Biuletyn Informacyjny URBACT

BIULETYN INFORMACYJNY
URBACT PAŹDZIERNIK 2014
2
`
BIULETYN INFORMACYJNY URBACT
CO ROBI URBACT?
Kiedy miasta powinny użyć
Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych?
Nowe Zintegrowane Inwestycje Terytorialne kształtują kluczowe założenia dla
okresu programowania 2014-20. Są
określone w przepisach prawnych zawartych w rozporządzeniu Parlamentu
Europejskiego i Rady (UE) dot. wspólnych przepisów i są częścią artykułu 7
rozporządzenia w sprawie EFRR, który
stanowi, że co najmniej 5% środków europejskich powinno być przeznaczane
na zintegrowany rozwój miast.
Możliwe są także dwa inne sposoby na zrealizowanie artykułu 7, w tym istniejące formy osi pionowej,
które były używane z dobrym skutkiem w niemieckich krajach związkowych, a także całe programy
przeznaczone dla jednego miasta, które będą raczej
rzadziej używane.
Co to są Zintegrowane Inwestycje
Terytorialne?
W odniesieniu do wspólnych przepisów, w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady
(UE) nr 1303/2013, w artykule 36 znajdujemy:
1. W przypadku, gdy strategia rozwoju obszarów
miejskich bądź inne strategie lub pakty terytorialne, o których mowa w art. 12 ust. 1 rozporządzenia EFS wymagają zintegrowanego podejścia obejmującego inwestycje ze środków
EFS, EFRR lub Funduszu Spójności w ramach
więcej niż jednej osi priorytetowej jednego lub
kilku programów operacyjnych, działania mogą
być przeprowadzane w postaci Zintegrowanych
Inwestycji Terytorialnych („ZIT”).
Działania prowadzone w ramach ZIT mogą
otrzymywać dodatkowe wsparcie finansowe z
EFRROW lub EFMR.
3
2. W przypadku, gdy dana ZIT otrzymuje wsparcie z EFS, EFRR lub Funduszu Spójności, odpowiedni program lub programy operacyjne zawiera (-ją) opis podejścia do stosowania instrumentu ZIT oraz szacunkowe alokacje finansowe z każdej osi priorytetowej zgodnie z
przepisami dotyczącymi poszczególnych funduszy.
Gdy dana ZIT otrzymuje dodatkowe wsparcie
finansowe z EFRROW lub EFMR, szacunkowe
alokacje finansowe i środki, które obejmują,
określa się w odpowiednim programie lub programach zgodnie ze szczegółowymi przepisami
dotyczącymi poszczególnych funduszy.
3. Państwo członkowskie lub instytucja zarządzająca mogą wyznaczyć jedną lub kilka instytucji pośredniczących, w tym władze lokalne,
podmioty zajmujące się rozwojem regionalnym
lub organizacje pozarządowe, do zarządzania i
wdrażania ZIT zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych funduszy.
4. Państwo członkowskie lub właściwe instytucje
zarządzające powinny zapewnić system monitorowania programu lub programów który by
obejmował identyfikację działań oraz produktów
priorytetu wnoszącego wkład w ZIT.
Te aspekty nowych narzędzi terytorialnych zostały
omówione podczas spotkania URBACT, które odbyło się 11 września w Rzymie. Zaproszeni przedstawiciele miast i odpowiadających im Instytucji Zarządzających, a także Państw Członkowskich przeanalizowali to, co zamierzali zrobić przy użyciu nowych
narzędzi artykułu 7, oraz jak może to zostać zorganizowane na szczeblu miasta. Nowym narzędziem
odnoszącym się do artykułu 7, które zdominowało
dyskusję było właśnie Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (ZIT).
Więc, kiedy miasto powinno użyć nowych "Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych"? Dla
miast URBACT odpowiedź jest prosta, że powinny
go użyć, jeśli tylko potrafią. Więc jeżeli program
operacyjny EFRR umożliwia korzystanie z ZIT i jeśli
miastu w ramach programu zostało to zaproponowane to skorzystanie z nowego przepisu jest sensowne. W oparciu o szacunki wygląda na to, że poprzez nowy mechanizm może zostać wydanych 10
mld euro wsparcia UE oraz, że aż dwie trzecie państw członkowskich zamierza go użyć. Ostateczne
informacje nie będą znane do końca negocjacji pomiędzy Komisją i Państwami Członkowskimi.
