doc3. OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA
download 
Reklamacja Transkrypt
3. OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA
Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki 3. OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA 3.1. Wprowadzenie Związek Gmin Dorzecza Wisłoki położony jest na obszarze dwóch województw: małopolskiego i podkarpackiego (Rys.3). Rys. 3 Mapa administracyjna Polski z zaznaczonym schematycznie obszarem Związku (źródło: strona internetowa http://www.poland.gov.pl) Województwo podkarpackie położone jest w południowo – wschodniej Polsce granicząc z: ¾ od północy z województwem lubelskim, ¾ od wschodu z Ukrainą, ¾ od południa ze Słowacją, ¾ od zachodu z województwem małopolskim, ¾ od północnego – zachodu z województwem świętokrzyskim. Powierzchnia jego wynosi 17 926 km2 i charakteryzuje się złożoną budową geologiczną i geomorfologiczną. Można tutaj wyróżnić następujące jednostki: ¾ wyżyna lubelska obejmująca Wzniesienie Urzędowskie i Roztocze, 34 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki ¾ zapadlisko przedkarpackie z pradoliną: dolnej Wisłoki, dolnego Sanu, podkarpacką i nadwiślańską, równiną: tarnobrzeską i biłgorajską i płaskowyżem: tarnowskim, kolbuszowskim i tarnogrodzkim, ¾ Karpaty zewnętrzne z pogórzem: ciężkowickim, strzyżowskim, dynowskim, przemyskim oraz pasmem gór: sanocko - turczańskich, Beskidów niskich i Bieszczadów. Województwo to charakteryzuje się cennymi walorami przyrodniczymi i związaną z tym dużą atrakcyjnością turystyczną. Ma na to wpływ urozmaicona rzeźba terenu, wspaniałe krajobrazy, duże kompleksy leśne, liczne gatunki zwierzyny łownej, występowanie bogatej sieci wód powierzchniowych charakteryzujących się obfitością wielu gatunków ryb oraz stosunkowo czystymi wodami, liczne zabytki kultury materialnej oraz bogaty i różnorodny folklor, zasoby wód mineralnych i leczniczych. Na terenie województwa występują dwa parki narodowe tzn. Bieszczadzki i Magurski Park Narodowy. Istotnym czynnikiem rozwoju turystyki w województwie są lecznicze wody mineralne wykorzystywane w znanych uzdrowiskach: Iwonicz Zdrój, Rymanów Zdrój, Polańczyk. Ponadto wody mineralne występują w Komańczy, Czarnej i Lesku, a borowiny w Horyńcu Zdroju. Województwo małopolskie zajmuje nieznaczną część opisywanego obszaru i reprezentowane jest tylko przez jedną gminę – Sękowa. Ukształtowanie terenu, klimat i zagospodarowanie jest analogiczne do sąsiadujących z Sękową gmin województwa podkarpackiego, a mianowicie Dębowiec i Krempna (powiat Jasło). Związek Gmin Dorzecza Wisłoki tworzy kilkanaście gmin położonych w południowo – wschodniej Polsce (Rys.3) na obszarze (przede wszystkim) województwa podkarpackiego i małopolskiego. Geograficznie znajdują się one w rejonie zlewni rzeki Wisłoki stanowiącej część dorzecza górnej Wisły. Gminy zrzeszone w Związku i objęte niniejszym opracowaniem położone są więc na obszarze dwóch województw i czterech powiatów tzn. dębickiego, gorlickiego, jasielskiego i krośnieńskiego. Szczegółowa przynależność gmin, dla których jest opracowywany niniejszy Program, do poszczególnych jednostek przedstawiona została w poniższej Tabeli 1 oraz na Rys.4 35 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki Tabela 1 Przynależność administracyjna poszczególnych Gmin Województwo Powiat Gmina Rodzaj Gminy małopolskie Gorlice Sękowa wiejska Brzostek wiejska Czarna wiejska Pilzno miejsko-wiejska Żyraków wiejska Brzyska wiejska Dębowiec wiejska Jasło miejska Jasło wiejska Kołaczyce wiejska Krempna wiejska Nowy Żmigród wiejska Osiek Jasielski wiejska Skołyszyn wiejska Tarnowiec wiejska Chorkówka wiejska Jedlicze miejsko-wiejska Dębica podkarpackie Jasło Krosno 36 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki Rys. 4 Położenie poszczególnych gmin należących do Związku 37 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki Gmina Brzostek położona jest w południowej części powiatu dębickiego. Zajmuje powierzchnię 122,66 km2, na której zamieszkuje 13 301 mieszkańców. Administracyjnie podzielona jest ona na 19 jednostek (sołectw): Brzostek, Grudna Górna, Grudna Dolna, Gorzejowa, Głobikówka, Bukowa, Bączałka, Januszkowice, Klecie, Kamienica Dolna, Kamienica Górna, Nawsie Brzosteckie, Opacionka, Przeczyca, Skurowa, Smarżowa, Siedliska Bogusz, Wola Brzostecka, Zawadka Brzostecka. Siedziba gminy mieści się w miejscowości Brzostek. Jest to gmina o charakterze typowo rolniczym pozbawionym uciążliwego przemysłu. Malownicze położenie gminy (piękne krajobrazy i ciekawe ukształtowanie terenu) i czyste powietrze sprzyjają rozwojowi na tych terenach turystyki, rekreacji i wypoczynku. Bogactwo naturalne gminy stanowią: ¾ kruszywa naturalne występują w dolinie rzeki Wisłoki ¾ węgiel brunatny - jego złoża zostały odkryte w miejscowości Grudna Górna. Kopalnia, która zatrudniała kilkudziesięciu górników eksploatowana była do 1958 roku, później eksploatacja została wstrzymana ze względów ekonomicznych ¾ na niewielką skalę występują tutaj pokłady gliny, które obecnie są w niewielkich ilościach eksploatowane. Gmina Brzyska położona jest w północnej części powiatu jasielskiego. Zajmuje powierzchnię 45,13 km2, na której zamieszkuje 6 377 mieszkańców. Administracyjnie podzielona jest on na 7 jednostek (sołectw): Brzyska, Błażkowa, Ujazd, Wróblowa, Lipnica Dolna, Dąbrówka, Kłodawa. Siedziba gminy mieści się w miejscowości Brzyska. Położenie gminy, korzystne warunki klimatyczne, duża powierzchnia leśna oraz brak zakładów przemysłowych stanowią o znacznej atrakcyjności turystycznej gminy. Ponadto w miejscowości Brzyska znajdują się źródła mineralizowanych wód leczniczych. Na szczególną uwagę zasługuje położony na Górze Liwocz (562 m n.p.m.) Krzyż Milenijny z wieżą widokową. Wzdłuż drogi na Górę Liwosz usytuowane są stacje Drogi Krzyżowej. Miejsce to jest często odwiedzane przez turystów i pielgrzymów. Gmina Chorkówka położona jest w zachodniej części powiatu krośnieńskiego. Powierzchnia gminy wynosi 77,62 km2, na której zamieszkuje 13 181 osób. Administracyjnie podzielona jest ona na 14 jednostek (sołectw): Bóbrka, Chorkówka, Draganowa, Faliszówka, Kobylany, Kopytowa, Leśniówka, Machnówka, Poraj, Sulistrowa, Szczepańcowa, Świerzowa Polska, Zręcin, Żeglce. Siedziba gminy mieści się w miejscowości Chorkówka. Jednym 38 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki z najciekawszych elementów gminy jest znajdujący się tutaj skansen będący muzeum przemysłu naftowego im. Ignacego Łukaszewicza (Rys. 5) Gmina Czarna położona jest w północno-zachodniej części powiatu dębickiego. Zajmuje powierzchnię 147,04 km2, na której zamieszkuje 12 453 mieszkańców. Administracyjnie podzielona jest ona na 14 jednostek (sołectw): Borowa, Chotowa, Czarna, Głowaczowa, Golemki, Grabiny, Jaźwiny, Podlesie, Przeryty