Ocena skuteczności projektów obejmujących współpracę instytucji B
Transkrypt
Ocena skuteczności projektów obejmujących współpracę instytucji B
Ocena skuteczności projektów obejmujących współpracę instytucji B+R i biznesu, w zakresie realizacji transferu wiedzy między sferą nauki i przedsiębiorstw w programach stażowych (Poddziałanie 8.2.1. PO KL) Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki na lata 2007-2013 METODOLOGIA BADANIA CELE BADANIA CEL GŁÓWNY BADANIA: CEL GŁÓWNY BADANIA SZCZEGÓŁOWE CELE CELE SZCZEGÓŁOWE Ocena wsparcia udzielonego w ramach projektów obejmujących współpracę pomiędzy instytucjami B+R oraz przedsiębiorstwami w województwie małopolskim w ramach programów stażowych 1 PO KL) (Poddziałanie 8.2.1 1) ) 2) 4 Analiza realizacji i efektów projektów wdrożonych w ramach Poddziałania 8.2.1, mających na celu wsparcie współpracy instytucji B+R i małopolskiego biznesu w ramach programów stażowych. Wskazanie rozwiązań (rekomendacji), mających na celu wzmocnienie współpracy instytucji B+R i małopolskiego biznesu. ZAKRES BADANIA W ZAKRESIE BADAŃ PIERWOTNYCH, DESK RESEARCH ORAZ CASE STUDY ANALIZIE PODDANO PROJEKTY WYŁONIONE DO DOFINANSOWANIA W KONKURSACH Z ROKU 2010 ORAZ 2011 POKL.08.02.01-12-073/10 pt. Małopolski Transfer Technologii Informatycznych [MTTI] – modelowy program wymiany kompetencji w zakresie zarządzania firmą oraz wspierających ją systemów informatycznych, którego Beneficjentem jest ComArch S.A. POKL.08.02.01-12-054/10 pt. Wzmocnienie przedsiębiorczości oraz świadomości w zakresie współpracy nauka-biznes wśród małopolskich pracowników naukowych sposobem na wzrost innowacyjności i konkurencyjności małopolskich firm, którego Beneficjentem jest Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki POKL.08.02.01-12-048/10 pt. SPiN - Skuteczny Przedsiębiorca i Naukowiec, którego Beneficjentem jest Centrum Transferu Technologii Medycznych Park Technologiczny Sp. z o. o. POKL.08.02.01-12-006/11 pt. Wiedza, praktyka, kadry - klucz do sukcesu w biznesie, którego Beneficjentem jest Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. W zakresie analizy desk research analizowano także projekty wyłonione do dofinansowania w roku 2013. METODOLOGIA BADANIA WYWIADY IDI (n=81) z beneficjentami (n=4), pracownikami naukowymi odbywającymi staże w przedsiębiorstwach (n=34), pracownikami przedsiębiorstw odbywającymi staże w jednostkach naukowych (n=7), przedsiębiorcami przyjmującymi stażystów (n=22), jednostkami naukowymi przyjmującymi stażystów (n=7), przedsiębiorcami kierującymi swych pracowników na staże w jednostkach naukowych (n=7) BADANIE CAWI uczestników staży (n=328, response rate 89,6%) WYWIAD FGI z przedstawicielami IP2 PO KL CASE STUDY staży będących przykładem dobrych praktyk (n=5) ANALIZA EKSPERCKA ANALIZA DESK RESEARCH dokumentów programowych i strategicznych, sprawozdawczości z wdrażania PO KL, dokumentacji konkursowej, danych systemów SIMIK i PEFS oraz opracowań nt. innowacyjności gospodarki WYNIKI BADANIA REALIZACJA PROGRAMÓW STAŻOWYCH CHARAKTERYSTYKA WSPARCIA Zakres działań podejmowanych w ramach odbywania stażu 90,6% 100,0% konsultacje i wymiana doświadczeń wspólne prowadzenie prac badawczorozwojowych 49,8% 54,8% samodzielne prowadzenie prac badawczorozwojowych 55,9% 35,5% realizacja zadań związanych ze zwyczajową działalnością firmy, nieobejmującą prac B+R i wdrożeniowych Formy wsparcia, z których korzystano 100% 33,0% 29,0% wspólne prowadzenie prac wdrożeniowych opracowywanie publikacji naukowych 19,4% 90,5% samodzielne prowadzenie prac wdrożeniowych 80% prowadzenie wystąpień na konferencjach naukowych 60% 39,0% 40% 20% 36,7% 34,5% inne działania 9,5% 0,6% 0% staż w staż na uczelni lub przedsiębiorstwie