Oprogramowanie otwarte w polskich organizacjach: ocena stopnia

Transkrypt

Krystyna Strzała
Tomasz Plata-Przechlewski
Oprogramowanie otwarte w polskich
organizacjach: ocena stopnia wykorzystania,
korzyści i kosztów
Kwidzyn 2005
Badanie zostało finansowane ze środków
Ministerstwa Edukacji i Nauki
Projekt nr. 1 H02B 001 26
(c) Krystyna Strzała, Tomasz Przechlewski, 2005
Rozpowszechnianie tekstu opracowania jest dozwolone na licencji
Creative Commons Uznanie autorstwa,
http://creativecommons.org/licenses/by/2.5/deed.pl
Publikacja złożona w systemie TEX/LATEX,
przy wykorzystaniu programów:
Emacs, pdftex oraz ghostscript.
Spis treści
Spis tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
Rozdział 1. Charakterystyka oprogramowania otwartego . .
1.1. Systemy IT w organizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Oprogramowanie otwarte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3. Obszary zastosowań oprogramowania otwartego . . . . . . . .
.
.
.
.
7
7
8
9
Rozdział 2. Opis badania, sposób losowania i charakterystyka próby
2.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Opis badania i sposób losowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Charakterystyka respondentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4. Wykorzystanie oprogramowania otwartego w przedsiębiorstwach
i jednostkach budżetowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
12
13
13
17
Rozdział 3. Czynniki determinujące wykorzystanie oprogramowania
otwartego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2. Ocena korzyści oprogramowania otwartego . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3. Bariery utrudniające wdrożenie oprogramowania otwartego . . . . . . .
3.4. Inne czynniki wpływające na wykorzystanie oprogramowania otwartego
22
22
24
26
30
Rozdział 4. Porównanie z innymi badaniami . . . . . . . . . . . . . . . .
35
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
39
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41
Dodatek A. Skrócony formularz ankiety . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Spis tabel
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
2.6
2.7
2.8
Wykorzystanie oprogramowania otwartego według sekcji EKD . . . . .
Badanie organizacje według sekcji EKD . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przeciętne wielkości zatrudnienia, zatrudnienia w dziale IT i liczby
komputerów w przedsiębiorstwach oraz jednostkach budżetowych . . . .
Przeciętne wielkości zatrudnienia, zatrudnienia w dziale IT i liczby
komputerów według wielkości organizacji . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wykorzystanie oprogramowania otwartego w organizacjach według typu
organizacji, jej wielkości i wytwarzania oprogramowania na własne
potrzeby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ogólna ocena wykorzystania oprogramowania otwartego według typu
organizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wykorzystanie oprogramowania otwartego w różnych obszarach
zastosowań w przedsiębiorstwach oraz jednostkach budżetowych . . . .
Wykorzystania oprogramowania otwartego w różnych obszarach
zastosowań według wielkości organizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
14
15
.
16
.
16
.
17
.
18
.
19
.
20
3.1
Ocena korzyści oprogramowania otwartego w organizacjach używających
i nie używających OS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Ocena korzyści oprogramowania otwartego w jednostach budżetowych
i przedsiębiorstwach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3 Ocena korzyści wykorzystania oprogramowania otwartego w dużych
i średnich organizacjach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4 Ocena barier związanych z implementacją oprogramowania otwartego
w organizacjach używających i nie używających oprogramowania otwartego
w jednostach budżetowych i przedsiębiorstwach . . . . . . . . . . . . . . .
w dużych i średnich organizacjach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7 Ocena innych czynników wpływających na wykorzystanie
oprogramowania otwartego w organizacjach używających i nie
używających oprogramowania otwartego . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
oprogramowania otwartego w jednostkach budżetowych i przedsiębiorstwach
oprogramowania otwartego w dużych i średnich organizacjach . . . . . . .
3.10 Ocena wykorzystania oprogramowania otwartego w organizacjach
podobnych do organizacji respondenta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25
26
27
28
29
30
32
32
33
33
Spis tabel
4.1
4.2
Wykorzystanie oprogramowania otwartego w wybranych krajach
europejskich i w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ocena wykorzystania oprogramowania otwartego w wybranych krajach
europejskich i w Polsce według obszarów zastosowań . . . . . . . . . . . .
4
36
37
Wprowadzenie
Oprogramowanie otwarte to nowy sposób tworzenia systemów informatycznych [12, 1, 14]. Wprawdzie w powszechnej opinii ta kategoria oprogramowania
funkcjonuje jako „oprogramowanie darmowe”, to jednak istotą oprogramowania otwartego (open source software, OS) jest przede wszystkim dostępność
kodu źródłowego, umożliwiająca wszystkim zainteresowanym modyfikowanie
i poprawianie oprogramowania [14, 21]. W tradycyjnym modelu tworzenia
oprogramowania prawo jego modyfikowania i udoskonalania jest zarezerwowane dla właściciela programu, a typowa licencja, na jakiej jest rozprowadzane
oprogramowanie komercyjne explicite zakazuje modyfikowania. Zezwolenie na
nieograniczoną dystrybucję i modyfikowanie, umożliwia tworzenie programów
w sposób zdecentralizowany przez zainteresowane strony. Taki sposób tworzenia programów jest alternatywą dla metod uznawanych dotąd przez inżynierię
oprogramowania za kanony sztuki.
Oprogramowanie otwarte stało się już przedmiotem badań i studiów, przy
czym większość z nich koncentruje się raczej na fenomenie jego tworzenia: motywacji twórców, koordynacji projektów itp. Stosunkowo mniejsza część jest związana z wykorzystaniem tej kategorii oprogramowania w przedsiębiorstwach,
przy czym większość z nich poprzestaje na pomiarze stopnia i zakresu użytkowania oprogramowania open source w podziale na różne branże i kategorie [4].
Brak jest natomiast badań, które starałyby się wyjaśnić przyczyny jego akceptowania bądź odrzucania przez organizacje.
W celu określenia stopnia wykorzystania oprogramowania otwartego w Polsce, korzyści z jego stosowania i barier utrudniających jego akceptację przeprowadzone zostało badanie ankietowe w polskich przedsiębiorstwach i instytucjach publicznych, samodzielnie eksploatujących zaawansowane systemy IT.
Przy czym jako kryterium „zaawansowania”, przyjęto obecność pracowników
odpowiedzialnych za utrzymanie systemów informatycznych (dział IT). Firmy
nie posiadające działu IT albo wykorzystują systemy IT w niewielkim stopniu
w swojej działalności (oprogramowanie biurowe, komputer PC) i/lub korzystają
ze wsparcia firmy zewnętrznej odnośnie planowania zakupów i eksploatacji tych
systemów. Do wygenerowania próby do badania wykorzystano utrzymywaną
przez Główny Urząd Statystyczny, Bazę Jednostek Statystycznych. W badaniu przeprowadzonym we wrześniu i październiku 2005 r. wzięło udział 994
respondentów. Podstawową formą zbierania danych była samodzielnie wypeł-
Wprowadzenie
6
niana przez respondentów ankieta elektroniczna, poprzedzona krótką ankietą
telefoniczną.
Rozdział 1 zawiera krótkie wprowadzenie w tematykę systemów IT w organizacji oraz przedstawia różne kategorie oprogramowania. Następnie zamieszczona jest zwięzła charakterystyka oprogramowania otwartego. Rozdział kończy
przedstawienie ważniejszych obszarów zastosowań oprogramowania otwartego
w organizacjach.
Opis badania, sposób losowania i charakterystyka próby zostały przedstawione w rodziale 2. Zaprezentowano w nim m.in. podstawowe statystyki, takie
jak: łączną liczbę zatrudnionych, łączne zatrudnienie w dziale IT oraz łączną
liczbę eksploatowanych komputerów. Następnie określono udziały firm używających i nie używających oprogramowania otwartego oraz sposób wykorzystania tego oprogramowania (stale w istotnych zastosowaniach, sporadycznie bądź
planują zastosowanie) w podziale na systemy: serwerowe, bazodanowe, webowe
oraz desktopowe.
W rozdziale 3 określono korzyści, koszty i bariery wynikające z wdrożenia
oprogramowania otwartego, stosując proste metody opisu statystycznego. Analizowany był wpływ czynników technologicznych, organizacyjnych i środowiskowych. Ostatni rozdział zawiera porównanie z wynikami podobnych badań przeprowadzonych w innych krajach. Opracowanie kończy krótkie podsumowanie.
Autorzy chcą podziękować panom: Adamowi Dawidziukowi, Marcinowi Sochackiemu, Maciejowi Głowackiemu i Ryszardowi Kubiakowi oraz wszystkim innym
osobom, które pomagały nam w trakcie realizacji badania.
Rozdział 1
Charakterystyka oprogramowania
otwartego
1.1. Systemy IT w organizacji
Istnieje ogromna różnorodność systemów informatycznych eksploatowanych
współcześnie w organizacji, różniących się stopniem technologicznego zaawansowania, wpływem na organizację, itd. Z technicznego punktu widzenia oprogramowanie to można zasadniczo podzielić na dwie kategorie [12]: oprogramowanie infrastrukturalne, a w jego ramach wyróżnić platformę systemową czyli
system operacyjny wraz z odpowiednim sprzętem (hardware) oraz oprogramowanie aplikacyjne o różnym stopniu istotności z punktu widzenia celów działania organizacji. Wybór platformy systemowej jest o tyle istotną decyzją, że
determinuje zwykle wybór sprzętu oraz w dużym stopniu ogranicza wybór dostępnych aplikacji. Oprogramowanie aplikacyjne z kolei zwykle ma architekturę
wielowarstwową, w której można wyróżnić aplikacje desktopowe, wykorzystywane i/lub obsługiwane przez użytkowników końcowych oraz aplikacje serwerowe
będące w gestii działu IT. Organizacja może eksploatować więcej niż jedną
platformę systemową, np. dla aplikacji serwerowych może to być architektura
typu RISC/Unix, podczas gdy platformą dla aplikacji desktopowych będzie
Intel/Windows [6].
Uwzględniając wpływ systemów IT na organizację Swanson proponuje
podział technologii informacyjnej na trzy kategorie, określane jako typ pierwszy,
drugi i trzeci [19]. Typ pierwszy to innowacje ograniczone wyłącznie do
działu IT firmy (np. aplikacje serwerowe). Typ drugi to innowacje związane
z rejestracją zdarzeń (systemy transakcyjne typu OLTP). Typ trzeci to systemy
zintegrowane z działalnością biznesową organizacji.
Inny podział proponują Kwan i West, którzy dzielą systemy informatyczne
z punktu widzenia ich istotności dla realizacji celów organizacji na 4 następujące
kategorie: strategiczne, krytyczne, wspierające oraz eksperymentalne [10]:
— strategiczne, zapewniają strategiczną przewagę firmy nad konkurentami (np.
systemy klasy ERP czy CRM).
Rozdział 1. Charakterystyka oprogramowania otwartego
8
— krytyczne, są niezbędne do realizacji celów organizacji. Awaria tych systemów skutkuje zmniejszeniem sprzedaży, utratą zysków i/lub wizerunku
firmy (np. systemy OLTP). Niezawodność jest kluczową cechą systemów
krytycznych, dlatego też ich eksploatacja wymaga niezbędnych i z reguły
znacznych nakładów.
— wspierające, usprawniające różne procesy wewnątrz organizacji. Przykładami są systemy biurowe czy programy komunikacyjne takie jak poczta
elektroniczna.
— eksperymentalne, systemy nieprodukcyjne, eksploatowane w celu wypróbowania nowych technologii i pomysłów.
Kwan i West wskazują, że tak kluczowe czynniki jak funkcjonalność systemu,
ryzyko i koszty mogą być różnie oceniane w organizacjach w zależności
od kategorii systemu. Przykładowo, w przypadku systemów strategicznych,
należy oczekiwać minimalizacji ryzyka a nie kosztów, dokładnie odwrotnie niż
w przypadku oprogramowania wspierającego.
1.2. Oprogramowanie otwarte
Ważnym aspektem oprogramowania jest sposób jego rozpowszechniania
oraz związane z tym uregulowania prawne i licencje [21]. Z tego punktu
widzenia oprogramowanie może być podzielone na dwie podstawowe kategorie:
oprogramowanie otwarte oraz oprogramowanie komercyjne.
Oprogramowanie otwarte to programy1 rozpowszechniane na licencji, która musi spełniać następujące warunki: swoboda rozpowszechniania programu,
dostępność kodu źródłowego2 oraz możliwość tworzenia dzieł pochodnych (tj.
zezwolenie wszystkim zainteresowanym na modyfikowanie i poprawianie programu). Istnieje wprawdzie wiele różnych licencji otwartych, jednak najczęściej
wykorzystywaną licencją tego typu jest General Public License, GNU (GPL).