Bór, Przyborów, Róża, Jastrząbka Stara, Jawornik, Żdzary. Siedziba gminy mieści się w miejscowości Czarna. O atrakcyjności gminy stanowi czyste powietrze oraz znaczna ilość terenów leśnych wśród których znaleźć można naturalne stawy i Rys. 5 Zabytkowy szyb kopalni ropy naftowej zlokalizowany w skansenie – siedliska ptactwa wodno-błotnego. Bogactwami Muzeum Przemysłu Naftowego im. Ignacego Łukaszewicza w Bóbrce – gm. Chorkówka (źródło: strona internetowa http://www.chorkowka.ugm.pl/skansen.html) naturalnymi gminy są: ¾ złoża kruszywa naturalnego ¾ złoża ropy naftowej ¾ złoża gazu ziemnego. Gmina Dębowiec położona jest w środkowej i środkowo – zachodniej części powiatu jasielskiego. Zajmuje powierzchnię 85,81 km2, na której zamieszkuje 8 444 mieszkańców. Administracyjnie podzielona jest ona na 13 jednostek (sołectw): Dębowiec, Cieklin, Dobrynia, Duląbka, Dzielec, Folusz, Łazy Dębowieckie, Majscowa, Pogórek, Radość, Wola Cieklińska, Wola Dębowiecka, Zarzecze. Siedziba gminy mieści się w miejscowości Dębowiec. Gmina ta ma charakter rolniczy, ale ze względu na urozmaicony wzgórzami i pagórkami, poprzecinany malowniczymi dolinami rzecznymi krajobraz chętnie jest odwiedzana przez turystów. Dodatkowymi jej zaletami są piękne lasy oraz źródła wód mineralnych. Bogactwami naturalnymi gminy są: ¾ złoża ropy naftowej, ¾ złoża gazu ziemnego, ¾ złoża kruszywa naturalnego. 39 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki Złoża ropy naftowej i gazu ziemnego eksploatowane są przez kopalnie w Foluszu, Łazach Dębowieckich i Woli Cieklińskiej, a zarządzane przez Krośnieński Zakład Górnictwa Nafty i Gazu w Krośnie. Gmina miejska Jasło położona jest w północno – środkowej części powiatu jasielskiego. Zajmuje powierzchnię 36,65 km2, na której zamieszkuje 38 545 mieszkańców. Jasło prawa miejskie uzyskało w 1365 r. W chwili obecnej stanowi ważny węzeł kolejowy i drogowy. Jest znaczącym ośrodkiem gospodarczym, kulturotwórczym i sportowym. Na jego obszarze znajduje się: hala sportowa, stadiony do piłki nożnej, basen kąpielowy, lodowisko, boisko do baseballu, korty tenisowe, skate-park. Jasło posiada dobre zaplecze handlowe, gastronomiczne, rozwija się hotelarstwo. Miasto Jasło jest znakomitym punktem wypadowym dla turystów pragnących rozkoszować się walorami tutejszego regionu (Beskidu Niskiego i dalej – Bieszczadów). Jednocześnie miasto stanowi ważny ośrodek skupiający i sprzyjający rozwojowi tutejszego przemysłu. Z ważniejszych zakładów działających na jego terenie należałoby wymienić: Rafinerię „Jasło”, ZTS „Gamrat”, Hutę Szkła czy Zakłady Przemysłu Owocowo – Warzywnego „Pektowin”. Gmina Jasło położona jest w północno – środkowej części powiatu jasielskiego. Zajmuje powierzchnię 94,37 km2, na której zamieszkuje 16 280 mieszkańców. Administracyjnie podzielona jest na 17 jednostek (sołectw): Bierówka, Brzyście, Chrząstówka, Gorajowice, Jareniówka, Kowalowy, Łaski, Niegłowice, Niepla, Opacie, Osobnica, Sobniów, Szebnie, Trzcinica, Warzyce, Wolica, Zimna Woda i Żółków (dwie z wymienionych wsi tzn. Łaski i Sobniów tworzą jedno wspólne sołectwo). Siedziba gminy mieści się w mieście Jasło. Gmina ta ma charakter przemysłowo – rolniczy. W chwili obecnej ludność ją zamieszkująca zajmuje się zarówno uprawą roli, jak i pracą w zakładach przemysłowych i usługowych, administracji i innych instytucjach działających na terenie miasta i gminy. Gmina ta charakteryzuje się również wspaniałymi walorami widokowymi i przyrodniczymi dzięki czemu rozwija się tutaj również turystyka (przez teren gminy przebiega np. międzygminny spacerowy szlak turystyczny). Gmina Jedlicze położona jest w północno – zachodniej części powiatu krośnieńskiego. Zajmuje powierzchnię 58,21 km,2 na której zamieszkuje 15 339 mieszkańców. Administracyjnie podzielona jest ona na 11 jednostek (10 sołectw i 1 miasto). Sołectwami są: Chlebna, Długie, Dobieszyn, Jaszczew, Moderówka, Piotrówka, Podniebyle, Poręby, Potok 40 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki i Żarnowiec, miastem Jedlicze – podzielone na trzy dzielnice. Siedziba gminy mieści się w mieście Jedlicze. tzn. przemysłowo - Gmina ta ma dość niejednorodny charakter rolniczo - turystyczny. Wynika to z kilku faktów. Teren gminy charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą z niskimi garbami i wzgórzami, kotlinowatymi obniżeniami oraz urokliwymi terasami rzecznymi zachęcającymi turystów do odbywania tutaj pieszych lub rowerowych wycieczek. Z drugiej jednak strony gmina stanowi ośrodek gospodarczy z mocno rozwiniętym przemysłem petrochemicznym opartym na Rafinerii Nafty Jedlicze. Gmina Kołaczyce położona jest w południowej części powiatu jasielskiego. Zajmuje powierzchnię 60,11 km2, na której zamieszkuje 8 906 mieszkańców. Administracyjnie podzielona jest ona na 8 jednostek (sołectw): Bieździedzia, Bieździadka, Kołaczyce, Krajowice, Lublica, Sieklówka, Sowina, Nawsie Kołaczyckie. Siedziba gminy mieści się w miejscowości Kołaczyce. Gmina ma charakter rolniczy z dominacją wielokierunkowej produkcji rolnej. Niemniej jednak charakteryzuje się również znacznymi walorami przyrodniczymi, a przez to znaczną atrakcyjnością turystyczną. Walory te związane są z pięknymi i rozległymi krajobrazami, występującymi tutaj formami ochrony przyrody oraz występowaniem licznych gatunków zwierząt takich jak np. sarny, zające, kuny, łasice, wiewiórki, popielice, piżmowce, z ptactwa drobnego i drapieżnego: drozdy, szpaki, kukułki, sroki, wrony, gawrony, jastrzębie, kanie, sowy, a także bociany, czajki i dzikie kaczki. Gmina Krempna położona jest w południowej części powiatu jasielskiego. Zajmuje powierzchnię 203,58 km2, na której zamieszkuje 2 150 mieszkańców. Administracyjnie podzielona jest ona na 13 jednostek (sołectw): Krempna, Ożenna, Grab, Polany, Myscowa, Świątkowa Mała, Świątkowa Wielka, Kotań, Wyszowatka, Żydowskie, Świerzowa Ruska, Huta Polańska, Huta Krempna, Rozstajne, Ciechania. Siedziba gminy mieści się w miejscowości Krempna. Gmina ta charakteryzuje się niezwykle urozmaiconą rzeźbą terenu. W krajobrazie zauważa się piękne doliny z płynącymi w nich potokami, porośnięte lasami góry oraz śródgórskie łąki i pastwiska z wypasanymi stadami owiec. Prawie połowa powierzchni gminy leży na terenie Magurskiego Parku Narodowego, a pozostała część w jego otulinie. Znajdujący się w Krempnej ośrodek wypoczynkowy położony nad niewielkim zalewem stanowiącym w porze letniej kąpielisko oraz działający w okresie zimowym orczykowy wyciąg narciarski podkreślają turystyczne walory gminy i zachęcają do spędzania tutaj urlopów. Wraz z rozwojem walorów turystycznych gmina nie 41 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki zatraciła jednak swojego pierwotnego charakteru opartego o działalność rolniczą i mieszkańcy w dużej mierze dalej zajmują się rolnictwem i leśnictwem. Gmina Nowy Żmigród