Poniżej zamieszczamy zbiór informacji, które mogą być użyteczne

Poradnik
Poniżej zamieszczamy zbiór
informacji, które mogą być
użyteczne dla Was, Waszych rodzin
i przyjaciół. Być może pozwolą
na znalezienie odpowiedzi na
nurtujące pytania i mamy nadzieję,
że ułatwią zrozumienie istoty
chemioterapii i problemów z nią
związanych.
Stan psychiczny chorych na nowotwory,
zwłaszcza w trakcie leczenia ma
ogromny wpływ na cały proces
leczenia, pozwalając zaakceptować
nie tylko leczenie i jego wyniki, ale
także nasilenie objawów ubocznych.
Akceptacja leczenia jest możliwa
wówczas, gdy wszystkie jego elementy
i wydarzenia z nim związane są jasne.
Z uwagi na to, że zasady chemioterapii
są bardzo podobne we wszystkich
przypadkach (różniące się zestawami
leków, rytmem ich podawania oraz
pojawiającymi się efektami ubocznymi),
znajdziecie tu informacje wspólne dla
różnych typów leczenia chemicznego.
Przedstawia ona także sposoby
radzenia sobie samemu w trakcie
chemioterapii
Leczenie
chemicznechemioterapia?
To metoda leczenia (niszczenia)
nowotworów za pomocą leków
- środków farmakologicznych
(cytostatyków, leków
hormonalnych lub biologicznych),
które niezależnie od drogi
podania przechodzą do krwi i
docierają do wszystkich części
organizmu chorego. Stąd też
chemioterapia nazywana jest
leczeniem systemowym, czy też
ogólnym.
Polega ona na podawaniu
(najczęściej) kilku leków
jednocześnie lub w ustalonej
kolejności, w określonych odstępach
czasu. Chemioterapia jest stosowana
zazwyczaj jako samodzielna metoda
leczenia bądź jest składową tzw.
terapii skojarzonej z leczeniem
chirurgicznym lub radioterapią.
Leki stosowane w chemioterapii
działają na komórki nowotworowe
poprzez różne mechanizmy. Niestety
zazwyczaj uszkadzają także niektóre
tkanki zdrowe, takie jak błony
śluzowe (zwłaszcza w przewodzie
pokarmowym), skórę wraz z jej
przydatkami (włosy, paznokcie), a
także szpik kostny. Uszkodzenia
te zazwyczaj mają charakter
przejściowy, niemniej mogą wywołać
wiele efektów ubocznych,
którym można zapobiegać jeśli są
odpowiednio wcześnie zauważone.
Nasilone działania niepożądane
mogą doprowadzić do takiego
uszkodzenia, że stan chorego może
się znacznie pogorszyć. Pamiętaj,
że nie wszystkie z wymienianych
poniżej skutków ubocznych mogą
Ciebie dotyczyć, każdy pacjent
reaguje indywidualnie na leczenie
(zależy to od rodzaju i dawki
chemioterapii, a także od reakcji
Waszego organizmu).
Czas utrzymywania się tych
objawów również jest kwestią
indywidualną, zależną od ogólnego
stanu zdrowia i rodzaju zażywanych
leków.
Leczenie chemiczne zazwyczaj
jest podawane w warunkach
ambulatoryjnych (pacjent przyjeżdża
z domu do ośrodka na czas
potrzebny na badanie i podanie
leku). Lekarz prowadzący decyduje
o sposobie i miejscu podania
leku. Przed pierwszym podaniem
zazwyczaj pojawia się konieczność
pozostania na krótko w szpitalu
(w celu przeprowadzenia badań
i obserwacji reakcji pacjenta na
podany lek).
Ustalony program leczenia zależy
od rodzaju choroby. Chemioterapię
możecie otrzymywać codziennie lub
też z przerwami tygodniowymi lub
miesięcznymi pomiędzy kolejnymi
podaniami, uwzględnia to czas,
w którym organizm odbudowuje
nowe zdrowe komórki i odzyskuje
siły. W sytuacji gdy pojawiające
się działania niepożądane leczenia
nakładają się na przewidywany
termin kolejnego podania leku,
leczenie zostaje odroczone.
Czas trwania leczenia chemicznego
jest zależny od obserwowanej
odpowiedzi na lek. Minimalny czas
leczenia obejmuje 3 kursy (podania),
wtedy dokonuje się wstępnej oceny
leczenia i podejmuje decyzję o jego
wydłużeniu lub ewentualnej zmianie,
jeśli nie przyniosło oczekiwanych
rezultatów.
Chemioterapia może zostać podana
pacjentowi na 3 sposoby: doustnie
(per oral) w formie kapsułki,
pastylki lub płynu, domięśniowo lub
podskórnie (zastrzyk) lub dożylnie
(kroplówka, często za pomocą
cewnika).