Licencja GPL została opracowana przez Richarda M. Stallmana i jest propagowana przez założoną przez Stallmana Free Software Foundation.
1 Mówiąc ściśle, termin oprogramowanie otwarte (open source software) oznacza dwa
różne pojęcia. Po pierwsze oprogramowanie otwarte to gotowe systemy IT rozpowszechniane
na licencji otwartej. W drugim znaczeniu oprogramowanie otwarte to nowy sposób tworzenia
oprogramowania, w którym kładzie się nacisk na współpracę oraz jakość tworzonego
produktu. Powszechnym natomiast błędem było utożsamianie oprogramowania otwartego
z oprogramowaniem darmowym (freeware) oraz oprogramowaniem niczyim, tj. takim, które
nie posiada właściciela.
2 Kod źródłowy, to program zapisany w formacie, który jest zrozumiały dla programisty.
Program źródłowy nie może być wykonywany bezpośrednio przez maszynę, ale musi być
uprzednio zamieniony na kod wynikowy. Ponieważ modyfikacja programu wymaga dostępu
do kodu źródłowego, tradycyjnie stanowi on tajemnicę handlową dostawcy oprogramowania,
który udostępnia użytkownikom jedynie postać wynikową. W konsekwencji użytkownik nie
może dokonać nawet najmniejszej modyfikacji oprogramowania. Zwykle zresztą typowa
licencja komercyjna zakazuje tego typu praktyk.
9
Istotnym wymogiem nakładanym przez licencję GNU jest nakaz rozpowszechniania dzieł pochodnych wyłącznie na zasadach tejże licencji (wymóg
tzw. infekcji )3 . Taki zapis oznacza nie tylko, że każde udoskonalenie lub modyfikacja programu oryginalnego będzie rozpowszechniana na zasadach licencji
GPL ale także, że każdy program powstały z wykorzystaniem oprogramowania objętego licencją GNU musi być rozpowszechniany na tej licencji. Zmuszanie dostawców oprogramowania do licencjonowania programów wyłącznie
na licencji GPL w sposób oczywisty stanowi barierę hamującą wykorzystanie
systemów otwartych. Z tego powodu oprócz licencji GNU opracowanych zostało wiele mniej restrykcyjnych licencji. Do najpopularniejszych z nich należą:
LGPL (umożliwiająca wykorzystanie komponentów licencjonowanych zgodnie
z GPL bez konieczności dystrybucji gotowego produktu na tejże licencji), MIT
License (na której jest licencjonowany tak istotny komponent jak system X
Window) czy licencja BSD (przykładowo na licencji typu BSD rozpowszechniany jest serwer WWW Apache)4 .
1.3. Obszary zastosowań oprogramowania otwartego
Oprogramowanie wykorzystywane we współczesnej organizacji cechuje duża
różnorodność, co wynika z zastosowania systemów IT do wspomagania działalności organizacji w różnych aspektach. Z reguły większość organizacji wykorzystuje gotowe produkty zakupione od dostawców bądź integratorów. W przypadku większych firm, posiadających wykwalifikowanych pracowników w dziale
IT, część oprogramowania jest wytwarzana, integrowana lub adaptowana we
własnym zakresie. Oprogramowanie open source eksploatowane w organizacji
może być albo komponentem zintegrowanym z zakupioną aplikacją, np. Linux
jako platforma systemowa, albo może być adaptacją, przez pracowników działu IT lub przez firmę zewnętrzną, systemu/systemów open source na potrzeby
organizacji, np. adaptacja systemu zarządzania treścią na potrzeby organizacji.
Podstawą infrastruktury IT każdej organizacji jest system operacyjny,
którego zadaniem jest integracja i zarządzanie zasobami sprzętowymi oraz
oprogramowaniem. Ważniejsze zadania realizowane przez system operacyjny to
m.in. obsługa: plików i drukowania, komunikacji w sieci lokalnej oraz globalnej,
bezpieczeństwa, aplikacji i systemów działających w tzw. warstwie pośredniej
(przykładowo bazy danych, systemy ERP/CRM i inne). Pierwszym masowym
zastosowaniem Linuksa w działalności komercyjnej było właśnie wykorzystanie
tego systemu w charakterze platformy systemowej [4].
Bazy danych są jednym z kluczowych elementów infrastruktury IT każdego przedsiębiorstwa. Na licencji open source dostępnych jest kilka systemów
3
Termin „infekcja” w odniesieniu do tego wymogu pochodzi od E. S Raymonda [15].
Szerzej na temat oprogramowania otwartego traktują [21, 14, 1]. Ciekawe prace
w języku polskim to [2, 18].
4
10
zarządzania bazami danych. Do najczęściej wykorzystywanych należą: PostgreSQL, MySQL oraz Firebird. W wielu przypadkach system zarządzania bazami
danych jest zintegrowany z aplikacją biznesową wykorzystywaną w organizacji.
Aplikacja ta może wykorzystywać system komercyjny, ale może też być oparta
o aplikację open source i nie zawsze użytkownicy końcowi są świadomi tego
faktu. Współcześnie wielu dostawców dostarcza swoje produkty bazodanowe
dla różnych platform systemowo-sprzętowych.
Innym ważnym obszarem zastosowań IT są aplikacje webowe, przez które
rozumiemy narzędzia do tworzenia i zarządzania witrynami WWW oraz usługami udostępnianymi poprzez Sieć. Ten obszar zastosowań systemów IT jest
w dużym stopniu zdominowany przez systemy open source. Od lat Apache jest
najczęściej wykorzystywanym serwerem WWW, języki skryptowe Perl, PHP
czy Python należą do najczęściej stosowanych narzędzi do budowy serwisów
internetowych [13]. Ten segment oprogramowania obejmuje także Systemy Zarządzania Treścią (CMS, content management system), wspierające publikowanie dokumentów, pracę grupową i komunikację pomiędzy użytkownikami.
Narzędzia CMS są zwykle aplikacjami przygotowanymi w środowisku języków
PHP (PHP Nuke, ez-Publish), Python (Zope/Plone) czy Perl (Axkit), zintegrowane z system zarządzania bazami danych MySQL lub PostgreSQL.
Ostatnim ważnym obszarem zastosowań systemów IT w organizacji jest
oprogramowanie desktopowe, tj. programy wykorzystywane przez użytkowników końcowych w organizacji. Istnieje ogromna różnorodność aplikacji desktopowych, jednak większość użytkowników ogranicza się do posługiwania się
oprogramowaniem z następujących dwóch kategorii: programy biurowe (edytor,
arkusz kalkulacyjny, tworzenie prezentacji) oraz oprogramowanie komunikacyjne (przeglądarka internetowa, klient poczty elektronicznej oraz komunikator).
W przypadku tej kategorii oprogramowania ważne znaczenie, decydujące o jego
popularności, ma łatwość posługiwania się systemem. Współcześnie faktycznym
standardem aplikacji biurowych jest pakiet Office firmy Microsoft (Word, Excel
oraz PowerPoint), zaś w przypadku programów komunikacyjnych, programy
Internet Explorer oraz Outlook tejże firmy.
Biurowe oprogramowanie firmy Microsoft oparte jest na formatach dokumentów, które stanowią tajemnicę handlową firmy5 . Wymiana danych w niejawnych i nieudokumentowanych formatach jest trudna i stąd istotną barierą
w potencjalnej migracji od rozwiązań komercyjnych do oprogramowania open
source w przypadku oprogramowania biurowego jest utrudniona, czy wręcz niemożliwa wymiana danych w niekompatybilnych formatach. Dotyczy to zwłaszcza kontaktów ze światem zewnętrznym: urzędy, kontrahenci itp.
W przypadku oprogramowania komunikacyjnego, czynnik związany z niekompatybilnością formatów danych ma dużo mniej istotne znaczenie. Przeglądarki internetowe i programy pocztowe wymieniają dokumenty oparte na
5
A także narzędzie walki z konkurencją.
11
otwartych i powszechnie akceptowanych standardach6 . Zatem zamiana jednej
przeglądarki lub programu pocztowego na inną aplikację nie niesie żadnego
zagrożenia z punktu widzenia wymiany danych.
6 Innymi słowy w tej kategorii oprogramowania MS nie udało się zdominować rynku na
tyle, żeby próbować narzucić swoje zamknięte rozwiązania i w ten sposób usunąć konkurencję
z rynku.
Rozdział 2
Opis badania, sposób losowania
i charakterystyka próby
2.1. Wprowadzenie
W celu określenia zakresu wykorzystania oprogramowania otwartego w Polsce, korzyści z jego stosowania i barier utrudniających jego akceptację przeprowadzone zostało badanie ankietowe w polskich przedsiębiorstwach i instytucjach
publicznych, samodzielnie eksploatujących zaawansowane systemy IT 1 .
Należy zwrócić uwagę, że ocena stopnia i zakresu wykorzystywania oprogramowania open source dużo jest trudniejsza niż w przypadku oprogramowania
komercyjnego, gdyż oprogramowanie to może być swobodnie kopiowane, preinstalowane, dołączane bezpłatnie do innych produktów, czy też umieszczane
w publicznie dostępnych archiwach internetowych. W przypadku oprogramowania komercyjnego, sprzedane licencje są przynajmniej przybliżoną miarą stopnia jego wykorzystywania, a nabywcy tych licencji są źródłem obiektywnych
i szczegółowych danych.
Oprogramowanie otwarte stało się już przedmiotem licznych badań i studiów, przy czym większość z nich koncentruje się raczej na fenomenie tworzenia tego oprogramowania: motywacji twórców, koordynacji projektów itp. Być
może wspomniane wyżej trudności metodologiczne spowodowały, że niewiele
jest badań dotyczących: wykorzystania oprogramowania otwartego, określenia
przyczyn jego akceptowania bądź odrzucania przez organizacje. Według wiedzy
autorów, niniejsze badanie jest pierwszym tego typu badaniem oprogramowania
otwartego w Polsce. Inspirowane jest ono i częściowo wzorowane na znanym badaniu wykorzystania oprogramowania open source przeprowadzonym w trzech
krajach europejskich [4].
1 Jako kryterium „zaawansowania”, przyjęto obecność pracowników odpowiedzialnych za
utrzymanie systemów informatycznych (dział IT). Firmy nie posiadające działu IT w swojej
działalności albo wykorzystują systemy IT w niewielkim stopniu (oprogramowanie biurowe,
komputer PC) i/lub korzystają ze wsparcia firmy zewnętrznej odnośnie planowania zakupów
i eksploatacji tych systemów.
13
2.2. Opis badania i sposób losowania
Ze względu na brak rejestrów odpowiadających populacji badania zdefiniowanej w punkcie 2.1, przyjęto, że firmy małe (jako kryterium przyjęto zatrudnienie ogółem mniejsze niż 50 pracowników) zostaną wyłączone z uwagi
na to, że w większości wykorzystanie systemów IT jest w nich niewielkie lub
systemy te są eksploatowane przez firmy zewnętrzne. Dodatkowo wykluczono
przedsiębiorstwa z tych branż, które charakteryzują się niskim wykorzystaniem
technologii IT, tj.: pominięto sekcje A–C (rolnictwo, rybactwo i górnictwo) oraz
sekcję P klasyfikacji EKD. W świetle wyników badania pilotażowego pominięto
kilka dodatkowych branż cechujących się niskim wykorzystaniem systemów IT,
a mianowicie w sekcji N losowane były tylko podmioty z klasy 85.11 (szpitale),
w sekcji M losowano wyłącznie podmioty z grupy 80.2 (szkolnictwo wyższe),
zaś w sekcji L pominięto grupę 75.3 (ubezpieczenie społeczne).
Do wygenerowania próby do badania wykorzystano jako operat utrzymywaną przez Główny Urząd Statystyczny, Bazę Jednostek Statystycznych (BJS)2 .
Badanie pilotażowe przeprowadzono w dniach 19–24 września 2005, a badanie zasadnicze 1–10 października 2005. Podstawową formą zbierania danych
była samodzielnie wypełniana przez respondentów ankieta elektroniczna, poprzedzona krótką ankietą telefoniczną. W części „telefonicznej” ankieterzy zadawali respondentowi jedno pytanie: czy firma używa bądź nie używa oprogramowania otwartego, a następnie proponowali wzięcie udziału w badaniu,
poprzez wypełnienie ankiety umieszczonej na serwerze WWW pod adresem
bwo.kwidzyn.edu.pl (skrócony formularz ankiety znajduje się w załączniku A). Proponowano wzięcie udziału zarówno respondentom używającym, jak
i nie używającym oprogramowania otwartego. Aby możliwa była identyfikacja
respondenta, był on proszony o podanie adresu poczty elektronicznej, z tym,
że celem zwiększenia zainteresowania udziałem w badaniu dopuszczono także
możliwość anonimowego wypełnienia ankiety. Wielu respondentów z tej możliwości skorzystało.