położona jest w środkowo – wschodniej części powiatu jasielskiego. Zajmuje powierzchnię 104,54 km2, na której zamieszkuje 9 750 mieszkańców. Administracyjnie jest ona podzielona na 18 jednostek (sołectw): Brzezowa, Desznica, Gorzyce, Grabanina, Jaworze, Kąty, Łężyny, Łysa Góra, Makowiska, Mytarka, Mytarz, Nowy Żmigród, Nienaszow, Sadki, Siedliska Żmigrodzkie, Skalnik, Stary Żmigród, Toki. Siedziba gminy mieści się w miejscowości Nowy Żmigród. Gmina ma charakter typowo rolniczy (około 61% jej powierzchni stanowią grunty rolne, a 30% powierzchni – lasy). Należy jednak zwrócić również uwagę na fakt, że w gminie są i powstają nowe gospodarstwa agroturystyczne, istnieją piesze szlaki turystyczne i w związku z tym pojawia się nowy kierunek rozwoju gminy oparty na agroturystyce. Dodatkową i niewątpliwą zaletą gminy jest fakt, że część gminy zajmuje Magurski Park Narodowy. Gmina Osiek Jasielski położona jest w środkowej części powiatu jasielskiego. Zajmuje powierzchnię 60,47 km2, na której zamieszkuje 5400 mieszkańców. Administracyjnie podzielona jest ona na 8 jednostek (sołectw): Czekań, Mrukowa, Osiek Jasielski, Pielgrzymka, Samoklęski, Świerchowa, Załęże, Zawadka. Siedziba gminy mieści się w miejscowości Osiek Jasielski. Gmina ta jest gminą typowo rolniczą posiadającą jednak niezwykłe walory przyrodnicze i krajobrazowe oraz dobre warunki do uprawiania turystyki rowerowej oraz agroturystyki. Atrakcyjność turystyczną gminy zdecydowanie podnoszą również naturalne kąpieliska na Wisłoce w miejscowościach Załęże i Osiek Jasielski oraz samowypływowe źródła siarczkowych wód mineralnych. Na terenie gminy występują również następujące bogactwa naturalne: ¾ złoża gazu ziemnego ¾ złoża ropy naftowej ¾ złoża kruszyw naturalnych. Gmina Pilzno położona jest w zachodniej i centralnej części powiatu dębickiego. Zajmuje powierzchnię 165,90 km2, na której zamieszkuje 17 405 mieszkańców. Administracyjnie podzielona jest na 17 jednostek (sołectw): Bielowy, Dobrków, Gębiczyna, Gołęczyna, Jaworze Dolne, Jaworze Górne, Lipiny, Łęki Dolne, Łęki Górne, Machowa, Mokrzec, 42 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki Parkosz, Połomia, Podlesie, Słotowa, Strzegocice, Zwiernik. Siedziba gminy mieści się w miejscowości Pilzno. Gmina ta posiada duże walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki i wypoczynku. Walory te wzmacnia stworzony na rzece Wisłoce zbiornik wodny. Ponadto samo miasto Pilzno posiada wiele zabytków, bowiem jego historia sięga czternastego wieku, w którym to otrzymało z rąk króla Kazimierza Wielkiego prawa miejskie. Gmina Sękowa położona jest w południowo-wschodniej części powiatu gorlickiego. Zajmuje powierzchnię 194,75 km2, na której zamieszkuje 4 900 mieszkańców. Administracyjnie jest ona podzielona na 11 jednostek (sołectw): Sękowa, Siary, Męcina Mała, Męcina Wielka, Wapienne, Owczary, Ropica Górna, Małastów, Bodaki, Bartne, Krzywa. Siedziba gminy mieści się w miejscowości Sękowa. Gmina ta stanowi jeden z bardziej atrakcyjnych pod względem turystycznym regionów Polski. Jest to jeden z niewielu obszarów, gdzie środowisko naturalne pozostało w postaci niemal nienaruszonej, a ingerencja człowieka nie zdążyła zniweczyć walorów krajobrazu i środowiska. Stanowi ona doskonałą bazę wypadową do wielu atrakcyjnych pod względem turystycznym miejscowości takich jak np.: Krynica, Biecz, Wysowa. Obszar całej gminy pokryty jest gęstą siecią oznakowanych szlaków turystycznych przebiegających przez najpiękniejsze i najbardziej atrakcyjne zakątki gminy. Gmina Skołyszyn położona jest Zajmuje powierzchnię 77,92 w północno - zachodniej części powiatu jasielskiego. km2, na której zamieszkuje 12 690 mieszkańców. Administracyjnie jest ona podzielona na 14 jednostek (sołectw): Bączal Dolny, Bączal Górny, Harklowa, Jabłonica, Kunowa, Lipnica Górna, Lisów, Przysieki, Pusta Wola, Siedliska Sław., Siepietnica, Skołyszyn, Sławęcin, Święcany. Siedziba gminy mieści się w miejscowości Skołyszyn. W gminie istnieją doskonałe warunki do uprawiania latem turystyki pieszej, a zimą narciarstwa. Dodatkową atrakcję stanowią występujące w okolicy źródła wód mineralnych. Na terenie gminy zlokalizowane są złoża gazu ziemnego i ropy naftowej, ale ze względu na małą koncentrację tych surowców nie są one w pełni eksploatowane. Gmina Tarnowiec położona jest w środkowo – wschodniej części powiatu jasielskiego. Zajmuje powierzchnię 63,10 km2, na której zamieszkuje 9 260 mieszkańców. Administracyjnie jest ona podzielona na 17 jednostek (sołectw): Brzezówka, Czeluśnica, Dobrucowa, Gąsówka, Gliniczek, Glinik Polski, Łajsce, Łubienko, Łubno Opace, Łubno 43 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki Szlacheckie, Nowy Glinik, Potakówka, Roztoki, Sądkowa, Tarnowiec, Umieszcz, Wrocanka. Siedziba gminy mieści się w miejscowości Tarnowiec. Gmina ta ma charakter rolniczy, ale charakteryzując się również urozmaiconą rzeźbą terenu, z szerokim pasmem wyżyn poprzecinanym dolinami i kotlinami, stanowi dobre miejsce do uprawiania turystyki pieszej lub rowerowej. Na jej terenie występują również następujące bogactwa naturalne: ¾ złoża gazu ziemnego, ¾ złoża ropy naftowej. Gmina Żyraków położona jest w północnej części powiatu dębickiego. Zajmuje powierzchnię 110,29 km2, na której zamieszkuje 13 120 mieszkańców. Administracyjnie podzielona jest ona na 13 jednostek (sołectw): Bobrowa, Bobrowa Wola, Góra Motyczna, Korzeniów, Mokre, Nagoszyn, Straszęcin, Wiewiórka, Wola Wielka, Wola Żyrakowska, Zasów, Zawierzbie, Żyraków. Siedziba gminy mieści się w miejscowości Żyraków. Położenie gminy oraz ukształtowanie terenu powoduje, że obszar ten posiada znaczne walory przyrodnicze i krajobrazowe dzięki czemu jest chętnie odwiedzany przez turystów. Dodatkową atrakcję turystyczną stanowi ośrodek rekreacyjno-sportowy w Straszęcinie posiadający rozbudowaną bazę noclegową i restauracyjną oraz elementy umożliwiające aktywny wypoczynek takie jak: zalew wodny z plażą, kryty basen, boiska piłkarskie, korty tenisowe i strzelnicę sportową. Zbiorcze zestawienie powyżej przedstawionych danych dotyczących przynależności poszczególnych gmin do odpowiednich powiatów, powierzchni poszczególnych gmin i ilości ich mieszkańców przedstawia poniższa Tabela 2 44 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki Tabela 2 Zestawienie podstawowych danych dotyczących poszczególnych gmin Powiat Gmina Powierzchnia [km2] Liczba mieszkańców [mk] Gorlice Sękowa 194,75 4 900 Brzostek 122,66 13 301 Czarna 147 12 453 Pilzno 165,90 17 405 Żyraków 110,29 13 120 Brzyska 45,13 6 377 Dębowiec 85,81 8 444 Jasło (miejska) 36,65 38 545 Jasło 94,37 16 280 Kołaczyce 60,11 8 906 Krempna 203,58 2 150 Nowy Żmigród 104,54 9 750 Osiek Jasielski 60,47 5 400 Skołyszyn 77,92 12 690 Tarnowiec 63,10 9 260 Chorkówka Jedlicze 77,62 58,21 13 181 15 339 Dębica Jasło Krosno 3 . 