Każde państwo członkowskie będzie dopasowywało
swoją odpowiedź na nowy artykuł 7 na swój własny
sposób. Niektóre z nich posiadają tylko kilka dużych
miast kwalifikujących się - stanie się tak w przypadku Holandii, gdzie cztery największe miasta będą
tak zwanymi „miastami Artykułu 7”. W innych krajach, takich jak Francja sieć zostanie utkana szerzej
i będzie się składała w samej aglomeracji paryskiej
(Île de France) z 10-12 ZIT-ów, a na terenie całego
kraju aż 50 miast zostanie objętych tym narzędziem.
Zasadniczo władze krajowe i / lub regionalne podjęły już decyzje o tym, czy będą korzystać z ZITów lub
innych zapisów artykułu 7 (osi pionowej lub całych
programów). Te same miasta będą mogły być również członkami nowego programu Sieci Rozwoju
Miast, który będzie wykorzystywany jako forum wymiany oraz będzie służył do podejmowania innych
działań uruchomionych w trakcie spotkań na szczeblu UE.
Jeśli twoje miasto jest jednym z tych, które zostały zakwalifikowane do ZIT to oczywistym następnym krokiem jest jego przyjęcie, zaraz po
pierwszych rozmowach z Instytucją Zarządzającą
EFRR.
Z doświadczenia wynikającego z wypowiedzi przedstawicieli Państw Członkowskich podczas ostatniego seminarium w Rzymie w dniu 11 września wynika, że około dwie trzecie z nich będzie korzystać z
jakiejś formy ZIT. Jednak w zdecydowanej większości zastosowany zostanie tylko minimalny poziom
delegowania funkcji. W szczególności, przekazują
miastu prawo do wyboru działań. Pozostawia to całą
resztę procesu programowania, w tym kontroli kwalifikowalności, płatności i ewaluacji w rękach Instytucji
Zarządzającej.
Jednak nawet w tej postaci, ZIT oferuje wiele korzyści dla miast. Najważniejsze jest to, że stawia
miasto na pozycji kierującego działaniem. Miasto
może zgromadzić spójny pakiet projektów związany
z ogólną strategią i mieć racjonalne oczekiwania, że
zostanie zatwierdzony. W tradycyjnym systemie
przetargowym, tylko niektóre projekty mogłyby zostać zakwalifikowane, a spójność pakietu byłaby
zagrożona. Ta zdolność do zaplanowania wdrożenia
jest główną zaletą ZIT-ów. Otwierają one również
możliwość posiadania jednego pakietu projektów
finansowanych: z różnych priorytetów w głównym
programie EFRR, z innych programów (w tym Programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej, takich jak Interreg), a także z innych środków, w
szczególności z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz ewentualnie z Funduszu Spójności, który
finansuje duże projekty w dziedzinie ochrony środowiska i energii. W tym ostatnim przypadku może
to być szczególnie cenne uzupełnienie dużych inwestycji innymi projektami, które pozwolą zmaksymalizować korzyści dla obszaru lokalnego.
Jednak, jak w przypadku wszystkich aspektów
funduszy strukturalnych, diabeł tkwi w szczegółach.
Rodzaje ZIT
4
Przede wszystkim istnieją miejskie i nie-miejskie
ZIT-y. Ten artykuł będzie koncentrować się na
miejskich ZIT-ach, ponieważ program URBACT dedykowany jest miastom. Po drugie, ZIT-y mogą
przyjmować różne formy, żeby je poznań Komisja
Europejska prowadzi badania, zwracając uwagę na
cztery różne typy:
 ZIT-y miast regionalnych, w których obszar
metropolitalny jest skonsolidowany przez objęcie jednym obszarem ZIT. Niektóre z proponowanych polskich ZIT-ów przyjęły to podejście i
zostały zaprojektowane tak, aby uzupełnić poziom zarządzania w obszarze miasto-region. W
przypadku Wrocławia ZIT będzie zarządzany
na poziomie lokalnym przez same miasto Wrocław. Pozostałe gminy będą uczestniczyć jako
partnerzy ZIT-u poprzez rodzaj rady złożonej z
burmistrzów.
 Skupiając się na zdegradowanych dzielnicach: W ten sposób na poziomie europejskim
opracowano zintegrowane podejście w ramach
programów URBAN 1 i 2, które następnie włączono do głównego nurtu w latach 2007-13.
ZIT-y oferują potencjał związany nie tylko z
problemem biedy, ale również pozwalający
skupić inwestycje w wyznaczonych strefach
rozwoju, umożliwiając mieszkańcom na czerpanie korzyści. W szczególności ZIT-y mogą
prowadzić do efektywniejszej koordynacji środków EFRR i EFS, w odróżnieniu do programów
jednego funduszu. Realizacja artykułu 7 w Rotterdamie będzie skupiać się na dzielnicach
biedy. Rotterdam znajduje się w wyjątkowej sytuacji, będąc Instytucją Zarządzającą najludniejszym regionem Holandii i posiadając duże
doświadczenie w zarządzaniu funduszami.