2.3. Charakterystyka respondentów
W badaniu telefonicznym skontaktowano się z 994 respondentami. Zgodnie
z przewidywaniami wiele firm nie posiada działu IT i samodzielnie nie zarządza
systemami informacyjnymi (391 organizacje). Większość niezarządzających
2 BJS to wykaz wszystkich podmiotów jakie są zarejestrowane w bazie Regon, o podobnym jak Regon zakresie cech. W przeciwieństwie do rejestru Regon, którego zawartość
jest w dużym stopniu nieaktualna, BJS jest aktualizowany na bieżąco m.in. w oparciu o informacje z prowadzonych badań, z rozpoznania jednostek w terenie oraz z innych źródeł
administracyjnych. Jest to wykaz, w oparciu o który wyznacza się obowiązki statystyczne
dla podmiotów i stanowi dla GUS operat do badań reprezentacyjnych.
14
technologią IT organizacji to firmy średnie (356 organizacji, tj. 46,4%);
w grupie dużych firm tylko 15,5% (35 organizacji) deklarowało, że nie
posiada działu IT. Pomijając tę kategorię organizacji, okazuje się, że 336
respondentów (tj. 60,8%) deklaruje, że wykorzystuje oprogramowanie open
source, podczas gdy 217 (39,2%), że takiego oprogramowania nie wykorzystuje
(50 respondentów odmówiło udziału w badaniu). Zestawienie w podziale na
sekcje EKD przedstawia tabela 2.1.
Sekcja
EKD
Nie używa
N
%
Używa
N
%
Razem
N
%
Przetwórstwo przemysłowe (D)
Wytwarzanie/zaopatrywanie (E)
Budownictwo (F)
Hotele i restauracje (H)
Handel hurtowy i detaliczny (G)
Transport, łączność (I)
Pośrednictwo finansowe (J)
Informatyka, Badania i Rozwój (K)
Administracja (L)
Edukacja (M)
Ochrona zdrowia (N)
Pozostałe
105
6
15
32
2
10
4
23
14
1
5
0
43,6
27,3
51,7
42,7
40,0
37,0
28,6
52,3
22,6
9,1
25,0
0,0
136
16
14
43
3
17
10
21
48
10
15
3
56,5
72,7
48,3
57,3
60,0
63,0
71,4
47,7
77,4
90,9
75,0
100,0
241
22
29
75
5
27
14
44
62
11
20
3
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
Ogółem
217
39,20
336
60,8
553
100,0
Tabela 2.1. Wykorzystanie oprogramowania otwartego według sekcji EKD
Kompletne ankiety otrzymano z 216 przedsiębiorstw i jednostek budżetowych (drugi etap badania – samodzielne wypełnianie ankiet). W próbie znalazło
się 167 jednostek (77,3%) z sekcji D–K oraz O–P klasyfikacji EKD3 oraz 49
jednostek (22,7%) z sekcji L–N klasyfikacji EKD4 Rozkład jednostek z próby
według sekcji EKD zestawiono w tabeli 2.2.
Biorąc pod uwagę łączną liczbę zatrudnionych w organizacji, 135 (63,1%)
jednostek to organizacje średnie (tj. zatrudniające od 50 do 249 zatrudnionych),
natomiast 79 (36,9%) to jednostki duże, tj. zatrudniające więcej niż 249
pracowników. Zdecydowana większość organizacji zatrudnia w dziale IT od 1
do 3 pracowników (79,0%). Od 4 do 9 pracowników zatrudnionych w dziale IT
deklaruje 12,6% organizacji. W pozostałych organizacjach (8,4%) zatrudnienie
w dziale IT wynosi 10 pracowników lub więcej. Stosunkowo niskie zatrudnienie
w dziale IT znajduje odbicie w odpowiedzi na pytanie czy firma wytwarza
3
4
Dalej jednostki z tej grupy są określane jako Przedsiębiorstwa.
Dalej jednostki z tej grupy są określane jako Budżet.
15
Sekcja EKD
Przetwórstwo przemysłowe (D)
Wytwarzanie/zaopatrywanie w energię, gaz i wodę (E)
Budownictwo (F)
Handel hurtowy i detaliczny (G)
Transport, łączność (I)
Pośrednictwo finansowe (J)
Informatyka, Badania i Rozwój (K)
Administracja (L)
Edukacja (M)
Ochrona zdrowia (N)
Pozostałe
Ogółem
Liczba
Procent
76
13
12
24
8
13
16
30
8
11
5
216
35,2
6,0
5,6
11,1
3,7
6,0
7,4
13,9
3,7
5,1
2,3
100,0
Tabela 2.2. Badanie organizacje według sekcji EKD
we własnym zakresie i na własne potrzeby oprogramowanie. Mniej niż 1/3 firm
(32,4%) deklaruje, że samodzielnie tworzy oprogramowanie, podczas gdy 67,6%
oprogramowania tego nie tworzy. Kolejną charakterystyką badanych organizacji
jest łączna liczba eksploatowanych komputerów: 43,5% deklaruje, że system IT
w firmie składa się z mniej niż 50 komputerów, następne 46,3% eksploatuje od
50 do 249 komputerów i wreszcie 10,3% respondentów deklaruje, że eksploatuje
ponad 250 komputerów. Tabela 2.3 przedstawia wartości średnie zatrudnienia
ogółem, zatrudnienia w dziale IT oraz łącznej liczby komputerów dla wszystkich
badanych jednostek oraz w podziale na Przedsiębiorstwa i Budżet.
Zgodnie z oczekiwaniami wszystkie rozkłady cechuje duża skośność, o czym
świadczy znaczna różnica między wartością średniej a wartością mediany.
W przypadku jednostek budżetowych kilka dużych instytucji zawyżyło wartości
średnie, dlatego lepszą miarą do porównań jest mediana. Patrząc na wartość
tej ostatniej miary można powiedzieć, że jednostki z grupy przedsiębiorstw
zatrudniają przeciętnie więcej pracowników, ale z kolei ich systemy IT składają
się z mniejszej liczby komputerów (50). W rezultacie wartość wskaźnika liczba
komputerów/liczba pracowników w firmie wynosi w przypadku budżetu 0,64,
a w przypadku przemysłu tylko 0,25. Jeżeli chodzi o przeciętne zatrudnienie
w dziale IT, to w przypadku obu wyróżnionych grup mediana jest równa 2.
Tabela 2.4 przedstawia wartości średnie zatrudnienia ogółem, zatrudnienia
w dziale IT oraz łączną liczbę komputerów dla wszystkich badanych jednostek
oraz w podziale na przedsiębiorstwa średnie i duże.
Za wyjątkiem zatrudnienia (co jest oczywiste) wszystkie rozkłady cechuje
duża skośność, o czym świadczy znaczna różnica między wartością średniej
a wartością mediany. Zwraca uwagę niewielkie zatrudnienie w działach IT:
Miara
16
Zatrudnienie
Zatr. IT
L. komputerów
Średnia
Odchylenie standardowe
Mediana
447,4694
798,2430
110,0000
6,0816
10,78934
2,0000
308,5102
798,9797
70,0000
Przedsiębiorstwa N = 165
Średnia
Mediana
333,0970
471,3582
200,0000
4,2455
17,6227
2,0000
99,8303
204,4874
50,0000
Ogółem N = 214
Średnia
Mediana
359,2850
563,0096
183,5000
4,6659
16,3079
2,0000
147,6121
428,6928
50,0000
Budżet N = 49
Tabela 2.3. Przeciętne wielkości zatrudnienia, zatrudnienia w dziale IT i liczby
komputerów w przedsiębiorstwach oraz jednostkach budżetowych
Miara
Zatrudnienie
Zatr. IT
L. komputerów
Organizacje średnie N = 135
Średnia
Mediana
114,4074
61,3114
100,0000
2,0778
2,2014
1,0000
52,7926
47,4650
40,0000
Organizacje duże N = 79
Średnia
Mediana
777,7468
760,2631
500,0000
9,1923
26,3547
2,0000
309,6456
675,1527
100,0000
Ogółem N=214
Średnia
Mediana
359,2850
563,0096
183,5000
4,6831
16,3444
2,0000
147,6121
428,6928
50,0000
Tabela 2.4. Przeciętne wielkości zatrudnienia, zatrudnienia w dziale IT i liczby
komputerów według wielkości organizacji
przedsiębiorstwa średnie zatrudniają przeciętnie 2,1 pracownika w tym dziale (mediana 1,0, tj. w połowie przedsiębiorstw dział ten składa się z jednego
pracownika). Zatrudnienie w dziale IT dużych przedsiębiorstw wynosi odpowiednio 9,2 (ale znowu w połowie firm jest ono nie większe niż 2 pracowników).
17
W rezultacie w firmach średnich jeden pracownik działu IT przypada na ponad
50 zatrudnionych; w dużych firmach ten wskaźnik rośnie do prawie 90 osób
na jednego pracownika IT. Systemy IT firm średnich składają się przeciętnie
z 52,8 komputerów, a firm dużych z 309,6.
2.4. Wykorzystanie oprogramowania otwartego
w przedsiębiorstwach i jednostkach budżetowych
W tej części badania respondenci określili m.in. sposób wykorzystania oprogramowania otwartego (stale w istotnych zastosowaniach, sporadycznie bądź
planują zastosowanie) w podziale na systemy: serwerowe, bazodanowe, webowe
oraz desktopowe. Wykorzystanie oprogramowania otwartego w organizacjach
oszacowano analizując odpowiedzi 216 respondentów z drugiego etapu badania. Większość respondentów, bo 178 jednostek zadeklarowało, że wykorzystuje
oprogramowanie otwarte (82,4%) a 38 respondentów nie wykorzystuje (17,6%)5 .
Tabela 2.5 przedstawia udziały organizacji wykorzystujących bądź nie wykorzystujących oprogramowanie otwarte w podziale na przedsiębiorstwa/jednostki
budżetowe, średnie/duże organizacje oraz organizacje wytwarzające/nie wytwarzające oprogramowania na własne potrzeby.
Kategoria
organizacji
Nie używa
N
%
Używa
N
%
Średnie
Duże
23
15
17,0
19,0
112
64
Budżet
Przedsiębiorstwa
5
33
10,2
19,8
Tworzy oprogr.
Nie tworzy oprogr.
9
29
12,9
19,9
Razem
N
%
83,0
81,0
135
79
100,0
100,0
44
134
89,8
80,2
49
167
100,0
100,0
61
117
87,1
80,1
70
146
100,0
100,0
Tabela 2.5. Wykorzystanie oprogramowania otwartego w organizacjach według typu
organizacji, jej wielkości i wytwarzania oprogramowania na własne potrzeby
Wyniki odpowiedzi na pytanie o ocenę znaczenia oprogramowania otwartego
w infrastrukturze IT organizacji przedstawia tabela 2.6.
Udział organizacji deklarujących znaczenie oprogramowania otwartego jako
wysokie i bardzo wysokie wyniósł 48,2%, w tym 55,1% w grupie jednostek
budżetowych oraz mniej, bo 46,1% w grupie przedsiębiorstw. Także odsetek
5 Wyniki te wskazują na obciążenie próby wynikające z większej liczby odmów
w przypadku użytkowników, którzy nie używają oprogramowania otwartego.
18
Ocena
OS
Budżet
N
%
Bardzo niskie/nie używa
Niskie
Ani wysokie/ani niskie
Wysokie
Bardzo wysokie
Ogółem
5
2
15
20
7
49
10,2
4,1
30,6
40,8
14,3
100,0
Przedsięb.
N
%
38
17
35
48
29
167
22,8
10,2
21,0
28,7
17,4
100,0
Ogółem
N
%
43
19
50
68
36
216
19,9
8,8
23,1
31,5
16,7
100,0
Tabela 2.6. Ogólna ocena wykorzystania oprogramowania otwartego według typu
organizacji
jednostek nie używających oprogramowania otwartego lub oceniających znaczenie tego oprogramowania jako bardzo niskie jest mniejszy wśród jednostek
budżetowych (10,2% wobec 22,8%). Wyniki te w pewnym sensie przeczą obiegowej opinii o dominacji oprogramowania zamkniętego w polskiej administracji
i sektorze publicznym6 . Zaobserwowano także – co wydaje się naturalne – różnicę na korzyść wykorzystania oprogramowania otwartego w grupie organizacji,
której pracownicy deklarują tworzenie oprogramowania na własne potrzeby.
Analiza wykorzystania oprogramowania open source w podziale na firmy duże
i średnie pokazała z kolei zbliżony poziom jego wykorzystania.
