docWYMAGANIA Z HISTORII DLA KLASY I GIMNAZJUM
download 
Reklamacja Transkrypt
WYMAGANIA Z HISTORII DLA KLASY I GIMNAZJUM
WYMAGANIA Z HISTORII DLA KLASY I GIMNAZJUM Temat lekcji Co to jest historia? Zagadnienia, materiał nauczania - historia jako nauka - definicja źródeł historycznych - podział źródeł historycznych Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Uczeń: - poprawnie posługuje się terminami: historia, źródło historyczne, archeologia, epoki historyczne, chronologia, nasza era, przed naszą erą, wiek, prahistoria - wyjaśnia, na czym polega praca historyka i archeologa - dokonuje prostej klasyfikacji źródeł historycznych - wymienia stosowane w przeszłości sposoby mierzenia czasu - podaje przykłady źródeł pisanych i niepisanych - archeologia jako nauka pomocnicza historii - wymienia nazwy epok historycznych w kolejności chronologicznej: starożytność, średniowiecze, nowożytność, współczesność - epoki historyczne - określa wiek danego wydarzenia i umiejscawia je w odpowiedniej epoce historycznej - omawia rolę źródeł historycznych w procesie poznawania dziejów - rozumie potrzebę tworzenia systemu datacji i posługiwania się nim - określa ramy chronologiczne epok historycznych - dawne sposoby mierzenia czasu 1. Prahistoria człowieka - pochodzenie człowieka - ewolucja - poprawnie posługuje się terminami: ewolucja, australopitek, homo habilis, homo erectus, homo neandertalensis, homo sapiens, paleolit, koczowniczy - określa ramy chronologiczne kolejnych etapów ewolucji człowieka - podaje najistotniejsze cechy wyglądu różnych człowieka i jej etapy - cechy charakterystyczne poszczególnych gatunków człowiekowatych - osiągnięcia człowieka pierwotnego tryb życia gatunków człowiekowatych - wymienia w kolejności etapy ewolucji człowieka i ich umiejętności - wskazuje na mapie kolebkę ludzkości - wskazuje na mapie kierunki i trasy ekspansji gatunku ludzkiego - opisuje warunki życia ludzi - omawia znaczenie tworzenia w czasach prahistorycznych - podaje nazwy najważniejszych wynalazków człowieka z czasów prahistorycznych - wymienia sposoby krzesania ognia stosowane przez człowieka pierwotnego i praktycznego zastosowania narzędzi oraz opanowania umiejętności krzesania ognia dla rozwoju człowieka - wyjaśnia, na czym polegała zależność człowieka od przyrody - wymienia przyczyny powstania pierwszych dzieł sztuki praludzi Tajemnice sprzed wieków – Jak zbadano pochodzenie człowieka? - teorie dotyczące powstania człowieka - Karol Darwin i jego odkrycie - zadania antropologii - przedstawia dokonania Karola Darwina - omawia teorię ewolucji Karola Darwina - poprawnie posługuje się terminami: ewolucjonizm, antropologia - wyjaśnia różnice między teorią kreacjonizmu a ewolucjonizmu - wymienia teorie dotyczące powstania człowieka - przedstawia znaczenie badań naukowych oraz wykorzystania różnych technologii dla poznania historii człowieka - opisuje, czym zajmuje się antropolog - omawia sposoby ustalania wieku znalezisk - prezentuje argumenty zwolenników i przeciwników ewolucjonizmu 2. Czas wielkich przemian - wpływ zmian klimatu na życie człowieka - poprawnie posługuje się terminami: neolit, rewolucja neolityczna, osiadły tryb życia, osada, megalit, dolmen, epoka brązu, epoka żelaza - przedstawia wpływ zmian klimatycznych na tryb życia człowieka pierwotnego - uzasadnia słuszność określenia rewolucja dla zmian, - rewolucja neolityczna - początki rolnictwa i hodowli 3. W kraju Sumerów - określa ramy chronologiczne rewolucji neolitycznej które zaszły w życiu człowieka w okresie neolitu - opisuje życie codzienne ludzi przed rewolucją neolityczną - omawia tryb życia i zajęcia ludzi epoki neolitu - przedstawia zmiany, które zaszły - nazywa i lokalizuje na mapie pozostałości najstarszej znanej osady ludzkiej - pierwsze osady w życiu człowieka w okresie neolitu - charakteryzuje wygląd osad neolitycznych - budowle megalityczne - podaje nazwy metali wykorzystywanych przez praludzi do wytopu broni, narzędzi, ozdób - wskazuje na mapie miejsce położenia najbardziej znanej budowli megalitycznej - początek metalurgii - omawia sposób wytopu brązu i żelaza - opisuje wygląd i funkcje budowli megalitycznych - wymienia rodzaje narzędzi i ozdób wytwarzanych w epoce brązu - wyjaśnia, jakie zmiany nastąpiły w życiu człowieka dzięki opanowaniu umiejętności wytopu metali - położenie geograficzne i warunki naturalne Mezopotamii - podaje ramy chronologiczne istnienia cywilizacji sumeryjskiej - charakteryzuje oddziaływanie warunków naturalnych na życie mieszkańców Mezopotamii - poprawnie posługuje się terminami: cywilizacja, Żyzny Półksiężyc, Mezopotamia, system irygacyjny, Sumerowie, miasto-państwo, król-kapłan, zikkurat - wyjaśnia, jaki wpływ na organizację pierwszych państw miało ich położenie geograficzne oraz warunki naturalne - lokalizuje na mapie Mezopotamię - przedstawia związek między budową i utrzymaniem sieci irygacyjnej a powstaniem pierwszych państw - powstanie pierwszych państw - organizacja państwa Sumerów - osiągnięcia cywilizacji - omawia położenie geograficzne i warunki naturalne panujące w Mezopotamii - określa rolę rzek w starożytnej Mezopotamii - omawia organizację państwa Sumerów sumeryjskiej - opisuje wygląd miast sumeryjskich - wymienia osiągnięcia Sumerów 4. Babilonia i Asyria - państwo babilońskie - zna wydarzenia związane z datami: ok. 2 tys. lat p.n.e., XVIII w. p.n.e., VII w. p.n.e., 612 r. p.n.e., VI w. p.n.e. - Hammurabi i jego kodeks prawny - poprawnie posługuje się terminami: Babilon, Kodeks Hammurabiego, politeizm, Aszur, Niniwa, wiszące ogrody, rydwan - Babilon - prezentuje najważniejsze fakty - ocenia starożytny system prawny - państwo asyryjskie z historii Asyrii i Babilonii - opisuje wygląd Babilonu za panowania Nabuchodonozora II - przedstawia dokonania postaci: Hammurabiego, - organizacja armii Nabuchodonozora II, Sargona II Wielkiego, asyryjskiej Asurbanipala - lokalizuje na mapie państwo babilońskie i asyryjskie - omawia najważniejsze zasady prawne zapisane w Kodeksie Hammurabiego - wymienia rodzaje wojsk wschodzących w skład armii asyryjskiej 5. W Egipcie faraonów - omawia organizację państwa babilońskiego - wyjaśnia znaczenie kodyfikacji prawa dla sprawnego funkcjonowania państwa - interpretuje zasadę „oko za oko, ząb za ząb” - omawia system religijny starożytnej Babilonii - przedstawia osiągnięcia cywilizacji asyryjskiej - wymienia czynniki, które umożliwiły Asyryjczykom prowadzenie skutecznej polityki podbojów - wymienia rodzaje wojsk