 Miejsko-wiejskie ZIT-y. Podobnie jak używane w kontekście miast regionalnych, ZIT może
być używany w celu wzmocnienia powiązań
miejsko-wiejskich w ramach funkcjonalnego
obszaru miejskiego. ZIT Göteborga będzie polegał na współpracy miasta Göteborg z sąsiednimi władzami samorządowymi.
Rysunek: ZIT miasta Göteborg
 Transgraniczne ZITy ze względu na trudności
operacyjne w różnych państwach członkowskich zapewne będą powstawały rzadko. Dobrze znane przykłady z Europy to Basel,
Frankfurt nad Odrą, Lille i Genewa. ZITy oferują potencjał do finansowania projektów transgranicznych, a także łączenia działań transgranicznych typu INTERREG A z projektami z
programami głównego nurtu, jak EFRR i EFS.
Jak URBACT będzie wspierał
Zintegrowane Inwestycje
Terytorialne
Nowy Program Operacyjny URBACT III ma duży
potencjał do wspierania ZITów, tak zresztą jak i innych działań Artykułu 7-go, czy też narzędzi, takich
jak Rozwój Lokalny Kierowany Przez Społeczność.
Nowy program zawierać będzie dwa nowe rodzaje
sieci obecnie testowane w ramach programu
URBACT 2, mogące odegrać istotną rolę obok sieci
planowania działań, które obecnie funkcjonują w
programie.
Sieci Transferu pozwoliły miastom uczyć się od
'miast nauczających' na temat sposobu wykonywania określonych czynności. Istnieje obecnie sześć sieci transferu, testowane jako pilotażowe projekty, obejmujących tematy tak różne,
jak użytkowanie pustych budynków w mieście (
TUTUR ), po uczynienie miasta gastronomicznym celem ( Gastronomiczne Miasta ).
Jednakże to właśnie sieci realizacji będą szczególnie interesujące dla wszystkich miast stosujących
artykuł 7, ponieważ sieci te pozwolą miastom, które
mają środki ze swoich programów operacyjnych,
uczyć się od siebie nawzajem w pierwszych latach
wdrażania swoich planów i strategii działania. Mimo,
że sieci implementacyjne będą otwarte dla wszystkich miast, które mają zaplanowane zasoby, mogą
one być szczególnie interesujące dla tych, które
planują Zintegrowane Inwestycje Terytorialne, ponieważ bardzo prawdopodobne jest uzyskanie europejskiej wartości dodanej z dzielenia się wcześniejszym doświadczeniem. Przewiduje się, że
pierwsze konkursy będą miały miejsce w końcówce
2015 r.
Obok aktywności sieciowej, która angażuje większość zasobów URBACTa, budowany będzie również potencjał miast uczestniczących w sieci, aby
mogły zwiększać swoje umiejętności na poziomie
lokalnym z innymi interesariuszami. Aktywności kapitalizacyjne i komunikacyjne pozwolą miastom, które nie są bezpośrednio zaangażowane w sieci, korzystać z know-how i wiedzy, która będzie wymieniana
Równolegle do aktywności sieciowej, która pochłania większość zasobów URBACT, budowany będzie
również potencjał miast uczestniczących w sieci,
aby mogły zwiększać swoje umiejętności na poziomie lokalnym z innymi interesariuszami. Działania
związane z gromadzeniem kapitału i komunikacją
pozwolą miastom, nie uczestniczącym bezpośrednio
w sieciach skorzystać z wiedzy i umiejętności knowhow, którymi się wymieniono.
Zagadnienia dla miast
Przy wykorzystaniu nowych narzędzi terytorialnych,
takich jak ZITy, kluczem do sukcesu będzie wniesienie przesłania Karty Lipskiej. Oznacza to, że powinno było dochodzić do współtworzenia strategii i
planów wraz z wieloma interesariuszami, a pakiety
projektów powinny być oparte na solidnej analizie
rozwiązania aktualnych problemów oraz, że nacisk
na rozwiązania integracyjne musi zostać utrzymany,
w momencie, gdy projekty są opracowywane. Mia-
5
sta, które będą chciały pogłębić udział mogą połączyć ZIT z Rozwojem Lokalnym Kierowanym przez
Społeczność, przyjmując oddolne podejście do
opracowywania strategii i działań. Będzie to szczególnie istotne w rozwoju nowych rozwiązań dla obszarów problemowych, których sytuacja mogła pogorszyć się jeszcze w trakcie kryzysu.