Stopień wykorzystania oprogramowania otwartego w kluczowych obszarach
zastosowań: serwery, systemy bazodanowe, systemy webowe oraz aplikacje desktopowe respondenci określili poprzez wskazanie jednego z wariantów: używamy stale w istotnych zastosowaniach, używamy sporadycznie w mniej istotnych
zastosowaniach, planujemy zacząć wykorzystywać w istotnych zastosowaniach,
nie wykorzystujemy i nie planujemy wykorzystywać. Wyniki w rozbiciu na organizacje duże/średnie oraz jednostki budżetowe/przedsiębiorstwa zestawiono
w tabelach 2.7 oraz 2.87 .
Dane przedstawione w tabelach 2.7 oraz 2.8 potwierdzają wysokie znaczenie oprogramowania otwartego w polskich organizacjach. W szczególności
wykorzystanie oprogramowania otwartego w zastosowaniach serwerowych stale
oraz sporadycznie deklaruje łącznie ponad 85% jednostek budżetowych oraz ponad 70% przedsiębiorstw. Najniższy odsetek używających występuje w grupie
przedsiębiorstw w kategorii systemów bazodanowych (33,6%) i systemów we6 Interpretacja tego faktu wymaga jednak dużej ostrożności. Przykładowo, wniosek,
że polskie organizacje używają oprogramowania otwartego w systemach o strategicznym
znaczeniu dla firmy, wydaje się jednak zbyt pochopny. Wydaje się, że ogólne znaczenie
systemów IT w polskich organizacjach nie jest zbyt duże, o czym świadczy dość niskie
zatrudnienie w działach IT.
7 Odpowiedzi na to pytanie – co jest zrozumiałe – udzielały tylko te organizacje, które
wykorzystują oprogramowanie otwarte, tj. 178 przedsiębiorstw i instytucji.
19
Ocena
OS
Budżet
N
%
Przedsięb.
N
%
Ogółem
N
%
106
28
17
27
178
59,6%
15,7%
9,6%
15,2%
100,0%
70
39
22
47
178
39,3%
21,9%
12,4%
26,4%
100,0%
70
33
24
51
178
39,3%
18,5%
13,5%
28,7%
100,0%
70
81
7
20
178
39,3%
45,5%
3,9%
11,2%
100,0%
Zastosowania serwerowe
Stale w istotnych
Sporadycznie
Planujemy
Nie używamy
Ogółem
27
11
4
2
44
61,4%
25,0%
9,1%
4,5%
100,0%
79
17
13
25
134
59,0%
12,7%
9,7%
18,7%
100,0%
Zastosowania bazodanowe
Stale w istotnych
Sporadycznie
Planujemy
Nie używamy
Ogółem
25
10
4
5
44
56,8%
22,7%
9,1%
11,4%
100,0%
45
29
18
42
134
33,6%
21,6%
13,4%
31,3%
100,0%
Zastosowania webowe
Stale w istotnych
Sporadycznie
Planujemy
Nie używamy
Ogółem
21
8
4
11
44
47,7%
18,2%
9,1%
25,0%
100,0%
49
25
20
40
134
36,6%
18,7%
14,9%
29,9%
100,0%
Zastosowania desktopowe
Stale w istotnych
Sporadycznie
Planujemy
Nie używamy
Ogółem
18
21
2
3
44
40,9%
47,7%
4,5%
6,8%
100,0%
52
60
5
17
134
38,8%
44,8%
3,7%
12,7%
100,0%
Tabela 2.7. Wykorzystanie oprogramowania otwartego w różnych obszarach zastosowań w przedsiębiorstwach oraz jednostkach budżetowych
bowych (36,6%). Odpowiedzi na to pytanie potwierdzają większą popularność
oprogramowania otwartego w jednostkach budżetowych: we wszystkich kategoriach – za wyjątkiem aplikacji desktopowych (gdzie jest zbliżony) – udział
respondentów z grupy jednostek budżetowych deklarujących wykorzystanie danej kategorii oprogramowania jest wyższy.
Dziwić może niskie (najniższe) wykorzystanie aplikacji webowych w grupie
przedsiębiorstw. Naszym zdaniem nie oznacza to, że w tym obszarze zastosowań
w polskich przedsiębiorstwach większą popularnością cieszą się aplikacje komer-
20
Ocena
OS
Średnie
N
Duże
%
N
Ogółem
%
N
%
54,7%
20,3%
9,4%
15,6%
100,0%
105
28
16
27
176
59,7%
15,9%
9,1%
15,3%
100,0%
70
39
21
46
176
39,8%
22,2%
11,9%
26,1%
100,0%
70
33
24
51
176
39,8%
18,8%
12,5%
29,0%
100,0%
70
80
7
19
176
39,8%
45,5%
4,0%
10,8%
100,0%
Zastosowania serwerowe
Stale w istotnych
Sporadycznie
Planujemy
Nie używamy
Ogółem
70
15
10
17
112
62,5%
13,4%
8,9%
15,2%
100,0%
35
13
6
10
64
Zastosowania bazodanowe
Stale w istotnych
Sporadycznie
Planujemy
Nie używamy
Ogółem
48
19
15
30
112
42,9%
17,0%
13,4%
26,8%
100,0%
22
20
6
16
64
34,4%
31,3%
9,4%
25,0%
100,0%
Zastosowania webowe
Stale w istotnych
Sporadycznie
Planujemy
Nie używamy
Ogółem
42
19
20
31
112
37,5%
17,0%
17,9%
27,7%
100,0%
28
14
2
20
64
43,8%
21,9%
3,1%
31,3%
100,0%
Zastosowania desktopowe
Stale w istotnych
Sporadycznie
Planujemy
Nie używamy
Ogółem
49
46
5
12
112
43,8%
41,1%
4,5%
10,7%
100,0%
21
34
2
7
64
32,8%
53,1%
3,1%
10,9%
100,0%
Tabela 2.8. Wykorzystania oprogramowania otwartego w różnych obszarach zastosowań według wielkości organizacji
cyjne, ale raczej jest dowodem na to, że wiele polskich organizacji nie eksploatuje tego typu systemów, co wynika z wciąż niskiego wykorzystania Internetu
w polskich firmach8 . Na uwagę zasługuje także duże wykorzystanie aplikacji
desktopowych: zarówno wśród jednostek budżetowych, jak i przedsiębiorstw
wynosi ono prawie 90% (łączne w istotnych zastosowaniach i sporadycznie).
8 Przykładowo w badaniu Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych
przeprowadzonym przez GUS [8] okazało się, że tylko odpowiednio 6% średnich i 8% dużych
przedsiębiorstw dokonuje zakupów on-line.
21
Z danych przedstawionych w tabeli 2.8 wynika, że wykorzystanie oprogramowania otwartego w badanych obszarach zastosowań zależy także od wielkości
organizacji. Wykorzystanie oprogramowania otwartego stale w istotnych zastosowaniach jest wyższe w przedsiębiorstwach średnich w porównaniu do organizacji dużych. Łączne wykorzystanie w istotnych zastosowaniach oraz sporadycznie jest w obu grupach przedsiębiorstw zbliżone i wynosi odpowiednio około
75% dla systemów serwerowych oraz 60% dla systemów bazodanowych. Wydaje
się to kolejnym potwierdzeniem, że w polskich firmach oprogramowanie open
source nie jest używane w zastosowaniach strategicznych czy krytycznych9 .
Organizacje średnie, które z definicji rzadziej takich aplikacji używają oceniają
wtedy wyżej oprogramowanie otwarte; z kolei wykorzystanie tegoż oprogramowania w zastosowaniach wspierających i eksperymentalnych jest powszechne,
o czym świadczą wysokie udziały w obu grupach. Ponadto można zaobserwować wysoki udział wykorzystania aplikacji desktopowych (około 80% jednostek
z obu grup deklaruje, że korzysta w istotnych zastosowaniach bądź sporadycznie). Wreszcie uwagę zwraca większy udział organizacji dużych deklarujących
wykorzystanie oprogramowania otwartego w zastosowaniach webowych10 .
Respondenci byli także proszeni o określenie jakich aplikacji używają w poszczególnych obszarach zastosowań. W grupie zastosowań serwerowych podano
praktycznie wszystkie bardziej popularne dystrybucje systemu Linux (RedHat,
Debian, Slackware, PLD Linux, Gentoo, Suse, Mandrake i Knoppix); wielu
respondentów używa także systemu BSD (Open BSD i Free BSD). W grupie
aplikacji bazodanowych wskazywane były trzy aplikacje: PostgreSQL, MySQL
oraz Firebird/InterBase. W grupie aplikacji webowych respondenci wskazywali najczęściej dwa systemy: Apache, PHP oraz dużo rzadziej: Python, Perl,
Tomcat, Zope, Plone i egroupware. Wreszcie w grupie aplikacji desktopowych
najczęściej wymieniano: Mozilla/Firefox, OpenOffice oraz Thunderbird.
Ponieważ wielu respondentów nie podało odpowiedzi na to pytanie11 ,
uzyskane udziały są mało wiarygodne z uwagi na odpowiadające im małe
liczebności i nie będziemy ich podawać.
9 W znaczeniu używanym w klasyfikacji oprogramowania zaproponowanym przez Kwana
i Westa, por. punkt 1.1.
10 Co wydaje się potwierdzać tezę, że niskie wykorzystanie oprogramowania otwartego
w tej kategorii wynika z wciąż niskiego wykorzystania Internetu w polskich organizacjach.
11 Aby skrócić czas potrzebny do wypełnienia ankiety i w ten sposób zachęcić
respondentów do wzięcia udziału w badaniu, ta część ankiety była opcjonalna.
Rozdział 3
Czynniki determinujące wykorzystanie
oprogramowania otwartego
3.1. Wprowadzenie
Badanie miało także na celu określenie korzyści i kosztów wynikających
ze stosowania oprogramowania otwartego oraz barier utrudniających jego
wdrożenie. Wiele analiz wykorzystania oprogramowania open source ogranicza
się do znalezienia zależności pomiędzy różnymi cechami tego oprogramowania
a stopniem jego wykorzystania [4], tymczasem sukces wdrożenia systemu IT
nie jest wyłącznie związany z charakterystykami wdrażanego oprogramowania,
ale także jest zdeterminowany wieloma innymi czynnikami, w tym czynnikami
organizacyjnymi i wpływem środowiska, w którym działa organizacja.
Wcześniejsze badania wskazują na trzy rodzaje korzyści związanych z wykorzystaniem oprogramowania otwartego, mianowicie: niższe koszty eksploatacji,
wyższa jakość, niezawodność i bezpieczeństwo oraz większa liczba dostępnych
aplikacji będąca rezultatem dostępności kodu źródłowego [11].
W badaniach tych podstawową korzyścią wynikającą ze stosowania oprogramowania otwartego i głównym czynnikiem determinującym jego wybór przez
użytkowników są niższe koszty eksploatacji systemów IT [6]. Wprawdzie szacowanie kosztów w przypadku oprogramowania nie jest sprawą prostą1 i oczywiście na koszty eksploatacji nie składa się tylko opłata licencyjna, ale także,
np. koszty instalacji, integracji, zarządzania, sprzętu, szkoleń itp.2 , tym niemniej można wskazać liczne obszary ewidentnych oszczędności wynikających
z wykorzystania oprogramowania open source.
Przede wszystkim zastosowanie systemów open source może przynieść
oszczędności wynikające z możliwości wykorzystania starszego, tańszego sprzętu. Ponadto polityka licencyjna firm komercyjnych zmusza użytkowników do
1 Większość nawet dużych firm nie stosuje żadnych formalnych metod liczenia kosztów
ani zwrotu z inwestycji, wychodząc z założenia, że metody używane w tego typu analizach
są zbyt kosztowne i kłopotliwe w porównaniu do uzyskanych rezultatów [11].
2 Pojęcie całkowitych kosztów użytkowania (TCO, Total Cost of Ownership), zgodnie
z tym co sugeruje nazwa, obejmuje wszystkie koszty związane z eksploatacją systemów IT
w organizacji.
Rozdział 3. Czynniki determinujące wykorzystanie. . .
23
nieustannych wydatków na – w wielu wypadkach zbędne – aktualizacje (upgrade). Komercyjni dostawcy oprogramowania co kilka lat oferują nową „lepszą”
wersję swojego produktu, jednocześnie wycofując z oferty wersję poprzednią3 .
W tej sytuacji, jeżeli użytkownik chce, przykładowo dokupić licencje
na dodatkowe kopie oprogramowania, to nie może już nabyć tej wersji,
którą posiada tylko „lepszą”. Kłopot z tego wynikający jest taki, że jeżeli
jednocześnie nie dokona aktualizacji starych licencji, to będzie zmuszony
eksploatować dwie różne wersje programu, co zwykle jest źródłem kłopotów
i dodatkowych kosztów. Użytkownik ma zatem do wyboru: albo oszczędzić na
aktualizacji i ponieść wyższe koszty eksploatacji heterogenicznej infrastruktury,
albo kupić aktualizację oprogramowania. W wielu przypadkach nowa wersja
wymaga zakupu nowego sprzętu, co dodatkowo zwiększa koszty całej operacji.