wchodzących w skład armii asyryjskiej - opisuje organizację armii asyryjskiej - położenie geograficzne - zna wydarzenia związane z datami: ok. 3 tys. lat p.n.e., XIII w. p.n.e., 31 r. p.n.e. - wyjaśnia rolę Nilu w rozwoju cywilizacji egipskiej i warunki naturalne Egiptu - podaje ramy chronologiczne istnienia cywilizacji egipskiej - omawia organizację państwa egipskiego - poprawnie posługuje się terminami: Egipt Górny, - tłumaczy, jaką rolę odgrywały poszczególne warstwy - uzasadnia słuszność określenia „Egipt – darem Nilu” - Nil i jego rola Egipt Dolny, faraon społeczeństwa egipskiego - organizacja państwa egipskiego - przedstawia najważniejsze dokonania Ramzesa II - opisuje państwo egipskie za panowania Ramzesa II - lokalizuje na mapie Egipt - prezentuje dzieje Egiptu w I tysiącleciu p.n.e. - społeczeństwo starożytnego Egiptu - omawia położenie geograficzne i warunki naturalne panujące w Egipcie - charakteryzuje strukturę społeczeństwa egipskiego - określa zakres władzy faraona 6. Piramidy, mumie i hieroglify - religia Egipcjan - wiara w życie pozagrobowe - osiągnięcia cywilizacji egipskiej - pochówek zmarłych – mumifikacja, grobowce, piramidy - zna wydarzenia związane z datami: ok. 2500 r. p.n.e., 1313 r. p.n.e. - wymienia cechy charakterystyczne wyglądu wybranych bogów egipskich - poprawnie posługuje się terminami: politeizm, mumia, mumifikacja, sarkofag, piramida, sfinks, hieroglify, Dolina Królów - omawia rolę religii w życiu starożytnych Egipcjan - wymienia imiona najważniejszych bogów egipskich - opisuje etapy procesu mumifikacji - podaje nazwy najsłynniejszych piramid egipskich - tłumaczy, czym były i jak budowano egipskie piramidy - przedstawia największe osiągnięcia cywilizacji egipskiej - określa system wartości starożytnych Egipcjan - podaje przyczyny mumifikacji zwłok - ocenia wkład mieszkańców Egiptu w rozwój cywilizacji - wyjaśnia przeznaczenie Doliny Królów Tajemnice sprzed wieków - początki archeologii w Egipcie - zna wydarzenia związane z datami: 1798 r., 1922 r. - przedstawia dokonania postaci: Howarda Cartera, lorda Carnarvona, Tutenchamona - określa okoliczności, w których doszło do rozpoczęcia badań archeologicznych w Egipcie - omawia okoliczności odkrycia grobowca – Jak dawniej badano zabytki starożytnego Egiptu? - odkrycie grobowca Tutenchamona Tutenchamona - opisuje wygląd grobowca Tutenchamona - wyjaśnia różnice między dawną a współczesną archeologią - opowiada, czego dotyczy tzw. klątwa Tutenchamona - ocenia postawę pierwszych badaczy dziejów Egiptu 7. Starożytny Izrael 8. Indie i Chiny - powstanie państwa Izrael - określa ramy chronologiczne istnienia państwa żydowskiego - wskazuje na mapie szlak wędrówki Izraelitów z Egiptu do Kanaan i omawia jej przebieg - położenie geograficzne i warunki naturalne Palestyny - poprawnie posługuje się terminami: Hebrajczycy, Kanaan, Palestyna, Jahwe, Juda, Izrael, niewola babilońska, prorok, Mesjasz, monoteizm, judaizm, dekalog, menora, Biblia, Tora, Arka Przymierza - opisuje okoliczności powstania państwa Izrael - panowanie Dawida i Salomona - przedstawia dokonania postaci: Abrahama, Mojżesza, Dawida, Salomona, Cyrusa II Wielkiego - przedstawia okoliczności upadku państwa żydowskiego - lokalizuje na mapie Izrael - określa rolę proroków i Mesjasza w życiu Hebrajczyków - niewola babilońska - omawia położenie geograficzne - judaizm i warunki naturalne Palestyny - Biblia - określa różnice między religią Żydów a wierzeniami pozostałych cywilizacji starożytnych - położenie geograficzne i warunki - określa czas powstania cywilizacji Indii i Chin - poprawnie posługuje się terminami: Harappa, Mohendżo Daro, cytadela, Ariowie, kasta, system - omawia sytuację narodu żydowskiego po śmierci Salomona - charakteryzuje system wierzeń Izraelitów - opisuje wygląd świątyni jerozolimskiej - ocenia rolę Biblii jako źródła historycznego - omawia pierwsze cywilizacje powstałe w dolinie Indusu - przedstawia zasady funkcjonowania społeczeństwa naturalne Indii i Chin kastowy, buddyzm, hinduizm, nirwana, Wielki Mur Chiński, terakotowa armia, humanitaryzm - powstanie państw na Półwyspie Indyjskim oraz w dorzeczu Huangho i Jangcy - przedstawia dokonania postaci: Buddy, Konfucjusza - buddyzm - wymienia osiągnięcia cywilizacji indyjskiej i chińskiej - lokalizuje na mapie Indie i Chiny - omawia położenie geograficzne oraz warunki naturalne cywilizacji indyjskiej i chińskiej - hinduizm indyjskiego za rządów Ariów - określa system wartości wyznawców buddyzmu i hinduizmu - prezentuje zasięg terytorialny buddyzmu w przeszłości i współcześnie - opisuje organizację państwa chińskiego - wyjaśnia przyczyny budowy Wielkiego Muru Chińskiego - charakteryzuje system filozoficzny stworzony przez Konfucjusza - organizacja państwa chińskiego - tłumaczy, dlaczego konfucjanizm stał się religią państwową - konfucjanizm - osiągnięcia cywilizacji Indii i Chin 9. Od rysunków naskalnych do alfabetu - ewolucja pisma - podaje daty powstania poszczególnych rodzajów pisma - rodzaje pisma - materiały piśmiennicze - alfabet - osiągnięcia - poprawnie posługuje się terminami: piktogram, pismo klinowe, hieroglif, pismo demotyczne, papirus, alfabet, Fenicjanie - wymienia rodzaje pisma, którymi posługiwały się ludy starożytne - wymienia przyczyny powstania pisma - przedstawia historię pisma - omawia znaczenie powstania pisma dla rozwoju cywilizacji ludzkiej - opisuje sposób produkcji papirusu - tłumaczy, na czym polega wyższość pisma Fenicjan - podaje nazwy materiałów piśmienniczych stosowanych w starożytności alfabetycznego nad pismem obrazkowym - wyjaśnia znaczenie pisma dla cywilizacji współczesnej - określa rolę pisma w starożytności - opisuje znaczenie alfabetu stworzonego przez Fenicjan Tajemnice sprzed wieków – Jak odczytano pismo Egipcjan? - Kamień z Rosetty - okoliczności odczytania pisma starożytnych Egipcjan - zna wydarzenia związane z datami: 1799 r., 1824 r. - podaje okoliczności odnalezienia Kamienia z Rosetty - przedstawia dokonania Jeana Françisa Champolliona - opisuje, w jaki sposób odszyfrowano hieroglify egipskie - poprawnie posługuje się terminami: hieroglif, pismo demotyczne, alfabet grecki, Kamień z Rosetty, kartusz - wyjaśnia zasady posługiwania się hieroglifami - opisuje okoliczności odczytania egipskich hieroglifów - wymienia cechy charakteryzujące rzetelnego badacza - położenie geograficzne i warunki naturalne Grecji - lokalizuje na mapie Grecję - omawia położenie geograficzne - wyjaśnia wpływ warunków naturalnych na