2 . S t a n s a n i t a r n y p o w i e t r z a a t m o s f e r yc z n e g o 3.2.1. Klimat Warunki geomorfologiczne panujące na terenie powiatu w dużej mierze uwarunkowane są ukształtowaniem geograficznym tego obszaru. Silnie zróżnicowana rzeźba terenu oraz duże wzniesienia nad poziom morza, przy znacznych wysokościach względnych decydują o różnorodności zjawisk klimatycznych. W związku z tym, w obszarze na którym położony jest Związek możemy wyróżnić trzy zasadnicze rejony klimatyczne tj.: ¾ nizinny – obejmujący północną część regionu, charakteryzujący się długim i upalnym latem, ciepłą zimą i stosunkowo niedużą ilością opadów (średnia opadów waha się tutaj w granicach 565 do 700 mm). Przeciętne temperatury wg danych WIOŚ wynoszą: - średnia roczna temperatura dnia +8 °C, 45 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki - średnia roczna temperatura dnia w okresie letnim +18 °C, - średnia roczna temperatura dnia w okresie zimowym -3 °C . W obszarze nizinnym mróz występuje w ciągu 40-55 dni, przymrozki 90-110 dni, pokrywa śnieżna zalega 50-70 dni a długość okresu wegetacyjnego wynosi 210-220 dni. Przeważające w ciągu roku wiatry mają kierunek zachodni. ¾ podgórski – posiadający charakter przejściowy pomiędzy nizinnym i górskim ze średnią ilością opadów wahającą się w granicach 700 -800 mm, z przeważającymi wiatrami południowo-zachodnimi. Przeciętne temperatury wg danych WIOŚ wynoszą tutaj: - średnia roczna temperatura dnia +7 °C, - średnia roczna temperatura dnia w okresie letnim +18 °C, - średnia roczna temperatura dnia w okresie zimowym -3 °C do -5 °C. W obszarze podgórskim mróz występuje w ciągu 50-70 dni, przymrozki 100-130 dni, pokrywa śnieżna zalega 60-80 dni, a długość okresu wegetacyjnego wynosi 210-220 dni (podobnie jak w przypadku klimatu nizinnego) ¾ górski – obejmujący południową część regionu cechujący się dużą ilością opadów wynoszącą 800-1000 mm. Charakterystycznym elementem takiego klimatu jest, że ilość opadów jest najniższa w ciągu okresu zimowego, a największa w okresie początków lata. W obszarze występowania klimatu górskiego średnia roczna temperatura wynosi +6 °C, mróz występuje w ciągu 80 dni, przymrozki 120-160 dni, a pokrywa śnieżna zalega 90-150 dni. W występujących w ciągu roku wiatrach przeważa kierunek południowy. Oprócz wymienionych powyżej podstawowych rejonów klimatycznych w dolinach i kotlinach górskich można zaobserwować znaczne odchylenia klimatyczne spowodowane lokalnymi mikroklimatami. Niemniej jednak podsumowując warunki klimatyczne tego regionu należy powiedzieć, że: ¾ kształtowany jest on przede wszystkim przez masy powietrza polarno-morskiego i polarno kontynentalnego, ¾ dominującymi wiatrami są wiatry z kierunku zachodniego oraz południowozachodniego, 46 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki ¾ średnie temperatury roczne wahają się w granicach 6 - 8,5 °C, ¾ średnia roczna ilość opadów waha się pomiędzy 565 – 1000 mm, ¾ pokrywa śnieżna zalega przez okres 50 - 150 dni (długość zalegania pokrywy śnieżnej uzależniona jest od wysokości i ukształtowania terenu), ¾ okres wegetacji wynosi 210 – 220 dni. 3.2.2. Źródła zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego 3.2.2.1. Wprowadzenie Zanieczyszczenia powietrza to gazy, ciecze i ciała stałe obecne w atmosferze, nie będące jego naturalnymi składnikami, lub też substancje występujące w ilościach wyraźnie zwiększonych w porównaniu z naturalnym składem powietrza. Naturalne procesy zachodzące w przyrodzie (emisja naturalna) mają znaczenie marginalne i w niewielkim stopniu oddziaływują na jakość powietrza. Głównym źródłem emisji zanieczyszczeń powietrza jest tzw. emisja antropogeniczna, wynikająca z działalności człowieka. Pojęcie emisji antropogenicznej obejmuje zarówno wprowadzenie do atmosfery zanieczyszczeń z zakładów energetycznych i przemysłowych (emisja przemysłowa), jak również emisję niską z gospodarki komunalnej (kotłownie, indywidualne paleniska domowe i prywatne zakłady) oraz emisję komunikacyjną (pochodzącą od środków transportu). Na skutki emisji antropogenicznej w największym stopniu narażone są obszary miejskie. Tereny zurbanizowane i uprzemysłowione są równocześnie obszarami o dużym współczynniku zaludnienia, co w konsekwencji sprawia, że są one także najistotniejszymi źródłami emisji zanieczyszczeń (duża koncentracja emitorów niskich). O stanie jakości powietrza atmosferycznego w gminach omawianego obszaru decyduje emisja zanieczyszczeń: ¾ z lokalnych kotłowni osiedlowych i palenisk domowych, ¾ z procesów technologicznych w zakładach przemysłowych, ¾ ze środków transportu samochodowego lokalnego i tranzytowego, ¾ z transgranicznego przenoszenia zanieczyszczeń z zagranicy oraz ościennych powiatów. 47 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki Udział powiatów, do których należą omawiane gminy w globalnej emisji zanieczyszczeń powietrza w skali kraju jest niewielki. 3.2.2.2. Emisja przemysłowa Emisja zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego ze źródeł przemysłowych zależy w największym stopniu od stosowanego procesu technologicznego oraz rodzaju i jakości urządzeń ograniczających tę emisję do środowiska. Ilość, poziom nowoczesności, stan techniczny i lokalizacja źródła emisji są czynnikami decydującymi o stopniu uciążliwości obiektu dla otoczenia. Urządzenia stosowane do redukcji zanieczyszczeń wykazują znacznie większą skuteczność dla zanieczyszczeń pyłowych niż gazowych. Największymi emitorami zanieczyszczeń w skali krajowej są zakłady energetyczne i duże zakłady przemysłowe. Na omawianym terenie zanieczyszczenia technologiczne powstają głównie podczas wytwarzania produktów ropy naftowej, obróbki szkła oraz spalania odpadów. Największe skupienie punktowych źródeł emisji (kominy) w powiecie krośnieńskim znajduje się m. innymi w Jedliczu. Tworzą je następujące jednostki: ¾ kotłownie i zakłady przemysłowe – Rafineria Nafty w Jedliczu. W powiecie jasielskim główne źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza skumulowane są na terenie miasta Jasła. Są to kotłownie komunalne i zakłady przemysłowe, a przede wszystkim: ¾ Chrom Styl S.A., ¾ Huta Szkła Sp. z o.o., ¾ Rafineria JASŁO S.A. Na obszarze gmin powiatu jasielskiego główne źródła emisji zanieczyszczeń to: ¾ Zakłady Produkcji i Zdobienia Szkła w Tarnowcu, ¾ zakłady przetwórstwa mięsnego w gminach: Jasło, Dębowiec, Tarnowiec, ¾ zakłady mleczarskie w gminie Osiek Jasielski, ¾ zakłady przetwórstwa mięsnego w gminie Nowy Żmigród, ¾ zakłady produkcji elementów metalowych w gminie Skołyszyn, ¾ cegielnie w gminach Jasło i Skołyszyn, ¾ stacje paliw i inne niewielkie jednostki. 