W przypadku oprogramowania open source ten efekt nie występuje.
We współczesnej firmie, której pracownicy korzystają z tysięcy różnych aplikacji, niezbędne jest zagwarantowanie aby wykorzystywane oprogramowanie
komercyjne było legalne. Wiele firm z obawy przed konsekwencjami prawno-finansowymi stosuje w związku z tym tzw. audyt oprogramowania, zwany także
zarządzaniem licencjami. Trywializując, zarządzanie licencjami sprowadza się
do rejestrowania użytkowników i pilnowania czy wykorzystują oni wyłącznie
licencjonowane aplikacje. Zwiększa to zatrudnienie w firmie o pracowników,
którzy muszą się tym zajmować, a często wymaga zakupu licencji na specjalistyczne oprogramowanie ułatwiające audyt. Z oczywistych względów jest to
kolejna pozycja kosztów specyficzna wyłącznie dla oprogramowania komercyjnego.
Kolejną zaletą oprogramowania otwartego, wskazywaną przez jego zwolenników, jest domniemana lepsza jakość tego typu oprogramowania oraz jego
większa niezawodność4 . Miarą lepszej jakości oprogramowania otwartego ma
być także lepsza zgodność z obowiązującymi standardami i mniejsza liczba błędów. Oponenci drugiej strony wskazują na potencjalne lub domniemane słabe
strony oprogramowania otwartego, takie jak, np. uboższe i mniej funkcjonalne
interfejsy. Podobnie jak w przypadku całkowitych kosztów utrzymania, kwestia
jakości nie jest jednoznacznie rozstrzygnięta, a ponadto wobec ogromnej liczby
dostępnych aplikacji różnych typów, wszelkie uogólnienia w tym zakresie nie
wydają się mieć sensu. Argumentem przemawiającym na rzecz jakości i niezawodności oprogramowania otwartego jest jego wykorzystanie w znanych korporacjach internetowych, takich jak amazon.com [17], google.com czy yahoo.com.
W przypadku aplikacji desktopowych jakość oprogramowania open source
to m.in. jego odporność na skutki działania wirusów i innych tego typu
programów. Jeżeli chodzi o aplikacje serwerowe, to Linux jest zwykle uważany
3 Przestają także wspierać starszą wersję w postaci konsultacji, szkoleń albo poprawek
do zgłaszanych błędów.
4 Niezawodność systemu (reliability), to jego zdolność do wykonywania stawianych mu
zadań. Miarą niezawodności może być średni czas niezawodnej pracy systemu.
24
za bardziej niezawodną platformę, niż MS Windows, ale jest oceniany niżej pod
tym względem niż komercyjne platformy Uniksowe [6]5 .
Zaletą podnoszoną zwłaszcza przez twórców i zwolenników oprogramowania otwartego jest dostępność kodu źródłowego, która umożliwia modyfikowanie programu i pośrednio ma stanowić o większej liczbie dostępnych aplikacji
(aplikacje dostosowane do potrzeb firmy, aplikacje na różne architektury systemowo-sprzętowe, skalowalność). Wcześniejsze badania wskazują, że dostępność
kodu źródłowego nie jest istotnym czynnikiem determinującym wybór przez
użytkowników oprogramowania otwartego [6].
3.2. Ocena korzyści oprogramowania otwartego
W przeprowadzonym badaniu respondenci określili korzyści ze stosowania
oprogramowania OS odpowiadając na sześć następujących pytań6 : dostępny
plik źródłowy programu i możliwość jego modyfikowania jest ważną zaletą oprogramowania otwartego (p7), niska opłata licencyjna bądź brak opłat (p8), większa liczba dostępnych aplikacji i/lub rozwiązań hardware’owych (p9), oszczędności w zakresie utrzymania, administracji i wsparcia (p10), oprogramowanie
otwarte to większa wydajność, większa stabilność i większe bezpieczeństwo (p11)
oraz współczynnik jakości do kosztów utrzymania oprogramowania otwartego
jest lepszy (p12). Respondenci określali w jakim stopniu zgadzają się z przedstawionymi opiniami przy wykorzystaniu pięciostopniowej skali Likerta. Oddzielnie były oceniane systemy serwerowe (oprogramowanie systemowe, bazodanowe
i webowe) oraz systemy desktopowe.
Tabela 3.17 przedstawia średnie oceny wartości poszczególnych czynników
w podziale na aplikacje serwerowe i desktopowe oraz w grupach organizacji
używających (178 jednostek) i nieużywających (38) oprogramowania otwartego.
Respondenci nie używający oprogramowania otwartego przeciętnie oceniali
każdy czynnik niżej niż respondenci, którzy deklarują, że takie oprogramowanie
wykorzystują co oznacza, że nie postrzegają oni korzyści z wykorzystania
oprogramowania otwartego tak wysoko jak organizacje je wykorzystujące.
W organizacjach wykorzystujących oprogramowanie otwarte w przypadku
aplikacji serwerowych najwyżej ocenionymi czynnikami były niska opłata
licencyjna (p8), wyższy współczynnik jakości do kosztów utrzymania (p12)
oraz większa wydajność, większa stabilność i większe bezpieczeństwo (p11).
Za zdecydowanie istotną lub istotną zaletę aplikacji serwerowych 82,6%
5 Z tym, że komercyjny Unix jest zazwyczaj znacznie droższy niż Windows i funkcjonuje
najczęściej na sprzęcie z „wyższej półki”, bardziej niezawodnym, ale też często wielokrotnie
droższym.
6 Formularz ankiety znajduje się w załączniku A, por. s. 43.
7 W tabelach 3.1–3.9 symbol x̄ oznacza wartość średnią a skrót o.std. – odchylenie
standardowe.
25
Czynnik
Nie używa
x̄ o.std.
Używa
x̄ o.std.
Razem
x̄ o.std.
Aplikacje serwerowe
Dostępny plik źródłowy (p7) 2,76
1,46 3,48
Niska opłata licencyjna (p8)
3,66
1,49 4,18
Większa liczba aplikacji (p9) 3,13
1,19 3,60
Oszczędności (p10)
2,87
1,23 3,61
Większa wydajność (p11)
2,61
1,10 3,70
Lepszy wsp. jakości (p12)
3,05
1,01 3,92
1,34
1,10
0,99
1,13
1,04
0,90
3,36
4,09
3,52
3,48
3,51
3,76
1,38
1,19
1,04
1,18
1,13
0,98
Aplikacje desktopowe
Dostępny plik źródłowy (p7) 2,63
1,38 2,78
3,79
1,42 4,28
Większa liczba aplikacji (p9) 3,18
1,23 3,46
2,92
1,15 3,55
2,55
0,98 3,33
3,03
0,94 3,74
1,28
1,03
1,04
1,07
1,01
0,90
2,75
4,19
3,41
3,44
3,19
3,62
1,30
1,12
1,08
1,11
1,05
0,95
Tabela 3.1. Ocena korzyści oprogramowania otwartego w organizacjach używających
i nie używających OS
respondentów uznaje brak opłat licencyjnych, 71,4% wyższy współczynnik
jakości do kosztów utrzymania, a 67% większą wydajność, większą stabilność
i większe bezpieczeństwo. W grupie systemów desktopowych z kolei, 83,1%
respondentów używających systemy otwarte za zdecydowanie istotną lub
istotną ich zaletę uznaje brak opłat licencyjnych. Odsetek ocen bardzo istotne
i istotne jest niższy w przypadku aplikacji desktopowych w porównaniu
z systemami serwerowymi dla wszystkich czynników z wyjątkiem braku opłat
licencyjnych.
Najmniej istotny okazał się dostęp do pliku źródłowego co jest zgodne
z wynikami uzyskanymi z innych badań [4]. Przykładowo, w grupie organizacji
deklarujących wykorzystywanie oprogramowania otwartego, dostępność kodu
źródłowego za istotną lub bardzo istotną korzyść uznało 57% respondentów
w przypadku aplikacji serwerowych (27,5% uznało to za bardzo istotne) i 35,1%
w przypadku aplikacji desktopowych (dla 8,4% jest to bardzo istotny czynnik).
w podziale na aplikacje serwerowe i desktopowe oraz w jednostach budżetowych
(49 jednostek) i przedsiębiorstwach (167).
Przeciętnie przedsiębiorstwa oceniają korzyści płynące z zastosowania oprogramowania otwartego niżej niż jednostki budżetowe, o czym świadczą niższe przeciętne oceny wartości większości czynników. W obu grupach najwyżej
26
Czynnik
Budżet
x̄
Przedsięb.
Razem
x̄
o.std.
x̄
o.std.
3,23
3,99
3,45
3,44
3,49
3,75
1,38
1,28
1,05
1,18
1,16
1,02
3,36
4,09
3,52
3,48
3,51
3,76
1,383
1,191
1,043
1,177
1,132
0,976
1,28
1,20
1,06
1,10
1,05
0,98
2,75
4,19
3,41
3,44
3,19
3,62
1,30
1,12
1,08
1,11
1,05
0,95
o.std.
Aplikacje serwerowe
Dostępny plik źródłowy (p7)
Większa liczba aplikacji (p9)
3,79
4,43
3,76
3,59
3,57
3,82
1,31
0,71
1,01
1,17
1,04
0,83
2,98
4,51
3,61
3,37
3,29
3,57
1,33
0,68
1,13
1,15
1,04
0,82
2,69
4,10
3,35
3,46
3,16
3,63
Tabela 3.2. Ocena korzyści oprogramowania otwartego w jednostach budżetowych
i przedsiębiorstwach
ocenianym czynnikiem jest brak opłat licencyjnych, a najniżej dostępny kod
źródłowy programu. Respondenci z obu rodzajów organizacji przeciętnie wyżej oceniają korzyści ze stosowania oprogramowania open source w aplikacjach
serwerowych o czym świadczą wyższe przeciętne oceny prawie wszystkich czynników; wyjątkiem jest po raz kolejny ocena czynnika brak opłat licencyjnych.
w podziale na aplikacje serwerowe i desktopowe oraz w grupie organizacji
średniej wielkości (135 jednostek) i organizacji dużych (79).
3.3. Bariery utrudniające wdrożenie oprogramowania
otwartego
Wdrożenie nowego systemu IT zawsze jest związane z ryzykiem wynikającym ze zmiany procesów biznesowych w organizacji i dostosowaniem się do
nowych rozwiązań. Proces implementacji nowych systemów musi rozpocząć się
od oszacowania niezbędnych, odpowiednio dużych i wykwalifikowanych zasobów do zarządzania zmianami [22]. Niezbędne do tego są odpowiednie środki
finansowe, tym większe im bardziej nowy system jest niekompatybilny z poprzednim. Stąd istotną barierą we wdrożeniu jest kompatybilność z dotąd wy-
27
Czynnik
Średnie
x̄
Duże
Razem
x̄
o.std.
x̄
o.std.
3,22
4,03
3,54
3,46
3,33
3,65
1,39
1,29
1,06
1,11
1,16
0,97
3,35
4,10
3,52
3,47
3,50
3,76
1,38
1,18
1,04
1,18
1,13
0,98
1,26
1,14
1,08
1,04
1,10
0,93
2,77
4,20
3,42
3,43
3,19
3,62
1,30
1,11
1,08
1,11
1,05
0,95
o.std.
Aplikacje serwerowe
3,42
4,14
3,51
3,48
3,60
3,83
1,38
1,11
1,04
1,23
1,11
0,98
2,93
4,23
3,41
3,45
3,28
3,62
1,29
1,10
1,08
1,15
1,01
0,97
2,48
4,15
3,43
3,41
3,03
3,61
Tabela 3.3. Ocena korzyści wykorzystania oprogramowania otwartego w dużych
i średnich organizacjach
korzystywanymi rozwiązaniami komercyjnymi oraz wiedzą pracowników organizacji, a także dostępność, cena i jakość wsparcia technicznego oferowanego
przez firmy zewnętrzne.
