Rynek usług badawczo-konsultingowych w 2014 r.

Rynek usług badawczo-konsultingowych
dla sektora publicznego w 2014 r.
Analiza wyników przetargów nieograniczonych organizowanych w ministerstwach i wybranych agencjach
ministerialnych, wojewódzkich urzędach pracy, urzędach marszałkowskich, regionalnych ośrodkach pomocy
społecznej i biurach planowania regionalnego.
PC++ Software Studio
ul. Zwycięstwa 38/3
84-200 Wejherowo
WWW: http://pcplusplus.gda.pl
E-mail: [email protected]
Autorzy opracowania:
Jan Frankowski (Uniwersytet Gdański/PC++), Agata Frankowska (PC++)
Trójmiasto 2015
1
Streszczenie
Rynek usług badawczo-konsultingowych dla sektora publicznego w 2014 r. jest pierwszym raportem, który przedstawia
tę branżę przy wykorzystaniu dokumentacji przetargów nieograniczonych. Zakres podmiotowy raportu obejmuje
wszystkie ministerstwa, wybrane agencje i instytucje rządowe, urzędy marszałkowskie, regionalne ośrodki pomocy
społecznej, wojewódzkie urzędy pracy i biura planowania regionalnego, których Biuletyny Informacji Publicznej
monitorowano w 2014 r. W badaniu uwzględniono wszystkie usługi wymagające działań nierutynowych, związane
ze zbiorem, analizą lub syntezą danych. Analiza nie obejmuje instytucji zdrowotnych oraz instytucji otoczenia biznesu,
ze względu na ich bardzo duże zróżnicowanie regionalne. Badana próba wyniosła 305 przetargów, z czego w 2014 r. udało
się rozstrzygnąć jedynie 282, zaś jedynie dla 261 udało się wydobyć kompletne wyniki o startujących firmach.
Pamiętając o przyjętych ograniczeniach, wartość rynku usług dla instytucji krajowych i regionalnych wyniosła 37,4 miliona
zł, zaś mediana wartości pojedynczego badania 73,1 tys. zł. Dominowały usługi związane z przedsiębiorczością, rynkiem
pracy, wykluczeniem społecznym i edukacją, przy czym dla edukacji były to zlecenia najbardziej lukratywne. Największą
liczbę usług zleciły urzędy marszałkowskie, następnie instytucje ministerialne, ministerstwa i urzędy pracy. Porównując
strukturę zamawiających przez pryzmat wartości zamówień, najwięcej zlecały instytucje rządowe (13,4 mln zł),
przeważając nad urzędami marszałkowskimi (12,3 mln zł), Mocno rzutowało to na rozkład geograficzny. Warszawskie
instytucje zleciły 95 usług (36% wszystkich zlecanych usług) o łącznej wartości 22,2 mln zł (aż 59% udziału całości rynku).
Rynek badawczo-konsultingowy w 2014 r. cechował się raczej umiarkowaną konkurencją. W przetargach
nieograniczonych przeciętnie brało udział od 4 do 5 firm. Pozytywnym zjawiskiem było coraz częstsze uwzględnianie
kryteriów merytorycznych w ocenie ofert (ponad 60% przetargów). Niestety, nadal istniały pewne obszary polityk
publicznych, dla których bardzo rzadko stosowano kryteria inne niż cena. Patrząc przez pryzmat terminów składania ofert,
rynek należy określić jako delikatnie sezonowy. Między lutym a kwietniem firmy najbardziej intensywnie „walczyły”
o zamówienia, które w największej liczbie pojawiły się w II kwartale roku. Może to wskazywać na pewną zależność podaży
usług od decyzji politycznych (przygotowania do perspektywy 2014-2020), jak i powszechnych zwyczajów pracy instytucji
publicznych (miesiące wakacyjne oraz grudzień są mniej intensywne).
W 2014 r. jedynie 124 firmy realizowały przynajmniej jedną usługę badawczo-konsultingową w trybie przetargu
nieograniczonego. Rynek ten można podzielić na cztery dość rozłączne segmenty: usługi konsultingowo-badawcze
dedykowane ocenie interwencji publicznej, badania rynkowe (posiadające największy udział), a także konsulting
o charakterze typowo środowiskowym lub infrastrukturalnym, który niniejsze opracowanie obejmuje jedynie częściowo.
W przypadku polskich firm badawczo-konsultingowych trudno mówić o specjalizacji – to rynek zazwyczaj dyktował rodzaj
zleceń. Największy udział w nim (ponad 5%) miały firmy PBS, WYG PSDB oraz Millward/Brown, przy czym przychody
ze startów w konsorcjach podzielono proporcjonalnie do liczby ich członków.
Firmy cechowały się różną aktywnością składania ofert. Wśród tych, które zdobyły 3 zlecenia lub więcej istniała grupa
podmiotów bardzo aktywnych, potrafiących wysłać średnio jedną ofertę w tygodniu. Zazwyczaj osiągały one jednak dość
niski wskaźnik sukcesu. Więcej niż co druga złożona oferta kończyła się zleceniem w przypadku Zachodniopomorskiej
Pracowni Doradczej, firmy Geoprofit oraz PAG Uniconsult. Dwie ostatnie firmy wraz z WYG PSDB stanowiły także istotne
węzły „usieciowienia branży”, które zmierzono liczbą startów w konsorcjach z innymi firmami. Pomimo intensywnego
sieciowania szczególnie firm ewaluacyjnych, w 2014 r. nie pojawiło się zbyt wiele nowych podmiotów na rynku. Być może
podwyższenie obowiązkowego progu przetargów nieograniczonych do 30.000 EUR nieco „urozmaici” rynek, choć
prawdopodobnym scenariuszem jest silniejsza współpraca firm o stabilnej pozycji przy utrzymaniu się relatywnie
niewielkiej konkurencji.
W najbliższym czasie liczba i wartość zlecanych usług badawczych prawdopodobnie się zwiększy – ze względu
na rozpoczęcie perspektywy 2014-2020, jak też coraz większe potrzeby informacyjne urzędów. Nie jest też wykluczone,
że nastąpi lekka reorientacja wykonawców na miasta wojewódzkie, które ze względu na zintegrowane inwestycje
terytorialne chętniej zlecały usługi doradcze. Niestety, negatywnym zjawiskiem dla całego rynku jest coraz mniejsza
transparentność informacji o kosztach zlecanych usług – stąd też, gdyby nie portale egospodarka.pl oraz money.pl,
publikujące te informacje, realizacja niniejszego opracowania byłaby niemożliwa.
2
Executive Summary
Research and consulting services for the public sector market in 2014 is the first report that presents research and consulting
area using open tenders documentation. Thematic scope of the study includes ministries, selected government agencies
and institutions, marshal’s offices, regional social welfare centers, regional planning offices and voivodeship labor offices,
Public Information Bulletins of which have been monitored in 2014. All services that require non-routine and creative
activities as well as collecting, data analysis or synthesis were taken into account. The analysis does not include health
institutions and business environment institutions, because of significant regional differences between them. The sample
amounted to 305 contracts, 282 of which were settled in 2014, and total results were obtained only for 261 contracts.