życie i zajęcia Greków, a także na organizację państwowości greckiej i warunki naturalne Grecji - charakteryzuje kulturę minojską i mykeńską - zajęcia Hellenów - określa ramy chronologiczne istnienia kultury minojskiej - opisuje wygląd greckiej polis - znaczenie hieroglifów egipskich 1. Świat Hellenów - organizacja miast-państw - kultura minojska i mykeńska - czynniki jednoczące i mykeńskiej - poprawnie posługuje się terminami: Hellada, Hellenowie, kultura minojska, kultura mykeńska, polis, agora, kolonizacja, kolonia, metropolia - omawia sposób powstawania państw greckich - tłumaczy, jaką funkcję pełniła agora - wymienia przyczyny i skutki kolonizacji greckiej - przedstawia przebieg kolonizacji greckiej 2. Demokratyczne Ateny Greków - opisuje życie i zajęcia mieszkańców Grecji - kolonizacja grecka - wskazuje na mapie zasięg kolonizacji greckiej - zasady funkcjonowania demokracji ateńskiej - zna wydarzenia związane z datą 508 r. p.n.e. - społeczeństwo Aten - wymienia czynniki jednoczące Greków - prezentuje proces kształtowania się demokracji ateńskiej - przedstawia dokonania Peryklesa - poprawnie posługuje się terminami: Ateny, Attyka, demokracja, zgromadzenie ludowe (eklezja), demagog, strateg, ostracyzm, Akropol, agora, stoa - wskazuje podobieństwa i różnice między demokrację ateńską a współczesną - ocenia dokonania Peryklesa i jego zasługi w rozwoju demokracji ateńskiej - instytucje władzy w Atenach - lokalizuje na mapie Ateny - ostracyzm - wymienia nazwy organów władzy ateńskiej polis - wyjaśnia, jaką rolę w demokracji ateńskiej odgrywał ostracyzm - wygląd starożytnych Aten - opisuje życie codzienne i zajęcia Ateńczyków - opisuje wygląd starożytnych Aten - charakteryzuje społeczeństwo Aten - określa, które warstwy społeczne w ateńskiej polis posiadały prawa polityczne, a które były ich pozbawione - omawia cechy charakterystyczne demokracji ateńskiej 3. W starożytnej Sparcie - Sparta - przedstawia dokonania Likurga - określa rolę i zadania królów spartańskich - mieszkańcy Sparty - poprawnie posługuje się terminami: Sparta, Lakonia, heloci, periojkowie, geruzja (rada starszych), eforzy, zgromadzenie ludowe - dokonuje oceny ustroju Sparty - ustrój Sparty - tłumaczy, jaką pozycję w społeczeństwie spartańskim zajmowały kobiety - wychowanie spartańskie - obyczaje Spartan - lokalizuje na mapie Spartę - charakteryzuje społeczeństwo spartańskie - opisuje życie i zajęcia Spartan - omawia ustrój Sparty i zadania organów władzy w polis - przedstawia okoliczności upadku państwa spartańskiego - przedstawia związek między małą liczbą Spartan a ich sposobem wychowania i życia - ocenia reguły, którym podlegało życie Spartan - opisuje ustrój spartański i zasady jego funkcjonowania - wskazuje różnice między ustrojem Sparty i Aten - wymienia etapy wychowania spartańskiego - wyjaśnia znaczenie powiedzeń: „z tarczą lub na tarczy”, „mówić lakonicznie” - tłumaczy, na czym polegało wychowanie spartańskie - wyjaśnia, kto i dlaczego podlegał wychowaniu spartańskiemu - omawia współczesne znaczenie słowa spartański 4. Wojny perskie - armia grecka - zna wydarzenia związane z datami: VI w. p.n.e., 490 r. p.n.e., 480 r. p.n.e., 479 r. p.n.e. - organizacja armii greckiej - przedstawia dokonania postaci: Dariusza, Kserksesa, Miltiadesa, Leonidasa i Temistoklesa - przyczyny konfliktów - poprawnie posługuje się terminami: hoplita, hoplon, falanga, Persja, Nieśmiertelni, Maraton, Termopile, grecko-perskich Salamina, Plateje, triera - przebieg wojen - lokalizuje na mapie Persję i Grecję - omawia wygląd i uzbrojenie greckiego hoplity - opisuje wygląd triery - przedstawia przebieg konfliktu grecko-perskiego - omawia dokonania greckich dowódców - wyjaśnia pochodzenie tradycji biegu maratońskiego - ocenia postawę wojowników spartańskich walczących Greków z Persami - wymienia przyczyny wojen grecko-perskich pod Termopilami - skutki wojen grecko-perskich - wskazuje na mapie trasy wypraw Persów przeciwko Grekom oraz miejsca najważniejszych bitew - tłumaczy, jakie czynniki zadecydowały o ostatecznym sukcesie Greków - najsłynniejsi dowódcy greccy - opisuje taktykę walki stosowaną przez Greków - wyjaśnia symboliczne znaczenie słów: „Termopile”, „Przechodniu, powiedz Sparcie, że tu leżymy, wierni jej prawom” - podaje podstawowe informacje dotyczące państwa perskiego - określa okoliczności wybuchu wojen grecko-perskich 5. Wierzenia starożytnych Greków - bogowie greccy - świątynie i obrzędy - poprawnie posługuje się terminami: tytani, Olimp, wyrocznia, Pytia, Akropol, mit, heros - lokalizuje na mapie Olimp i Delfy - określa rolę wyroczni w życiu Greków - opisuje wygląd ateńskiego Akropolu - wyjaśnia znaczenie mitu o Prometeuszu - wyrocznia - podaje imiona głównych bogów - Akropol i bogiń greckich oraz dziedziny życia, którym patronowali - odszukuje w mitach wartości uniwersalne - wskazuje atrybuty poszczególnych bóstw - opisuje, w jaki sposób starożytni Grecy wyobrażali sobie bogów - mitologia grecka - wymienia imiona najsłynniejszych herosów greckich i ich czyny - wyjaśnia rolę mitów w życiu Greków - charakteryzuje system wierzeń starożytnych Greków - omawia rolę religii jako czynnika jednoczącego Greków - tłumaczy, na czym polega postawa prometejska - wyjaśnia wpływ mitologii greckiej na cywilizację współczesną 6. Igrzyska olimpijskie - sport w życiu Greków - zna wydarzenia związane z datami: 776 r. p.n.e., 393 r. n.e., 1896 r. - charakteryzuje sposób traktowania zwycięzców igrzysk przez Greków - związek zawodów sportowych z religią - poprawnie posługuje się terminami: gimnazjon, agon, hipodrom, igrzyska, olimpiada, Olimpia, pięciobój olimpijski - omawia ideę starożytnych - lokalizuje na mapie Olimpię - przedstawia podobieństwa i różnice między starożytnymi a współczesnymi igrzyskami olimpijskimi - przebieg starożytnych igrzysk olimpijskich - greckie obiekty sportowe i współczesnych igrzysk olimpijskich - wyjaśnia rolę sportu w życiu Greków - wymienia dyscypliny sportowe znane starożytnym Grekom - opisuje przebieg starożytnych igrzysk olimpijskich - bohaterowie antycznych igrzysk 7. Kultura starożytnej Grecji - teatr grecki - zna wydarzenia związane z datami: ok. 750 r. p.n.e., ok. 534 r. p.n.e. - literatura grecka - malarstwo i rzeźba - architektura - najwięksi przedstawiciele kultury greckiej - wyjaśnia zasady obowiązujące w teatrze greckim - przedstawia dokonania postaci: Sofoklesa, Arystofanesa, Homera, Fidiasza i Myrona - poprawnie posługuje się terminami: Wielkie