W tej części badania respondenci oceniali bariery związane z wdrożeniem
oprogramowania OS, które zostały zoperacjonalizowane za pomocą następujących czynników: ogólne koszty zmiany (finansowe, ryzyko, itp.): koszty
migracji od rozwiązań komercyjnych do oprogramowania otwartego są wysokie
(p13); kompatybilność: kompatybilność z wykorzystywanymi w firmie aplikacjami jest utrudniona (p14), pracownicy znają tylko systemy komercyjne (p15);
wsparcie zewnętrzne: dostęp do wsparcia technicznego jest słaby (p16). Podobnie jak w przypadku korzyści ze stosowania oprogramowania open source,
respondenci określali w jakim stopniu zgadzają się z przedstawionymi opiniami
przy wykorzystaniu pięciostopniowej skali Likerta. Oddzielnie były oceniane
systemy serwerowe (oprogramowanie systemowe, bazodanowe i webowe) oraz
systemy desktopowe.
używających (178 jednostek) i nieużywających (38) oprogramowania otwartego. Respondenci nie używający oprogramowania otwartego przeciętnie oceniali
każdy czynnik wyżej niż respondenci, którzy deklarują, że takie oprogramowa-
28
nie wykorzystują, co oznacza, że postrzegane przez nich koszty są wyższe od
tych, które deklarują organizacje je wykorzystujące.
Czynnik
Nie używa
x̄ o.std.
Używa
x̄ o.std.
Razem
x̄ o.std.
Aplikacje serwerowe
Koszty migracji (p13)
Kompatybilność (p14)
Znajomość systemów
komercyjnych (p15)
Wsparcie techniczne (p16)
3,11
3,74
0,95
1,00
2,71
3,35
0,99
1,07
2,78
3,42
1,00
1,07
4,32
3,21
0,70
1,02
3,91
2,88
1,00
0,94
3,98
2,94
0,96
0,96
komercyjnych (p15)
3,26
3,61
0,83
1,08
2,80
2,91
1,00
1,08
2,88
3,03
0,99
1,11
3,74
3,34
1,13
1,02
3,10
2,71
1,19
0,96
3,21
2,82
1,20
1,00
Tabela 3.4. Ocena barier związanych z implementacją oprogramowania otwartego
w organizacjach używających i nie używających oprogramowania otwartego
W organizacjach wykorzystujących oprogramowanie otwarte, w przypadku
aplikacji serwerowych najwyżej ocenionym czynnikiem był pracownicy znają
tylko systemy komercyjne (p15). Z opinią, że jest to bariera przy wdrażaniu
oprogramowania otwartego w aplikacjach serwerowych zdecydowanie się zgadza/zgadza się 43,9% respondentów. Drugim istotnym czynnikiem okazała się
utrudniona kompatybilność z wykorzystywanymi w firmie aplikacjami (p14).
Okazało się, że 36,5% respondentów zdecydowanie się zgadza lub zgadza się
z tym twierdzeniem. Pozostałe dwa czynniki mają dużo niższe znaczenie: 21,0%
respondentów uważa za istotne wsparcie techniczne (p15) a 23,0% koszty migracji (p13). Zaskakująco niska ocena wsparcia technicznego, czynnika który
jest jednym ze „sztandarowych” zarzutów pod adresem oprogramowania open
source wynika naszym zdaniem z tego, że większość respondentów traktuje
oprogramowanie otwarte jako oprogramowanie instalowane i eksploatowane „na
własną rękę” i w związku z tym takiego wsparcia nie oczekuje. Jest to niewątpliwie rezultatem wątłej oferty integratorów w tym zakresie.
Odsetek ocen bardzo istotne oraz istotne jest zdecydowanie wyższy w grupie
systemów desktopowych niż aplikacji serwerowych dla dwóch najistotniejszych
czynników. Aż 83,1% respondentów eksploatujących systemy otwarte za zdecydowanie istotną lub istotną barierę przy ich wdrażaniu uznaje znajomość
przez pracowników wyłącznie systemów komercyjnych (p15) a 52,3% utrudnio-
29
ną kompatybilność z wykorzystywanymi w firmie aplikacjami (p14). Znaczenie
pozostałych czynników jest zbliżone do wielkości stwierdzonych w przypadku
systemów serwerowych. Najmniej istotny okazał się dostęp do wsparcia technicznego (dla 3,4% jest to bardzo istotny czynnik).
Kompatybilność wielu aplikacji desktopowych jest ciągle, szczególnie w polskich warunkach, problemem. Przykładowo OpenOffice nie jest w pełni odpowiednikiem pakietu Office firmy Microsoft. Z drugiej strony, wprawdzie systemy
serwerowe są w większym stopniu oparte na otwartych standardach, ale wielu
pracowników działu IT zna wyłącznie środowisko systemu MS Windows, które
różni się istotnie od opartego o Unix, Linuksa. Te ograniczenia znalazły swoje
odbicie w odpowiedziach respondentów.
Czynnik
komercyjnych (p15)
komercyjnych (p15)
Budżet
x̄ o.std.
Przedsięb.
x̄ o.std.
Aplikacje serwerowe
2,98
0,88 2,85
3,20
1,17 2,98
Razem
x̄ o.std.
1,01
1,08
2,88
3,03
0,985
1,105
3,16
2,81
1,17
0,99
3,21
2,82
1,201
1,000
3,08
0,98 2,69
3,78
1,07 3,31
0,99
1,05
2,78
3,42
1,00
1,07
0,95
0,95
3,98
2,94
0,96
0,96
3,41
2,88
4,06
2,98
1,31
1,05
1,01
0,99
3,96
2,92
w jednostach budżetowych i przedsiębiorstwach
Przeciętnie przedsiębiorstwa oceniają koszty związane z implementacją
oprogramowania otwartego niżej niż jednostki budżetowe, o czym świadczą
niższe wartości przeciętne wszystkich czynników. W obu grupach najwyżej ocenianymi czynnikami są: pracownicy znają tylko systemy komercyjne (p15) oraz
utrudniona kompatybilność z wykorzystywanymi aplikacjami (p14). Respondenci z obu rodzajów organizacji przeciętnie wyżej oceniają koszty implementacji
oprogramowania open source w aplikacjach desktopowych, o czym świadczą
wyższe przeciętne oceny większości czynników. Najmniej istotne okazało się
30
znaczenie wsparcia technicznego (p16); dodatkowo czynnik ten wyróżnia najmniejsza różnica pomiędzy aplikacjami desktopowymi a serwerowymi.
Czynnik
komercyjnych (p15)
komercyjnych (p15)
Średnie
x̄ o.std.
Duże
x̄ o.std.
Aplikacje serwerowe
2,84
0,96 2,95
3,01
1,10 3,10
Razem
x̄ o.std.
1,02
1,12
2,88
3,04
0,99
1,11
3,04
2,97
1,17
1,05
3,22
2,82
1,20
1,00
2,73
0,97 2,85
3,46
1,08 3,35
1,04
1,04
2,78
3,42
1,00
1,07
1,02
0,99
3,98
2,93
0,97
0,96
3,33
2,73
4,07
2,81
1,21
0,97
0,92
0,92
3,82
3,13
w dużych i średnich organizacjach
W przypadku zarówno aplikacji serwerowych jak i desktopowych, w grupie
dużych organizacji respondenci wyżej ocenili znaczenie trzech z czterech
czynników. Koszty (13), kompatybilność (14) i wsparcie techniczne (16) mają
większe znaczenie w tych organizacjach z tego zapewne powodu, że ich systemy
IT są bardziej skomplikowane. Z drugiej strony znaczenie znajomości przez
pracowników wyłącznie systemów komercyjnych jest w tej kategorii organizacji
niższe: większa liczebność działu IT, a co za tym idzie większa specjalizacja,
możliwość uzyskania pomocy od współpracowników (których jest więcej), a być
może i wyższe kwalifikacje powodują, że ten czynnik ma niższe znaczenie.
3.4. Inne czynniki wpływające na wykorzystanie
oprogramowania otwartego
W literaturze dotyczącej implementacji różnych systemów IT często podnoszonym czynnikiem jest stopień satysfakcji z dotychczas wykorzystywanych
systemów [5, 16]. Stwierdzono oczywistą i ujemną zależność pomiędzy wyso-
31
kim stopniem satysfakcji z dotychczas wykorzystywanych systemów a skłonnością do implementacji nowych rozwiązań. Technologia informacyjna jest branżą
w której obserwuje się silne efekty sieciowe: więcej użytkowników to przykładowo, lepsze wsparcie i więcej rozwiązań komplementarnych. Oczywisty zatem
jest wpływ środowiska w postaci np. oferty integratorów jak też popularności
rozwiązań open source w innych firmach.
W tej części badania respondenci oceniali wpływ innych czynników determinujących wykorzystanie oprogramowania otwartego. Pytania: wykorzystywane do tej pory systemy komercyjne spełniają potrzeby firmy (p17) oraz współczynnik jakości do kosztów utrzymania wykorzystywanych dotychczas systemów
komercyjnych jest wysoki (p18) dotyczyły czynnika satysfakcji z dotąd wykorzystywanych systemów. Z kolei pytania: integracja oprogramowania otwartego
z wykorzystywaną lub kupioną aplikacją (p19), rekomendacja firmy wdrożeniowej (p20) oraz ocena wykorzystania oprogramowania otwartego w organizacjach
podobnych (p21) dotyczyły wpływu środowiska, w którym działa firma na
decyzję dotyczącą wykorzystania oprogramowania otwartego.
Respondenci określali w jakim stopniu zgadzają się z przedstawionymi opiniami przy wykorzystaniu pięciostopniowej skali Likerta. Oddzielnie były oceniane systemy serwerowe (oprogramowanie systemowe, bazodanowe i webowe)
oraz systemy desktopowe.
Tabela 3.7 przedstawia średnie wartości ocen poszczególnych czynników
używających (178 jednostek) i nieużywających (38) oprogramowania otwartego. Respondenci nie używający oprogramowania otwartego przeciętnie oceniali
wyżej zmienne dotyczące satysfakcji, a niżej zmienne dotyczące wpływu środowiska niż respondenci, którzy deklarują, że takie oprogramowanie wykorzystują. Dotyczy to zarówno systemów serwerowych jak i desktopowych.
W przypadku aplikacji serwerowych tylko 7,9% respondentów z organizacji
wykorzystujących oprogramowanie otwarte i aż 34,2% respondentów z organizacji nie korzystających z takiego oprogramowania zdecydowanie się zgadza, że
wykorzystywane do tej pory systemy komercyjne spełniają potrzeby firmy (p17).
W tej kwestii zgadza się lub zdecydowanie się zgadza 84,2% nieużywających
oprogramowania otwartego oraz 65,8% używających. W przypadku oprogramowania desktopowego zgadza się lub zdecydowanie się zgadza odpowiednio 79,6%
oraz 84,2% respondentów używających i nieużywających oprogramowania open
source. Zatem satysfakcja z dotąd wykorzystywanych systemów jest istotnym
czynnikiem hamującym wykorzystanie oprogramowania otwartego.
W przeciwieństwie do uprzednio analizowanych czynników (por. tab. 3.1–3.7,
tym razem nie stwierdzono większych różnic pomiędzy przeciętnymi wielkościami ocen analizowanych czynników (zarówno wśród aplikacji serwerowych,
32
Czynnik
Nie używa
x̄ o.std.
Używa
x̄ o.std.
Razem
x̄ o.std.
Aplikacje serwerowe
Wykorzyst. syst. spełniają (17)
4,18
Wsp. jakości syst. komercyjnych (p18) 3,45
Integracja z inną aplikacją (19)
3,29
Rekomendacja firmy
wdrożeniowej (p20)
3,21
0,83 3,72
0,89 3,40
1,01 3,66
0,71 3,80
1,02 3,41
1,12 3,59
0,75
1,00
1,11
1,12 3,37
0,99 3,34
1,01
0,81 3,59
0,89 3,30
1,16 3,63
0,85 3,69
1,04 3,32
1,18 3,54
0,86
1,01
1,19
1,03 3,51
1,00 3,50
1,01
Wykorzyst. syst. spełniają (17)
4,13
Wsp. jakości syst. komercyjnych (p18) 3,42
Integracja z inną aplikacją (19)
3,11
Rekomendacja firmy
wdrożeniowej (p20)
3,47
Tabela 3.7. Ocena innych czynników wpływających na wykorzystanie oprogramowania otwartego w organizacjach używających i nie używających oprogramowania
otwartego
Czynnik
Budżet
Przedsięb.
x̄ o.std.
x̄ o.std.
Razem
x̄ o.std.
Aplikacje serwerowe
Wykorzyst. syst. spełniają (p17)
Wsp. jakości syst. komercyjnych (p18)
Integracja z inną aplikacją (p19)
Rekomendacja firmy
wdrożeniowej (p20)
3,57
3,12
3,67
0,87 3,72
1,01 3,38
1,21 3,50
0,86 3,69
1,00 3,32
1,18 3,54
0,86
1,01
1,12
3,51
1,04 3,50
1,00 3,50
1,01
Wsp. jakości syst. komercyjnych (p18)
Rekomendacja firmy
wdrożeniowej (p20)
3,80
3,33
3,71
0,74 3,80
1,03 3,43
1,08 3,56
0,76 3,80
0,99 3,41
1,12 3,59
0,75
1,00
1,11
3,31
0,98 3,35
1,02 3,34
1,01
Tabela 3.8. Ocena innych czynników wpływających na wykorzystanie oprogramowania otwartego w jednostkach budżetowych i przedsiębiorstwach
33
jak i oprogramowania desktopowego). Zatem satysfakcja i wpływ czynników
zewnętrznych ma przeciętnie to samo znaczenie dla respondentów z jednostek
budżetowych oraz z przedsiębiorstw.