Taking into account these limitations, the market size of the services for national and regional institutions amounted to
37.4 million PLN, and the median value was 73 100 PLN per single contracts. Services related to entrepreneurship, labor
market, social exclusion and education dominated, and services in the area of education were the most lucrative job.
Marshal’s offices, ministerial institutions, ministries and employment offices commissioned the greatest number of
services. However, comparing the structure of the clients, government institutions reached an absolute advantage (13.4
million PLN), outweighing the marshal offices (12.3 million PLN). It influenced the geographical distribution of the results.
Institutions located in Warsaw commissioned 95 services (36%) of the total value of 22.2 million PLN, which accounted for
as much as 59% of the total market.
Research and consulting market for the public sector is marked by a rather moderate competition. Averagely, 4 to 5
companies participated in each tender procedure. Merit criteria are positive phenomenon – these appeared in more than
60% of tenders. Unfortunately, there are still some areas of public policy, for which criteria other than price are rarely used.
Looking through the prism of the deadlines for submission of tenders, the market should be defined as fairly seasonal.
Between February and April companies most firmly “fought” for orders, which appeared especially in the second quarter of
the year. This indicates a strong dependence of the supply on political decisions (preparation for the perspective 20142020), as well as the common working practices in public institutions (the holiday months and December are less intense).
In 2014 only 124 companies carried out at least one service in the course of an open tender. This market was divided into
four separate segments: consulting and research services, market research (which has the largest share), as well as typical
environmental or infrastructure consulting, which this study covers only partially. In the case of Polish research and
consulting firms it is difficult to talk about specialization - market usually dicatated the type of orders. Firms such as PBS,
WYG PSDB and Millward/Brown had the largest share of the total market (over 5%), and income from consortia was
calculated in proportion to the number of its members.
The companies won orders in a different way. Among those that won 3 or more orders, there was a very active group of
entities that were able to send averagely one offer per week. However, they were characterized by a relatively low rate of
success. More than every second tender was chosen in case of companies ZPD, Geoprofit and PAG Uniconsult. The last
two companies, along with the company WYG PSDB are also important nodes of networking in the evaluation segment,
which was measured by consortia with other companies. Although intensive networking of the branch (especially in
evaluation segment), new companies on the market have not appeared. This suggests that the criterion of experience is
still a glass ceiling for most businesses. Perhaps the increase of the mandatory threshold of open tenders to 30.000 EUR
will vent the market. However, stronger cooperation of companies with a stable position and maintaining relatively low
competition is the most likely scenario.
In the future the number and value of outsourced research services will probably increase - due to start of the perspective
2014-2020, as well as a greater need for information offices. It is also not excluded that there will be slight reorientation of
the market to the local authorities (especially voivodeship capitals that operate integrated territorial investments).
Unfortunately, the negative phenomenon for the whole market is diminishing transparency of the costs of research
services - so, if portals such as egospodarka.pl or money.pl did not exist, the realization of this research would not be
possible.
3
Wykaz skrótów
ARP
Agencja Rozwoju Przemysłu
BIP
Biuletyn Informacji Publicznej
CATI
computer assisted telephone interview
CRZL
Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich
CUPT
Centrum Unijnych Projektów Transportowych
IBE
Instytut Badań Edukacyjnych
KOWEZiU
Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej
KPRM
Kancelaria Prezesa Rady Ministrów
MBPR
Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego
MG
Ministerstwo Gospodarki
MIR
Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju
MPiPS
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
MRiRW
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
MŚ
Ministerstwo Środowiska
MAC
Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji
MEN
Ministerstwo Edukacji Narodowej
MF
Ministerstwo Finansów
MKiDN
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
MNiSW
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
MON
Ministerstwo Obrony Narodowej
MSP
Ministerstwo Skarbu Państwa
MSiT
Ministerstwo Turystyki i Sportu
MSW
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych
MSZ
Ministerstwo Spraw Zagranicznych
MS
Ministerstwo Sprawiedliwości
MZ
Ministerstwo Zdrowia
NCBiR
Narodowe Centrum Badań i Rozwoju
NCK
Narodowe Centrum Kultury
NCN
Narodowe Centrum Nauki
PAIiZ
Państwowa Agencja Informacji o Inwestycjach Zagranicznych
PARP
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości
PFRON
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
PO KL
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
POT
Polska Organizacja Turystyczna
RPO
Regionalny Program Operacyjny
SOOŚ
strategiczna ocena oddziaływania na środowisko
WUP
wojewódzki urząd pracy
ZIT
zintegrowane inwestycje terytorialne
4
Założenia raportu
Celem raportu jest charakterystyka rynku usług badawczo-konsultingowych dla sektora publicznego
w 2014 r.
Usługi badawczo-konsultingowe zostały definiowane jako nierutynowe działania, które polegały na zbiorze,
syntezie lub analizie danych. Przy tak sformułowanej definicji z kwerendy wyłączyliśmy usługi polegające na
opracowaniu baz danych, szkoleń i konsultacji społecznych przy opracowywaniu dokumentu, szacowaniu
nieruchomości, inwentaryzacji przyrodniczych, przeprowadzeniu audytu. Znalazły się tam natomiast:












analizy diagnostyczne i ekspertyzy sektorowe;
opracowania dokumentów strategicznych (strategii sektorowych, programów);
koncepcje funkcjonowania danej branży zależnej od instytucji publicznych (np. kolei);
opracowania metodologii obliczania wskaźników;
ewaluacje (ex-ante, mid-term, ex-post programów i projektów);
szacowanie kosztów w stosunku do korzyści;
studia wykonalności;
opracowanie podręczników;
badania ilościowe i jakościowe;
oceny oddziaływania na środowisko;
opracowania ekofizjograficzne;
programy ochrony przed hałasem.
W trakcie całego roku dokładnie monitorowaliśmy informacje na temat przetargów i wyborach
najkorzystniejszych ofert, publikowane w Biuletynach Informacji Publicznej szeregu instytucji centralnych
i regionalnych. Jako kryterium brzegowe uznaliśmy datę składania ofert w 2014 r. Jeżeli mieściła się w ramach
czasowych ubiegłego roku, dany przetarg został dodany do bazy. Ze względów organizacyjno-logistycznych,
zdecydowaliśmy się ograniczyć wyłącznie do instytucji rządowych, ich agend obsługujących fundusze
europejskie, a także instytucji regionalnych, szczególny nacisk kładąc m.in. na wszystkie jednostki
1
ewaluacyjne. Tym samym na liście sprawdzanych podmiotów znalazło się ponad 90 instytucji:






ministerstwa (MIR, MPiPS, MRiRW, MŚ, MG, MAC, MEN, MF, MKiDN, MNiSW, MON, MSP, MSiT, MSW,
MSZ, MS, MZ)
16 urzędów marszałkowskich;
16 wojewódzkich urzędów pracy;
16 ośrodków regionalnych pomocy społecznej;
12 biur planowania regionalnego, podległych władzom samorządowym;
13 instytucji centralnych (KPRM, NCN, NCBiR, PARP, CUPT, CRZL, PAIiZ, ARP, POT, IBE, KOWEZiU,
NCK, PFRON).