Okres do 2020 roku będzie czasem, gdy miasta będą eksperymentować z wykorzystaniem zasobów
programowych w sposób optymalny. URBACT będzie pracował z miastami by zapewnić zrozumienie
ich doświadczeń także w innych miastach w Europie.
Zdjęcia: Cité de l'Architecture & du patrimoine
na flickr
Czytaj więcej:
URBACT 2014-2020 - URBACT strona
Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczność lub
jak sprawdzić by ludzie byli w centrum tworzenia
polityk – URBACT Article
Dziesięć różnic pomiędzy Zintegrowanymi Inwestycjami Terytorialnymi i Rozwojem Lokalnym
Kierowanym przez Społeczność - URBACT
blog
REFLEKTOR
NA MIASTA
Ateny, Metropolia Żywności
URBACT
Ateny przeszły długą drogę od miasta z
0% wskaźnikiem samowystarczalności
żywieniowej do wprowadzenia polityki
żywnościowej będącej kluczowym priorytetem politycznym. Dowiedz się, w jaki
sposób to się udało i jaki był w tym
udział programu URBACT!
Ateny, historyczne miasto, które zamieniło się w
nowoczesną metropolię: co z ich kulturą żywieniową?
Ateny to niepowtarzalna europejska metropolia. Z
historią liczącą ponad 3000 lat, stanowi również jeden z najgęściej zaludnionych obszarów miejskich w
UE z licznymi wymagającymi uwagi osobliwościami i
wyzwaniami. Ostatnio, Ateny znajdują się w centrum
zainteresowania mediów na całym świecie ze
względu na skutki poważnego kryzysu finansowego,
z którym zmaga się Grecja. Jeśli chodzi o populację,
to trzeba pamiętać, że rdzenny obszar centrum mia-
sta tworzący gminę Ateny to tylko do 660 tys.
mieszkańców. Szerszy obszar metropolitalny obejmuje niemal cały region Attyki z 58 gminami i ludnością szacowaną w 2014 roku na 3,75 mln. Jeśliby
włączyć do obszaru metropolitalnego pobliskie miasta satelitarne Chalkida, Thiva i Korynt to całkowita
liczba ludności będzie jeszcze dużo wyższa, powoduje to sytuację, w której prawie połowa ludności
Grecji żyje na tym obszarze. Wpływ na zapotrzebowanie transportowe, sieć energetyczną, mieszkalnictwo, logistykę i zaopatrzenie w żywność jest
oczywiście bardzo ważny. W ciągu ostatnich dwóch
dekad Ateny są także świadkiem dużego napływu
imigrantów. Obecnie Ateny goszczą wszystkie
(być może z kilkoma wyjątkami) cywilizacje i narody świata, a fakt ten sprawił, że przekształciły
się w autentyczną metropolię.
Natomiast nawiązując do produkcji żywności, niekontrolowane rozszerzanie się miast doprowadziło
do zmniejszenia powierzchni gruntów rolnych w Attyce, co w szczególności dotyczy niektórych obszarów. Na przykład Mesogheia, obszar we wschodniej
Attyce, który był ośrodkiem produkcji rolnej mieści
obecnie nowe lotnisko E. Venizelos, projekt, który
został zrealizowany pod presją potrzeb mieszkaniowych i biznesowego użytkowania gruntów. Podobnie Thriasio Pedion w zachodniej Attyce obszar rolniczy, który został przekształcony w obszar przemysłu i logistyki, doprowadzając do eliminacji produkcji
rolnej. W konsekwencji, Attyka i Ateny importują
produkty rolne z obszarów wiejskich Grecji lub też z
zagranicy. Zwłaszcza Ateny nie wytwarzają produktów rolnych, a miasto osiągnęło 0% współczynnik
samowystarczalności żywnościowej.
W odniesieniu do zapotrzebowania, ogólnie Grecy,
a Ateńczycy w szczególności odeszli od tradycyjnej
diety śródziemnomorskiej, która jest związana z dobrym samopoczuciem i zdrowiem, podążając za
współczesną "globalną" dietą. Według Giorgosa
Keranisa, eksperta ds. żywienia i współpracownika
Agencji ds. Rozwoju Przedsiębiorstw i Promocji Turystyki Aten, "w ciągu ostatnich 35 lat, gospodarstwa domowe całkowicie zmieniły wzorce żywieniowe odchodząc od tradycyjnej greckiej diety w kierunku jej zachodniej wersji opartej na mięsie, tłuszczu i gotowym jedzeniu. Na przykład jeszcze kilka
dekad temu spożycie mięsa na głowę mieszkańca w
gospodarstwach domowych wynosiło 1 kg, a obecnie wynosi 4,5 kg. Zatem powstało błędne koło, w
którym rozlewająca się urbanizacja wydaliła produkcję rolną doprowadzając do konieczności importowania żywności, a zwyczaje żywieniowe zmieniły się
z jednej strony ze względu na ograniczenie podaży,
a z drugiej poprzez popyt na importowane "nowoczesne zachodnie" wzorce. Zmiana ta jest widoczna
w branży restauracyjnej i cateringowej, gdzie z trudem można znaleźć pełne menu przygotowane z
lokalnych produktów i stanowiących prawdziwą
grecką dietę."