Tabela 3.9 przedstawia średnie wartości ocen poszczególnych czynników
Czynnik
Średnie
x̄ o.std.
Aplikacje serwerowe
3,64 0,88
Wsp. jakości syst. komercyjnych (p18) 3,27 1,02
3,61 1,15
Rekomendacja firmy
wdrożeniowej (p20)
3,59 0,94
3,79 0,79
Wsp. jakości syst. komercyjnych (p18) 3,39 1,01
3,63 1,10
Rekomendacja firmy
wdrożeniowej (p20)
3,39 1,00
Duże
x̄ o.std.
Razem
x̄ o.std.
3,76
3,43
3,41
0,85 3,68
1,00 3,33
1,27 3,53
0,87
1,01
1,19
3,34
1,11 3,50
1,01
3,85
3,46
3,54
0,70 3,81
0,98 3,41
1,12 3,60
0,75
1,00
1,11
3,28
1,04 3,35
1,01
Tabela 3.9. Ocena innych czynników wpływających na wykorzystanie oprogramowania otwartego w dużych i średnich organizacjach
Czynnik
bardzo niskie
niskie
ani/ani
wysokie
bardzo wysokie
Nie używa
%
N
31,6
39,5
26,3
2,6
0,0
12
15
10
1
0
Używa
%
N
6,7
44,9
36,0
11,2
1,1
12
80
64
20
2
Razem
%
N
11,1
44,0
34,3
9,7
0,9
24
95
74
21
2
Tabela 3.10. Ocena wykorzystania oprogramowania otwartego w organizacjach podobnych do organizacji respondenta
W przypadku zarówno aplikacji serwerowych jak i desktopowych, w grupie
dużych organizacji respondenci wyżej ocenili znaczenie czynnika satysfakcji
a niżej wpływu środowiska niż respondenci z organizacji średnich, aczkolwiek
różnice w ocenach nie są duże.
34
Wpływ środowiska to także postrzegany stopień wykorzystania oprogramowania otwartego w innych organizacjach. Tabela 3.10 przedstawia oceny wykorzystania oprogramowania otwartego w organizacjach podobnych do organizacji
respondenta w grupach organizacji używających (178 jednostek) i nieużywających (38) oprogramowania otwartego.
Respondenci nie używający oprogramowania oceniają niżej wykorzystanie
oprogramowania open source u innych niż organizacje, które to oprogramowanie
wykorzystują (np. 31,6% nieużywających uważa, że wykorzystanie u innych jest
bardzo niskie, podczas gdy taką opinię przedstawia tylko 6,7% używających).
Taki rezultat potwierdza istotny wpływ otoczenia, typowy dla branż o wysokim
efekcie sieci [3] na sukces implementacji.
Rozdział 4
Porównanie z innymi badaniami
Bezpośrednią motywacją i zachętą do realizacji omawianego badania był
sondaż przeprowadzony na przełomie lat 2001–2002 w trzech krajach europejskich przez Berlecon Research GmbH [4]. Pomimo upływu lat, autorom nie
jest znana żadne inna próba dokonania oceny wykorzystania oprogramowania
otwartego, zarówno za granicą, jak i w kraju, przeprowadzona na taką skalę i przy wykorzystaniu losowego doboru respondentów. Znane nam badania
są albo studiami przypadków [6, 9, 10, 11, 20] albo mają charakter sondaży
przeprowadzonych metodą według wygody na często ad hoc zdefiniowanych
populacjach, co nie pozwala na wyciąganie na ich podstawie daleko idących
wniosków [7]. W podobny sposób należy traktować różnego rodzaju sondaże
publikowane w czasopismach i/lub internetowych portalach branżowych1 . Z konieczności zatem porównania zostaną poczynione głównie z wynikami przedstawionymi w [4] co oznacza, że przy wyciąganiu głębszych wniosków wskazane
jest zachowanie dużej ostrożności i uwzględnienie upływu czasu dzielącego oba
badania.
Badanie [4] przeprowadzono w Niemczech, Wielkiej Brytanii oraz Szwecji
w marcu 2002 roku. Badaniem objęto przedsiębiorstwa i instytucje publiczne
o liczbie zatrudnionych większej niż 99 pracowników, przy czym wykluczono
przedsiębiorstwa z tych branż, które charakteryzują się niskim wykorzystaniem
technologii IT, tj.: pominięto sekcje A–C (rolnictwo, rybactwo i górnictwo)
oraz sekcje O i P klasyfikacji EKD. Z pozostałych sekcji pominięto branże
cechujące się bardzo niskim wykorzystaniem systemów IT, por. [4]. Jeżeli chodzi
o schemat doboru próby i określenie populacji generalnej to w dużym stopniu
1 W kategorii oprogramowania serwerów WWW i aplikacji internetowych możliwe jest
wykonanie badań wyczerpujących, prowadzonych w sposób ciągły za pomocą specjalistycznego oprogramowania monitorującego komputery podłączone do sieci Internet. Badania tego
typu prowadzone od lat przez firmy Netcraft i E-soft potwierdzają duży udział programów
open source w tej kategorii oprogramowania. Przykładowo, według sondaży obu firm ponad
60% wszystkich serwerów WWW pracujących w Internecie było zarządzane przez serwer
Apache, a systemy operacyjne Linux i BSD obsługiwały prawie 35% tych serwerów. Należy
zwrócić uwagę, że badanie sprowadza się do arytmetycznego sumowania oprogramowania zainstalowanego na serwerach bez możliwości, np. określenia czy obsługuje on kilku czy tysiące
użytkowników.
36
Rozdział 4. Porównanie z innymi badaniami
omawiane badanie i badanie Berlecon są porównywalne2 . Porównywalna jest
także wielkość współczynnika odmów, która wahała się od 40% dla Szwecji do
82% w przypadku Niemiec.
W badaniu skontaktowano się z 1452 respondentami, 395 z nich wykorzystywało oprogramowanie otwarte3 . W podziale na poszczególne kraje wykorzystanie oprogramowania otwartego kształtowało się następująco: Niemcy 43,7%,
Wlk. Brytania 31,5%, Szwecja 17,7%. Szczegóły przedstawia tabela 4.1.
Wyszczególnienie
Ogółem (%)
w tym j. budżet. (%)
Wlk.Bryt.
Szwecja
Niemcy
Polska
31,5
34,9
17,7
19,6
43,7
56,7
60,8
77,6
Tabela 4.1. Wykorzystanie oprogramowania otwartego w wybranych krajach europejskich i w Polsce
Znacząco niższe od obserwowanych w przypadku Polski wskaźniki wykorzystania oprogramowania open source w pozostałych krajach mogą być częściowo
wyjaśnione tym, że badanie w Wielkiej Brytanii, Szwecji i Niemczech było
przeprowadzone trzy lata wcześniej. Ponieważ zainteresowanie oprogramowaniem otwartym stale i gwałtownie rośnie, należy przypuszczać iż udziały tej
kategorii oprogramowania w chwili obecnej w tych krajach mogą być wyższe.
Ponadto zwraca uwagę fakt, że we wszystkich porównywanych krajach wykorzystanie oprogramowania otwartego w jednostkach budżetowych było wyższe
niż w przedsiębiorstwach.
W badaniu [4] określono także udziały przedsiębiorstw wykorzystujących
poszczególne kategorie oprogramowania. W tym przypadku zarówno dane
prezentowane w omawianym badaniu, jak i dane dla Polski mogą być obarczone
znaczącym błędem. Wyniki przedstawiono w tabeli 4.24 .
Porównane udziałów w poszczególnych obszarach zastosowań z obu badań –
mimo upływu czasu i pomimo niedoskonałości pomiaru – wykazuje pewne cechy
wspólne. Najczęściej wykorzystywaną kategorią oprogramowania otwartego
jest oprogramowanie systemowe (Linux/BSD); udziały w innych obszarach
są zbliżone i znacząco niższe. W przypadku Niemiec, gdzie wykorzystanie
oprogramowania otwartego było najwyższe, odsetek firm wykorzystujących je
2 Najważniejszą różnicą jest wielkość organizacji, która w badaniu Berlecon wynosiła
100 pracowników, a w naszym badaniu 50.
3 W tym 84 respondentów z Wielkiej Brytanii, 151 ze Szwecji, oraz 160 z Niemiec.
4 Udziały dla badania [4] zostały obliczone w wyniku mnożenia udziałów w próbie
przez odpowiednie wagi. Cała procedura nie jest jednak wystarczająco dokładnie opisana.
Z kolei w naszym badaniu odsetek organizacji wykorzystujących oprogramowanie otwarte
(82,4%) był wyższy niż wynikałoby to z danych z pierwszej części ankiety, tj. odpowiedzi
na pytanie czy firma wykorzystuje czy nie oprogramowanie otwarte (tylko 60,8% używa).
W celu skompensowania tego obciążenia zastosowano prymitywną procedurę polegającą na
pomnożeniu udziałów w próbie przez 60, 0/82, 4.
37
Wyszczególnienie
Wlk.Bryt.
Szwecja
Niemcy
Polska
Systemowe (%)
Bazodanowe (%)
Desktopowe (%)
Webowe (%)
6,4
9,9
6,5
5,4
10,1
7,6
7,8
3,3
30,7
15,7
16,2
12,0
45,0
36,7
32,2
38,2
Tabela 4.2. Ocena wykorzystania oprogramowania otwartego w wybranych krajach
europejskich i w Polsce według obszarów zastosowań
w zastosowaniach bazodanowych, webowych i desktopowych był około dwa
razy niższy niż w zastosowaniach serwerowych. W przypadku Polski można
zaobserwować, że zarówno rośnie udział w każdej kategorii oprogramowania, jak
i „zmniejsza się dystans” pomiędzy popularnością oprogramowania otwartego
w zastosowaniach serwerowych – które ciągle są zdecydowanie na pierwszym
miejscu – a innymi obszarami zastosowań. Wynika to zapewne w dużym stopniu
z większej liczby aplikacji w tych innych obszarach oraz ich coraz lepszej jakości.
W obu badaniach respondenci dokonywali też ogólnej oceny oprogramowania otwartego w strukturze IT organizacji. W badaniu [4] udział organizacji
deklarujących znaczenie oprogramowania otwartego jako wysokie i bardzo wysokie wyniósł 33,2%, w przypadku Polski ten odsetek był wyższy i wynosił
48,2%, w tym 55,1% w grupie jednostek budżetowych oraz 46,1% w grupie
przedsiębiorstw.
Spora część badania [4] dotyczyła postawy respondentów wobec oprogramowania Open Source. Respondenci byli pytani o to czy popierają rozwój tego
oprogramowania: czy oprogramowanie otwarte jest preferowane w ramach polityki organizacji, czy pracownikom organizacji wolno tworzyć oprogramowanie
otwarte w czasie pracy, czy organizacja współpracuje z dostawcą usług opartych o oprogramowanie otwarte celem wsparcia rozwoju tego oprogramowania.
Okazało się, że takie wsparcie oprogramowania otwartego jest mało popularne:
tylko kilka procent respondentów udzieliło odpowiedzi całkowicie się zgadzam
na każde z powyższych pytań. Organizacje przeciętnie są biernymi odbiorcami
oprogramowania i nie zamierzają partycypować aktywnie w ich rozwoju5 .
Celem badania [4] było także określenie korzyści wynikających ze stosowania oprogramowania otwartego. Problem kosztów i barier utrudniających
wdrożenie nie był przedmiotem analizy w tym badaniu. Korzyści były analizowane w podziale na cztery obszary zastosowań: systemy serwerowe, bazodanowe, webowe oraz desktopowe. Postrzegane korzyści były oceniane przez
5 Wyniki otrzymane w krajach, które znane są – w przeciwieństwie do Polski – z wielu
projektów open source i gdzie działa wielu integratorów wykorzystujących oprogramowanie
otwarte, jak np. znana firma Suse Linux, wskazują, że w przypadku Polski mogłoby być
tylko jeszcze gorzej. Dlatego pytania te nie zostały dołączone do badania przeprowadzonego
w Polsce.