Nie zdecydowaliśmy się natomiast włączać do bazy instytucji zdrowotnych i regionalnych instytucji otoczenia
biznesu (agencji rozwoju regionalnego, centrów rozwoju gospodarczego, centrów obsługi inwestora) –
ze względu na ich bardzo duże zróżnicowanie międzyregionalne. Zrezygnowaliśmy także z niektórych
instytucji administracji centralnej, które w większym stopniu zajmują się administrowaniem niż prowadzeniem
autonomicznej polityki rozwoju.
1
Krajowa Jednostka Ewaluacji, 2014, Rocznik Ewaluacji 2013, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, Warszawa.
5
Sporządzona baza liczy 305 przetargów na usługi badawczo-konsultingowe, ogłoszone w 2014 r., z których
282 zostały rozstrzygnięte, a dla 261 udało się uzyskać informacje dotyczące ceny. Niestety, część urzędów
nie publikowała informacji o cenie badania, dlatego też musieliśmy czekać, aż wyniki znajdą się na portalach
egospodarka.pl oraz money.pl. Pewne ograniczenia metodyczne w zakresie obliczania przychodu stanowiły
także konsorcja. Na potrzeby badania rozdzieliliśmy każdą kwotę wygraną przez konsorcjum proporcjonalnie
do liczby jego członków, przyjmując założenie, że dzielili się oni po równo.
Największym ograniczeniem metodycznym, który wpływa na ocenę wielkości rynku jest katalogowanie
wyłącznie przetargów nieograniczonych – szczególnie w sytuacji podwyższenia progu zapytań ofertowych do
30.000 EUR. Trzeba jednak powiedzieć, że o ile niektóre instytucje skwapliwie przestawiły swoją aktywność
zleceniową na zapytania ofertowe, część pozostała przy status quo. Co więcej, porównywanie wyłącznie
przetargów nieograniczonych nadaje analizie większy pierwiastek „obiektywności”. Po pierwsze, zamawiający
ma obowiązek rozpatrzenia i oceny wszystkich ofert, które zostały złożone (nie zaś sam decyduje, do których
firm wysłać zapytanie). Po drugie, w ramach przetargu nieograniczonego realizowane są usługi znacznie
bardziej zyskowne, wykluczające „przypadkowość” złożenia oferty (firma musi racjonalniej przemyśleć swój
udział – także wpłacając wadium). Po trzecie, w przypadku przetargów nieograniczonych istnieje możliwość
sprawdzenia ostatecznej ceny, za jaką jest realizowane badanie, co bez wniosku o udostępnienie informacji
publicznej rzadko jest możliwe dla zapytań ofertowych.
Wyniki
Uwzględniając przyjęte założenia, wartość rynku usług badawczo-konsultingowych w 2014 r. wyniosła
37,4 miliona zł, przy medianie dla całego szeregu usług równej 73,1 tys. zł. Wartość usług badawczokonsultingowych, wahała się od 2490 zł (Ewaluacja ex-post Projektu B2.1/1.2 pn. /Diagnoza społeczna 20092013, zlecona przez Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich) do 4,4 mln zł (Społeczne i ekonomiczne
uwarunkowania wyborów osób w wieku 19 – 30 lat dotyczących studiowania, badanie zlecone przez Instytut
Badań Edukacyjnych).
Głównym tematem usług badawczo-konsultingowych były zagadnienia związane z przedsiębiorczością,
rynkiem pracy, wykluczeniem społecznym i edukacją. Oczywiście podział na poszczególne tematy jest
intuicyjny i uznaniowy. Można dyskutować, w jakim zakresie przedsiębiorczość i innowacyjność się pokrywają
(analogicznie np. z kapitałem społecznym i wykluczeniem społecznym), nie jest to jednak przedmiotem naszej
analizy. We wszystkich kategoriach naliczyliśmy ponad 25 usług, przy czym w pierwszych dwóch liczby
te wyniosły odpowiednio 35 i 31. Znaczna część usług dotyczyła także systemu realizacji, do którego
zaliczyliśmy również szacowanie wskaźników, ocenę funkcjonowania instytucji, zaangażowania
interesariuszy, badanie opinii mieszkańców dotyczących dokumentów wojewódzkich, analizy ryzyka,
obliczanie potencjału finansowego gmin oraz wskazanie dobrych praktyk z zakresu realizacji projektów.
Stosunkowo duża część usług środowiska obejmowała tematykę środowiskową (w tym głównie obowiązkowe
opracowania wynikające z przepisów prawa – m.in. SOOŚ programów operacyjnych, programy ochrony
powietrza), choć na podstawie przeprowadzonej analizy dla tego właśnie obszaru nie można wyciągać
generalnych wniosków – rynek jest dużo większy na poziomie lokalnym. Dopiero kolejne miejsce zajęły
dopiero usługi polegające na doradztwie ogólnym (przekrojowe ewaluacje ex-post skuteczności całego
programu operacyjnego, raporty z realizacji strategii bądź badania przestrzenne). Incydentalnie pojawiały się
obszary takie jak rolnictwo, kapitał społeczny czy finanse publiczne. W dużej mierze jest to pochodną
niewielkich funduszy przeznaczanych na usługi badawczo-konsultingowe przez poszczególne resorty lub
posiadania silnych wewnętrznych jednostek analitycznych.
6
[mln zł]
Wykres 1. Tematyka zleceń badawczo-rozwojowych w podziale na liczbę oraz wartość usług
40
35
30
25
20
15
10
5
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
wartość usług
liczba usług
Opracowanie własne PC++
Patrząc na sumę wartości usług, najbardziej intratnym obszarem jest edukacja, następnie rynek pracy
i przedsiębiorczość oraz transport. Różnice między liczbą usług a ich wartością wynikają z wielkości
pojedynczych zleceń transportowych i edukacyjnych. W ostatnim przypadku jest to też efekt potencjału
finansowego Instytutu Badań Edukacyjnych. Koszt pojedynczego badania jest natomiast niższy niż mediana
wszystkich zleceń (72 tys. zł) w przypadku takich tematów jak system realizacji (gdzie często zamawiający
zlecali np. oszacowanie kilku wskaźników) lub np. wykluczenie społeczne (gdzie usług jest relatywnie dużo
i dotyczą dość wąskich problemów badawczych).
[tys. zł]
Wykres 2. Średnia wartość przetargu w podziale na obszary badawcze
350
300
250
200
150
100
50
0
średnia wartość usługi
mediana (73,1 tys.)