innej jednostce naukowe szkolenia / kursy doradztwo innego rodzaju wsparcie 9,4% 19,4% 12,9% 2,4% 3,2% 0% 20% odbywający staż w przedsiębiorstwie odbywający staż na uczelni lub jednostce naukowej 40% 60% 80% 100% CHARAKTERYSTYKA WSPARCIA podgrupa inżynieryjno-techniczna 24,6% podgrupa produkcji i przetwórstwa Struktura dziedzin nauki jednostek delegujących 19,2% podgrupa fizyczna 11,6% podgrupa ekonomiczna i administracyjna 8,7% podgrupa informatyczna 8,0% podgrupa społeczna 82,3% osób w chwili udziału w projekcie było w wieku od 25 do 40 lat Osoby posiadające naukowy stopień doktora stanowiły 63,4% ogółu uczestników 4,7% podgrupa rolnicza, leśna i rybactwa 95,1% uczestników staży pochodzi z terenu woj. małopolskiego, w tym 68% z m. Kraków 4,0% podgrupa medyczna 3,3% podgrupa architektury i budownictwa 3,3% podgrupa humanistyczna 2,2% podgrupa ochrony środowiska 1,8% podgrupa pedagogiczna 1,1% podgrupa matematyczna i statystyczna 1,1% 86,6% uczestników to pracownicy naukowodydaktyczni podgrupa usług transportowych 1,1% podgrupa artystyczna 0,7% podgrupa biologiczna 0,7% podgrupa usługi dla ludności 0,4% brak możliwości zakwalifikowania 3,6% 0% 10% 20% 30% 60% 50,9% 81,4% stażystów pochodziło z miast, tylko 18,6% z terenów wiejskich Średni staż pracy uczestnika z jednostki naukowej wyniósł 10,2 roku, pracownika przedsiębiorstwa 9,3 roku Rodzaj uczelni delegujących 40% 20% 14,6% 12,2% 3,1% 5,9% 5,9% 5,9% uczelnie rolnicze inne 1,4% 0% uczelnie uniwersytety jednostki techniczne PAN jednostki uczelnie naukowe ekonomiczne poza PAN brak możliwości zakwalifikowania CHARAKTERYSTYKA WSPARCIA Udział stażystów we współpracy międzysektorowej przed uczestnictwem w projekcie Udział we współpracy międzysektorowej Forma prowadzonej współpracy 7,9% realizacja zleceń 53,1% konsultacje Na czym polegała współpraca? 33,5% 58,5% 31,3% staże nie nie wiem / trudno powiedzieć M.działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 26,8% C. przetwórstwo przemysłowe 22,0% 17,7% J. informacja i komunikacja realizacja wspólnych prac 9,8% 12,5% P. edukacja inne tak Struktura branżowa przedsiębiorstw delegujących stażystów 6,3% 0% 20% 40% 55,8% firm delegujących pracowników do odbycia stażu to mikroprzedsiębiorstwa. Znacznie mniejszy udział stanowią podmioty gospodarcze zatrudniające od 10 do 49 osób (17,3%) oraz od 50 do 249 osób (13,5%). 41% firm delegujących stażystów pochodziła z m. Kraków. 60% 4,9% E. dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami 2,4% F. budownictwo 2,4% N. działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 2,4% Q. opieka zdrowotna i pomoc społeczna 2,4% R. działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 2,4% brak możliwości zakwalifikowania do branży 24,4% 0% 10% 20% 30% CHARAKTERYSTYKA WSPARCIA Struktura dziedzin nauki, w ramach których przyjęto stażystów z przedsiębiorstwa podgrupa inżynieryjno-techniczna Struktura branżowa przedsiębiorstw przyjmujących stażystów podgrupa fizyczna 25,8% podgrupa produkcji i przetwórstwa P. edukacja 4,4% 4,4% podgrupa humanistyczna 3,2% Q. opieka zdrowotna i pomoc społeczna podgrupa biologiczna 3,2% G. handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów podgrupa medyczna 3,2% brak możliwości zakwalifikowania 3,2% 10% 6,7% F. budownictwo 6,5% 0% 14,1% J. informacja i komunikacja 9,7% podgrupa ochrony środowiska 21,9% M.działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 16,1% podgrupa informatyczna 27,9% C. przetwórstwo przemysłowe 29,0% 2,7% 2,4% H. transport i gospodarka magazynowa 1,7% E. dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami 20% 30% Tak jak w przypadku jednostek delegujących stażystów, również wśród przyjmujących największą część stanowią uczelnie techniczne. Przyjęły one 48,7% stażystów z sektora przedsiębiorstw. Natomiast 54,4% firm przyjmujących stażystów posiada swoje siedziby na terenie miasta Krakowa. 