Samo podanie chemioterapii
nie jest zazwyczaj bolesne.
Niektórzy odczuwają chłód w czasie
podania drogą dożylną, jednakże
ból nie powinien być większy
niż podczas pobierania krwi. Jeśli
jednak się pojawi, świadczy to o
nieprawidłowości (lek mógł zostać
podany zbyt szybko lub wydostać
się poza żyłę), w takiej sytuacji
należy niezwłocznie powiadomić
pielęgniarkę lub lekarza. Interwencji
leczniczej również wymaga
pojawienie się zaczerwienienia, bólu
czy obrzęku w miejscu wkłucia.
Pamiętaj by poinformować lekarza
prowadzącego o wszystkich
przyjmowanych lekach z powodu
innych chorób! W niektórych
sytuacjach mogą one się przyczynić
do pogorszenia stanu zdrowia.
W trakcie leczenia możliwe
jest prowadzenie normalnego
trybu życia i nie ograniczanie
swojej aktywności fizycznej lub
ograniczenie jej tylko w niewielkim
stopniu, co wpływa korzystnie
na psychikę chorego i odpowiedź
na leczenie. Jednak duża część
pacjentów korzysta ze zwolnienia
lekarskiego w czasie chemioterapii,
z uwagi na nasilenie objawów
niepożądanych. Jeśli planujesz
urlop – poinformuj o tym lekarza
prowadzącego, zmiany klimatu nie
mają wpływu na przebieg leczenia
a większość schematów leczenia
można dostosować do planowych
wyjazdów.
Picie niskoprocentowych
napojów alkoholowych (wino,
piwo) w niewielkiej ilości nie jest
przeciwwskazane, natomiast
spożywanie mocnych alkoholi
(koniak, wódka), przy stosowaniu
większości leków cytostatycznych
i hormonalnych, może być
niebezpieczne dla zdrowia, a nawet
życia pacjenta. Przed rozpoczęciem
terapii powinieneś zostać o tym
poinformowany.
Jak zostało już wcześniej
wspomniane wystąpienie efektów
ubocznych jest sprawą indywidualną.
U jednych pojawienie się takowych
nie spowoduje pogorszenia
ich samopoczucia, u drugich
natomiast, pojawienie się działań
niepożądanych choć w niewielkim
stopniu sprawi, że leczenie będzie
znoszone bardzo źle.
Chemioterapia
najczęściej
powoduje:
1.
Nudności i wymioty - ich nasilenie
może być różne. Jest wynikiem
oddziaływania cytostatyków na
centralny układ nerwowy (podrażnia
ośrodek wymiotny) i sam żołądek.
Jeśli objawy te pojawiły się przy
pierwszym podaniu leku z czasem
(i kolejnymi kursami) mogą się
one nasilić. Czas trwania wynosi
zazwyczaj od kilku do kilkudziesięciu
godzin po podaniu leku. Znając
mechanizm powstawania tych
objawów lekarze zaproponują
leki przeciwwymiotne o dużej
skuteczności.
Jeśli mdłości pojawiają się w
trakcie chemoterapii, ostatni
posiłek przyjmuj na parę godzin
przed podaniem leków. Poniżej
przedstawione zostały „domowe”
sposoby radzenia sobie z tymi
objawami:
Ubieraj się w luźne, nie uciskające
ubrania.
Nie obciążaj żołądka nadmiernie
obfitymi i ciężkimi posiłkami (unikaj
słodyczy, smażonych i tłustych
pokarmów). Jedz mniej i częściej.
Jedz i pij powoli.
Pij chłodne, niesłodzone soki
owocowe (np. jabłkowy).
Pij przynajmniej godzinę przed lub
po posiłku.
Po jedzeniu odpocznij w pozycji
siedzącej (nie kładź się).
Gdy czujesz mdłości oddychaj głęboko i powoli.
2.
Wypadanie włosów – jest dość
częstym skutkiem ubocznym, ale
nie koniecznym (lekarz powie
Tobie czy podane leki spowodują
utratę włosów). Może objawiać się
zniszczeniem włosów lub ich utratą.
Wypadanie włosów zazwyczaj
pojawia się po kilku podaniach,
odrastające włosy mogą być suche
i szare. Dla zmniejszenia urazu
psychicznego pacjenci powinni
zaopatrzyć się w perukę (można
ją wypożyczyć lub kupić). Włosy
odrastają po ukończeniu leczenia.
Nie farbuj włosów (nie używaj
lokówek, susz w niskich
temperaturach).
Zetnij włosy na krótko.
