÂLIWSKI – Gospodarstwo Agroturystyczne
„Nad Bobrem” M.J. Stachurscy, woj. lubuskie
●
FERKASE (kura z rosołu z ry˝em w słodkim sosie) – Kaszubskie
Stowarzyszenie Agroturystyczne KoÊcierska Chata – woj. pomorskie
„Smaki regionów” – Dolny Âlàsk
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
Jury degustuje potrawy w Muzeum Etnograficznym w Toruniu
Wieprzek filowany – I nagroda w województwie Êlàskim
„Smaki Regionów” – Lidzbark Warmiƒski
SMAK I TRADYCJA
57
58 ksiazki:Smak i tradycja
6-09-10
17:25
Strona 58
NAGRODA HONOROWA
Klucz do Polskiej Spi˝arni
Woj. dolnoÊlàskie: Wydział Rozwoju Obszarów
Wiejskich Urz´du Marszałkowskiego Województwa DolnoÊlàskiego;
Woj. kujawsko-pomorskie: Laura Maciejewska;
Woj. lubelskie: Rafał Floras i Rafał Serej;
Woj. lubuskie: Jan Skałecki;
Woj. małopolskie: Lucyna Kmak;
Woj. mazowieckie – Maria Sudnik;
Woj. opolskie: Henryk Zamojski;
Woj. podkarpackie: Dariusz Surma;
Woj. podlaskie: Mirosław Lech;
Woj. pomorskie: Kazimierz Sumisławski;
Woj. Êlàskie: Pracownicy Wydziału Gospodarki
Urz´du Marszałkowskiego Województwa Âlàskiego;
Woj. Êwi´tokrzyskie: Teresa Wàsik;
Woj. wielkopolskie: Arkadiusz Błochowiak;
Woj. zachodniopomorskie: Jan Krawczuk
i Zdzisław Tararako.
Prekursorem tego wyró˝nienia była
honorowa „Perła”, przyznana przez Kapituł´ Konkursu po raz pierwszy w 2001
roku Grzegorzowi Russakowi, obecnie
Przewodniczàcemu
Rady
PIPRiL,
za działania na rzecz promocji polskiego
dziedzictwa kulinarnego w prowadzonym
przez niego Domu Polonii w Pułtusku.
W 2005 roku, na pi´ciolecie konkursu
„Nasze Kulinarne Dziedzictwo-Smaki regionów przyznaliÊmy pierwsze „Klucze
do polskiej Spi˝arni” i tak to si´ zacz´ło.
Ideà „Klucza” jest wyró˝nianie osób zasłu˝onych w promowaniu i wspieraniu
rozwoju produktów tradycyjnych w swoich regionach. A z okazji jubileuszowej, X edycji konkursu, chcemy
szczególnie uÊwietniç tak˝e wr´czanie
„Kluczy”. A oto tegoroczne nominacje:
SMACZNE KSIÑ˚KI
Lwów był symbolem inspirujàcej i pokojowej koegzystencji wielu narodów. W tym tyglu mieszały si´ obyczaje, kultura, tradycja
i – wreszcie – kuchnia. T´ ró˝norodnoÊç pokazuje Andrzej Fiedoruk w „KUCHNI
LWOWSKIEJ” (Zysk i S-ka). Ta smakowita
ksià˝ka to nie tylko przepisy. To historia pewnej rodziny, zapisana w kajecie z przepisami.
Losy paƒstwa Leƒków ze Lwowa mo˝na Êledziç od 1914 roku, kiedy to pojawił si´ pierwszy wpis. Kolejne zeszyty (datowane 1918,
1919, 1934 i 1938 oraz dwa bez dat) majà charakter zarówno kulinarny, jak i obyczajowy. Mówià te˝ o statusie finansowym rodziny. Znajdziemy tu przepis na rolad´ z mi´sa wołowego
czy szynk´ sma˝onà, ale te˝ na płatki owsiane jak mó˝d˝ek albo kotlety z ry˝u. Ksià˝ka starannie wydana, z pi´knymi zdj´ciami z archiwum
wydawnictwa, cieszy oko. Mapa Lwowa na wklejce pozwala w´drowaç
Êladami tego kulinarnego przewodnika.
Przez lata było wino w naszym kraju napojem pitym przez niewielu. Dost´p do dobrych
winnic i smakowitych win z ró˝nych zakàtków
Êwiata znacznie zwi´kszyły liczb´ amatorów
szlachetnego trunku. To oni powinni si´gnàç
po album kulinarny „WINO. Porady dla smakoszy” (ARKADY) Rolfa Kriesi i Petera
Osterwalder. Autorzy uczà trudnej sztuki picia, przechowywania i podawania wina.