Opracowanie własne PC++
Największą liczbę usług zleciły urzędy marszałkowskie, a następnie instytucje rządowe, ministerstwa
i urzędy pracy. Inaczej sytuacja przedstawiała się wartość jednak w przypadku zlecanych usług.
Tutaj bezwzględną przewagę osiągnęły instytucje rządowe (13,4 mln zł), dominując nad wartością przetargów
wszystkich urzędów marszałkowskich (12,3 mln zł). Znacząco rzutowało to na rozkład geograficzny
zamawiających. Instytucje ulokowane w Warszawie zleciły 95 usług o łącznej wartości 22,2 mln zł,
co stanowiło aż 59% wartości rynku. Dobitnie ukazuje to skalę centralizacji sektora publicznego. Jak pokażą
późniejsze wnioski, ma to wpływ na lokalizację przestrzenną firm starających się o zlecenie. Iloraz wartości
zlecanych usług pomiędzy pierwszym województwem mazowieckim a ostatnim województwem podlaskim
7
wynosi 180:1. Może to oczywiście wynikać nie tylko z mniejszej podaży instytucji publicznych, ale także
ich potrzeb i potencjału finansowego, niemniej województwo mazowieckie należy rozpatrywać w innej
kategorii wagowej niż inne województwa.
Instytut Badań Edukacyjnych oraz Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju przeznaczyły najwięcej środków
na usługi badawcze. Wynika to zarówno z systemowej roli operatora krajowych programów operacyjnych
(MIR), jak i roli instytucji odpowiedzialnej za projekty systemowe w ramach PO KL, których elementem
są szeroko zakrojone badania na bardzo dużych próbach (IBE). W przypadku IBE większą część kosztów usług
obejmują badania ankietowe na dużych próbach, natomiast MIR silniejszy akcent kładzie na ekspercki wkład
w ocenę i doradztwo przy okazji dokumentów strategicznych. Wśród najbardziej hojnych zamawiających
należy ponadto wymienić PARP, Polską Organizację Turystyczną, a także Ministerstwo Administracji
i Cyfryzacji oraz PFRON.
25
100
20
80
15
60
60
10
40
40
5
20
0
0
140
120
100
80
20
0
wartość usług
mazowieckie
pomorskie
małopolskie
łódzkie
śląskie
dolnośląskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie
lubuskie
podkarpackie
warmińsko-mazurskie
lubelskie
świętokrzyskie
kujawsko-pomorskie
opolskie
podlaskie
16
14
12
10
8
6
4
2
0
Wykres 4. Liczba i wartość zlecanych usług
badawczych w podziale na województwa
[mln zł]
[mln zł]
Wykres 3. Liczba i wartość zlecanych usług
badawczych ze względu na rodzaj podmiotu
liczba usług
wartość usług
liczba usług
Opracowanie własne PC++
W województwie mazowieckim, wyłączając ministerstwa i instytucje ministerialne, bardzo aktywnie usługi
zamawiały WUP, MCPS i MBPR. Nie tylko wielkość województwa, ale też bliskość innych instytucji,
potrzebujących wiedzy ekspertów zewnętrznych może mieć istotne znaczenie dla wielkości rynku w danym
regionie. Sam Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego cechował się nieco mniejszą aktywnością
w porównaniu z innymi urzędami w kraju, co wynika przeniesienia części kompetencji do jednostek
samorządowych.
8
Wykres 5. Liczba oraz struktura przetargów
nieograniczonych w regionach innych niż
mazowieckie
małopolskie 1
18
łódzkie
5
dolnośląskie
śląskie
4
2
pomorskie
5
7
5
10
2
8
10
7
świętokrzyskie 1
3
3
11
zachodniopomorskie 1
1
3
39
10
lubuskie
5
4
12
podkarpackie 1
11
wielkopolskie
4
4
opolskie
4
4
warmińsko-mazurskie
36
7
lubelskie 1
podlaskie
Wykres 6. Liczba oraz struktura przetargów
nieograniczonych w województwie mazowieckim
6
21
kujawsko-pomorskie 1 2
0
5
10
15
20
25
30
biuro planowania regionalnego
instytucja ministerialna
ministerstwo
regionalny ośrodek pomocy społecznej
urząd marszałkowski
wojewódzki urząd pracy
biuro planowania regionalnego
regionalny ośrodek pomocy społecznej
urząd marszałkowski
wojewódzki urząd pracy
Opracowanie własne PC++
W innych regionach poza Mazowszem to głównie urzędy marszałkowskie zamawiały usługi badawczokonsultingowe. Największą aktywnością w tej mierze cechowały się największe regiony – małopolskie, śląskie
oraz podkarpackie i świętokrzyskie. Natomiast województwo pomorskie zleciło usługi zewnętrzne
o najwyższej wartości (ponad 2 mln zł i trzeci najpotężniejszy zamawiający – przeznaczył na usługi doradcze
więcej niż np. PARP) – niemniej nawet łącznie z badaniami WUP w Gdańsku było to jedynie 6% wartości
całego rynku.
Tabela 1. Zamawiający przeznaczający najwięcej środków na usługi badawczo-konsultingowe w trybie
przetargów nieograniczonych w 2014 r.
Instytucja
Region
Liczba usług
Wartość (mln zł)
Instytut Badań Edukacyjnych
mazowieckie
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego
Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego
Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości
Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego
Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego
Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie
pomorskie
mazowieckie
9
9,8
14
2,7
10
2,1
5
2,0
9
1,4
małopolskie
18
1,3
śląskie
12
1,2
mazowieckie
8
1,0
Opracowanie własne PC++
9
WUP odgrywały w niektórych regionach bardzo istotną rolę – co często wiązało się z usytuowaniem jednostek
ewaluacyjnych regionalnych programów operacyjnych. Spośród pozostałych instytucji na szczeblu
regionalnym, w województwie dolnośląskim aktywnością wyróżniał się Dolnośląski Ośrodek Pomocy
Społecznej, zaś w łódzkim – Biuro Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego.
Unieważnienia dotyczyły 21 przetargów. Wśród powodów unieważnień zamawiający najczęściej wymieniali
brak zgłoszeń. W jednym przypadku wykonawca pomylił się o jeden dzień (i złożył ofertę dzień po), w trzech
przypadkach odstąpił od umowy, w kilku innych zaś wykonawcy byli za drodzy. Zdarzyły się także przypadki,
w których postępowanie zostało obarczone niemożliwą do usunięcia wadą.
Na rynku badawczo-konsultingowym można mówić o niewielkiej konkurencji – przeciętnie w każdym
2
przetargu uczestniczyło 4-5 firm. Sytuacja ta nie zmieniła się w porównaniu z 2010 r. Największą
popularnością cieszyły się przetargi Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Gdańsku, MCPS oraz CRZL. Średnio
w każdym badaniu zgłaszało się ośmiu oferentów. Najmniejszą konkurencję natomiast posiadały firmy
startujące w realizacji usług dla WUP w Łodzi i Szczecinie (średnio dwie oferty lub mniej). Mniej niż trzy oferty
zdarzały się także w urzędach marszałkowskich województwa łódzkiego i mazowieckiego, MRiRW, MBPR
oraz, co ciekawe, w PARP.