Dionizje, koturny, dramat, tragedia, komedia, skene, proskenion, orchestra, theatron, „Iliada”, „Odyseja”, meandry, malarstwo czarnofigurowe i czerwonofigurowe, porządek dorycki, joński, koryncki - przedstawia różnice między grecką tragedią a komedią - opisuje wygląd teatru greckiego - przytacza najważniejsze informacje dotyczące treści „Iliady” i „Odysei” - wskazuje cechy charakterystyczne rzeźby i malarstwa greckiego - opisuje przebieg Wielkich Dionizji - przedstawia okoliczności narodzin teatru greckiego - omawia rolę teatru w życiu starożytnych Greków - określa różnice pomiędzy porządkami architektonicznymi występującymi w starożytnej Grecji - prezentuje najważniejsze osiągnięcia kultury greckiej - podaje nazwy stylów malarskich stosowanych przez starożytnych Greków - wymienia nazwy greckich porządków architektonicznych 8. Filozofowie i wynalazcy - filozofia grecka - najsłynniejsze greckie szkoły - matematyka - historia i geografia - najwybitniejsi reprezentanci nauki greckiej Tajemnice sprzed wieków - zna wydarzenia związane z datami: VII–VI w. p.n.e., V w. p.n.e., IV w. p.n.e., III w. p.n.e., II w. n.e. - przedstawia dokonania postaci: Sokratesa, Platona, Arystotelesa, Heraklita z Efezu, Demokryta z Abdery, Talesa z Miletu, Pitagorasa, Euklidesa, Herodota, Tukidydesa, Klaudiusza Ptolemeusza, Archimedesa - poprawnie posługuje się terminami: filozofia, logika, Akademia Platońska, Liceum, klepsydra - przedstawia poglądy najsłynniejszych filozofów greckich - wyjaśnia rolę filozofii w życiu starożytnych Greków - ocenia wkład greckich filozofów i wynalazców w rozwój różnych dziedzin nauki - wymienia zagadnienia będące przedmiotem zainteresowania filozofów - greckie wynalazki - opisuje dokonania przedstawicieli nauki greckiej - osiągnięcia Archimedesa - przedstawia dokonania Archimedesa - „ogniste - opisuje okoliczności narodzin filozofii - poprawnie posługuje się terminami: „ogniste - wyjaśnia domniemaną zasadę działania „ognistych zwierciadeł” – Czy „ogniste zwierciadła” zwierciadła” Archimedesa istniały naprawdę? zwierciadła”, eureka (heureka) - przedstawia okoliczności śmierci Archimedesa - wymienia wynalazki Archimedesa - tłumaczy konieczność wykorzystania różnych metod badawczych dla potwierdzenia autentyczności zjawisk i omawia ich zastosowanie i wydarzeń historycznych - opisuje, w jaki sposób naukowcy próbują dociec prawdy na temat wynalazków Archimedesa 9. Podboje Aleksandra Macedońskiego - Grecja po wojnach perskich - zna wydarzenia związane z datami: 338 r. p.n.e., 334 r. p.n.e., 333 r. p.n.e., 331 r. p.n.e., 323 r. p.n.e. - przedstawia dokonania Filipa II i Aleksandra Macedońskiego - Aleksander Macedoński - przedstawia dokonania postaci: Filipa II, Aleksandra Wielkiego, Dariusza III - wyjaśnia znaczenie klęski Greków w bitwie pod Cheroneą - podbój Grecji - poprawnie posługuje się terminami: Związek Morski, wojna peloponeska, Cheronea, Issos, Gaugamela, kultura hellenistyczna, węzeł gordyjski - opisuje przebieg wyprawy Aleksandra przeciwko Persom - wyprawa Aleksandra przeciwko Persji - imperium macedońskie - kultura hellenistyczna - omawia przyczyny i skutki wojny peloponeskiej - lokalizuje na mapie Macedonię - wskazuje na mapie trasę wyprawy Aleksandra Wielkiego, miejsca najważniejszych bitew i zajęte terytoria - omawia organizację imperium macedońskiego - prezentuje okoliczności zakończenia wyprawy Aleksandra Wielkiego - wymienia okoliczności powstania państw hellenistycznych - podaje cechy charakterystyczne kultury hellenistycznej - państwa hellenistyczne - wyjaśnia sytuację w Grecji po zakończeniu wojen z Persją - podaje przyczyny podboju Persji przez Aleksandra Wielkiego - ocenia wpływ jednostki na proces kształtowania dziejów - omawia skutki powstania imperium Aleksandra Macedońskiego Tajemnice sprzed wieków – Jak wyglądała latarnia morska na Faros? 1. Początki Rzymu - latarnia na Faros - badania archeologiczne pozostałości po latarni - Italia – położenie geograficzne i warunki naturalne - legenda o założeniu Rzymu - monarchia rzymska i jej upadek - społeczeństwo Rzymu - podbój Italii przez Rzymian - przedstawia dokonania postaci: Sostratosa, Ptolemeusza I, Ptolemeusza II - lokalizuje na mapie wyspę Faros i port w Aleksandrii - omawia okoliczności budowy latarni morskiej na Faros - opisuje prawdopodobny wygląd latarni - wymienia nazwy siedmiu cudów świata starożytnego - wyjaśnia znaczenie prowadzenia badań archeologicznych dla lepszego poznania historii i dokonań człowieka - zna wydarzenia związane z datami: 753 r. p.n.e., 509 r. p.n.e., 389 r. p.n.e. - porównuje wpływ warunków naturalnych na rozwój cywilizacji rzymskiej i greckiej - prezentuje postacie legendarnych założycieli Rzymu: Romulusa i Remusa - opowiada legendę o założeniu Rzymu - wymienia imiona królów panujących w Rzymie - poprawnie posługuje się terminami: Etruskowie, Italikowie, Latynowie, Lacjum, wilczyca kapitolińska, patrycjusz, plebejusz, Galowie - charakteryzuje panowanie kolejnych władców rzymskich - lokalizuje na mapie Italię i Rzym - omawia okoliczności obalenia monarchii w Rzymie - omawia położenie geograficzne i warunki naturalne panujące w Italii - określa rolę i zadania poszczególnych warstw społecznych starożytnego Rzymu - określa ramy chronologiczne istnienia monarchii w Rzymie - przedstawia etapy podboju Italii przez Rzymian - wskazuje na mapie terytoria w Italii podbite przez - podaje nazwy ludów italskich podbitych przez wojska rzymskie Rzymian - wymienia nazwy warstw społecznych w starożytnym Rzymie - wyjaśnia znaczenie wyrażenia „pyrrusowe zwycięstwo” Tajemnice sprzed wieków – Jak poznano pochodzenie Etrusków? - pochodzenie Etrusków - przedstawia dokonania postaci: Herodota, Dionizjusza z Halikarnasu - osiągnięcia cywilizacji etruskiej - lokalizuje na mapie siedziby Etrusków w Italii - wskazuje na mapie prawdopodobne miejsca pochodzenia Etrusków - omawia organizację państwa etruskiego - opisuje tryb życia i zajęcia Etrusków - dostrzega rolę współczesnych technologii w procesie poznawania dziejów - wymienia osiągnięcia cywilizacji etruskiej 2. Republika rzymska - ustrój państwa rzymskiego - urzędnicy rzymscy - zasady funkcjonowania republiki - rola plebejuszy w państwie rzymskim - poprawnie posługuje się terminami: republika, zgromadzenie ludowe, senat, kolegialność, konsul, dyktator, pretor, cenzor, edyl, kwestor, liktor, trybun ludowy, veto - wymienia nazwy najważniejszych instytucji władzy w starożytnym Rzymie - omawia zadania zgromadzenia ludowego, senatu