w załączeniu streszczenia wystąpień

DEBATA
1000 pierwszych dni dla zdrowia
dzieci w domu i w żłobku.
Jak pracownicy żłobków mogą wpływać
na zdrowie naszych dzieci w przyszłości?
STRESZCZENIA WYSTĄPIEŃ
Warszawa, 9 kwietnia 2013 r.
STRESZCZENIE
Programowanie żywieniowe i jego wpływ
na rozwój i kondycję w dorosłym życiu
prof. dr hab. n. med. Piotr Socha
Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”
Programowaniem żywieniowym nazywamy wpływ czynników żywieniowych działających w okresie krytycznym
na metabolizm organizmu i zdrowie w wieku dorosłym. Okresy „krytyczne” to czas szybkiego rozwoju tkanek
i narządów, które są wówczas podatne na trwałą modyfikację wybranych procesów metabolicznych.
Szczególnie wrażliwy na taki „programujący” wpływ jest organizm szybko rozwijającego się płodu
i niemowlęcia.
Jednym z kluczowych czynników, które wpływają na stan zdrowia osoby dorosłej jest to, jak odżywiała się ona
jeszcze w okresie prenatalnym oraz w okresie wczesnego dzieciństwa. Innymi słowy, to co je kobieta w ciąży
oraz dziecko podczas pierwszych 1000 dni swojego życia ma wpływ na całe dalsze życie. To właśnie wtedy
dziecko rośnie i rozwija się najszybciej, a jego metabolizm jest szczególnie wrażliwy na programujący wpływ
żywienia. Jest to również właściwy moment, by rozpocząć kształtowanie dobrych zwyczajów żywieniowych,
które zaowocują zdrowiem dziecka w przyszłości.
Pierwsze badania dotyczące programowania żywieniowego mówiące o tym, jak pod wpływem niedoborów
w diecie ciężarnych kobiet zwiększyło się ryzyko zachorowania przez ich dzieci na cukrzycę typu 2,
nadciśnienie i choroby układu krążenia pochodzą już z I połowy XX wieku. W ostatnich latach takich doniesień
jest coraz więcej, a z najnowszych zaś wynika, że pierwszy rok życia to najlepszy moment, by zarówno
ukształtować dobre zwyczaje żywieniowe, jak i korzystnie programować zdrowie naszego dziecka.
Tymczasem niepokojące wnioski z badania „Ocena sposobu żywienia i stanu odżywienia niemowląt w wieku
6 i 12 miesięcy w populacji polskiej”, przeprowadzonego przez Ekspertów z Centrum Zdrowia Dziecka we
współpracy z Fundacją NUTRICIA, wskazują na następujące błędy w żywieniu niemowląt:
 Ponad 20% mam przygotowuje mleko modyfikowane niezgodnie z instrukcją na opakowaniu.
 Nadmierna ilość słodzonych napojów.
 Nadmierna ilość soków.
 Zbyt długie podawanie posiłków uzupełniających zmiksowanych i przez smoczek.
 Dosładzanie lub dosalanie posiłków wg własnych upodobań.
STRESZCZENIE
Złote zasady żywienia dziecka
w ciągu pierwszych 1000 dni życia
dr Anna Harton, Polskie Towarzystwo Dietetyki
Katedra Dietetyki, Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka
i Konsumpcji SGGW w Warszawie
Żywienie niemowląt oraz małych dzieci (w wieku do 3. roku życia) jest szczególnie istotne z uwagi na fakt
zachodzącego w tym czasie programowania metabolicznego, jak również bardzo intensywnego wzrostu
i rozwoju. Występujące w tym czasie zarówno nadmiary, jak i niedobory pokarmowe mogą skutkować bliskimi
lub odległymi konsekwencjami zdrowotnymi, w tym zwiększać ryzyko chorób dietozależnych.
Pierwsze miesiące i lata życia dziecka są także istotne dla kształtowania preferencji i nawyków żywieniowych.