Z tych powodów, ktoś mógłby pewnie pomyśleć, że
dyskusja na temat inicjatyw związanych z odżywianiem nie zostanie w mieście dobrze przyjęta.
Szczególnie w czasach kryzysu, kiedy to odżywianie
staje się podstawową potrzebą, a nie sprawą, którą
można poprawić. Poprawa procedur związanych z
uprawą, produkcją, dystrybucją i konsumpcją żyw-
ności nadal wydaje się być zależna od przyciągnięcia uwagi pojedynczych osób, rodzin, grup, organizacji, a także przedsiębiorstw związanych z żywnością w Atenach.
6
Dzieci dbają o swój ogród warzywny w przedszkolu w
dzielnicy Plaka.
Miasto Ateny poprzez Agencję ds. Rozwoju Przedsiębiorstw i Promocji Turystyki Aten uczestniczy
jako
partner
projektu
URBACT
w
sieci
"Zrównoważona Żywność w Lokalnej Społeczności".
Dzięki zaangażowaniu w ten projekt, wyzwania, takie jak rolnictwo miejskie, odżywianie, edukacja
żywnościowa, dystrybucja żywności i"zielone" miejsca pracy są omawiane i stopniowo rozwiązywane
na poziomie lokalnym.
Żywność jest także głównym tematem dwóch innych
sieci URBACT II, w których jednostki samorządu
terytorialnego z Aten są zaangażowane jako partnerzy. Projekt, w który region Attyka jest zaangażowany konfrontuje problemy związane z jej otwartymi i
zamkniętymi rynkami żywnościowymi poprzez udział
w sieci URBACT Markets. Tymczasem ostatnio
Gmina Korydallos rozpoczęła pracę nad zrębami
strategii dla lokalnej gastronomii poprzez sieć Gastronomic Cities. Cały szerszy obszar Aten ma
szansę stać się metropolią żywności URBACT.
Ponieważ te sieci doświadczają wielu wspólnych
wyzwań, w następnym okresie spodziewane jest
zwiększenie możliwości łączenia działań i współpracy. Zarówno Elpida Papadopoulou z regionu Attyka i
Andreas Alexopoulos z miasta Korydallos zgodzili
się, że URBACT był niezwykłą okazją do rozwinięcia
partnerstwa. Według Elpidy Papadopoulou "omawiamy teraz zagadnienia związane z żywnością z
większą liczbą podmiotów - jako, że członkowie Lokalnych Grup Działania obydwu sieci przystępują do
LGD drugiej sieci - co nie byłoby możliwe poza
URBACT".
Wprowadzenie polityki
żywnościowej jako kluczowy
priorytet programu politycznego
Partycypacyjne procesy podejmowania decyzji i zaangażowanie obywateli w programowanie polityki w
Grecji są na niskim poziomie, więc budowanie zaufania między podmiotami, które tworzą Lokalne
Grupy Działania sieci Zrównoważonej Żywności nie
było łatwą sprawą, zwłaszcza na początku. Według
Diny Tsamourtzi z Agencji ds. Rozwoju Przedsiębiorstw i Promocji Turystyki Aten: "na początku wielu spośród interesariuszy czuło, że ich własne prawo
do podejmowania działania jest zagrożone, więc
zdobycie ich zaufania było dla nas ogromnym wyzwaniem." Dodatkowo polityka "zrównoważonej
żywności" jest nowym zagadnieniem w greckiej rzeczywistości, zarówno na lokalnym jak i krajowym
poziomie zarządzania. Zatem zasadniczo i symbolicznie, wprowadzenie polityki żywnościowej w Atenach, stolicy Grecji jest wielkim wyzwaniem. Sprawa
ta wymaga w dużym stopniu od władz miasta przyłączenia się do dyskursu na temat polityki żywnościowej, zrozumienia znaczenia oraz ostatecznego i
systematycznego przyjęcia ram jej tworzenia i wdrażania.