Przedstawiajà najsłynniejsze winnice z Europy, obu Ameryk, Afryki i Australii. Prezentujà kilkadziesiàt gatunków win. Nie zapominajàc przy tym, ˝e smak
i aromat wina najlepiej podkreÊlajà dobrze dobrane potrawy.
58
Wegetariaƒskie jedzenie nie jest
nudne. Nawet ci, którzy jedzà mi´so
powinni od czasu do czas si´gnàç po
„KUCHNI¢ WEGETARIA¡SKÑ Z FANTAZJÑ” Cornelii Schinharl i Sebastiana Dickhaut’a (MUZA SA). Ksià˝ka jest
nadzwyczaj apetyczna. Sà tu sałatki, pieczywo, zupy, surówki, desery. Mo˝na komponowaç obiady i eleganckie
kolacje. Tort naleÊnikowy b´dzie smakował i dzieciom, i dorosłym.
A soczysty pudding orzechowy zje bez zmru˝enia oka najwi´kszy
mi´so˝erca. Warto te˝ zapoznaç si´ z „17 składnikami niezb´dnymi
dla wegetarianina” oraz z owocami i warzywami, ziarnami i pestkami, które warto stosowaç w ka˝dej kuchni.
Lepiej smakuje, przyjemniej jeÊç w kuchni czy jadalni, które majà odpowiednià kolorystyk´ – mebli, Êcian, dodatków…
„KOLOR WE WN¢TRZU. Poradnik projektanta” (ARKADY) pomo˝e odnaleêç
właÊciwe barwy, przyjazne dla oka i ˝ołàdka. Autor, Francesc Zamora Mola, „nie odkrywa Nowej Ziemi”, ale porzàdkuje,
podpowiada i doradza. Według niego ˝ółty
(niech´tnie stosowany w kuchni) nastraja
optymistycznie i pobudza apetyt. Wszystkie
odcienie czerwieni stwarzajà wra˝enie ciepła, zieleƒ wprowadza do kuchni uczucie Êwie˝oÊci, a niebieski chłodu. Zanim zabierzemy si´ za kolorystycznà rewolucje w naszej
kuchni, dokładnie przeczytajmy i obejrzyjmy poradnik.
GaKa
SMAK I TRADYCJA
Sierpieƒ / Wrzesieƒ 2010
01-02_55-56 okladki:Smak i tradycja
6-09-10
12:04
Strona 31
Agencja Rynku Rolnego
stanowiona w 1990 r. – w celu prowadzenia
polityki interwencyjnej na polskim rynku rolnym – Agencja Rynku Rolnego poczàtkowo
zajmowała si´ interwencyjnym skupem produktów
rolnych oraz artykułów spo˝ywczych, sprzeda˝à interwencyjnà, gromadziła rezerwy produktów rolnych oraz
ich przetworów, a tak˝e udzielała przedsi´biorcom
por´czeƒ dla kredytów zaciàganych na skup płodów
rolnych.
W miar´ rozwoju Agencji działania interwencyjne
były doskonalone, a ich skutecznoÊç zwi´kszana. Stopniowo poszerzano te˝ zakres stosowanych instrumentów oddziaływania na wewn´trzny rynek rolny.
Oprócz doraênego skupu i sprzeda˝y produktów rolnych wprowadzono dopłaty do przechowywania produktów, eksportu oraz pozwolenia na przywóz do
Polski i wywóz z kraju artykułów rolno-spo˝ywczych.
ARR została wyznaczona w 2001 r. do pełnienia
funkcji agencji płatniczej, po akcesji Polski do Unii
Europejskiej. Wymagało to wewn´trznej reorganizacji jej struktur oraz dostosowania metod funkcjonowania do wymogów akredytacyjnych. W konsekwencji
rozszerzano równie˝ zakres działaƒ interwencyjnych
oraz korygowano istniejàce rozwiàzania, dostosowujàc je do obowiàzujàcych we Wspólnocie.
W kwietniu 2004 r. Agencja Rynku Rolnego uzyskała bezwarunkowà akredytacj´ i status agencji płatniczej UE, której funkcj´ skutecznie pełni do dziÊ.
Dzi´ki akredytacji, potwierdzajàcej wypełnienie przez
ARR wymogów stawianych przez Komisj´ Europejskà unijnym agencjom płatniczym, 1 maja 2004 r.,
z dniem wstàpienia Polski do Unii Europejskiej,
Agencja mogła rozpoczàç wypłat´ Êrodków finansowych z tytułu realizacji mechanizmów obj´tych Wspólnà Politykà Rolnà (WPR).
Obecnie w ramach ustawowych kompetencji
Agencja Rynku Rolnego:
● Wypłaca Êrodki finansowe uczestnikom poszczególnych mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej i programów krajowych administrowanych przez ARR.