Z tego punktu widzenia bardzo ważne jest co, kiedy i jak podajemy do jedzenia niemowlęciu oraz jak karmimy
małe dziecko. Karmienie piersią to bez wątpienia najbardziej właściwy sposób żywienia niemowląt urodzonych
o czasie. Skład mleka mamy w pełni odpowiada zapotrzebowaniu oraz możliwościom wykorzystania
składników odżywczych przez niemowlę. Zapewnia tez prawidłowy wzrost i rozwój oraz jest ważnym
elementem profilaktyki chorób cywilizacyjnych, np. otyłości.
Jednak kiedy niemowlę skończy już 5.-6. Miesiąc, trzeba zacząć rozszerzać dietę wprowadzając inne pokarmy
uzupełniające. Ten ważny moment życia dziecka tzw. „weaning time” to czas przyzwyczajania oraz
poznawania walorów smakowo-zapachowych nowych produktów. W kolejnych miesiącach warto pamiętać aby
zmieniać konsystencję podawanych dziecku produktów i potraw oraz stopniowo dalej rozszerzać dietę.
Żywienie dzieci do 3. roku życia powinno być w dużym stopniu oparte na diecie łatwo strawnej, menu
urozmaicone oraz dopasowane do wieku i potrzeb, także po względem wielkości porcji. W planowaniu
i przygotowaniu jadłospisów dla małego konsumenta z pewnością przydatne będą schemat żywienia
niemowląt, przedmiotowe normy i zalecenia oraz odpowiednie do wieku racje pokarmowe.
STRESZCZENIE
Jakość wczesnej opieki i edukacji
Monika Rościszewska-Woźniak
Dominik Kmita,
Fundacja Rozwoju Dzieci im. J. A. Komeńskiego
W dniu 4 lutego 2011 r. uchwalona została Ustawa o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. Nr 45, poz.
235). Ustawa wprowadziła zmiany w organizacji żłobków oraz umożliwiła tworzenie całkiem nowych form
opieki nad dziećmi poniżej 3. roku życia. Wszystkie wymienione w ustawie formy powinny pełnić funkcje nie
tylko opiekuńcze, ale także wychowawcze i edukacyjne. Aby pomóc gminom, organizacjom prowadzącym
niepubliczne formy, profesjonalistom i rodzicom w organizowaniu i prowadzeniu dobrej jakości usług dla dzieci
(żłobka, klubu, dziennego opiekuna), Fundacja Rozwoju Dzieci im. J. A. Komeńskiego przygotowała standardy
opieki i edukacji małych dzieci.
Standardy zostały opracowane przez 16 osobowy zespół ekspertów, praktyków i rodziców pod kierunkiem
Moniki Rościszewskiej-Woźniak i Barbary Roehrborn. Standardy opierają się na Rozporządzeniu Ministra
Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wymagań lokalowych i sanitarnych dotyczących żłobków i klubów
dziecięcych (Dz. U. nr 69, poz. 367) oraz Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 marca
2011 r. w sprawie zakresu programów szkoleń dla opiekuna w żłobku lub klubie dziecięcym, wolontariusza
oraz dziennego opiekuna (Dz. U. nr 69, poz. 368). Określają obszary niesprecyzowane w aktach prawnych
i rekomendowany poziom wybranych wskaźników. Oznacza to, że odnoszą się nie do wymagań minimalnych,
które należy zapewnić w placówce, ale proponują warunki optymalne dla rozwoju dzieci.