40% B. górnictwo i wydobywanie 1,3% D. wytwarzanie i zaopatrywanie w energię 1,3% I. działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 0,7% L. działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 0,7% N. działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 0,7% R. działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 0,7% 0,3% K. działalność finansowa i ubezpieczeniowa 8,1% brak możliwości zakwalifikowania do branży 0% 10% 20% 30% PLANOWANIE PROGRAMÓW I REKRUTACJA Planując projekt beneficjenci starali się na różne sposoby uwzględniać opinię poszczególnych kategorii interesariuszy. W największym stopniu brano pod uwagę opinie i preferencje potencjalnych uczestników staży. Skala zainteresowania programami stażowymi ze strony potencjalnych uczestników była bardzo duża. Ze względu na duże zainteresowanie wsparciem stażowym konieczne było stosowanie określonych kryteriów selekcyjnych, które były wypadkową kryteriów stosowanych podczas naboru wniosków o dofinansowanie w ramach Poddziałania 8.2.1. Informacja o programach stażowych nie była szeroko rozpowszechniona. Wiedza na temat programów stażowych pozyskiwana była najczęściej bądź poprzez kontakty nieformalne, bądź też samodzielne monitorowanie informacji o realizowanych przedsięwzięciach o takim charakterze. Zainteresowanie zarówno po stronie partnerów naukowych, jak i biznesowych było wysokie. Większą aktywnością w inicjowaniu współpracy cechowali się przedstawiciele uczelni, którzy nawiązywali kontakt z firmami mogącymi przyjąć potencjalnych pracowników naukowych na staż w przedsiębiorstwie. EFEKTY PROGRAMÓW STAŻOWYCH TRAFNOŚĆ PROGRAMÓW STAŻOWYCH Efekty osiągnięte przez beneficjentów Zrealizowane efekty 1 048/10 054/10 073/10 006/11 Liczba osób, które ukończyły udział w stażach lub szkoleniach praktycznych w podziale na: 125 (101%) 90 (100%) 8 (100%) 143 (105,9%) - pracowników naukowych w przedsiębiorstwach 125 (101%) 90 (100%) 8 (100%) 121 (107%) - - - 22 (100%) Liczba osób, które zakończą udział we wsparciu w zakresie rozpoczynania własnej działalności gospodarczej typu spin off lub spin out 91 (101%) 90 (100%) - - Liczba osób, które utworzą własną działalność gospodarczą w branżach RSI 12 (133%) 7 (77,8%) - - Liczba spin off/out, które uzyskają wsparcie w postaci tymczasowego zatrudnienia wysoko wyspecjalizowanej kadry lub liczba MSP, które tymczasowo zatrudniły wysoko wykwalifikowany personel 10 (111%) 6 (66,7%) - 7 (140%) Liczba przedsiębiorstw, które podniosą konkurencyjność dzięki pracy stażysty-naukowca 101 (126%) 73 (112,3%) - 114 (115,2%) Liczba ONBR, które rozpoczną i ukończą współpracę z pracownikami przedsiębiorstw zatrudnionymi w MSP - - - 17 (242,9%) Liczba opracowanych innowacyjnych rozwiązań wraz we strategią ich wdrażania opracowanego przez zespoły pracowników naukowych - - 8 (200%) 7 (100%) Liczba osób, które zakończą udział w szkoleniu z zakresu obsługi nowoczesnych systemów informatycznych do zarządzania przedsiębiorstwem - - 8 (100%) - Publikacje naukowe - - 6 (150%) - - pracowników przedsiębiorstw w jednostkach naukowych Uczestnicy motywowani byli zazwyczaj pobudkami instrumentalnymi, tj. awans w strukturze naukowej, zdobycie uprawnień zawodowych i gratyfikacji finansowej oraz autotelicznymi związanymi z rozwojem zawodowym, wzbogaceniem zajęć dydaktycznych, nawiązaniem nowych kontaktów oraz długofalowej współpracy. Stażyści uzyskali większość założonych przez siebie efektów, zarówno twardych, jak i miękkich. Staże zaowocowały dodatkowymi rezultatami, które