i poszczególnych urzędników rzymskich - przedstawia dokonania Cyncynata - przedstawia zasady funkcjonowania republiki rzymskiej - wskazuje podobieństwa i różnice między demokracją ateńską a republiką rzymską - określa istotę sporu o prawa polityczne plebejuszy i sposób jego rozwiązania - podaje cechy, które powinien posiadać wzorowy obywatel Rzymu 3. Podboje Rzymu - armia rzymska - wojny punickie - ekspansja Rzymu po wojnach punickich - podbój Galii przez Juliusza Cezara - zna wydarzenia związane z datami: 264–241 r. p.n.e., 218–201 r. p.n.e., 216 r. p.n.e., 202 r. p.n.e., 149–146 r. p.n.e., 52 r. p.n.e. - opisuje przebieg wojen punickich - przedstawia dokonania postaci: Hannibala, Scypiona, Juliusza Cezara, Wercyngetoryksa - omawia zasady organizacji armii rzymskiej - poprawnie posługuje się terminami: legion, oddział inżynieryjny, wojny punickie, Kartagina, Kanny, Zama, Alezja, Imperium Rzymskie - wymienia typy oddziałów wchodzących w skład armii rzymskiej - określa przyczyny i skutki wojen punickich - wskazuje na mapie terytoria zajęte przez Rzymian podczas wojen punickich oraz w II i I w. p.n.e. 4. Upadek republiki rzymskiej - skutki podbojów rzymskich - zna wydarzenia związane z datami: 71 r. p.n.e., 60 r. p.n.e., 48 r. p.n.e., 44 r. p.n.e., 31 r. p.n.e. - organizacja Imperium Rzymskiego - przedstawia dokonania postaci: Spartakusa, Gajusza Juliusza Cezara, Pompejusza Krassusa, Marka Antoniusza, Oktawiana, Kleopatry - niewolnictwo - poprawnie posługuje się terminami: prowincja, namiestnik, łuk triumfalny, triumf, gladiator, sieciarz, samnita, arystokracja, Farsalos, Akcjum w Rzymie – powstanie Spartakusa - kryzys republiki - lokalizuje na mapie miejsca bitew z okresu wojen domowych - prezentuje dokonania Hannibala - opisuje wygląd i elementy uzbrojenia rzymskiego legionisty - charakteryzuje taktykę walki stosowaną przez Rzymian - przedstawia podboje Rzymian na przełomie II i I w. p.n.e. - przedstawia dzieje podboju Galii - wyjaśnia, jakie były przyczyny sukcesów podbojów prowadzonych przez Rzymian - charakteryzuje sposób organizacji prowincji rzymskich - opisuje przebieg uroczystości triumfu - wyjaśnia, na czym polegały walki gladiatorów - omawia przyczyny wojen domowych w Rzymie - prezentuje przebieg wojen domowych w Rzymie - wymienia dokonania Juliusza Cezara - przedstawia okoliczności śmierci Kleopatry rzymskiej - wymienia korzyści, jakie Rzym czerpał z posiadania prowincji - wojny domowe - rządy Juliusza Cezara - omawia rolę triumfu w starożytnym Rzymie - wyjaśnia, skąd pochodzili niewolnicy rzymscy - przedstawia przyczyny i skutki wybuchu powstania gladiatorów - podaje przyczyny i przejawy kryzysu republiki rzymskiej - omawia skutki podbojów rzymskich dla mieszkańców Italii 5. Cesarstwo rzymskie - organizacja i ustrój cesarstwa - przedstawia dokonania postaci: Oktawiana Augusta, Trajana - omawia sytuację w państwie rzymskim po zakończeniu wojen domowych - panowanie Oktawiana Augusta - poprawnie posługuje się terminami: pax romana, pryncypat, cesarz, cesarstwo, romanizacja, bursztynowy szlak, barbarzyńcy, limes, Wał Hadriana, Dakowie - uzasadnia słuszność twierdzenia, - rozwój terytorialny cesarstwa - określa znaczenie dróg dla funkcjonowania Imperium Rzymskiego - określa zakres władzy cesarza - wymienia nazwy towarów sprowadzanych do Rzymu - opowiada, w jaki sposób budowano drogi w państwie rzymskim - rzymskie drogi - barbarzyńscy - wskazuje na mapie prowincje podbite przez Rzymian w okresie cesarstwa - lokalizuje na mapie bursztynowy szlak - wyjaśnia zasady pryncypatu że cesarstwo było „komedią republiki” - omawia sposób funkcjonowania gospodarki - wyjaśnia znaczenie powiedzenia: „Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu” - przedstawia organizację państwa rzymskiego za czasów cesarstwa - charakteryzuje politykę cesarstwa w okresie pax romana - omawia relacje cesarstwa z barbarzyńskimi sąsiadami 6. Życie w Wiecznym Mieście - określa warunki życia w mieście - domy Rzymian - poprawnie posługuje się terminami: Forum Romanum, łaźnia (termy), amfiteatr, atrium, perystyl, Ołtarz Pokoju, westalki - religia rzymska - omawia funkcje Forum Romanum i łaźni rzymskich - wskazuje różnice w sposobie życia zamożnych i ubogich Rzymian - Forum Romanum - wymienia rozrywki starożytnych Rzymian - miasto Rzym - podaje imiona najważniejszych bogów rzymskich - architektura rzymska - porównuje Forum Romanum z ateńską agorą - opisuje wygląd domu bogatego Rzymianina - określa podobieństwa między religią rzymską a grecką - omawia zmiany w wyglądzie Rzymu wprowadzone za panowania Oktawiana Augusta - opisuje wygląd starożytnego Rzymu - opisuje wygląd rzymskiej świątyni - przedstawia system wierzeń rzymskich - wyjaśnia przyczyny popularności kultu bogów przejętego od ludności z terenów podbitych Tajemnice sprzed wieków - okoliczności zniszczenia miasta – Jak odkryto Pompeje? - wygląd starożytnego miasta - odkrycie ruin Pompejów - zna wydarzenia związane z datami: 79 r. n.e., 1748 r., 1861 r. - przedstawia dokonania Giuseppe Fiorellego - lokalizuje na mapie Pompeje - określa okoliczności zniszczenia miasta - opisuje wygląd rzymskiego domu na podstawie wykopalisk w Pompejach - omawia wygląd Pompejów - wyjaśnia, na czym polega praca archeologa 7. Osiągnięcia Rzymian - związki między kulturą rzymską i grecką - Koloseum - zna wydarzenia związane z datami: 449 r. p.n.e., 125 r. n.e., 70–82 r. n.e. - wskazuje przejawy oddziaływania kultury greckiej na rzymską - przedstawia dokonania postaci: Galena, Wespazjana, Tytusa, Justyniana, Wergiliusza, Horacego, Owidiusza, Liwiusza, Tacyta, Swetoniusza, Mecenasa - opisuje wygląd i funkcje Koloseum - poprawnie posługuje się terminami: mozaika, Koloseum, akwedukt, Prawo XII tablic, Kodeks Justyniana, mecenas - omawia osiągnięcia rzymskie - akwedukty - prawo rzymskie - literatura rzymska - wymienia osiągnięcia kultury i architektury rzymskiej - wyjaśnia, do czego służyły Koloseum i akwedukty - podaje nazwy rzymskich zbiorów praw - omawia najważniejsze zasady prawne obowiązujące w starożytnym Rzymie - wymienia przedstawicieli rzymskiej literatury i historii - tłumaczy, na czym polegał wpływ kultury greckiej na rzymską - przedstawia sposób budowy akweduktów w dziedzinie prawa - wyjaśnia rolę prawa rzymskiego jako podstawy współcześnie funkcjonujących systemów prawnych - wymienia dokonania przedstawicieli rzymskiej literatury i historii - ocenia wkład Rzymian w rozwój kultury i jej wpływ na współczesną cywilizację 