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
WUP w Gdańsku
CRZL
MCPS
WUP w Opolu
DOPS
PAIiZ
UMWŚ
POT
UMWWM
PFRON
UMWPodk
UMWM
WUP w Krakowie
UMWZ
UMWL
WUP w Warszawie
UMWO
MG
BPP Łódź
MIR
MAC
UMWD
WUP w Poz naniu
UMWP
UMWLu
UMWW
IBE
UMWŚw
PARP
UMWŁ
MF
UMWMZ
MinROL
MBPR
MZ
WUP w Łodzi
WUP w Szc zeci nie
Wykres 7. Średnia liczba ofert składanych w postępowaniach w danej instytucji
średnia dla instytucji
średnia startów
Opracowanie własne PC++
W ponad 60% postępowań instytucje zawarły, obok kryterium ceny, również kryteria merytoryczne oraz inne
(tj. zwiększenie doboru próby). Nawet pobieżny przegląd specyfikacji wskazuje jednak, że zamawiający
3
nagminnie powielali niektóre błędy w konstrukcji kryteriów merytorycznych. Zauważamy jednak, że cały czas
istnieją instytucje, dla których kryterium cenowe odgrywa dominującą rolę, przy czym prawdopodobnie
nie wynika to z unikalności zamówienia, lecz z niewielkiego doświadczenia w przygotowaniu specyfikacji
zawierającej kryteria merytoryczne. Należy do nich część regionalnych ośrodków pomocy społecznej
oraz niektóre agencje na szczeblu ministerialnym.
Udział kryteriów merytorycznych w ocenie ofert przeważnie wahał się pomiędzy 40% a 60%. Były jednak
instytucje, które przyjmowały nawet wyższy udział kryteriów (70% i więcej) merytorycznych – m.in. WUP
w Warszawie, Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego, Urząd Marszałkowski Województwa
Warmińsko-Mazurskiego, MEN oraz NCBiR. W ostatnim przetargu na ocenę ex-ante wdrażania instrumentów
2
PTE, Katalog, s. 28
Więcej na tent temat: Olejniczak K., Mazur S., Ledzion B., Kupiec T., Weremiuk A., Miedziński M., Wicik G., Fabisiewicz
M., 2012, Realizacja badań ewaluacyjnych w świetle Prawa Zamówień Publicznych, Ekspertyza EGO s.c. dla Ministerstwa
Rozwoju Regionalnego, Warszawa, s. 36-40.
3
10
finansowych NCBiR wprowadził nawet kryteria merytoryczne na poziomie 80% oceny oferty, co stanowiło
najprawdopodobniej rekord w branży. Należy jednak podkreślić, że niemal wszystkie usługi, posiadające
wywindowany poziom udziału kryteriów merytorycznych w ocenie stanowiły ewaluacje.
Pomimo, że coraz częściej w przypadku omawianych usług stosuje się kryteria merytoryczne, to nadal istnieją
obszary, dla których stosuje się głównie kryterium cenowe. Taka sytuacja nie dziwi w przypadku dużych badań
ilościowych, jakkolwiek cały czas zastanawiające jest, dlaczego kryteriów merytorycznych nie bierze się przy
okazji np. postępowań na SOOŚ lub programów ochrony powietrza – tym samym dużą część usług badawczokonsultingowych w obszarze środowiskowa realizowane się najtaniej. Podobne zjawisko niestety występuje
w przypadku turystyki (np. opracowania koncepcji produktów badawczych czy studiów wykonalności).
Patrząc przez pryzmat częstotliwości pojawiania się przetargów, rynek można określić jako delikatnie
sezonowy. Najwięcej postępowań pojawiło się w drugim kwartale roku (kwietniu, maju i czerwcu – ponad 30,
co daje średnio jeden termin na każdy dzień), a także we wrześniu (32). W pozostałych miesiącach –
szczególnie zimowych (grudzień, styczeń), instytucje były mniej aktywne w tym zakresie, podobnie jak
w miesiącach wakacyjnych. Nie badaliśmy okresu rozstrzygania ofert, jakkolwiek przyjmujemy,
że w przypadku usług wyłącznie z kryterium cenowym, postępowanie trwa ok. tygodnia, natomiast
w postępowaniu uwzględniającym kryteria merytoryczne, wynosiło ok. miesiąca.
Sezonowość rynku prawdopodobnie wiąże się zarówno z kalendarzem politycznym, domykaniem budżetów
rocznych, jak i okresami urlopowymi w urzędach. W pierwszej połowie 2014 r. część urzędów prowadziła
negocjacje związane z perspektywą unijną 2014-2020, natomiast „zniżka” aktywności w lipcu, sierpniu oraz
grudniu pokrywa się z tradycyjnymi okresami wakacji oraz długich weekendów.
Wykres 8. Liczba terminów złożenia ofert przetargach nieograniczonych na usługi badawczo-konsultingowe
w podziale na poszczególne miesiące 2014 r.
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Opracowanie własne PC++
Bardzo interesująco przedstawia się konfrontacja popytu na zamówienia z podażą złożonych ofert.
Między lutym a kwietniem firmy najbardziej intensywnie walczyły o zamówienia. W lutym średnia liczba
złożonych ofert w jednym postępowaniu przekroczyła 7. W II kwartale roku część firm, otrzymując zlecenia,
przestała tak intensywnie ofertować. W maju i czerwcu natomiast największa liczba zamówień nie pokrywała
się z aktywnością firm na rynku, która była poniżej przeciętnej. Ze względu na mniejszą liczbę zleceń
w miesiącach wakacyjnych, delikatnie wzrosła wówczas konkurencja. W okresie jesienno-zimowym aktywność
zarówno firm, jak i zamawiających była dużo mniejsza. W grudniu średnio na jedno badanie przypadały dwie
złożone oferty.
11
Wykres 9. Popyt i podaż na rynku badawczo-konsultingowym w 2014 r.