Stosuj delikatne szampony i miękkie
szczotki do włosów.
3.
4.
7.
Wpływ leczenia na przewód
pokarmowy - w obrębie jamy
ustnej odczuwalne jako pieczenie
(np. podczas spożywania kwaśnych,
słonych, gorących lub lodowatych oraz
gazowanych napojów), zmiany smaku,
podrażniona przez leki błona śluzowa
może zostać uszkodzona co sprawi, że
będzie podatna na infekcje.
Wpływ na szpik kostny
- jego uszkodzenie (prowadzące
do zmniejszenia liczby krwinek
czerwonych, białych i płytek krwi)
podczas chemioterapii jest zazwyczaj
krótkotrwałe i przemijające.
Jeśli utrzymuje się dłużej, może
spowodować odroczenie leczenia.
Przyczynia się do zwiększonej
podatności na infekcje, na krwawienia
(z nosa, dziąseł, dróg rodnych), a
także prowadzi do anemii i ogólnego
osłabienia. Jeśli wystąpi anemia
pamiętaj:
Wpływ na popęd płciowy i
płodność – obniżony popęd płciowy
zazwyczaj nie jest wynikiem
stosowanego leczenia chemicznego,
a efektem stanu psychicznego i
ogólnego chorego. Chemioterapia
ma jednak wpływ na układ rozrodczy,
wywołując u kobiet zaburzenia
miesiączkowania (zmniejszenie ich
obfitości lub całkowite zatrzymanie).
Ponieważ ciąża w czasie
chemioterapii jest bezwzględnie
przeciwwskazana należy stosować
antykoncepcję. U mężczyzn dochodzi
do obniżenia liczby plemników w
nasieniu, a czasami do całkowitego
ich zaniku. Po zakończeniu leczenia
mężczyźni przez rok nie powinni być
ojcami.
Po każdym posiłku szczotkuj zęby
miękką szczoteczką, często płucz
jamę ustną naparami z ziół (najlepiej
przed rozpoczęciem leczenia wyleczyć
wszelkie ubytki).
Przyjmuj lekkostrawne pokarmy
(w temperaturze pokojowej) często
i w małych ilościach.
Jedz lody, miękkie owoce (banany),
twarożki, galaretki (miękkie
i łagodne, przetarte jedzenie),
pij koktajle.
Pij dużo i często.
Maczaj suche jedzenie w płynach.
Wystrzegaj się drażniących potraw
(pikantnych, kwaśnych, twardych,
smażonych, tłustych, owoców
cytrusowych).
Nierzadko leczeniu chemicznemu
towarzyszą biegunki i zaparcia,
możliwe do przeciwdziałania
odpowiednią dietą.
W przypadku biegunki:
wystrzegaj się produktów bogatych w
błonnik (mogą powodować biegunkę),
odżywiaj się pokarmami
zawierającymi żelazo (zielone
warzywa, wątróbka),
dużo wypoczywaj, także w ciągu
dnia,
nie wykonuj gwałtownych zmian
pozycji ciała (unikniesz zawrotów
głowy),
5.
Objawy grypopodobne
- część pacjentów zgłasza
pojawienie się objawów podobnych
do tych, które towarzyszą grypie
(zmęczenie, ból mięśni, ból głowy,
mdłości, gorączka, dreszcze, brak
apetytu) na kilka godzin lub dni po
chemioterapii. Ponieważ objawy
te mogą być związane z infekcją
lub samym nowotworem zgłoś to
lekarzowi.
pij dużo płynów,
6.
wystrzegaj się produktów mlecznych
i mleka,
Obrzęki – jeśli je zaobserwujesz
zgłoś się do lekarza, może być to
wynikiem stosowanego leczenia,
wynikającymi z tego zmianami
hormonalnymi, czy też być związane
z samym nowotworem.
kawa, herbata, słodycze, alkohol,
smażone i tłuste potrawy wywołują
biegunkę.
W przypadku zaparć:
pij dużo płynów,
jedz pokarmy zawierające dużą ilość
błonnika,
pogimnastykuj się.
8.
Efektem ubocznym są m.in.
– zaburzenia w oddawaniu moczu
(zmiana jego barwy), bóle głowy,
drętwienie koniuszków palców.
Działania niepożądane związane
z chemioterapią to także ogromny
wpływ na nasze emocje. Naturalną
rzeczą jest lęk, złość czy obawy
podczas leczenia. Istotne jest by
otaczać się gronem przyjaciół,
rozwiewać wszelkie niejasności
i wątpliwości. Prócz lekarzy i
pielęgniarek jest wiele rodzajów
terapeutów, którzy chętnie Ci
pomogą. Nie bój się pytać! Każde
pytanie jest właściwe!