8. Pierwsi chrześcijanie - Palestyna w czasach rzymskich - zna wydarzenia związane z datami: 7–4 r. p.n.e., 303– 304 r., 313 r., 392 r. - określa sytuację narodu żydowskiego pod panowaniem Rzymian - Jezus i jego nauki - przedstawia dokonania postaci: Jezusa z Galilei, Heroda Wielkiego, Poncjusza Piłata, Pawła z Tarsu, Trajana, Konstantyna Wielkiego, Teodozjusza Wielkiego - omawia działalność apostołów - poprawnie posługuje się terminami: Mesjasz, apostołowie, chrześcijaństwo, chrystogram, Pismo Święte, Ewangelia, teologia, katolicy, sobór, papież, heretyk, zabobon - opisuje organizację Kościoła chrześcijańskiego w pierwszych wiekach jego istnienia - powstanie i rozwój chrześcijaństwa - symbole chrześcijańskie - zasady wiary chrześcijańskiej - prześladowania pierwszych chrześcijan - zwycięstwo religii chrześcijańskiej - podziały w Kościele chrześcijańskim - wyjaśnia przyczyny popularności chrześcijaństwa w starożytnym Rzymie - podaje przyczyny prześladowań chrześcijan - charakteryzuje działalność Jezusa - wskazuje przyczyny i konsekwencje sporów wewnątrz Kościoła chrześcijańskiego - wymienia imiona autorów Ewangelii - wymienia nazwy odłamów religii chrześcijańskiej - omawia najważniejsze zasady wiary chrześcijańskiej - określa symbole chrześcijaństwa - lokalizuje na mapie zasięg chrześcijaństwa do V w. n.e. - podaje nazwy ksiąg wchodzących w skład Nowego Testamentu - przedstawia okoliczności, w których chrześcijaństwo stało się religią panującą w Rzymie 9. Koniec świata starożytnego - kryzys cesarstwa rzymskiego - zna wydarzenia związane z datami: 395 r., 451 r., 476 r. - omawia sytuację w państwie rzymskim w III i IV w. - wskazuje przejawy kryzysu - podział cesarstwa - wędrówka ludów - Hunowie - upadek cesarstwa zachodniorzymskiego - przedstawia dokonania postaci: Dioklecjana, Konstantyna Wielkiego, Teodozjusza Wielkiego, Attyli, Odoakra, Romulusa Augustulusa - poprawnie posługuje się terminami: wielka wędrówka ludów, barbarzyńcy, Wandal, Hun w państwie rzymskim - charakteryzuje próby reform podejmowane przez cesarzy rzymskich: Dioklecjana, Konstantyna i Teodozjusza - wskazuje na mapie linię podziału cesarstwa rzymskiego na część wschodnią i zachodnią - określa sytuację Rzymu w czasie wędrówki ludów - wymienia nazwy plemion barbarzyńskich atakujących cesarstwo - wyjaśnia, w jaki sposób barbarzyńcy przyczynili się do zniszczenia Rzymu - lokalizuje na mapie tereny cesarstwa objęte wędrówką ludów - omawia symboliczne znaczenie daty 476 r. - opisuje tryb życia Hunów - określa wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku cesarstwa zachodniorzymskiego 1. Bizancjum - sytuacja w Bizancjum po upadku Rzymu - zna wydarzenia związane z datami: 330 r., 395 r., 527 r. - przedstawia dokonania Justyniana I Wielkiego - panowanie Justyniana I Wielkiego - wzrost znaczenia Konstantynopola - poprawnie posługuje się terminami: Bizancjum, Hagia Sophia, ogień grecki, ikona, katolicyzm, prawosławie, bazylika - lokalizuje na mapie Konstantynopol - opisuje okoliczności powstania Konstantynopola - charakteryzuje sytuację w Bizancjum po upadku Rzymu - wymienia reformy wprowadzone przez Justyniana I Wielkiego - omawia ustrój Bizancjum - opisuje wygląd świątyni Hagia Sophia - Hagia Sophia i cesarstwo bizantyjskie - kultura i nauka w - wymienia nazwy terytoriów podbitych przez Bizancjum Justyniana - początki rozłamu w Kościele chrześcijańskim - wyjaśnia znaczenie określenia Nowy Rzym - prezentuje osiągnięcia Bizancjum - określa czynniki decydujące o sile militarnej Bizancjum - przedstawia sytuację Kościoła chrześcijańskiego po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego - wskazuje różnice między Kościołem wschodnim a zachodnim w dziedzinie kultury i nauki - poprawnie stosuje nazwy katolicyzm i prawosławie dla poszczególnych odłamów Kościoła chrześcijańskiego - określa wpływ warunków geograficznych na znaczenie Konstantynopola 2. Początki islamu - Arabowie - działalność Mahometa - islam – zasady wiary - zna wydarzenia związane z datami: 622 r., 630 r., 632 r., 711 r. - przedstawia okoliczności, w których doszło do powstania islamu - przedstawia dokonania Mahometa - charakteryzuje związki między islamem, chrześcijaństwem i judaizmem - poprawnie posługuje się terminami: islam, Allach, muzułmanie, hidżra, Koran, szariat, dżihad, meczet, świątynia Kaaba, minaret, kalif, arabeska - dostrzega znaczenie idei świętej wojny dla rozprzestrzeniania się religii arabskiej - meczet - podboje arabskie - nauka i kultura Arabów - lokalizuje na mapie Półwysep Arabski oraz miasta: Mekkę i Medynę - omawia położenie geograficzne i warunki naturalne panujące na Półwyspie Arabskim - opisuje wygląd meczetu - omawia organizację państwa arabskiego - charakteryzuje stosunek Arabów - opisuje warunki życia i zajęcia Arabów do podbitych narodów - wymienia filary wiary arabskiej - określa rolę Arabów w rozpowszechnianiu osiągnięć ludów podbitych oraz rozwoju spuścizny starożytnych cywilizacji - wskazuje na mapie kierunki i zasięg podbojów Arabów - prezentuje osiągnięcia arabskie w dziedzinie kultury i nauki 3. Państwo Franków - Europa zachodnia po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego - Merowingowie i Karolingowie - Karol Wielki i odnowienie cesarstwa na zachodzie - kultura, nauka i sztuka w państwie Franków - zna wydarzenia związane z datami: 496 r., 732 r., 800 r., 814 r. - przedstawia dokonania postaci: Chlodwiga, Karola Młota, Pepina Krótkiego, Karola Wielkiego i Einharda - poprawnie posługuje się terminami: arianizm, majordom, marchia, margrabia, hrabia, hrabstwo, siedem sztuk wyzwolonych, minuskuła, renesans karoliński, retoryka, dialektyka, kaligrafia, manuskrypt, miniatura - lokalizuje na mapie pierwotne siedziby Franków - przedstawia sytuację polityczną w Europie zachodniej po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego - omawia organizację państwa Franków - wyjaśnia znaczenie zwycięstwa Franków w bitwie pod Poitiers - opisuje sposób przejęcia władzy w państwie Franków przez dynastię Karolingów - opisuje życie codzienne i zajęcia Franków - uzasadnia słuszność określenia renesans karoliński dla zmian - określa zasięg terytorialny państwa Franków w kulturze i nauce, które nastąpiły w VIII i IX w. - wyjaśnia znaczenie przyjęcia chrztu przez Chlodwiga - omawia związek między rozwojem kultury i nauki a utrzymaniem silnego państwa - wskazuje na mapie terytoria podbite przez Karola Wielkiego - ocenia wpływ Karola Wielkiego na proces - przedstawia