48 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki W ostatnich latach można zaobserwować spadek emisji zanieczyszczeń. Jest to niewątpliwie efekt realizowania przez zakłady przemysłowe przedsięwzięć ekologicznych zmniejszających emisję, wprowadzanie w miarę możliwości zmian w procesach technologicznych, instalowanie w dużych źródłach emisji nowoczesnych urządzeń do redukcji zanieczyszczeń. Niemniej jednak należy podejmować nadal działania zmierzające do dalszej poprawy stanu środowiska polegające na wnioskowaniu o przeprowadzenie przez WIOŚ systematycznych kontroli przestrzegania wielkości emisji zanieczyszczeń do atmosfery dopuszczonych pozwoleniem na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza z zakładów objętych obowiązkiem uzyskania pozwolenia i publikację wyników przeprowadzonych kontroli. 3.2.2.3. Emisja niska Pojęcie emisji niskiej obejmuje wprowadzanie do atmosfery zanieczyszczeń pyłowych i gazowych ze źródeł niezorganizowanych tj. głównie palenisk domowych, małych kotłowni, warsztatów rzemieślniczych bądź rolniczych. Wielkość tej emisji jest trudna do oszacowania, według różnych źródeł wynosi od kilku do kilkunastu procent sumarycznych zanieczyszczeń na terenach o rozwiniętej sieci ciepłowniczej do kilkudziesięciu procent na obszarach, które nie są objęte centralnymi systemami ciepłowniczymi, szczególnie w terenach wiejskich. Na terenach wiejskich do powietrza emitowane są gazy i pyły głównie z energetycznego spalania paliw stałych złej jakości w domowych paleniskach. Niska emisja zanieczyszczeń jest szczególnie odczuwalna w zimie, co jest związane ze wzrostem stężeń dwutlenku siarki i pyłu zawieszonego w sezonie grzewczym. Ważnym problemem jest ograniczanie niskiej emisji poprzez zwiększenie stopnia centralizacji ogrzewania miast, bądź zmianę czynnika grzewczego w lokalnych kotłowniach komunalnych. Na terenie gminy Jedlicze i miasta Jedlicze, (które wśród miast powiatu krośnieńskiego ma największą gęstość zaludnienia, a co za tym idzie największą koncentrację źródeł emisji), zrealizowano zadanie mające na celu zastąpienie w istniejących obiektach użyteczności publicznej w gminie kotłowni węglowych ekologicznymi kotłowniami gazowymi, co ograniczyło w dużej mierze emisję zanieczyszczeń. Na terenie gminy Jasło, obserwuje się utrzymanie wartości stężeń zanieczyszczeń w powietrzu na niskim poziomie. Zgodnie z założeniami Strategii Rozwoju Powiatu Jasielskiego przewidziane są kierunki działań związane z wspieraniem modernizacji systemów ogrzewania, stanowiącymi główne źródło zanieczyszczeń. 49 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki Na terenie powiatu dębickiego podjęte zostały również działania w kierunku ograniczenia emisji zanieczyszczeń z kotłowni opalanych węglem. W latach 1999 – 2002 roku z inicjatywy Starostwa Powiatowego w Dębicy dokonano zmiany sposobu opalania kotłowni z węglowego na gazowy w kotłowniach obiektów nadzorowanych przez Starostwo. 3.2.2.4. Emisja komunikacyjna Do większych źródeł zanieczyszczeń powietrza zaliczana jest komunikacja samochodowa. W wyniku spalania paliw w silnikach samochodowych do atmosfery przedostają się zanieczyszczenia gazowe: tlenki azotu, tlenek węgla, dwutlenek węgla i węglowodory (szczególnie benzen) oraz pyły zawierające m. in. związki ołowiu, kadmu, niklu i miedzi. Największy wpływ transportu na jakość powietrza występuje w miastach i w rejonach tras komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu. Poziom emisji pochodzącej ze źródeł komunikacyjnych zależy od ilości poruszających się na danym obszarze samochodów, a także od układu i typu sieci dróg. Problem ten dotyczy szczególnie miasta Jasła i Pilzna. Konieczna jest zatem budowa obwodnic na ważniejszych trasach komunikacji drogowej, co przyczyni się do poprawy płynności ruchu i ograniczenia ilości zanieczyszczeń emitowanych do powietrza. 3.2.3. Jakość powietrza atmosferycznego na terenie gmin należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki Podstawowym dokumentem określającym wymagania dotyczące oceny i zarządzania jakością powietrza w krajach Unii Europejskiej jest Dyrektywa 96/62/EC z 1996 roku. Dyrektywa określa kryteria jakości powietrza oraz tworzy zasady i mechanizmy działań mających na celu: ¾ utrzymania jakości powietrza na obszarach, gdzie jest ona wystarczająca, ¾ planowanie poprawy jakości powietrza na obszarach, gdzie nie spełnia ona założonych kryteriów. Zakres działań jest uzależniony od wyników oceny jakości powietrza. 50 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki Obowiązek prowadzenia oceny dotyczy zanieczyszczeń: ¾ dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, pyłu zawieszonego, ołowiu, benzenu, tlenku węgla, ozonu, ¾ a przy uwzględnianiu kryterium związanego z ochroną zdrowia dwutlenku siarki, tlenków azotu, ozonu. Badaniem i oceną poziomu substancji w powietrzu zajmuje się Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. Inspektorat dokonuje bieżącej oceny poziomu substancji w powietrzu w danej strefie, a następnie przeprowadza klasyfikację stref. Klasyfikacji stref dokonuje się oddzielnie dla dwóch kryteriów: ¾ w celu ochrony zdrowia, ¾ w celu ochrony roślin. Badany obszar dzieli się na strefy (art. 87 POŚ), które stanowią aglomeracje o liczbie mieszkańców większej niż 250 tys. oraz obszary powiatów nie wchodzących w skład aglomeracji. Następnie zaś przeprowadza się klasyfikację stref, w których poziom: ¾ choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji, ¾ choćby jednej substancji mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji, ¾ substancji nie przekracza poziomu dopuszczalnego. Margines tolerancji stanowi określony procent wartości dopuszczalnej. Efektem końcowym wykonywanej klasyfikacji jest określenie jednej klasy dla strefy ze względu na ochronę zdrowia i jednej klasy na ochronę roślin. Na terenie województwa podkarpackiego wyróżniono 25 stref, których granice pokrywają się z granicami powiatów i poddano ocenie jakości powietrza. Na podstawie przeprowadzonej analizy wyników pomiarów za rok 2003 w zakresie wszystkich mierzonych substancji opisywane gminy zaliczono do strefy klasy A, czyli klasy dla której poziom stężeń nie przekracza wartości dopuszczalnej. Głównymi źródłami zanieczyszczenia powietrza na terenie opisywanych gmin są lokalne kotłownie i gospodarstwa indywidualne, a także samochodowe środków transportu. Pomimo wielu działań podjętych przez poszczególne gminy w celu ograniczenia wielkości emisji niskiej, szybkie rozwiązanie tego problemu jest bardzo trudne. Uciążliwości związane z emisją niską wzrastają w sezonie grzewczym, latem ich znaczenie jest niewielkie. Dodatkowy problem, to fakt spalania w paleniskach domowych odpadów (plastikowych opakowań, butelek pet itp.), a także bardzo duże rozproszenie źródeł emisji. Ważnym 51 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki problemem jest zwiększanie stopnia centralizacji ogrzewania miast, bądź zmiana czynnika grzewczego na olej opałowy lub gaz ziemny w lokalnych kotłowniach. Za wysokie wartości stężeń zanieczyszczeń powietrza szczególnie w miastach i w pobliżu dróg odpowiedzialny jest ruch samochodowy. W związku z tym konieczna jest realizacja programu budowy obwodnic na ważniejszych trasach komunikacyjnych. 