Jesienią 2011 roku propozycja Standardów została zaprezentowana na konferencjach w Warszawie, Łodzi
i Krakowie, a także udostępniona do konsultacji społecznych na stronach internetowych Fundacji
Komeńskiego i Instytutu Komeńskiego oraz www.mamzdanie.pl. Standardy dyskutowane były ostatnio na
debacie „Polak Mały w przedszkolu i żłobku. Dostępność opieki – jakość edukacji”, która odbyła się w Pałacu
Prezydenckim dnia 27 lutego 2013 r. Podstawowe założenia Standardów:
 Okres między urodzeniem a 3. rokiem życia jest zasadniczy dla tworzenia się zdrowej i silnej
osobowości oraz w ogromnym stopniu determinuje postawę dziecka wobec otaczającego je świata
w całym jego późniejszym życiu.
 Decydująca dla jakości działań jest właściwa opieka i absolutna konieczność dostarczenia dziecku
pozytywnych doświadczeń z nowymi opiekunami.
 Małe dziecko musi mieć zapewnioną stałą uwagę, wsparcie czy pomoc osoby dorosłej –zapewnia to
warunki do budowania wysokiej jakości relacji między opiekunami i dziećmi. Dlatego bardzo ważny
jest właściwy stosunek liczby opiekunów do liczby dzieci.
 Rodzice, jako osoby najbliższe dzieciom, powinni aktywnie włączać się w asystowanie opiekunom, na
przykład jako wolontariusze w żłobkach, klubach czy u dziennego opiekuna.
 Ruch i swobodna zabawa jest podstawowym czynnikiem stymulującym rozwój dzieci.
 Głównym zadaniem opiekunów jest stworzenie środowiska edukacyjnego, odpowiadającego bieżącym
potrzebom dzieci.
STRESZCZENIE
Kształtowanie właściwych nawyków
żywieniowych najlepszą inwestycją
w zdrową przyszłość małego dziecka
Agnieszka Domańska, specjalista ds. żywienia
w Zespole Żłobków m. st. Warszawy
Fundamentalnym elementem, który stanowi priorytet w codziennej egzystencji rodzica bądź opiekuna, jest
zapewnienie swoim dzieciom optymalnego rozwoju fizycznego i psychicznego. Na całokształt tych działań
składa się wiele czynników. Wśród nich możemy wymienić właściwe żywienie, zajmujące wysokie miejsce
w hierarchii potrzeb maluszka z uwagi na jego rozwój i kondycję w okresie dojrzewania i życiu dorosłym. Tym
samym każdy żłobek wchodzący w skład Zespołu m.st. Warszawy, jako instytucja opiekuńczo-wychowawcza,
wspólnie z rodzicami uczy najmłodszych konsumentów prawidłowych nawyków żywieniowych realizując
najnowsze zalecenia dietetyki pediatrycznej.
W naszych placówkach obowiązują ujednolicone zasady planowania wyżywienia opracowane przez dietetyka,
stanowiące praktyczną formę realizacji fizjologicznych norm żywieniowych. Bezpośrednio w żłobku
organizację żywienia nadzoruje intendent. Zdrowe żłobkowe menu to posiłki samodzielnie przygotowane na
bazie kontrolowanej jakość surowca z zastosowaniem zalecanych dla dzieci technik kulinarnych. Dzięki
urozmaiconemu i właściwie zbilansowanemu jadłospisowi, jak również kolorowymi i estetycznie serwowanym
porcjom, dzieci poznają nowe smaki i zapachy, a zapamiętując je kształtują swoje przyszłe preferencje
żywieniowe. Do wzbogacania smaku potraw używane są tylko przyprawy ziołowe, pieprz oraz ograniczona
ilość soli. Zupy gotujemy na wywarach warzywnych bez kości (nie używamy tzw. kostek rosołowych ani innych
przypraw z glutaminianem sodu). Posiłki przygotowywane są na bieżąco, bezpośrednio przed podaniem. Soki,
napoje owocowe, ciasta, ciasteczka oraz inne desery (budynie, kisiele, serki twarogowe z dodatkami itp.)
przygotowujemy samodzielnie w oparciu o naturalne surowce i półprodukty z kontrolowaną ilością cukru – nie
używamy zup, sosów typu instant. Nie serwujemy dzieciom słodyczy (cukierków, batoników, czekolad itp.).