Nie oznacza to, że gmina Ateny, społeczeństwo
obywatelskie i podmioty gospodarcze w zakresie
dotyczącym zrównoważonej żywności nie realizują
działań, czy też projektów. Przeciwnie, realizowanych jest wiele działań, odbywających się zgodnie z
tematami i zagadnieniami przekrojowymi, które sieć
Zrównoważona Żywność stara się promować . Do
przykładów należą: szkolne ogrody warzywne, "Bioodpady" - program mający na celu kompostowanie
odpadów spożywczych, struktury wsparcia żywnościowego dla mniej uposażonych i pozwolenia dla
rolników ekologicznych dla rozwoju handlu ich produktami w centrum miasta (nie zostały jeszcze
wdrożone z powodów prawnych - jest to nadal szara
strefa) . Dodatkowo, organizowane są programy
zbiorowego publicznego gotowania dla ubogich i
wydarzenia promujące lokalną kuchnię, sklepy i restauracje zmieniają swoją ofertę w kierunku produktów lokalnych, wysiłki środowisk akademickich inicjują zmiany w kierunku zdrowego odżywiania natomiast, a organizacje pozarządowe promują paradygmat zrównoważonego odżywiania. Działania te
oprócz swojego podstawowego znaczenia mają
również przyciągnąć uwagę turystów lokalnych i
miejskich.
Jednak występują jeszcze braki: (a) związek pomiędzy władzami miasta i społeczeństwem obywatelskim jest nadal słaby, (b) związek między aspiracjami wobec systemu zrównoważonej żywności z
powiązanymi działaniami nie występuje. Według
George'a Keranisa: "musimy wzmocnić politykę partycypacji i wspierać ogólną politykę rolno-spożywczą
w oparciu o argumenty, strategię, a także konkretne
cele i zamierzenia. Metoda URBACT okazuje się
być wyjątkowym narzędziem do uzyskania tak dobrze określonej strategii. A ponieważ uczciwość jest
najlepszą polityką, mamy jeszcze wiele do zrobienia, aby zrealizować swoje założenia. Wciąż jesteśmy na samym początku."
Pozostałe pomysły są ciągle w fazie wstępnego planowania przez zespół Zrównoważonej Żywności,
ale w przyszłości mogą one rozwinąć się w istotne
interwencje; w kilku przypadkach mogą one dotyczyć szerszych procesów rewitalizacji miasta. Utworzenie komunalnej Miejskiej Farmy w Elaionas (na
opuszczonych terenach zdegradowanych położonych między Atenami a Pireusem, może zapoczątkować dyskusje o rewitalizacji całego obszaru, który
7
obecnie charakteryzuje się problemami społecznymi
i deprywacją. Identyfikacja własności komunalnych,
które można wykorzystać jako ogrody miejskie jest
działaniem, które może stworzyć warunki odnowy
miejskiej. Na przykład utworzenie ogródków warzywnych i zielnych na obszarze opuszczonej Akademii Platona po uprzedniej rekultywacji ziemi stworzyło korzystne warunki zaangażowania społecznego w sąsiedztwie i zostało pozytywnie przyjęte przez
mieszkańców. Ponadto omówiono także wydarzenia organizowane dla szerszej grupy odbiorców,
takie jak bezpłatne kursy organicznej uprawy roślin
z udziałem członków Lokalnej Grupy Wsparcia, a
także rozdawanie "zestawu i podręcznika do uprawy
organicznej" w celu tworzenia małych ogródków
miejskich.
Tworzenie potencjału: budowanie nowego rozumienia polityki
żywnościowej
W ramach działań sieci, grupa kluczowych interesariuszy miała możliwość współdziałania za pośrednictwem Lokalnej Grupy Wsparcia. Liczba członków
wahała się przez jakiś czas, ale w końcu wzrosła.
Według George’a Keranisa “początkowe podejście
do budowania grupy należało do ryzykownych. Musieliśmy jasno określić, w którym miejscu jesteśmy
w kontekście polityki partycypacyjnej i polityki żywnościowej. Dlatego też Ateny rozpoczęły od małego
eksperymentu. Główną ideą było, aby nie budować
bardzo dużej i otwartej Lokalnej Grupy Wsparcia,
ale podążając za metodologią URBACT - rozpoczęliśmy od małej, funkcjonalnej grupy z członkami
wdrażającymi najlepsze praktyki”. Następny krok był
ryzykowny - tworząc w Atenach ramy odniesienia w
zakresie dotyczącym spraw żywienia i polityki żywnościowej, pozostawiono uczestnikom możliwość
wniesienia wkładu w najlepszy ich zdaniem sposób.