210
180
150
120
90
60
30
0
8
7
6
5
4
3
2
1
0
liczba terminów złożenia ofert (lewa oś)
liczba złożonych ofert (lewa oś)
średnia złożonych ofert w przetargu (prawa oś)
Opracowanie własne PC++
W przetargach nieograniczonych na realizację usług badawczo-konsultingowych skutecznie konkurowały 124
firmy. Za skuteczne konkurowanie uznaliśmy realizację przynajmniej jednej usługi badawczej, wygranej
w przetargu nieograniczonym. Spróbowaliśmy sformułować cztery zasadnicze segmenty firm świadczących
usługi badawcze, dzieląc je na:

firmy zajmujące się badaniami rynku. Zazwyczaj są nimi oddziały międzynarodowych koncernów. Usługi
badawczo-konsultingowe dla sektora publicznego traktują jako uzupełnienie swej działalności.
typowi przedstawiciele: PBS, TNS, Millward/Brown, ARC, Laboratorium Badań Społecznych, Realizacja.
 firmy badawczo-konsultingowe, wyspecjalizowane w ocenie interwencji publicznej. Firmy te opierają
działalność na doradztwie dla samorządów i administracji centralnej. Czasami są nimi przedstawiciele
dużych międzynarodowych firm, jakkolwiek przede wszystkim działają oddolnie, często wyrastając
ze środowiska akademickiego bądź administracji publicznej.
typowi przedstawiciele: WYG PSDB, Agrotec, Ecorys, PAG, imapp, ITTI, Dyspersja, IDEA Rozwoju, Uniregio,
Geoprofit, EGO, Public Profits, Pracownia Re-Sourse.
 firmy zajmujące się konsultingiem środowiskowym. Zajmują się przede wszystkim dokumentami, które
ustawowo musi wykonać samorząd (programy ochrony środowiska) bądź są potrzebne przy inwestycjach
(SOOŚ). W ramach badania zostały włączone „przy okazji” – w dużej mierze koncentrują się
na samorządach lokalnych oraz instytucjach nie włączonych do badania (GIOŚ)
typowi przedstawiciele: Atmoterm, Ekometria, Geopol, Proeko, Ekovert, FundEKO.
 firmy zajmujące się doradztwem przy infrastrukturalnych projektach transportowych.
typowi przedstawiciele: Refunda, DS Consulting, Instytut Kolejnictwa, TRAKO.
Wydzielone przez nas segmenty są dość rozłączne. Jedynie niektóre firmy można byłoby sklasyfikować
jako hybrydowe połączenia opcji (1) i (2) – należą do nich m.in. ASM, Bluehill, Quality Watch, Openfield,
Biostat. Firmy te startowały bowiem zarówno w przetargach dotyczących oceny interwencji publicznej, jak
i badaniach ankietowych. W sumie zdecydowaliśmy się jednak na ich włączenie do grupy (2). Pojawił się także
problem z firmą PwC, która zajmuje się zarówno doradztwem w zakresie polityk publicznych, jak i opracowuje
studia wykonalności. Ostatecznie wliczyliśmy ją do czwartej kategorii, gdyż to tam osiągnęła w 2014 r.
najwięcej sukcesów.
12
Tabela 2. Wytypowane segmenty firm świadczących usługi badawczo-konsultingowe
Firmy badawczo-konsultingowe,
Firmy zajmujące się badaniami rynku
wyspecjalizowane w ocenie interwencji publicznej
1. PBS (4,3 mln zł)
2. Millward/Brown (2,5 mln zł)
3. GfK (1,5 mln zł)
4. Laboratorium Badań Społecznych (1,4 mln zł)
5. Realizacja (1,2 mln zł)
6. TNS (0,8 mln zł)
7. CBOS (0,8 mln zł)
8. ARC(0,6 mln zł)
9. IPC (0,5 mln zł)
10. Marketing Research World (0,3 mln zł)
1. WYG PSDB (2,5 mln zł)
2. ASM (1,6 mln zł)
3. Agrotec (1,3 mln zł)
4. EU-Consult (0,9 mln zł)
5. imapp (0,6 mln zł)
6. PAG Uniconsult (0,6 mln zł)
7. Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Rynku Pracy
S-TO-S4 (0,5 mln zł)
8. Ecorys (0,5 mln zł)
9. Biostat (0,4 mln zł)
10. Geoprofit (0,4 mln zł)
Firmy zajmujące się konsultingiem środowiskowym
1. Atmoterm (0,9 mln zł)
2. Pracownia Ochrony Środowiska Paweł Molenda
(0,3 mln zł)
3. Ekometria (0,3 mln zł)
4. Przedsiębiorstwo Geologiczne Proxima (0,2 mln zł)
5. SGS Eko-Projekt (0,2 mln zł)
Firmy zajmujące się studiami wykonalności
1. Stowarzyszenie Inżynierów i Techników
Komunikacji (0,5 mln zł)
2. Refunda (0,4 mln zł)
3. DS Consulting (0,4 mln zł)
4. PwC (0,3 mln zł)
5. Red Ocean (0,3 mln zł)
Opracowanie własne PC++
Największy przychód w 2014 r. w badanych przez nas przetargach osiągnęła firma PBS, specjalizująca się
w badaniach ankietowych i rynkowych. Wysokie pozycje firm tego segmentu wynikają ze znacznych kosztów
zamówień, przekraczających niekiedy 1 mln zł. Kolejne miejsca, także dzięki pojedynczym przetargom
przypadły największym firmom badawczym – Millward/Brown, GfK, Laboratorium Badań Społecznych i firmie
Realizacja. Wszystkie osiągnęły przychód wyższy niż 1 mln złotych.
W segmencie związanym z oceną interwencji publicznej funduszami unijnymi, liderem została firma
WYG PSDB. Na kolejnych miejscach znalazły się ASM, Agrotec, EU-Consult, imapp oraz PAG Uniconsult.
Dwie ostatnie firmy wspólnie realizowały w 2014 r. większość zleceń dotyczących ocen ex-ante rozwiązań
z zakresu instrumentów finansowych w nowych programach operacyjnych.
W przypadku segmentu konsultingu środowiskowego oraz studiów wykonalności, ich udział był nieduży, stąd
też jedno duże zlecenie wystarczyło do znalezienia się na liście. Najbardziej widoczną firmą na rynku usług
badawczych dla sektora publicznego był Atmoterm z Opola, realizujący znaczą część ocen oddziaływania
na środowisko dla nowych dokumentów strategicznych.
4
Przede wszystkim ze względu na konsorcja z firmą WYG PSDB.
13
Wykres 10. Udział firm w liczbie (oś x) oraz wartości (oś y) usług badawczo-konsultingowych w trybie
5
przetargu nieograniczonego w 2014 r.
12%
PBS
11%
10%
9%
8%
7%
WYG PSDB
Millward/Brown
6%
5%
GfK Laboratorium Badań
Społecznych
Realizacja
4%
3%
Agrotec
Atmoterm
TNS
CBOS
2%
ASM
EU-Consult
ARC
imapp
IPC
PAG
Ecorys s-t-o-s
ITTI
Geoprofit
ZPB
1%
Biostat
0%
0%
1%
2%
3%
4%
5%
6%
7%
8%
9%
10%
11%
12%
Opracowanie własne PC++
Podobnie jak w przypadku zamawiających, centralizacja dotyczyła również zleceniobiorców. Aż 45%
wszystkich usług badawczo-konsultingowych trafiło do firm posiadających siedzibę w stolicy, w dodatku były
to najbardziej lukratywne przetargi (55% rynku). Następnie najwięcej zleceń uzyskały firmy z Gdańska (7%),
Opola (5%) i Poznania (5%). W pierwszej piątce pojawiło się też Kutno (4%), ale wyłącznie ze względu
na bardzo dużą aktywność jedynej działającej tam na rynku firmy ASM. Pod względem przychodów pozycje
po Warszawie przedstawiają się podobnie, jakkolwiek największy strumień pieniędzy popłynął do Sopotu
(gdzie wynik winduje firma PBS, 11%). Natomiast obok Gdańska (5%) i Kutna (4%) znalazł się tam także
Wrocław (4%).