Właściwe podejście praktyczno-psychologiczne podczas konsumpcji posiłków, czyli swoboda w kształtowaniu
umiejętności samodzielnego jedzenia rączkami, później posługiwania się łyżeczką, przyjazna atmosfera
w jadalni sprawiają, że posiłki w żłobku są przyjemnością, a nie tylko konieczną potrzebą fizjologiczną.
Personel uczestniczący przy karmieniu szanuje apetyt dziecka nie zmuszając maluszków do jedzenia.
W żłobku obowiązuje ustalony harmonogram dnia uwzględniający stałe pory posiłków. Nie ma podjadania
miedzy posiłkami. Do picia serwujemy niegazowaną wodę źródlaną. Ponadto w żłobku uczymy dzieci również
innych zdrowych nawyków, w tym mycia rąk przed posiłkiem i ząbków po posiłku.
STRESZCZENIE
Dieta bezglutenowa
w żłobku miejskim nr 5 w Białymstoku
Marta Waluk
Dyrektor Żłobka Miejskiego nr 5 w Białymstoku
Dieta bezglutenowa, jak sama nazwa wskazuje, wymaga całkowitej eliminacji glutenu. Niezastosowanie się do
tego prowadzi do stanu zapalnego jelita, zniszczenia kosmków jelitowych, co z kolei powoduje utrudnienie
wchłaniania produktów spożywczych. W diecie bezglutenowej należy unikać:
 zwykłego pieczywa i wszelkich wyrobów zawierających mąkę pszenną (gluten znajduje się
w pszenicy, życie i jęczmieniu);
 kaszy manny i jęczmiennej;
 kawy zbożowej;
 wędliny paczkowanej, parówek i innych przetworów mięsnych;
 gotowych sosów, keczupów, majonezów;
 lodów;
 słodyczy takich jak: czekolady, cukierki, lizaki;
 przetworów owocowe, przetworów warzywne, owoców i warzyw suszonych oraz kandyzowanych.
Produkty dozwolone :
 ryż, kukurydza, gryka;
 amarantus, proso, komosa ryżowa, sorgo;
 ziemniaki , warzywa i owoce w naturalnej postaci;
 mięso i drób oraz jaja w nieprzetworzonej postaci.
Poza wykluczeniem z pożywienia glutenu dieta dziecka podlega tym samym zasadom żywienia jak u dzieci na
diecie ogólnej. Należy zwrócić szczególną uwagę na uzupełnienie witamin oraz mikro- i makroelementów.
Nawet przy prawidłowym stosowaniu diety bezglutenowej może wystąpić ryzyko wystąpienia niedoboru
witamin i składników mineralnych:
 witamin rozpuszczalnych w tłuszczach : A, D, E, K,
 witaminy B¹²,
 wapnia,
 żelaza,
 kwasu foliowego.
STRESZCZENIE
Planowanie i realizacja zaleceń żywieniowych
w łódzkich żłobkach
Katarzyna Loszek, główny specjalista ds. żywienia
Miejski Zespół Żłobków w Łodzi
Zadaniem pracowników placówek opiekuńczych jest stworzenie dzieciom uczęszczającym do żłobka
warunków niezbędnych do ich prawidłowego rozwoju, a jednym z nich jest właśnie prawidłowa dieta. Pierwsze
trzy lata życia to kluczowy okres w poznawaniu nowych smaków, budowaniu preferencji smakowych oraz
żywieniowych. Aby kształtować prawidłowe nawyki żywieniowe naszych podopiecznych, planujemy jadłospisy
dziesięciodniowe, w których wykorzystujemy w praktyce najnowsze, obowiązujące normy żywienia oraz
zalecenia dotyczące żywienia dzieci zdrowych.