nie były wcześniej planowane. Dla podmiotów przyjmujących stażystę z jednostki naukowej głównym motywem wzięcia udziału w projekcie była realna potrzeba przedsiębiorstwa oraz wypracowanie rozwiązania problemu. Motywem jednostek naukowych przyjmujących stażystę z przedsiębiorstwa było wykazanie użyteczności uczelni pod kątem nawiązania dalszej współpracy oraz odpowiedź na zapotrzebowanie w zespole badawczym. Przedsiębiorcy delegujący na staż swojego pracownika oczekiwali przełożenia uzyskanej wiedzy na działalność firmy. Staże przyniosły zakładane efekty. SKUTECZNOŚĆ PROGRAMÓW STAŻOWYCH Długość stażu a rozwiązania innowacyjne Programy stażowe przyczyniły się do wypracowania rozwiązań, które mogą zostać wdrożone do praktyki gospodarczej. Rozwiązania, które mogą zostać wdrożone wypracowano w przypadku ponad 70% staży, a faktyczne wdrożenie było wynikiem około 40% staży. 5 4,54 4,33 3,86 4 3 2 1 0 tak nie opracowanie rozwiązań / koncepcji o charaterze innowacyjnym Wdrożone innowacje, miały głównie charakter produktowy i procesowy. Wśród nich występowały innowacje o poziomie krajowym, rzadziej regionalnym czy światowym. Zgłoszenia o ochronę patentową bardzo rzadko są efektem wypracowanych rozwiązań. Dłuższy okres odbywania stażu zwiększa szansę na opracowanie i wdrożenie rozwiązania o charakterze innowacyjnym. 3,75 tak nie wdrożenie do praktyki gospodarczej rozwiązania o charakterze innowacyjnym Rodzaj wypracowanych innowacji 80% 64,3% 60% 42,6% 40% 28,7% 24,0% 20% 2,3% 0% innowacje produktowe innowacje procesowe innowacje marketingowe innowacje organizacyjne Nie wiem / trudno powiedzieć UŻYTECZNOŚĆ I TRWAŁOŚĆ PROGRAMÓW STAŻOWYCH Programy stażowe cechowały się dużą użytecznością. Użyteczność programów stażowych jest warunkowana zróżnicowanymi czynnikami, tj.: właściwy dobór stażysty do planowanego zakresu stażu, zaangażowanie wszystkich interesariuszy, czas trwania stażu. Respondenci wskazywali, że bez otrzymania wsparcia stażowego byliby w stanie, a przynajmniej próbowaliby zrealizować zaplanowane działania. Deklaracja udziału w stażu w przypadku braku stypendium stażowego 28,0% 43,9% tak nie nie wiem / trudno powiedzieć 28,0% Uzyskane przez Beneficjentów efekty zagrożone są utratą trwałości po zakończeniu finansowania. Mniejsza trwałość cechuje te rezultaty, które miały charakter bezpośredni i które są łatwiej mierzalne. Wynika to z naturalnego biegu procesów innowacyjnych i modernizacyjnych. Kontakty pomiędzy stażystami a podmiotami przyjmującymi są utrzymywane po zakończeniu programów stażowych. W znacznej części ewaluowanych przypadków ma miejsce dalsza współpraca. OCENA PROGRAMÓW I PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ ZAKRES MERYTORYCZNY WSPARCIA zaangażowanie we współpracę ze strony uczelni / przedsiębiorstw 31,3% dobra organizacja w doborze podmiotów będących miejscem odbywania stażu staż Spośród ocenianych form wsparcia to właśnie staże uzyskały najwyższą notę użyteczności (4,58 na 5-stopniowej skali). Szkolenia / kursy oraz doradztwo oceniono nieco niżej (odpowiednio: 4,36 i 4,27), choć nadal przeważa przekonanie o wysokiej użyteczności uzyskanego wsparcia. Elementy, których zdaniem uczestników projektów zabrakło w oferowanym wsparciu 25,0% odpowiednia pomoc organizatora 18,8% uproszczenie procedur / przepisów 12,5% 18,8% ćwiczenia i inne elementy praktyczne 46,2% odpowiedni zakres merytoryczny 30,8% inne 23,1% wiedza i kompetencje doradców doradztwo W przypadku stażystów reprezentujących sektor naukowy mocną stroną uczestnictwa w stażu było wykazanie się określonymi umiejętnościami /wiedzą, na które jest rynkowe zapotrzebowanie i które mogą być skutecznie przełożone na funkcjonowanie przedsiębiorstwa. szkolenie / kurs inne 37,5% odpowieni dobór tematyki 25,0% praktyczne informacje 18,8% inne 18,8% 0% 20% 40% 60% SPOSÓB WDRAŻANIA Spełnianie kryterium strategicznego dot. branż RSI a czynniki sprzyjające realizacji celu interwencji Projekt POKL.08.02.0112-006/11 współpraca między przedsiębiorstwem a jednostkami naukowymi przed nawiązanie lub udziałem w wzmocnienie programie współpracy w stażowym wyniku udziału w projekcie 59,2% 74,4% koncepcje / rozwiązania o charakterze innowacyjnym w wyniku udziału w projekcie opracowanie wdrożenie do praktyki gospodarczej prowadzenie prac badawczorozwojowych wspólne (z przedsiębiorst wem) samodzielne (na rzecz przedsiębiorst wa) 61,2% 27,7% 58,5% 51,5% POKL.08.02.0112-048/10 56,0% 63,8% 45,7% 19,0% 47,4% 54,3% POKL.08.02.0112-054/10 60,8% 64,9% 31,1% 14,9% 41,9% 55,4% POKL.08.02.0112-073/10 62,5% 50,0% 25,0% 0,0% 37,5% 75,0% Ogółem 58,5% 67,9% 48,0% 21,0% 50,3% 54,0% Kryterium strategiczne, które obowiązywało w zbliżonym brzmieniu we wszystkich trzech konkursach dotyczy zgodności branżowej z dziedzinami wskazanymi w Regionalnej Strategii Innowacji. Z jednej strony pozwala ono preferować projekty, które można uznać za cechujące się największym potencjałem w zakresie późniejszych efektów wdrożeniowych lub mające największe znaczenie z punktu widzenia regionu. Jednocześnie jest ono potencjalnie dyskryminujące, gdyż zmniejsza szansę uzyskania wsparcia spoza dziedzin wskazanych w RSI, bez względu na rzeczywistą wartość i użyteczność danego przedsięwzięcia. SPOSÓB WDRAŻANIA SYSTEM MONITOROWANIA Obowiązujący system monitorowania projektów w Poddziałaniu 8.2.1 PO KL skalibrowany jest przede wszystkim produktowo. Jedyny obligatoryjny wskaźnik monitorowania postępów na poziomie Działania 8.2 dotyczy liczby osób, które ukończyły udział w stażach lub szkoleniach praktycznych. Beneficjenci wskazywali na relatywnie (w porównaniu z innymi wskaźnikami) duże trudności w osiągnięciu zakładanych wartości wskaźnika, jakim była liczba osób, które otworzyły własną działalność gospodarczą w branżach z RSI. Obecnie obowiązujący system monitorowania produktów i rezultatów projektów związanych ze współpracą instytucji B+R z przedsiębiorstwami cechuje się ograniczoną użytecznością, zarówno z punktu widzenia Beneficjentów, jak i IP2. Monitoruje się przede wszystkim działania (produkty), a nawet środki służące osiągnięciu działań (tj. czynności administracyjne), a nie efekty (rezultaty). Ponadto, jest on niewystandaryzowany. Wskaźniki obligatoryjne są zaś zbyt ogólne, co czyni je mało adekwatnymi do charakteru realizowanych projektów. TRUDNOŚCI W REALIZACJI PROGRAMÓW STAŻOWYCH Beneficjenci w trakcie realizacji projektów napotykają na trudności, które nie mają charakteru krytycznego. Do najważniejszych barier w realizacji programów stażowych należy odmienna logika funkcjonowania sektorów: naukowego i biznesowego oraz problem z wypracowaniem optymalnej formuły organizacji staży. Nieznacznym utrudnieniem z punktu widzenia Beneficjentów była konieczność wyjaśnienia i informowania podmiotów i osób zaangażowanych w realizację programów stażowych w zakresie obowiązujących przepisów i wytycznych i egzekwowania terminów. Formuła realizacji przedsięwzięć wspierających współpracę biznesu i sektora B+R: Realizatorami projektów powinny być partnerstwa międzysektorowe. Należy jednak uwzględnić liczne uwarunkowania tworzenia partnerstw między podmiotami różnych sektorów. Beneficjentem powinny być podmioty posiadające doświadczenie we współpracy z sektorem nauki. ANALIZA SWOT MOCNE STRONY: (1) wysoka trafność staży względem potrzeb i oczekiwań; (2) duża trwałość efektów w postaci współpracy międzysektorowej. SŁABE STRONY: (1) niski