W przypadku polskich firm badawczych, trudno mówić o specjalizacji. Zdecydowana większość
interesowała się wszystkimi głównymi obszarami (przedsiębiorczość, rynek pracy, edukacja, innowacyjność,
wykluczenie społeczne, system realizacji). Można zatem wysunąć przypuszczenie, że przy obecnej wielkości
rynku firmy boją się podejmować radykalne decyzje. Jednym z nielicznych przykładów tego typu działań jest
FundEKO, firma jasno pozycjonująca się jako podmiot badający interwencję publiczną w dziedzinie
środowiska. Można także dostrzec niekiedy odrobinę wyższą od standardowej pozycję niektórych firm, które
5
Na wykresie nie przedstawiono firm posiadających udział w liczbie lub wartości usług badawczo-konsultingowych
mniejszy niż 1%. Kolorem fioletowym – firmy zajmujące się przede wszystkim badaniami rynku; żółtym – interwencją
publiczną; zielonym – konsultingiem środowiskowym; czerwonym – doradztwem z zakresu transportu i studiami
wykonalności.
14
zdecydowały się startować w jednego rodzaju badaniach. Wydaje się jednak, że także tę specjalizację
podyktowała podaż zamówień – szczególnie, gdy analogiczne przetargi pojawiały się w każdym
z województw. Tym sposobem, w obszarze oceny działań promocyjnych najskuteczniejszą firmą był Agrotec,
natomiast w obszarze instrumentów finansowych konsorcjum firm imapp oraz Policy & Action Group
Uniconsult.
Wśród firm, które zrealizowały trzy usługi i więcej, strategie ofertowania były bardzo różne. Najwyższy
odsetek skuteczności uzyskały MCC Grupa (startująca wyłącznie w przetargach Ministerstwa Finansów),
Geoprofit, Policy & Action Group, Zachodniopomorska Pracownia Badawcza – wszystkie powyżej 50%.
Wykres 11. Skuteczność ofert składanych w przetargach nieograniczonych w 2014 r.
6
ASM
EU-Consult
Biostat
WYG PSDB
Agrotec
Collect Consulting
ITTI
Openfield
Realizacja
PBS
INSE
Bluehill
Ecorys
Quality Watch
STOS
Millward/Brown
IPC
Marketing Research World
IMAPP
ZPB
ARC
Atmoterm
Laboratorium Badań Społecznych
PAG
Polinvest
Re-Sourse
WISE
GfK
ZGD
SGS Eko-Projekt
MCC Grupa
Geoprofit
0
10
20
oferty wybrane
30
40
50
60
70
80
90
100
oferty niewybrane
Źródło: opracowanie własne PC++
6
Wykres sporządzono dla firm, które w 2014 r. realizowały przynajmniej 3 badania.
15
Bardzo wysoki udział wybranych ofert udało się także uzyskać dość agresywnie ofertującej firmie WYG PSDB
(skuteczność 39%). Istniały przedsiębiorstwa wysyłające oferty jeszcze częściej (nawet jedną ofertę w
tygodniu), co jednak z różnym skutkiem jednak przekładało się to na skuteczność. Zaliczają się do nich ASM,
Biostat oraz EU-Consult.
Branża badawczo-konsultingowa cechuje się dużym stopniem współpracy między poszczególnymi firmami,
czego przejawem jest zawieranie konsorcjów i wspólne starty w przetargach. Szczególnie widać
to na przykładzie firm ewaluacyjnych. Jest to wygodna forma rozłożenia ryzyka w dużych zamówieniach,
jak i zebrania wymaganego doświadczenia i odpowiedniego zespołu. Większe firmy chętnie współpracują
zarówno ze swoimi konkurentami, jak i z niekiedy przypadkowymi podmiotami, których wiedza
i doświadczenie są cenne w konkretnym zamówieniu.
Badaniu poddano wszystkie „wspólne” starty (zarówno udane, jak i nieudane) w przetargach
nieograniczonych. Klastrowanie wykonane w ramach analizy sieci społecznych wskazało, że tworzą się pewne
dość rozłączne grupy, które zarówno konkurują, jak i współpracują ze sobą przy okazji różnych przetargów.
Zostały one zaznaczone osobnymi kolorami na mapie.
Najbardziej prężnym klastrem są „najwięksi” gracze w segmencie interwencji publicznej, wyróżnieni kolorem
różowym (PAG, IMAPP, Regiogroup, ASM). Ich współpraca dotyczyła głównie ocen ex-ante instrumentów
finansowych. Najczęściej w konsorcjach startowała firma WYG PSDB. Ostatnia firma – Regiogroup jest
łącznikiem pomiędzy tym klastrem, a zaznaczonymi na brązowo konsorcjantami skupionymi wokół dwóch
innych największych firm – Ecorysu i Agrotecu. Pierwsza firma startowała w 2014 r. z firmą Geoprofit
oraz Wrocławską Agencją Rozwoju Regionalnego. Ecorys i Agrotec w 2014 r. współpracowały rzadziej,
niemniej posiadały wspólnych partnerów w konsorcjach – firmę PolInvest oraz Warszawski Instytut Studiów
Ekonomicznych (WISE). Szczególnie Agrotec chętnie współpracował z tym ostatnim.
WISE jest też podmiotem, który łączy ten klaster z grupą firm skupionych wokół GfK (Laboratorium Badań
Społecznych, TNS). Firmy te współpracowały dość efemerycznie, głównie przy realizacji bardzo dużych zleceń.
Inny klaster, skupiony wokół Millward/Brown (wraz z PBS oraz firmą Realizacja) oficjalnie w 2014 r.
nie współpracował jako partner z firmami ewaluacyjnymi. Firmy z tego segmentu zresztą dość rzadko
przyjmowały rolę konsorcjantów – częściej występowały jako podwykonawca usług w dużej mierze bazujących
na rozbudowanych badaniach społecznych. W centrum innego klastra, zaznaczonego na zielono znalazła się
natomiast firma Public Profits z Poznania. Poprzez inne firmy łączy się ona z podmiotami z południa Polski,
skupionymi wokół Collect Consulting.