● Wydaje indywidualne rozstrzygni´cia skierowane
do beneficjentów tych mechanizmów.
U
Telefoniczny
Punkt Informacyjny ARR
22 661 72 72
● Prowadzi kontrole potwierdzajàce spełnienie
przez przedsi´biorców warunków uczestnictwa w mechanizmach, w tym prawa do otrzymania Êrodków
finansowych bàdê prawa do produkcji okreÊlonych
produktów, na potrzeby administrowanych mechanizmów, a tak˝e na potrzeby innych instytucji sektora
rolno-spo˝ywczego.
● Administruje Êrodkami finansowymi pochodzàcymi z funduszy UE, bud˝etu paƒstwa oraz Funduszy
Promocji produktów rolno-spo˝ywczych.
● Przekazuje Komisji Europejskiej informacje
dotyczàce realizowanych mechanizmów WPR.
● Informuje uczestników mechanizmów o decyzjach podj´tych na szczeblu Wspólnoty, dotyczàcych
administrowanych przez ARR instrumentów wsparcia
w ramach WPR oraz o warunkach udziału w poszczególnych mechanizmach.
● Gromadzi, analizuje, przetwarza i udost´pnia
informacje dotyczàce rynków produktów rolnych
i ˝ywnoÊciowych w Polsce i zagranicà oraz przygotowuje prognozy dotyczàce tych rynków.
● Uczestniczy w procesie decyzyjnym UE w zakresie realizowanych zadaƒ.
Agencja Rynku Rolnego swojà działalnoÊcià w zakresie wsparcia rynku rolno-spo˝ywczego obejmuje
ponad 20 grup towarowych, administrujàc ponad
50 instrumentami i mechanizmami wsparcia. W ramach zadaƒ ustawowych realizuje ponadto działania
zwiàzane z promocjà i informacjà dotyczàcà produktów rolno-spo˝ywczych, prowadzi szeroko zakrojone
analizy rynkowe i wspomaga polskich przedsi´biorców w dotarciu z ich produktami na rynki krajów
Agencja Rynku Rolnegotrzecich.
ARR spełnia wymagania normy Systemu Zarzàdzania JakoÊcià PN-EN ISO 9001:2009, na co
dowodu dostarczył audit certyfikujàcy przeprowadzony przez Polskie Centrum Badaƒ i Certyfikacji S.A. W 2009 roku Agencja otrzymała Certyfikat
Systemu Zarzàdzania JakoÊcià w zakresie administrowania mechanizmami WPR UE, mechanizmami
krajowymi oraz Funduszami Promocji.
01-02_55-56 okladki:Smak i tradycja
6-09-10
12:04
Strona 32
Dziedzictwo kulinarne w sektorze ˝ywnoÊci naturalnej wysokiej jakoÊci,
ochrona i promocja poprzez wspólny znak towarowy gwarancyjny
Pierwszy w Polsce system jakoÊciowy
dla produktów tradycyjnych
System jakoÊciowy „JakoÊç Tradycja” słu˝y wyró˝nianiu produktów ˝ywnoÊciowych
wysokiej jakoÊci z uwzgl´dnieniem produktów tradycyjnych
SYSTEM STAWIA NA:
JakoÊç produktu: do systemu sà przyjmowane wyłàcznie produkty wysokiej jakoÊci wynikajàcej z ich tradycyjnego charakteru, posiadajàce szczególnà jakoÊç i reputacj´. Znak JakoÊç Tradycja jest znakiem zarejestrowanym w Urz´dzie Patentowym z numerem Z-307821 i chroniony zgodnie z prawem własnoÊci
przemysłowej jako znak wspólny gwarancyjny.
Kontrol´ jakoÊci: producenci sà zobowiàzani do posiadania certyfikatu zgodnoÊci, potwierdzajàcego
wytwarzanie produktu zgodnie ze specyfikacjà.
OtwartoÊç systemu: do systemu mogà przystàpiç wszyscy rolnicy, producenci rolni, przetwórcy w kraju
i za granicà.
Jedynym kryterium przyj´cia do systemu produktu jest jego jakoÊç.
PrzejrzystoÊç i identyfikowalnoÊç produktu: u˝ywajàcy znaku producenci sà zobowiàzani do okreÊlenia cz´stotliwoÊci i zakresu kontroli oraz prowadzenia dokumentacji majàcej na celu zapewnienie pełnej
identyfikowalnoÊci produktu (traceability).
Uczestnicy systemu „JakoÊç Tradycja” mogà ubiegaç si´ o pomoc finansowà w ramach
Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013
In for ma cje: www.pro duk ty re gio nal ne.pl; izba@pro duk ty re gio nal ne.pl