„Jak oczekiwano, rezultaty są zróżnicowane, jednak
jest jeden istotny element innowacji - uczestnicy
zdecydowali w jaki sposób będą uczestniczyć - nie
wymuszano na nich żadnych działań. To sprawia,
że w przypadku każdego z uczestników dobrze widzimy na czym stoimy, i gdzie możemy pójść jeśli
chodzi o działania i ich planowanie. Jako pierwszy
krok, współpraca z tymi, którzy są chętni do współpracy, a nie "zmuszanie" wszystkich do równego
wysiłku wydaje się być bardziej efektywne".
Po fazie wstępnej, grupa składa się z interesariuszy
o różnym pochodzeniu: rolnicy ekologicznych działający na rynkach ekologicznych, Uniwersytet Technologiczny w Pireusie, Muzeum Greckiej Gastronomii, Organizacja Ziemia, organizacje pozarządowe
zajmujące się zrównoważonym rozwojem, miejska
stacja radiowa, stowarzyszenia gospodarki społecznej, takie jak Sieć Alternatywnego Handlu, kucharze, Gastronomos - czasopismo poświęcone żywności o największym zasięgu w Grecji - w Miejskie
Przedszkole w Plaka aktywne głównie w zakresie
ochrony środowiska i urzędnicy miejscy - od zastępców burmistrzów do decydentów z różnych sektorów. Według Diny Tsamourtzi "ich udział i chęć
współpracy były głównym wkładem w projekt a atmosfera była pozytywna; to nie znaczy, że w przy-
szłości nie pojawią się zagrożenia, musimy stworzyć
jasną podstawę do działań." Doświadczenia innych
miast ułatwiły proces uczenia się - Bruksela jako
lider, Lyon, Amersfoot i miasta takie jak Mesyna
jako jednostki funkcjonujące w podobnym kontekście politycznym były istotną inspiracją dla członków
ateńskiej Lokalnej Grupy Wsparcia.
Czerwiec 2014 –
Łączenie możliwości URBACT
w jednym wydarzeniu
Jak wspomniano, Ateny są partnerem trzech projektów URBACT związanych z żywnością, a od czasu
kiedy ich członkowie spotkali się podczas krajowych
seminariów, było tylko kwestią czasu, aby zadziałała
synergia pomysłów. W dniu 27 czerwca trzej partnerzy URBACT - Ateny, Korydallos i region Attyka spotkało się przed wejściem do historycznego głównego targowiska Aten "Varvakeios", aby uczcić wydarzenie o nazwie "Ateny, Metropolia Smaku". Impreza odbyła się z okazji "Deklaracji Międzynarodowych Dni Targów" zaproponowane przez partnerów
sieci URBACT Markets. Odbyło się to w siedzibie
Synathina na przeciwko wejścia w/w targowiska, w
przestrzeni, która jest dostępna dla okazjonalnych
zdarzeń organizowanych przez obywateli lub organizacje pozarządowe, jako przestrzeń publiczna
przeznaczona dla zaangażowanych obywateli (projekt Synathina jest jednym z 5 zwycięzców
"Bloomberg Wyzwanie Miejskie"). Każdy z trzech
partnerów URBACT był w pewien sposób zaangażowany w to wydarzenie.
Przygotowywanie tradycyjnych potraw z Afganistanu na
rynku Varvakeios.
Czterej znani greccy kucharze, którzy w swoich restauracjach korzystają z organicznych i wysokiej
jakości produktów lokalnych byli koordynatorami
imprezy. Co więcej, przedstawiciele etniczych grup
mieszkańców zostali poproszeni do wzięcia udziału
w wydarzeniu - m.in. Stowarzyszenie Kobiet Nigeryjskich i Stowarzyszenie Afgańskich Imigrantów i
Uchodźców gotowało i oferowało tradycyjne przepisy, dając Ateńczykom próbkę swojej kultury gastronomicznej. W ten sposób została wypromowana
idea, o tym, że smak potraw może się przyczynić do
zbliżenia i zaprzyjaźniania się różnych grup z obsza-
8
ru centrum miasta, jednocześnie koncentrując się
na stabilności, integracji społecznej i różnorodności
kultur żywności w Atenach. Jednocześnie, użytkownicy zostali poinformowani o działalności trzech sieci
URBACT. Krajowe i lokalne media podawały relacje
z tego wydarzenia (w tym media społecznościowe),
duży też był udział obywateli a wszystkim udzieliła
się świąteczna atmosfera. Projekt Zrównoważone
Żywienie spotkało się ze szczególną uwagą wielu
gości, którzy wyrazili zainteresowanie treścią programu i metodykę opartą o oddolną partycypację.