stopień doprecyzowania sposobu organizacji staży uwzględniający specyfikę sektorów biznesowego i B+R; (2) niska efektywność wdrożeniowa wypracowanych rozwiązań. ANALIZA SWOT SZANSE: (1) niwelacja barier świadomościowych i mentalnych oraz stereotypów nt. sektor nauki i biznesu. ZAGROŻENIA: (1) krótki czas trwania staży; (2) relatywnie duży efekt zdarzenia niezależnego; (3) niedoskonałość systemu wyboru projektów; (4) niedoskonałość systemu monitorowania. GŁÓWNE REKOMENDACJE GŁÓWNE REKOMENDACJE 1. Należy dążyć do zwiększenia skali aktywnego uczestnictwa pracowników przedsiębiorstw w przedsięwzięciach zorientowanych na rozwój kooperacji międzysektorowej poprzez zintensyfikowane promowanie staży w jednostkach naukowych, które byłoby formą wsparcia towarzyszącego w ramach realizacji wspólnych przedsięwzięć badawczo-rozwojowych realizowanych w formule współpracy międzysektorowej. 2. Warto rozważyć zwiększenie elastyczności w zakresie weryfikowania i oceny harmonogramów oraz budżetów projektów uwzględniając różne poziomy kosztochłonności (a także czasochłonności) prac badawczych i badawczorozwojowych prowadzonych w różnych dziedzinach nauki. 3. Należy podjąć działania zorientowane na: (a) zapewnienie odpowiedniego poziomu merytorycznego i wykonawczego przedsięwzięć dotyczących współpracy międzysektorowej, (b) zdyskontowanie użytecznego doświadczenia potencjalnych realizatorów projektów dotyczących współpracy międzysektorowej poprzez kierowanie wsparcia finansowego na realizację projektów wyłącznie do podmiotów, które posiadają doświadczenie w tej współpracy. GŁÓWNE REKOMENDACJE 5. Należy umożliwić realizację wsparcia w formule staży grupowych, które zajmowałyby się rozwiązaniem określonego problemu badawczego. 6. Należy dążyć do zachowania staży wśród narzędzi wspomagania kooperacji międzysektorowej poprzez wprowadzanie wsparcia stażowego jako elementu wsparcia towarzyszącego w różnego typu projektach dotyczących współpracy międzysektorowej. 7. Należy wykorzystywać przykłady udanych kooperacji oraz wdrożeń wynikających ze wspieranej współpracy, a także efektów dodatkowych realizowanych przedsięwzięć poprzez działania promocyjne podejmowane w początkowym okresie wrażania RPO WM na lata 2014-2020. 8. Należy wykorzystać doświadczenia dotychczasowych realizatorów projektów dotyczące efektywnych sposobów rekrutacji i kojarzenia uczestników przedsięwzięć zorientowanych na wspomaganie kooperacji międzysektorowej poprzez stworzenie elektronicznej platformy umożliwiającej nawiązywanie kontaktu zorientowanego na wszelkie formy kooperacji międzysektorowej. GŁÓWNE REKOMENDACJE 9. Należy zwiększyć skalę zaangażowania przedsiębiorców w projekty dotyczące współpracy międzysektorowej poprzez wymaganie od nich wniesienia do projektu wkładu własnego na określonym poziomie. 11. Należy wprowadzić rozwiązania zapewniające odpowiedni poziom świadczenia usług doradczych w procesie współpracy międzysektorowej. 12. Należy podjąć działania zorientowane na ograniczenie lub wyeliminowanie najważniejszych zidentyfikowanych słabości formuły stażowej, tj. krótki czas trwania stażu, brak możliwości dofinansowania kosztów materiałów zużywanych w trakcie trwania stażu oraz brak możliwości korzystania ze wsparcia towarzyszącego (dodatkowych form doradztwa, mentoringu / coachingu). 13. Należy w sposób precyzyjny określić zasady realizacji tych wariantów przedsięwzięć dotyczących współpracy międzysektorowej, które mają charakter standardowy i relatywnie prosty jeśli chodzi o katalog stosowanych instrumentów wsparcia. 14. Należy dążyć do zmiany funkcji pełnionej przez IOB w procesie wspomagania kooperacji międzysektorowej. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