rozwój kultury i nauki kształtowania się średniowiecznej Europy za panowania Karola Wielkiego - określa znaczenie koronacji cesarskiej Karola - prezentuje dokonania Karola Wielkiego 4. Rzesza Ottonów - podział państwa Franków - zna wydarzenia związane z datami: 843 r., 962 r. - cesarstwo Ottonów - przedstawia dokonania postaci: Ludwika Pobożnego, Ludwika Niemieckiego, Karola Łysego, Lotariusza (Lotara), Ottona I, Ottona III, Henryka II - Otton I i Otton III - poprawnie posługuje się terminami: traktat w Verdun, Rzesza Niemiecka, uniwersalizm - idea uniwersalizmu - wymienia postanowienia traktatu - przedstawia okoliczności, w których doszło do podziału państwa Karola Wielkiego - ocenia znaczenie traktatu w Verdun dla dalszych losów politycznych Europy - charakteryzuje sytuację polityczną państwa niemieckiego po wygaśnięciu dynastii Karolingów - omawia dokonania Ottona I i Ottona III w Verdun - ocenia rolę Ottona I i Ottona III - lokalizuje na mapie państwa powstałe w wyniku podziału monarchii Karola Wielkiego w kształtowaniu się średniowiecznej Europy - wyjaśnia, w jaki sposób powstała Rzesza Niemiecka - opisuje politykę następców Ottona III - omawia znaczenie koronacji cesarskiej Ottona I - tłumaczy, na czym polega idea uniwersalizmu 5. Najazdy Normanów - Normanowie – życie i zajęcia ludności - religia - zna wydarzenia związane z datą 1066 r. - przedstawia system wierzeń Normanów - przedstawia dokonania postaci: Leifa Erikssona, Roberta Giuscarda - wskazuje czynniki, które zadecydowały o sukcesie podbojów normańskich Normanów i Wilhelma Zdobywcy - opisuje wygląd łodzi wikingów - podboje wikingów - poprawnie posługuje się terminami: Normanowie (wikingowie), runy, drakkary, snekkary, kościół klepkowy i uzbrojenia wojowników normańskich - powstanie państw skandynawskich - lokalizuje na mapie siedziby Normanów - omawia warunki naturalne - okoliczności pojawienia się Normanów w Ameryce i położenie geograficzne Półwyspu Skandynawskiego - opisuje warunki życia i zajęcia ludności normańskiej - prezentuje okoliczności, w których doszło do powstania państw skandynawskich - dostrzega związek między przyjęciem chrześcijaństwa a zaprzestaniem wypraw rabunkowych Normanów - opisuje okoliczności, w których Normanowie pojawili się w Ameryce - podaje przyczyny wypraw organizowanych przez Normanów - wskazuje na mapie kierunki ekspansji wikingów - wymienia państwa powstałe na terenie Skandynawii - omawia osiągnięcia Normanów w dziedzinie sztuki i rzemiosła Tajemnice sprzed wieków – Sekrety tkaniny z Bayeux - podbój Anglii przez Normanów - historia tkaniny z Bayeux - wyniki badań nad tkaniną z Bayeux - zna wydarzenia związane z datami 1066 r., 1070 r. - przedstawia dokonania postaci: Wilhelma Zdobywcy, Edwarda Wyznawcy, Harolda, Matyldy, biskupa Oda - poprawnie posługuje się terminem tkanina z Bayeux - opisuje, co zostało przedstawione na tkaninie z Bayeux - wyjaśnia, w jaki sposób określa się wiek i pochodzenie źródeł historycznych - tłumaczy, na czym polega trudność w ustaleniu autorów dzieł średniowiecznych - opisuje przebieg podboju Anglii przez Wilhelma Zdobywcę - opowiada o dziejach tkaniny z Bayeux - dostrzega znaczenie źródeł historycznych w procesie poznawania dziejów 6. Słowianie i Węgrzy - wędrówka Słowian - zna wydarzenia związane z datami: IV–V w., VII w., IX w., 863 r., 955 r., 988 r., 1001 r. - pierwsze państwa słowiańskie - przedstawia dokonania postaci: Samona, Rościsława, Cyryla, Metodego, Świętopełka, Włodzimierza Wielkiego, Stefana Wielkiego - omawia organizację plemion słowiańskich - wymienia okoliczności powstania pierwszych państw słowiańskich i państwa węgierskiego - działalność - poprawnie posługuje się terminami: Słowianie, Cyryla i Metodego głagolica, cyrylica, latopis, Lechowe Pole - opisuje działalność misyjną Cyryla - najazdy Węgrów - dokonuje podziału Słowian na grupy (zachodnią, wschodnią, południową) - przedstawia dokonania Włodzimierza Wielkiego i Stefana Wielkiego - wskazuje na mapie położenie pierwszych państw słowiańskich i Węgier - charakteryzuje powstanie państwa ruskiego - powstanie Rusi - omawia warunki życia i zajęcia Słowian - wyjaśnia, jakie znaczenie dla utrzymania i rozwoju i Metodego państwowości słowiańskiej miała decyzja władców o przyjęciu chrztu 7. Między papiestwem a cesarstwem - kryzys kościoła w X w. - zna wydarzenia związane z datami: X w., 1054 r., 1075 r., 1077 r., 1122 r. - charakteryzuje sytuację w Kościele chrześcijańskim w X w. - reforma kościoła - przedstawia dokonania postaci: Sylwestra II, Grzegorza VII i Henryka IV - omawia dokonania papieża Sylwestra II - schizma wschodnia - spór o inwestyturę - poprawnie posługuje się terminami: Cluny, prawo kanoniczne, schizma wschodnia, ekskomunika, prawosławie, dyktat papieski, inwestytura, Canossa, konkordat wormacki, synod - wymienia przejawy kryzysu - przedstawia okoliczności, w których doszło do schizmy wschodniej - wyjaśnia, na czym polegał spór o inwestyturę w Kościele w X w. - opisuje przebieg sporu i sposób, w jaki został rozwiązany - lokalizuje na mapie Cluny - tłumaczy znaczenie powiedzenia: „pójść do Cannosy” - wskazuje na mapie zasięg wpływów Kościoła katolickiego - podaje najistotniejsze treści zawarte w Dyktacie papieskim Grzegorza VII i prawosławnego - określa przyczyny i konsekwencje schizmy wschodniej dla Kościoła i jego wyznawców 1. Pradzieje ziem polskich - kultury archeologiczne na ziemiach polskich - Biskupin - określa ramy chronologiczne istnienia kultur archeologicznych na ziemiach polskich - poprawnie posługuje się terminami: kurhan, kamienne kręgi, kultura archeologiczna, dymarka - gospodarka ziem polskich - przedstawia najważniejsze odkrycia archeologiczne na ziemiach polskich - religia Słowian - wyjaśnia, na czym polega trudność w badaniu historii kultur archeologicznych na ziemiach polskich - opisuje wygląd osady w Biskupinie - omawia warunki naturalne panujące na ziemiach polskich - wymienia nazwy kultur archeologicznych obecnych na ziemiach polskich - lokalizuje na mapie Biskupin - wskazuje na mapie siedziby plemion słowiańskich - charakteryzuje kontakty gospodarcze mieszkańców ziem polskich z przedstawicielami cywilizacji śródziemnomorskich - omawia system wierzeń słowiańskich - wymienia nazwy plemion słowiańskich zamieszkujących ziemie polskie Tajemnice sprzed wieków - okoliczności powstania osady w Biskupinie – Kiedy powstała osada w dendrochronologia - zna wydarzenia związane z datami: VIII w. p.n.e., 1933 r. - przedstawia