38
respondentów, którzy określali w jakim stopniu zgadzają się z przedstawionymi
twierdzeniami przy wykorzystaniu pięciostopniowej skali Likerta. W przypadku systemów serwerowych najwyżej oceniane były: większa stabilność, większe
bezpieczeństwo, większa wydajność oraz niska opłata licencyjna. Nisko oceniane były oszczędności związane z wykorzystaniem tańszego sprzętu, a najniżej
integracja oprogramowania otwartego z wykorzystywaną lub kupioną aplikacją
oraz rekomendacja firmy wdrożeniowej. Te dwa czynniki miały także niewielkie znaczenie w przypadku polskich użytkowników oprogramowania otwartego.
Natomiast największą zaletą dla polskich użytkowników oprogramowania open
source jest brak opłat licencyjnych, podczas gdy w porównywanych krajach na
pierwszym miejscu stawia się większą stabilność i bezpieczeństwo6 .
6
Nawet w zastosowaniach desktopowych.
Zakończenie
Zrealizowane badanie wykorzystania oprogramowania otwartego w Polsce
pokazało, że ta kategoria oprogramowania jest używana w większości polskich
organizacji (około 60%), które oceniają je jako ważny składnik swojej infrastruktury IT. Okazało się, że szczególnie popularne jest oprogramowanie otwarte w jednostkach budżetowych i w firmach o mniejszej wielkości. Czynnikiem
decydującym o implementacji oprogramowania open source są oszczędności wynikające głównie z braku opłat licencyjnych. Drugim obok korzyści istotnym
czynnikiem stymulującym adopcję okazał się wpływ środowiska poprzez wsparcie zewnętrzne w postaci oferty integratorów oraz postrzeganej popularności
oprogramowania otwartego w innych organizacjach. Stosunkowo niskie znaczenie przy podejmowaniu decyzji co do adopcji mają zaś postrzegane koszty.
Wyniki prezentowanego badania mają ogólny charakter, co wynika z przyjętych założeń i jest konsekwencją faktu, że jest to pierwsza znana autorom próba
zmierzenia stopnia wykorzystania oprogramowania otwartego w Polsce. W celu obiektywnego ustalenia poziomu wykorzystania oprogramowania otwartego
badano – posługując się doborem losowym respondentów – wszystkie średnie
i duże przedsiębiorstwa i organizacje w Polsce. Wobec dużej różnorodności systemów informatycznych eksploatowanych współcześnie w organizacjach tak zaprojektowane badanie z konieczności oznaczało, że nie mogło być ono wyczerpującą analizą zjawiska. Z konieczności, związanej zarówno z ograniczeniami finansowymi jak i pionierskim charakterem badania, skupiono się na ustaleniu podstawowych faktów i określeniu zasadniczych czynników wspólnych dla wszystkich organizacji, pomijając przy tym zagadnienia szczegółowe, związane np. ze
specyfiką branż, czy określonej kategorii oprogramowania. Wyżej wymienione
ograniczenia wskazują jednocześnie na przyszłe, pożądane kierunki badań.
Dalsza analiza tego zjawiska powinna naszym zdaniem polegać na określeniu czynników determinujących jego adaptację w poszczególnych grupach
organizacji, np.: administracji, edukacji, służbie zdrowia, małych i średnich
przedsiębiorstwach czy przedsiębiorstwach z branż o wysokim znaczeniu technologii IT. W szczególności oprogramowanie otwarte i otwarte standardy mogą
odegrać decydującą rolę w administracji stojącej współcześnie przed kolosalnymi zadaniami związanymi rozbudową i przeprojektowaniem wykorzystywanych
systemów IT w celu realizacji idei e-administracji (e-government) i budowy
społeczeństwa obywatelskiego. Ogromne znaczenie może mieć także zmiana
sposobu informatyzacji innych sektorów publicznych: edukacji i służby zdro-
Zakończenie
40
wia poprzez większe wykorzystanie oprogramowania otwartego. Równie cenne
może być oprogramowanie open source w małych firmach, nie dysponujących
środkami finansowymi na zakup oprogramowania komercyjnego. Te tendencje
ujawniły się zresztą w naszym badaniu w postaci większego zainteresowania
oprogramowaniem open source ze strony jednostek budżetowych oraz organizacji średniej wielkości. Tanie dobrej jakości oprogramowanie jest kluczowe dla
zbudowania społeczeństwa informacyjnego.
Bibliografia
[1] AlMarzouq M.: Open source: Concepts, benefits, and challenges. Commun. AIS,
16:1–49, 2005.
[2] Andruszkiewicz G.: Analiza mikroekonomiczna oprogramowania o otwartym
źródle – rola przedsiębiorstw w jego rozwoju. Praca magisterska, Szkoła Główna
Handlowa w Warszawie, 2004. .
[3] Begg D., Fischer S., Dornbush R.: Mikroekonomia. PWE, Warszawa, 2003.
[4] Berlecon Research: Free/libre and open source software: Survey and study, 2002.
http://www.infonomics.nl/FLOSS.
[5] Chwelos P., Benbasat I., Dexter A.: Research report: Empirical test of an EDI
adoption model. Information Systems Research, 12(3):304–321, 2001.
[6] Dedrick J., West J.: An exploratory study into open source platform adoption.
Proceedings of the 37th Annual Hawaii International Conference on System
Sciences, 2004.
[7] Goode S.: Something for nothing: management rejection of open source software
in Australia’s top firms. Information and Management, (42):669–681, 2005.
[8] Główny Urząd Statystyczny: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych w 2005, 2005.
http://www.stat.gov.pl/dane_spol-gosp/spoleczenstwo_informacyjne/
2005/index.htm.
[9] Holck J., Larsen M. H., Pedersen M. K.: Identifying business barriers and enables
for the adoption of open source software. Raport instytutowy, Copenhagen
Business School. Department of Informatics, 2004.
[10] Kwan S., West J.: A conceptual model for enterprise adoption of open source
software. Bolin S., redaktor, The Standards Edge: Open Season, strony 274–301.
Sheridan Books, Ann Arbor, Mich., 2005.
[11] Larsen M. H., Holck J., Pedersen M. K.: The challenges of open source software
in IT adoption: Enterprise architectures versus total cost of ownership. IRIS’27,
Falkenberg, Sweden, 2004.
[12] Messerschmitt D. G., Szyperski C.: Software Ecosystems: understanding an
indispensable technology and industry. MIT Press, 2003.
[13] Ltd Netcraft: December 2005 web server survey, 2005. http://news.netcraft.
com/archives/web_server_survey.html.
[14] Raymond E. S.: The Cathedral and the Bazaar. O’Reilly Media, Inc., 2001.
http://www.catb.org/~esr/writings/cathedral-bazaar/.
[15] Raymond E. S.: UNIX – Sztuka programowania. Helion, 2004.
[16] Rogers E. M.: Diffusion of Innovations. Free Press, wyd. 5th, 2003.
[17] Shankland S., Kane M., Lemos R.: How Linux saved Amazon millions, 2001.
http://news.com.com/2100-1001-275155.html?legacy=cnet.
Bibliografia
42
[18] Suwiński P.: Otwarte oprogramowanie w biznesie. Praca magisterska, Wydział
Zarządzania i Ekonomii Politechniki Gdańskiej, 2004. http://www.psuw.
webpark.pl/OO_w_Biznesie.html.
[19] Swanson B.: Information systems innovation among organizations. Management
Science, 40(9):1069–1092, 1994.
[20] Waring T., Maddocks P.: Open source implementation in the UK public sector:
Evidence from the field and implications for the future. International Journal
of Information Management, 25(2):411–428, 2005.
[21] Weber S.: The Success of Open Source. Harvard University Press, 2004.
[22] Zhu K., Kraemer K. L., Gurbaxani V., Xu S.: Migration to open-standards interorganizational systems: Network effects, switching costs and path dependency.
Ciro Consortium Research Report, 2005.
Dodatek A
Skrócony formularz ankiety
A. Wykorzystanie oprogramowania otwartego
1. Czy Państwa firma wykorzystuje lub planuje wykorzystywać w ciągu
najbliższych 12 miesięcy oprogramowanie otwarte
możliwe odpowiedzi: tak/nie
2. Jaka jest Państwa ocena znaczenia oprogramowania otwartego w infrastrukturze IT Państwa firmy. Znaczenie to jest:
możliwe odpowiedzi od bardzo niskie (1) do bardzo wysokie (5)
3. Oprogramowanie otwarte w zastosowaniach serwerowych, np. Linux (Red Hat,
Fedora, Debian), FreeBSD lub inne:
możliwe odpowiedzi: – używamy stale w istotnych zastosowaniach – używamy
sporadycznie w mniej istotnych zastosowaniach, – planujemy zacząć wykorzystywać
w istotnych zastosowaniach, – nie wykorzystujemy i nie planujemy wykorzystywać
4. Oprogramowanie otwarte w zastosowaniach bazodanowych, np. InterBase/Firebird, MySQL, PostgreSQL, SapDB/MaxDB lub inne:
5. Oprogramowanie otwarte w zastosowaniach webowych, np: Apache, PHP,
PHP Nuke, Perl, Python, Zope, inne:
6. Oprogramowanie otwarte w aplikacjach desktopowych lub na komputerach
klienckich, np. Mozilla/Firefox, OpenOffice, Gnome, KDE:
B. Ocena korzyści i kosztów wykorzystania oprogramowania otwartego
7. Dostępny plik źródłowy programu i możliwość jego modyfikowania jest ważną
zaletą oprogramowania otwartego:
Dodatek A. Skrócony formularz ankiety
44
odpowiedzi od bez znaczenia (1) do bardzo istotne (5); oddzielnie dla systemów
serwerowych i aplikacji desktopowych
8. Niska opłata licencyjna bądź brak opłat (np. obawa przed działalnością
BSA):
9. Oprogramowanie otwarte to większa liczba dostępnych aplikacji i/lub
rozwiązań hardware’owych:
możliwe odpowiedzi od zdecydowanie się nie zgadzam (1) do zdecydowanie się
zgadzam (5); oddzielnie dla systemów serwerowych i aplikacji desktopowych
10. Oprogramowanie otwarte przynosi oszczędności w zakresie utrzymania,
administracji i wsparcia:
11. Oprogramowanie otwarte ma większą wydajność, większą stabilność (mniej
awarii systemu), oraz gwarantuje większe bezpieczeństwo:
12. Oprogramowanie otwarte ma lepszy współczynnik jakości do kosztów
utrzymania:
13. Koszty migracji od rozwiązań komercyjnych do oprogramowania otwartego
są wysokie:
14. Kompatybilność z wykorzystywanymi w firmie aplikacjami i/lub wymiana
danych wewnątrz firmy oraz z kontrahentami i kooperantami jest utrudniona
(np. aplikacje komercyjne wykorzystują zamknięte protokoły/formaty danych):
15. Pracownicy znają tylko systemy/rozwiązania komercyjne (np. środowisko
MS Windows):
16. Słaby dostęp do wsparcia technicznego:
17. Wykorzystywane do tej pory systemy komercyjne spełniają potrzeby firmy:
Dodatek A. Skrócony formularz ankiety
45
18. Współczynnik jakości do kosztów utrzymania wykorzystywanych dotychczas systemów komercyjnych jest wysoki:
19. Wykorzystujemy/wykorzystywalibyśmy oprogramowanie otwarte jeżeli jest
(byłoby) zintegrowane z wykorzystywaną lub kupioną aplikacją:
20. Rekomendacja firmy wdrożeniowej ma duże znaczenie w przypadku wdrożenia oprogramowania otwartego:
21. Proszę szacunkowo ocenić wykorzystanie rozwiązań opartych na oprogramowaniu otwartym w przedsiębiorstwach podobnych do Pani/Pana firmy (branża,
wielkość):
możliwe odpowiedzi od bardzo niskie (1) do bardzo wysokie (5)
C. Informacje o przedsiębiorstwie
22. Czy Pani/Pana firma wytwarza we własnym zakresie i na własne potrzeby
oprogramowanie komputerowe?
możliwe odpowiedzi: tak/nie
23. Proszę podać liczbę wykorzystywanych w Państwa firmie komputerów (PC,
terminale, serwery):
w tym komputery PC:
24. Proszę podać łączne zatrudnienie w dziale IT:
25. Proszę określić łączną liczbę pracowników w firmie:

Oprogramowanie otwarte w polskich organizacjach: ocena stopnia

Transkrypt

Podobne dokumenty

agenda - Fundacja Wolnego i Otwartego Oprogramowania

FOSDEM 2009: Linux, Mozilla, MySQL i wiele więcej W dniach 7

Dyrekcja Powiatowego Zespołu Nr 1 Szkół Ogólnokształcących im

informacje o działalności Fundacji Batorego, Koalicji na Rzecz

EBIB 2/2005 (63) - : Deklar

Błędy w artykule na łamach Chip.pl

Regulamin konkursu „Etui na telefon”

2014/2015 - SKN Profit

szkolenie wioo w szkole poziom podstawowy format pdf