Jednocześnie wielu gości związanych z sektorem
spożywczym było zainteresowanych udziałem w
Lokalnej Grupy Wsparcia. W rezultacie nowi interesariusze dołączyli do LGW, w tym czasopismo spożywcze Gastronomos, a także uczestnicy z publicznego i prywatnego sektora. Oczekuje się, że zdarzenie to pozytywnie wpłynie na opracowanie i promocję Lokalnego Planu Działania. Kleomenis Zournatzis, kucharz i członek LGW, który gotował w
trakcie imprezy, był pod wrażeniem jego wpływu.
"Podczas gdy tego rodzaju inicjatywy stają się
głównym trendem w wielu światowych metropoliach,
w Atenach nie były popularne. Wspaniale jest widzieć, że doganiamy je i stajemy się częścią tego
trendu."
Sieć żywnościowa,
która już tutaj zostanie
Co z następnymi krokami? Rozpoczęcie dyskusji o
polityce żywnościowej było już znaczącym krokiem,
ale czy te inicjatywy będą kontynuowane? Według
Giorgosa Keranisa, sieć Zrównoważonej Żywności
przyniosła miastu kilka nowych pomysłów: „Odwiedzanie partnerskich miast takich jak Lyon czy Mesyna i rozmowy z szefami kuchni, rolnikami miejskimi,
właścicielami sklepów z żywnością organiczna i nauczycielami, którzy biorą udział w lokalnych projektach, było inspiracją jako, że te miasta prezentują
innowacyjne podejścia. Lokalna Grupa Wsparcia
URBACT powstała w kluczowym momencie i bardzo
pomogła przy budowaniu lokalnego potencjału.
"Wydaje się, że to był dobry moment na rozpoczęcie
dyskusji. Co ważniejsze - jak członkowie Lokalnej
Grupy Wsparcia zaczęli coraz bardziej interesować
możliwymi działaniami i Zrównoważona Żywność
zyskała na popularności, drzwi do decydentów
otwarły się. Zaczęli oni rozumieć, że może to być
unikalna szansa dla długoterminowej polityki żywnościowej, która będzie miała wpływ na miasto”
mówi Keranis. Oczywiście, część z proponowanych
interwencji ma charakter edukacyjny i symboliczny.
Na przykład rolnictwo miejskie nie jest w stanie zaspokoić potrzeb całego miasta, nie jest także możliwe, by konkurowało z komercyjnymi farmami. Zmiana modelu produkcji żywności i jej dystrybucji wymaga szerszego podejścia i całościowej zmiany
postawy.
Działanie LGW również pchnęło lokalne władze samorządowe do zawarcia elementów polityki żywnościowej w ich programach strategicznych (poprzez
Zintegrowany Plan Interwencji Miejskich przeprowadzonego przez Urząd Miasta Atenach) oraz rozważenia wykorzystania wyników sieci Zrównoważonej
Żywności wśród priorytetów nowej umowy partner-
skiej Regionu Attika (może to doprowadzić do utworzenia RLKS w ramach ZIT Attyki). Projekt może
mieć ogromny wpływ na sposób w jakim młode pokolenie rozumie zrównoważenie w produkcji i dystrybucji żywności i przyjmuje inną postawę wobec
żywności. Wzmocnienie partnerstw i podtrzymywanie relacji zaufania jest więc tutaj kluczowym wyzwaniem.
Czytaj więcej:
Zrównoważona żywność w społecznościach miejskich - URBACT strona
Zrównoważona żywność w społecznościach miejskich - blog projektu
URBACT Markets - strona URBACT
Gastronomiczne Miasta strona - strona
URBACT
Wyzwanie dla Burmistrzów – Bloomberg,
lista 21 finalistów (projekt Synathina - Ateny) - Strona WWW
URBACT to europejski program wymiany i nauki
promujący zrównoważony rozwój obszarów miejskich.Program umożliwia miastom z całej Europy
nawiązywanie współpracy w celu opracowywania
rozwiązań najpoważniejszych problemów nękających obszary miejskie, co potwierdza kluczową rolę
tej inicjatywy w podejmowaniu działań związanych z
coraz bardziej złożonymi zmianami społecznymi.
Jest on pomocy w znajdowaniu praktycznych rozwiązań o innowacyjnym i zrównoważonym charakterze, integrujących aspekty ekonomiczne, społeczne I ekologiczne. W ramach programu miasta mogą
dzielić się dobrymi praktykami i doświadczeniami z
profesjonalistami z całej Europy. Program URBACT
zrzesza 181 miast, 29 państw i 5 000 aktywnych
uczestników
www.urbact.eu/project