Posiłki podawane w łódzkich żłobkach są przygotowywane na miejscu przez wykwalifikowanych pracowników
pionu żywienia. W kuchni korzystamy ze świeżych produktów, o wysokich walorach jakościowych
i zdrowotnych. Posiłki są bezpieczne pod względem zdrowotnym. Przygotowywane są zgodnie
z obowiązującymi wymogami higieniczno-sanitarnymi oraz systemem zapewnienia bezpieczeństwa
zdrowotnego żywności HACCP wraz z instrukcjami GHP i GMP.
Podczas planowania i przygotowywania posiłków dla najmłodszych zawracamy uwagę na aspekty takie jak
prawidłowe przechowywanie artykułów spożywczych, prawidłową organizację procesów technologicznych.
Równie ważne jest wykorzystanie różnorodnych technik kulinarnych oraz estetyka i kolorystyka podawanych
potraw w codziennym jadłospisie. Odpowiednie otoczenie i wyposażenie jadalni, a także organizacja
spożywania posiłków sprzyjają usamodzielnianiu się dzieci oraz zapewniają podopiecznym komfort podczas
spożywania jedzenia. W kształtowaniu prawidłowych nawyków żywieniowych bardzo ważne jest także
współdziałanie z rodzicami dla uzyskania pełnego efektu edukacyjnego. Dlatego podejmujemy regularne
działania edukacyjne:
 systematyczne spotkania szkoleniowe dla pracowników,
 wspieranie rodziny poprzez działalność edukacyjną na terenie poszczególnych placówek (wgląd
w jadłospisy żłobkowe, tablice, ulotki żywieniowe, porady dietetyka żłobkowego),
 udział w działaniach na rzecz rozwoju małego dziecka oraz propagowaniu idei zdrowego żywienia
najmłodszych wśród rodziców wspólnie z Fundacją NUTRICIA.
STRESZCZENIE
Prawidłowe odżywianie
przez pierwsze 1000 dni życia szansą na zdrowie
Małgorzata Jakielarz, dietetyk, Integracyjny Żłobek
Samorządowym nr 20 w Krakowie
Plusy i minusy prowadzenia własnej kuchni w żłobku.
Własna kuchnia to skarb – jesteśmy pewni. We własnej kuchni mamy możliwość: modyfikować potrzebną ilość
i skład posiłków w każdej chwili, przygotować i wydać o określonej porze świeże posiłki, nawet przy późnym
zgłoszeniu np. podejrzenia alergii możemy wyeliminować potencjalny alergen. Od pierwszych dni w żłobku
dbamy o prawidłowo zaplanowaną, kolorystycznie ciekawą, estetycznie podaną, dostosowaną do wieku
i możliwości dietę.
Systematycznie wprowadzamy kolejne produkty urozmaicające i poszerzające dietę dziecka. Zachęcamy do
próbowania nowości. Nie zmuszamy dziecka do jedzenia. Nie nagradzamy i nie karzemy dzieci jedzeniem,
zachęcamy i angażujemy dzieci do przygotowywania potraw (soki, surówki, kanapki). Nie tylko udostępniamy
rodzicom jadłospis, ale także zachęcamy, aby z niego korzystali. Mamy już tradycje w udzielaniu rodzicom
porad-konsultacji dotyczących żywienia ich pociech.
Nasze dzieci:
 potrafią i chcą jeść,
 znają różnorodne pokarmy – posiłki,
 mają prawidłowe nawyki żywieniowe,
 wiedzą i rozumieją, że inne „smakołyki” istnieją, ale nie stanowią podstawy żywienia,
 nie mamy dzieci z nadwagą (sprawdzamy to systematycznie),
 chętnie, samodzielnie włączają się do przygotowania posiłku,
 korzystają z indywidualnych diet eliminujących alergeny.
Opracowano przy współpracy Stanisławy Róg, dyrektor Integracyjnego Żłobka Samorządowego nr 20
w Krakowie.