3 . 3 . H a ł a s i p o l e e l e k t r o m a g n e t yc z n e 3.3.1. Wprowadzenie Hałasem nazywa się wszystkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania ośrodka sprężystego, działające za pośrednictwem powietrza na organ słuchu i inne elementy organizmu ludzkiego. Hałas (wg ustawy o ochronie środowiska są to dźwięki w przedziale częstotliwości od 16 Hz do 16 000 Hz) bez względu na źródło emisji, natężenie i czas trwania, powoduje dyskomfort psychiczny i jest odczuwany jako uciążliwy. Ponieważ hałas odbierany jest bardzo subiektywnie, w zależności od wieku, stanu zdrowia, nawyków, usposobienia, trudno jest jednoznacznie ocenić wpływ hałasu na zdrowie człowieka. Może on wywoływać zmęczenie, złe samopoczucie, spowodować zmiany chorobowe w organizmie. Najbardziej narażeni na skutki hałasu są mieszkańcy miast, a z danych literaturowych wynika, że ok. 1/3 mieszkańców Polski narażona jest na ponadnormatywny hałas. Klimat akustyczny środowiska w zależności od spełnianych funkcji i zagospodarowania oraz wykorzystania terenu ma ustalone, uregulowane prawnie standardy akustyczne. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku określa rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998r. (Dz. U. Nr 66 poz. 436), które zostały zróżnicowane w zależności od rodzaju terenów, źródeł hałasu (drogi i linie kolejowe, pozostałe obiekty i grupy źródeł, statki powietrzne, linie energetyczne) i przedziałów czasu odniesienia. Wartości progowe poziomów hałasu, których przekroczenie powoduje zaliczenie obszaru do kategorii terenu zagrożonego hałasem, zostały określone w rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska z dnia 9 stycznia 2002r. (Dz. U. Nr 8, poz. 81). Do najbardziej uciążliwych źródeł hałasu w środowisku, przede wszystkim z uwagi na powszechność występowania, należy komunikacja drogowa. 52 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki Hałas przemysłowy (technologiczny) generowany jest przez źródła znajdujące się na terenie zakładów przemysłowych, wytwórczych i rzemieślniczych. 3.3.2. Źródła zanieczyszczenia środowiska hałasem Na terenie województwa podkarpackiego głównym źródłem oddziaływań akustycznych jest hałas komunikacyjny generowany przez pojazdy poruszające się po sieci dróg kołowych, natomiast pozostałe źródła tj. hałas technologiczny związany z działalnością przemysłową oraz pracą linii energetycznych nie odgrywają znaczącej roli. Zagrożenie nadmierną emisją hałasu staje się coraz bardziej powszechne, szczególnie zaś zauważalne jest na terenach miejskich oraz wzdłuż tras komunikacyjnych. Oddziaływanie komunikacji na środowisko ma tendencje rosnące, co związane jest ze wzrostem w ostatnich latach liczby pojazdów poruszających się po drogach przy jednoczesnym nienadążaniu z rozbudową lub modernizacją układów komunikacyjnych. Poziom hałasu zależy nie tylko od natężenia ruchu, lecz także od stanu nawierzchni tras komunikacyjnych, płynności ruchu czy rodzaju pojazdów (samochody osobowe, ciężarowe). WIOŚ w Rzeszowie dokonuje pomiarów hałasu drogowego przy głównych ciągach komunikacyjnych miast województwa podkarpackiego, lecz monitoringiem poza Jasłem, nie są objęte miejscowości omawiane w niniejszym opracowaniu. Największe zagrożenie nadmiernym hałasem na przedmiotowym obszarze występuje na terenie miast Jasło, Pilzno i Jedlicze. Z pomiarów natężenia ruchu drogowego i poziomu hałasu drogowego, jakie przeprowadzono na terenie Jasła w 2000 roku (wg POŚ Powiatu Jasielskiego) wynika, że wartości dopuszczalne poziomu hałasu w bezpośrednim sąsiedztwie tras komunikacji drogowej miasta są przekraczane. Największą niedogodnością jest przede wszystkim brak obwodnicy wyprowadzającej ruch tranzytowy poza miasto. Problem ten dotyczy także Pilzna, przez centrum którego prowadzą drogi krajowe Kraków – Rzeszów i Pilzno – Jasło. Ograniczenie poziomu hałasu komunikacyjnego można osiągnąć poprzez: ¾ budowę nowych obwodnic dla miast i dróg szybkiego ruchu, ¾ budowę ekranów akustycznych przy drogach w miejscach uciążliwych dla mieszkańców, ¾ przygotowanie programu działań dla dróg, wiążącego się z prowadzeniem długofalowych pomiarów hałasu komunikacyjnego. 53 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki 3.3.3. Pola elektromagnetyczne Do szkodliwych dla środowiska rodzajów promieniowania powodowanego działalnością człowieka należy: ¾ promieniowanie jonizujące, ¾ promieniowanie niejonizujące. Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące Przepisy dotyczące ochrony środowiska naturalnego i środowiska pracy przed promieniowaniem elektromagnetycznym uregulowane są aktami prawnymi z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa budowlanego, prawa ochrony środowiska, zagospodarowania przestrzennego i przepisami sanitarnymi. Poziomy dopuszczalne w środowisku naturalnym zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów. Elektromagnetyczne promieniowanie może występować wszędzie: w miejscu zamieszkania, pracy czy wypoczynku. Pola i promieniowanie elektromagnetyczne występują w otoczeniu wszystkich odbiorników energii elektrycznej. Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące powstaje w wyniku działania zespołów sieci i urządzeń elektrycznych, urządzeń elektromedycznych do badań diagnostycznych i zabiegów fizykochemicznych, stacji nadawczych, urządzeń energetycznych, telekomunikacyjnych, radiolokacyjnych i radionawigacyjnych. Linie elektryczne przenoszą prąd przemienny o częstotliwości 50 Hz, liniami wysokiego napięcia (110 – 400 kV), zaś odbiorcy wykorzystują zwykle urządzenia zasilane niskim napięciem (trój- lub jednofazowym – 400 lub 230V). W celu dokonania podziału rozsyłanej energii pomiędzy poszczególnych odbiorców wykorzystuje się rozdzielnie wysokiego napięcia i dalej w kolejnych stopniach transformatory. Wokół wszystkich tych urządzeń powstaje pole elektromagnetyczne. Jego natężenie jest proporcjonalne do napięcia elektrycznego występującego na elementach urządzenia. Szczegółowym jego źródłem w rozdzielni jest: ¾ tansformator – emituje stosunkowo słabe pole elektromagnetyczne, ¾ szyny i kable średniego napięcia 15 kV odchodzące od transformatora do rozdzielni, 54 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki ¾ wyposażenie elektroenergetyczne rozdzielni (m.in. przewody, odłączniki, przełączniki). Szyny i kable oraz wyposażenie dodatkowe stanowi główne źródło pola elektromagnetycznego w rozdzielni. Elektroenergetyczne linie przesyłowe o niskiej częstotliwości prądu przemiennego (50 Hz) dla napięć energetycznych wielkości kilkuset tysięcy