W pewnym oderwaniu od omawianej sieci, ale także w ramach rynku badawczo-konsultingowego funkcjonuje
grupa wokół fundacji IDEA Rozwoju oraz firmy EGO, które dość intensywnie współpracują także z firmą
FundEKO. Pozostałe „połączenia” są oderwane od sieci, jednak duża część firm zdecydowała się tylko raz
na wspólny start w konsorcjum (jak i często w ogóle w badaniach) lub na wspólny start w jednym, bardzo
dużym przetargu (firmy zajmujące się zleceniami transportowymi). Można jeszcze wyróżnić skupienia wokół
dwóch firm – EU-Consult oraz Openfield, aczkolwiek funkcjonowały one w „oderwaniu” od głównego skupiska
firm ewaluacyjnych. Na rynku istnieją także firmy, dla których konsorcjum jest strategią permanentną. Niemal
za każdym razem wspólnie ubiegały się o zamówienia firmy Invest Consulting i Collect Consulting, a także
Bluehill oraz Quality Watch (ponad 25 wspólnych startów).
Porównując z pilotażowymi wynikami badań usług dla sektora publicznego (z lat 2011-2012), na rynku
nie pojawiły się nowe podmioty. Kryterium „doświadczenia” jest bardzo trudne dla firm dopiero chcących
pełnić tego rodzaju usługi. Wyniki wskazują, że konsorcjum jest w zasadzie jedynym wyjściem
dla przedsiębiorstw bez doświadczenia. Można zatem powiedzieć, że bez znajomości osób działających
już w branży „bariera wejścia” jest w zasadzie nie do przeskoczenia.
16
Graf 1. Analiza sieci społecznych rynku usług badawczo-konsultingowych dla sektora publicznego
Źródło: opracowanie własne PC++
17
Wnioski
Rynek usług dla sektora publicznego w 2014 r., pomimo końcowej fazy perspektywy 2007-2013, cały czas
można uznać dość pokaźny. Wpłynęły na to zarówno pieniądze na badania sporządzane pod kątem okresu
2014-2020, jak i pierwsze przeglądy efektów dotychczasowych programów. Dość ciekawym zjawiskiem było
to, że wykonawcy przenieśli część aktywności związanych np. z usługami badawczymi na poziom miejski –
w ramach przygotowań ZIT niektóre obszary funkcjonalne potrzebowały pomocy w przeprowadzeniu
delimitacji bądź napisaniu strategii.
Ze względu na ponad roczną długość trwania niektórych specyficznych projektów (ocen ex-ante programów
operacyjnych), aktywność części wykonawców mogła być ograniczona. Istotną rolę zaczęły także pełnić
zapytania ofertowe, które szczególnie w dobie podwyższenia progu do 30.000 EUR, stały się obiektem
zainteresowania części wykonawców.
Wśród przetargów nieograniczonych sytuacja w porównaniu z poprzednimi latami znacząco się nie zmieniła.
Mediana wartości jednego badania wyniosła 73,1 tys. zł. Na rynku nadal konkurencja była niewielka – średnio
na jedno badanie składano od 4 do 5 ofert, choć można mówić o dużych różnicach między poszczególnymi
kwartałami. Coraz rzadziej zamawiający stosowali wyłącznie kryterium cenowe w przetargach, choć kryteria
oceniające koncepcję i metodykę cały czas pozostawiały wiele do życzenia.
Rynek w 2014 r. charakteryzowała bardzo silna centralizacja. W zasadzie jedynymi podmiotami, zlecającymi
usługi badawczo-konsultingowe poza Warszawą były urzędy marszałkowskie, wojewódzkie urzędy pracy
i ośrodki pomocy społecznej. Również firmy badawcze w ogromnej przewadze ulokował się w Warszawie
i to tam trafiała większość strumienia finansowego pieniędzy publicznych.
Można powiedzieć, że przedstawicieli branży ewaluacyjnej i badań rynkowych cechuje dość silna współpraca.
Część firm współpracuje ze sobą okazjonalnie (np. przy okazji dużych i ryzykownych projektów w rodzaju
ewaluacji ex-ante instrumentów finansowych), część natomiast zawiązuje trwałe „sojusze”. Tu również
lokalizacja geograficzna ma znaczenie – coraz większe usieciowienie branży (zarówno zamawiających,
jak i wykonawców) w Warszawie powoduje, że konkurencyjność innych ośrodków jako miejsc rozwoju tego
typu instytucji spada.
W najbliższych latach przewidujemy zwiększenie się rynku badań ewaluacyjnych i marketingowych dla sektora
publicznego, a także coraz większą rolę miast wojewódzkich jako zamawiających. Prawdopodobnie chwilowo
zwiększą się także rynki firm środowiskowych oraz transportowych, ze względu na rozpoczęcie perspektywy
finansowej 2014-2020 i wdrożenie kolejnej serii dużych inwestycji infrastrukturalnych.
Pewne interesujące tendencje widoczne są także w strukturze firm. Coraz aktywniejsze na rynku usług
badawczych dla sektora publicznego stają się think-thanki, przy utrzymującym się, dość niewielkim
zaangażowaniu uczelni wyższych. Prawdopodobnie dużą barierą są tzw. koszty pośrednie, narzucane
przez uniwersytety przy realizacji tego typu badań – stąd część branży naukowej startuje w przetargach
przez własne firmy lub występują jako eksperci/freelancerzy.
Jednocześnie przetargi dotyczące usług badawczo-konsultingowe stają się niestety coraz mniej
transparentne. Zwiększenie progu zamówień bezprzetargowych do 30 tys. euro, a także coraz rzadsze
ujawnianie przez zamawiających cen zlecanych usług powoduje, że w kolejnych latach monitoring
i szacowanie wielkości rynku usług dla sektora publicznego mogą być jeszcze trudniejsze i bardziej
pracochłonne.
18
PC++ Software Studio
ul. Zwycięstwa 38/3
84-200 Wejherowo
WWW: http://pcplusplus.gda.pl
M: 00 48 694 065 228
Misją pionu badawczego PC++ jest dostarczanie rzetelnych informacji pomocnych w kształtowaniu racjonalnej
polityki publicznej. Doświadczenia w tym zakresie zdobywaliśmy zarówno w pracy naukowej,
jak i największych polskich firmach badawczych, projektując i realizując badania skuteczności interwencji
publicznej w latach 2007-2013, a także oceny ex-ante programów operacyjnych rozpoczynającej się
perspektywy finansowej 2014-2020.
Posiadamy solidne wykształcenie w zakresie planowania strategicznego oraz zarządzania projektami.
Posługujemy się szeroką gamą metod jakościowych i ilościowych, których właściwe zastosowanie zapewnia
najwyższą jakość dostarczanych wniosków. Nasze kompetencje w tym zakresie wykorzystujemy również
na płaszczyźnie akademickiej, prowadząc zajęcia na uczelni oraz koordynując międzynarodowe projekty
badawcze. Widzimy miejsce dla podejścia badawczego, bazującego na konkretnej podstawie naukowej
konfrontowanej z konstruktywną refleksją interesariuszy interwencji.
Oferujemy Państwu wsparcie w następujących obszarach:
 analizy diagnostyczne w ujęciu terytorialnym, tematycznym i sektorowym;
 doradztwo przy opracowywaniu dokumentów polityki regionalnej i miejskiej;
 ewaluacja interwencji publicznej;
 analizy przestrzenne na poziomie wewnątrzmiejskim.
19