dokonania postaci: Walentego Szwajcera, Józefa Kostrzewskiego - poprawnie posługuje się terminem dendrochronologia - przedstawia okoliczności odkrycia osady w Biskupinie Biskupinie? - określa, jakie informacje może zdobyć historyk dzięki zastosowaniu metody dendrochronologicznej - wskazuje problemy wynikające z zastosowania metody dendrochronologii 2. Początki państwa polskiego - plemiona polskie - państwo Mieszka I - organizacja państwa Mieszka I - chrzest Polski - Dagome iudex - podboje Mieszka I - zna wydarzenia związane z datami: IX w., 966 r., 972 r., 991 r. - przedstawia dokonania postaci: Mieszka I, Dobrawy, Ibrahima ibn Jakuba, Jordana - poprawnie posługuje się terminami: „Geograf Bawarski”, drużyna książęca, woj, szyszak, kolczuga, danina, Dagome iudex, kmieć, ludność służebna - omawia organizację plemion słowiańskich na ziemiach polskich - przedstawia okoliczności powstania państwa polskiego - wyjaśnia znaczenie decyzji Mieszka I o przyjęciu chrztu - opisuje wygląd i uzbrojenie woja - wymienia nazwy plemion słowiańskich zamieszkujących ziemie polskie i wskazuje na mapie ich siedziby z drużyny książęcej - lokalizuje na mapie główne grody w państwie Mieszka I - określa przyczyny powstania dokumentu Dagome iudex - opisuje okoliczności przyjęcia chrztu przez Mieszka I - wymienia korzyści wynikające z przyjęcia chrztu - określa, jakie informacje znalazły się w dokumencie Dagome iudex - tłumaczy, dlaczego książę przyjął chrzest z rąk czeskich - prezentuje rozwój terytorialny państwa Mieszka I - charakteryzuje strukturę społeczną w państwie Mieszka I 3. Państwo Bolesława Chrobrego - panowanie Bolesława Chrobrego - misja św. Wojciecha - zjazd gnieźnieński - gród w Gnieźnie - zna wydarzenia związane z datami: 997 r., 1000 r., 1002–1018 r., 1025 r. - przedstawia okoliczności przejęcia władzy przez Bolesława Chrobrego - przedstawia dokonania postaci: Bolesława Chrobrego, Ody, biskupa Wojciecha, Ottona III, Radzima Gaudentego, Galla Anonima, Thietmara, Henryka II, Świętopełka - omawia dokonania Bolesława Chrobrego - poprawnie posługuje się terminami: kasztelan, relikwie, czynszownik, metropolia, kanonizacja, włócznia św. Maurycego, gród, Grody Czerwieńskie - opisuje żywot św. Wojciecha na podstawie płaskorzeźb na drzwiach katedry gnieźnieńskiej - podboje Bolesława Chrobrego - opisuje przebieg misji św. Wojciecha - koronacja królewska - wskazuje na mapie terytoria podbite przez Bolesława Chrobrego - wymienia przyczyny i skutki zjazdu gnieźnieńskiego - omawia postanowienia pokoju w Budziszynie - charakteryzuje organizację państwa polskiego za panowania Bolesława - wyjaśnia znaczenie zjazdu gnieźnieńskiego dla rozwoju organizacji kościelnej i państwowej - porównuje relacje źródłowe na temat zjazdu władców w 1000 r. - opisuje wygląd Gniezna w czasach Bolesława Chrobrego - ocenia skutki polityki zagranicznej Bolesława dla państwa polskiego - wyjaśnia znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego 4. Kryzys i odbudowa państwa - panowanie Mieszka II - zna wydarzenia związane z datami: 1025 r., 1034 r., 1039 r., 1076 r., 1079 r. - opisuje sytuację w państwie polskim po śmierci Bolesława Chrobrego - upadek państwa - przedstawia dokonania postaci: Mieszka II, Bezpryma, - omawia działalność Kazimierza Odnowiciela i Piastów polskiego - rządy Kazimierza Odnowiciela i odbudowa państwa polskiego - panowanie Bolesława Śmiałego - Polska w sporze o inwestyturę między cesarstwem a papiestwem Konrada II, Jarosława Mądrego, Kazimierza Odnowiciela, Miecława, Brzetysława, Bolesława Śmiałego, biskupa Stanisława ze Szczepanowa - poprawnie posługuje się terminami: trybut, denar - wymienia przyczyny kryzysu i upadku państwa polskiego w XI w. - opisuje przebieg konfliktu Bolesława Śmiałego z biskupem Stanisławem - wyjaśnia przyczyny i skutki sporu między królem a biskupem Bolesława Śmiałego - porównuje relacje źródłowe na temat sporu między królem Bolesławem a biskupem Stanisławem - wyjaśnia, dlaczego w sporze o inwestyturę Bolesław Śmiały opowiedział się po stronie papieża - dokonuje oceny skutków polityki zagranicznej prowadzonej przez Bolesława Śmiałego - ocenia obiektywizm źródeł historycznych dotyczących wydarzeń z 1079 r. - konflikt króla Bolesława z biskupem Stanisławem 5. Panowanie Bolesława Krzywoustego - panowanie Władysława Hermana - konflikt między Bolesławem a Zbigniewem - zna wydarzenia związane z datami: 1102 r., 1108 r., 1109 r., 1116 r., 1124 r., 1138 r. - charakteryzuje sytuację polityczną państwa polskiego za panowania Władysława Hermana - przedstawia dokonania postaci: Władysława Hermana, Bolesława Krzywoustego, Zbigniewa, Sieciecha, Henryka V, Władysława Wygnańca, Bolesława Kędzierzawego, Mieszka Starego, Henryka Sandomierskiego, Kazimierza Sprawiedliwego - przedstawia okoliczności najazdu niemieckiego na Polskę - najazd niemiecki - poprawnie posługuje się terminami: wojewoda, statut, - opisuje podbój i chrystianizację Pomorza - wyjaśnia znaczenie przyłączenia Pomorza do Polski na ziemie polskie seniorat, senior, dzielnica senioralna - podbój Pomorza - wyjaśnia przyczyny sporu między Bolesławem Krzywoustym a Zbigniewem - statut Bolesława Krzywoustego - początki rozbicia dzielnicowego - wskazuje na mapie terytoria podbite przez Bolesława Krzywoustego - wymienia przyczyny powstania statutu Bolesława Krzywoustego - ocenia konsekwencje decyzji Bolesława o podziale państwa polskiego - lokalizuje na mapie grody oblegane przez Niemców - wymienia postanowienia statutu Bolesława Krzywoustego - wskazuje na mapie dzielnicę senioralną i ziemie przyznane poszczególnym synom i wdowie po Bolesławie Krzywoustym - omawia dokonania Bolesława Krzywoustego - podaje przyczyny powstania statutu Bolesława Krzywoustego Tajemnice sprzed wieków – Kto spisywał dzieje Polski? - źródła historyczne dotyczące początków państwa polskiego - obiektywizm i prawda historyczna - przedstawia dokonania postaci: Galla Anonima, Thietmara, Wincentego Kadłubka, Kosmasa, Nestora - określa ramy chronologiczne wydarzeń opisanych w kronikach Galla Anonima i Wincentego Kadłubka - wymienia przyczyny powstania dzieł kronikarzy - przedstawia teorie dotyczące pochodzenia Galla Anonima - wyjaśni, kim był Bolesław Zapomniany - tłumaczy konieczność weryfikacji prawdziwości źródeł historycznych - wymienia nazwy źródeł historycznych dotyczących dziejów państwa polskiego za panowania pierwszych Piastów Opracowano na podstawie programu nauczania i rocznego planu pracy wydawnictwa Nowa Era.