woltów mogą generować szkodliwe promieniowanie PEM, (którego oddziaływanie maleje w miarę oddalania się od osi linii przesyłowych). Z badań prowadzonych na terenie kraju wynika, że linie takie mają wpływ na kształtowanie środowiska elektromagnetycznego w sąsiednich obiektach. Pola elektromagnetyczne wysokich częstotliwości tj. od 0,1 MHz do 300 GHz, składające się z promieniowania radiofal (w zakresie dwóch spójnych pasm o częstotliwościach 0,1-10 MHz i 10-300 MHz) oraz promieniowania mikrofalowego (o częstotliwościach w zakresie 0,3-300 GHz) stosowane są w przemyśle oraz w łączności radiowej, telewizyjnej i radarowej. Oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego na organizmy żywe zależy od tzw. parametrów wytwarzanego pola tj. odległości od źródła promieniowania, natężenia pola elektromagnetycznego i czasu przebywania w tym polu (tzw. czas ekspozycji) oraz czynników wynikających z warunków, w których dochodzi do kontaktu organizmu z polem. Jednoznaczne stwierdzenie wpływu, a szczególnie szkodliwego oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego niskich częstotliwości na zdrowie człowieka jest trudne do ustalenia. Opinie naukowców w tej sprawie są podzielone, a badania nad oddziaływaniem pól elektromagnetycznych na zdrowie ludzkie nadal trwają. Negatywny wpływ energii elektromagnetycznej powyżej 100 MHz przejawia się tak zwanym efektem termicznym, powodując przegrzewanie się narządów wewnętrznych człowieka, a nawet może doprowadzić do śmierci termicznej. Biologiczne skutki oddziaływań pól elektromagnetycznych mogą wystąpić po wielu latach. Pole elektromagnetyczne wytworzone przez silne źródło może niekorzystnie wpływać na przebieg szeregu procesów życiowych organizmu, powodując możliwość wystąpienia zaburzeń funkcji ośrodkowego układu nerwowego, układu rozrodczego, hormonalnego, krwionośnego oraz narządów słuchu i wzroku. Skutki promieniowania elektromagnetycznego, które obserwowano u roślin objawiały się opóźnionym wzrostem i zmianami w budowie zewnętrznej, natomiast u zwierząt 55 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki zaburzeniami neurologicznymi i zaburzeniami krążenia, zakłóceniami wzrostu, żywotności i płodności. W przypadku występowania nadmiernej ekspozycji należy podjąć skuteczne środki prewencji technicznej i organizacyjnej. Na terenie gmin należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki znajdują się potencjalne źródła pól elektromagnetycznych tj. nadawcze stacje radiowe i telewizyjne, stacje telefonii komórkowej, stacje i linie elektroenergetyczne, itp. W przypadku stacji bazowych telefonii komórkowej na terenie Związku Gmin można wyróżnić: Tabela 3 Wykaz stacji bazowych telefonii komórkowej Przedsięwzięcie L.p. Lokalizacja przedsięwzięcia Powiat 1. Stacja bazowa telefonii komórkowej nr BT-2522 TRN Bukowa, gm. Brzostek dębicki 2. Stacja bazowa telefonii komórkowej nr F-2-5515-TA3 Pilzno dębicki 3. Stacja bazowej łączności bezprzewodowej Gorzejowa, gm. Brzostek dębicki 4. Stacja bazowa telefonii komórkowej Gorzejowa, gm. Brzostek dębicki 5. Stacja bazowa telefonii komórkowej Siedliska Bogusz, gm. Brzostek dębicki 6. Stacja bazowa telefonii komórkowej teren zakładu Carbon Black Polska Sp. z o.o. ul. 3 Maja 83, Jasło jasielski 7. Stacja bazowa telefonii komórkowej ul. 3 Maja 4, Jasło jasielski 8. 9. 10. 11. 12. 13. Stacja bazowa telefonii komórkowej Nowy Żmigród działka nr 197 Stacja bazowa telefonii komórkowej ul. Kasprowicza, Jasło Stacja bazowa telefonii komórkowej teren zakładu Carbon Black Polska Sp. z o.o. ul. 3 Maja 83, Jasło Stacja bazowa telefonii komórkowej teren Z.T.S „Gamrat” S.A. ul. Mickiewicza 108, Jasło Stacja bazowa telefonii komórkowej ul. Baczyńskiego 11, Jasło Stacja bazowa telefonii komórkowej Skołyszyn działka nr 54/7 jasielski jasielski Zarządzający Adres zarządzającego Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. Al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawa Polska Telefonia Komórkowa CENTERTEL Sp. z o.o. ul. Sienkiewicza 10a, 00-900 Warszawa Zakład Energetyczny ul. Lwowska 72/96b, Tarnów Polska Telefonia Komórkowa CENTERTEL Sp. z o.o. ul. Skierniewicka 10 a, 00-900 Warszawa Polska Telefonia Komórkowa CENTERTEL Sp. z o.o. ul. Skierniewicka 10 a, 00-900 Warszawa Polska Telefonia Komórkowa CENTERTEL Sp. z o.o. ul. Skierniewicka 10 a, 00-900 Warszawa Polska Telefonia Komórkowa CENTERTEL Sp. z o.o. ul. Skierniewicka 10 a, 00-900 Warszawa Polska Telefonia Komórkowa CENTERTEL Sp. z o.o. ul. Skierniewicka 10 a, 00-900 Warszawa POLKOMTEL S.A. al. Jerozolimskie 81, 02-001 Warszawa jasielski POLKOMTEL S.A. al. Jerozolimskie 81, 02-001 Warszawa jasielski POLKOMTEL S.A. al. Jerozolimskie 81, 02-001 Warszawa jasielski jasielski 56 Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawa Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawa Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki Przedsięwzięcie L.p. Lokalizacja przedsięwzięcia Powiat Zarządzający Adres zarządzającego Stacja bazowa telefonii komórkowej Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. jasielski teren Z.T.S „Gamrat” S.A., ul. al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawa Mickiewicza 108, Jasło Stacja bazowa telefonii komórkowej Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. 15. Kąty działka nr 2115 jasielski al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawa gm. Nowy Żmigród Stacja bazowa telefonii komórkowej Polska Telefonia Komórkowa 16. krośnieński F3-5826 KS4 CENTERTEL Sp. z o.o. Zręcin, gm. Chorkówka ul. Skierniewicka 10 a, 00-900 Warszawa Stacja bazowa telefonii komórkowej nr POLKOMTEL S.A. 17. krośnieński BT-2850 al. Jerozolimskie 81, 02-001 Warszawa Jedlicze Źródło: Wykaz przedsięwzięć, dla których wojewoda podkarpacki jest właściwy do wydania decyzji administracyjnych ustalających warunki korzystania ze środowiska – www.uw.rzeszow.pl 14. Promieniowanie elektromagnetycznych jonizujące Promieniowanie jonizujące powstaje w wyniku użytkowania wzbogaconych i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle, badaniach naukowych. Na terenie gmin należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki tego rodzaju promieniowanie nie występuje. 3.3.4. Podsumowanie 1. Niejonizujące promieniowanie elektromagnetyczne może występować wszędzie: w domu, w miejscu pracy, miejscu wypoczynku. Niektóre źródła promieniowania są ogólnie znane przez ogół społeczeństwa (linie wysokiego napięcia, nadajniki radiowe i telewizyjne), a w wypadku innych nie uświadamiamy sobie ich obecności (telewizor, telefon komórkowy). 2. Głównymi źródłami promieniowania niejonizującego w środowisku są: • Stacje i linie energetyczne o napięciu 110 kV, 220 kV, • radiowe i telewizyjne centra nadawcze, • pojedyncze nadajniki radiowe, • stacje bazowe telefonii komórkowej, • wojskowe i cywilne urządzenia radionawigacji i radiolokacji, • radiostacje amatorskie i CB-radio, • stacje bazowe trunkingowej sieci łączności radiotelefonicznej, 57 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki • urządzenia emitujące pola elektromagnetyczne pracujące w przemyśle, placówkach naukowo-badawczych, ośrodkach mechanicznych, • urządzenia powszechnego użytku emitujące pola elektromagnetyczne w tym pojedyncze aparaty telefonii komórkowej, sterowniki radiowe, itp. 3. Poziom promieniowania elektromagnetycznego zazwyczaj jest niższy od natężeń, przy których możliwe jest szkodliwe oddziaływanie na organizm ludzki. Nie dotyczy to jednak pól elektromagnetycznych w bezpośrednim otoczeniu wszelkiego rodzaju stacji nadawczych, które lokalnie, w odległościach zależnych od mocy, częstotliwości i konstrukcji stacji, mogą osiągać natężenie na poziomie uznawanym za aktywny pod względem biologicznym. Może to mieć miejsce również w przypadkach nakładania się oddziaływań kilku źródeł. 4. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych cechuje się przede wszystkim: • niezdolnością człowieka do organoleptycznej identyfikacji oddziaływania nawet przy znaczących natężeniach pola, przy których wg współczesnej wiedzy może już wystąpić tzw. nietermiczne oddziaływanie na układ nerwowy i układ krążenia, • brakiem wyraźnej reakcji organizmu na nietermiczne oddziaływanie pól elektromagnetycznych i trudności z określeniem rzeczywistych skutków ich oddziaływań. 3.4. Zasoby wodne 3.4.1. Wprowadzenie Głównymi ciekami odwaniającymi obszar objęty opracowaniem są rzeka Wisłoka i jej dopływy. Rzeka Wisłoka, (prawobrzeżny dopływ rzeki Wisły) o całkowitej długości 163,6 km i powierzchni zlewni 4110 km2 wypływa z północnych stoków Beskidu Niskiego, wzdłuż których przebiega granica państwowa miedzy Polską a Słowacją i równocześnie dział wodny między zlewiskiem Bałtyku i Morza Czarnego. Rzeka Wisłoka wypływa w miejscowości Radocyna z północnych stoków góry Dębi Wierch. Zasoby wód Wisłoki i jej dopływów należą do dużych, lecz są nierównomiernie rozłożone w czasie. Rzeki te charakteryzują się częstymi i dużymi zmianami 58 stanów wody, uzależnionymi Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki od intensywności opadów atmosferycznych, szybkiego odpływu uwarunkowanego znacznymi spadkami terenu i mało przepuszczalnym podłożem. Duże zróżnicowanie natężenia przepływów objawia się występowaniem długotrwałych okresów posusznych z niskimi stanami wody jak i gwałtownych powodzi. Ogranicza to możliwość pełnego wykorzystania zasobów tych wód. Głównym źródłem zaopatrzenia w wodę ludności w części omawianego obszaru są zasoby wód powierzchniowych, z głównymi ujęciami na Jasiołce w Szczepańcowej i na zbiorniku Besko w Sieniawie. W celu poprawy zaopatrzenia ludności w wodę, dla powiększenia zasobów dyspozycyjnych wód powierzchniowych oraz ze względu na zagrażające deficyty, planuje się budowę zbiorników wodnych , w tym zbiornika wodnego Krempna na Wisłoce. Obszar zbiornika obejmowałby obszary gminy Nowy Żmigród i Krempna w powiecie jasielskim. Większość mieszkańców obszaru deficytowego od Nowego Żmigrodu po Jasło zaopatruje się w wodę z indywidualnych, przydomowych studni kopanych. Zbiornik stworzyłby możliwości zagwarantowania wody dla tego obszaru, a powiększenie najniższych przepływów dałoby możliwość niezakłóconego poboru wody z ujęć powierzchniowych. Zwiększone przepływy w rzece przyczyniają się do polepszenia jej stanu ekologicznego, wspomagają poprawę czystości wody, co wpływa na zmniejszenie kosztów jej uzdatniania. Jak wynika z charakterystyki gospodarki wodno-ściekowej na terenach gmin powiatu jasielskiego i krośnieńskiego, objętych omawianym obszarem, dla znacznej części mieszkańców źródłem zaopatrzenia w wodę są indywidualne studnie kopane, lub lokalne wodociągi wiejskie, a głównie zasoby wód powierzchniowych. Zdecydowana większość zorganizowanych systemów wodociągowych opiera się na ujęciach wód powierzchniowych, których źródłem jest rzeka Wisłoka i jej dopływy. Zasoby wód podziemnych są niewielkie i niewystarczające na pokrycie potrzeb systemowych. Dla powiatu dębickiego najbardziej wydajnym źródłem wody, wykorzystywanym dla zaopatrzenia ludności i rolnictwa w wodę są zasoby wód podziemnych, a w szczególności zasoby czwartorzędowego poziomu wodonośnego. Łatwość infiltracji wód do poziomu zalegania czwartorzędowej warstwy wodonośnej oraz duża powierzchnia obszarów zasilania przyczynia się do utrzymania bardzo bogatych zasobów wodnych. Wody te, aby odpowiadały wymogom norm dla wody pitnej i do celów gospodarczych, wymagają przeważnie uzdatniania ze względu na ponadnormatywną zawartość żelaza i manganu. Pod względem bakteriologicznym i chemicznym (związki azotu) są często zanieczyszczone 59 Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Dorzecza Wisłoki w wyniku wielkoobszarowego rolnictwa i osadnictwa. Na terenie powiatu istnieją 33 studnie wiercone, ujmujące poziom czwartorzędowy, posiadające dokumentacje hydrogeologiczne. Ujęcia wody obsługujące gminy Powiatu Dębickiego według informacji POŚ Powiatu Dębickiego, posiadają wystarczającą wydajność dla pełnego pokrycia zapotrzebowania na wodę dla potrzeb komunalnych ludności powiatu dębickiego. Wody powierzchniowe terenu gminy Pilzno, czyli Wisłoka z jej licznymi dopływami, nie stanowią źródła zaopatrzenia gminy w wodę. Uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej, a zwłaszcza stworzenie systemów kanalizacji sanitarnej z oczyszczalniami ścieków powinno stworzyć warunki do doprowadzenia wód powierzchniowych i podziemnych do stanu jakości umożliwiającego ich wykorzystanie dla potrzeb ludności. W miejscowościach nie objętych zorganizowanym systemem odprowadzania i oczyszczania ścieków, ścieki są gromadzone w bezodpływowych zbiornikach, które są okresowo opróżniane, a ścieki najczęściej wywożone na okoliczne pola i łąki. Zdecydowana większość takich zbiorników jest nieszczelna, lub posiada lokalne odprowadzenia do rowów i cieków wodnych, a także do urządzeń melioracyjnych, co wywiera szkodliwy wpływ na stan środowiska naturalnego. Dzięki funkcjonowaniu sieci wodociągowych oraz instalowaniu pomp do czerpania wody ze studni kopanych i zakładaniu wodnych instalacji wewnętrznych ilość wody zużywanej przez indywidualne gospodarstwa domowe zwiększa się. W związku z tym ilość produkowanych ścieków w gospodarstwach domowych i odprowadzanych bezpośrednio do terenu lub cieków wodnych jest również coraz większa, co jeszcze bardziej pogarsza stan środowiska. Realizacja polityki rozwoju zorganizowanego systemu wodociągowego i kanalizacyjnego, likwidacja niekontrolowanego zrzutu ścieków, spowoduje niewątpliwie poprawę stanu jakości wód zarówno powierzchniowych jak i podziemnych, także w rejonie, gdzie zlokalizowane są ujęcia wody pitnej. 60
