Świętokrzyskie Centrum Onkologii Zakład Rehabilitacji

Świętokrzyskie Centrum Onkologii
Zakład Rehabilitacji
Ul. S. Artwińskiego 3, 25-734 Kielce
www.onkol.kielce.pl, [email protected], tel.: 41 36 74 172
P
Prrzzeew
wooddnniikk ddllaa ppaaccjjeennttóów
w zz iinnkkoonnttyynneennccjjąą
((nniieettrrzzyym
maanniieem
mm
moocczzuu))
Wyróżnia się następujące rodzaje nietrzymania moczu:
1. Wysiłkowe nietrzymanie moczu (WNM) spowodowane nadmierną ruchomością szyi
pęcherza i niewydolnością mechanizmu zwieraczowego, powstaje wraz ze
zwiększeniem napięcia mięśni brzucha np. aktywność fizyczna, kichanie, kasłanie,
podnoszenie ciężarów, również pod wpływem silnego stresu. Towarzyszą mu objawy
niewielkiego, bezwiednego wyciekania moczu w trakcie wymienionych czynności.
Ten typ inkontynencji występuje często u kobiet po wielokrotnych porodach,
z nadwagą oraz u osób starszych.
2. Nadreaktywne (naglące) nietrzymanie moczu (NNM) wywołane nadmiernym
napięciem mięśnia wypieracza i niską podatnością ścian pęcherza moczowego, często
jako wynik infekcji dróg moczowych, stanów zapalnych śluzówki cewki moczowej
(skutek uboczny zabiegów chirurgicznych w rejonie prostaty, macicy) lub zmian
hormonalnych. Oznacza parcie połączone z wyciekiem moczu lub bez. Objawia się
silną potrzebą oddania moczu, popuszczaniem moczu przed dotarciem do toalety.
3. Nietrzymanie moczu na tle mieszanym, stanowiące połączenie nietrzymania
wysiłkowego z pęcherzem nadreaktywnym.
4. Nietrzymanie moczu z przepełnienia związane z niedoczynnością mięśnia wypieracza
lub przeszkodą w odpływie. Powstaje, gdy pęcherz moczowy jest znacznie
rozszerzony i występują trudności z jego opróżnieniem. Wyciek moczu następuje
w momencie, gdy mięśnie zwieracza nie są w stanie dłużej stawiać oporu.
U mężczyzn z przerostem gruczołu prostaty dochodzi do utrudnienia rozpoczęcia
mikcji, zwężenia strumienia moczu lub kropelkowego jego wycieku, a także wycieku
w czasie snu.
5. Nietrzymanie moczu pozazwieraczowe, jako wynik występującej przetoki lub wad
rozwojowych.
Leczenie zachowawcze




Ćwiczenia mięśni dna miednicy: ich celem jest wzrost objętości włókien mięśniowych
rejonu miednicy mniejszej i polega na regularnym, świadomym napinaniu
i rozluźnianiu tych mięśni. Należy je wykonywać w 3 seriach, po 8-12 powtórzeń,
z utrzymaniem napięcia przez 6-8 sek., 3-4 x w tygodniu. Poprawę siły skurczu można
uzyskać po 4-8 tygodniach.
Fizykoterapia:
Elektrostymulacja - zabieg polegający na aktywizacji mięśni pęcherza przy użyciu
prądu impulsowego metodą: przez pochwową, przezodbytniczą lub przezkroczową
wraz ze stymulacją na poziomie płytki motorycznej. Należy ją wykonywać codziennie
przez 10 dni, elektrostymulacja typu TENS trwająca 20min–przerwa między seriami
od 2 tygodni do 2 miesięcy. Do jej wykonania niezbędny jest zakup specjalnej
elektrody dopochwowej/doodbytniczej, zalecanej przez fizjoterapeutę.
Laseroterapia stymuluje wzrost włókien kolagenowych w błonie śluzowe. W efekcie
czego wzmocnieniu ulegają ściany pochwy, powięzi wewnątrzmiedniczej oraz obszar
ujścia cewki moczowej. Jednym z efektów zabiegu jest także pobudzenie produkcji
Niniejszy dokument stanowi własność Świętokrzyskiego Centrum Onkologii.
Żadna część niniejszego dokumentu nie może być przedrukowywana ani kopiowana jakąkolwiek techniką
bez pisemnej zgody Dyrektora Świętokrzyskiego Centrum Onkologii.
Wyd. I/2014 r.
Strona 1 z 4




glikogenu, substancji ważnej dla prawidłowego nawilżenia pochwy i pH,
co dodatkowo eliminuje objawy towarzyszące NTM m.in. świąd i nawracające
infekcje. Terapię wykonuje się przy pomocy specjalnej końcówki światłowodowej raz
w tygodniu przez okres 5-6 tygodni.
Pole magnetyczne wywołujące tężcowe skurcze mięśni dna miednicy. Elementami, na
które działa bezpośrednio pole magnetyczne, są włókna ruchowe nerwów sromowych
i trzewnych. Aktywacja pompy sodowo-potasowej i regulacja depolaryzacji neuronów
ruchowych powodują torowanie impulsów w płytkach nerwowo-mięśniowych wymuszają one skurcz mięśni w unerwionym obszarze. Taka forma stymulacji
traktowana jest jako uzupełnienie innych działań zachowawczych i jest
przeciwwskazana u pacjentów po leczeniu onkologicznym.
Terapia behawioralna biofeedback: polega na nauce świadomego kurczenia
i relaksacji mięśni dna miednicy, również z wykorzystaniem specjalnych systemów
ciężarków dopochwowych.
Terapia behawioralna – trening pęcherza: związana jest z edukacją pacjenta
względem zachowań określonych zasad tj.: ustalone pory oddawania moczu, czas
między poszczególnymi mikcjami i innych.
Masaż leczniczy – wykonywany ręcznie w celu rozluźnienia aparatu więzadłowego
okolic pęcherza, przywrócenia prawidłowej dystrybucji krwi i chłonki i poprawy
funkcji zwieraczy.
Zasady postępowania – terapia behawioralna
Co należy zrobić?
*Zmniejsz wagę ciała i zmień nawyki żywieniowe (wytyczne wg europejskiego kodeksu
walki z rakiem, BMI ≥30)
*Ogranicz wykonywanie ciężkiej pracy fizycznej
*Zadbaj o regularną aktywność fizyczną, stosuj systematycznie zalecane ćwiczenia
*Prowadź dziennik mikcji, aby uregulować ich częstotliwość (zapisy o częstości i ilości
oddawanego moczu, zużytych podkładach higienicznych). Staraj się by co 5-7 dni wydłużać
o kolejne 15 min. czas odstępu między następnymi mikcjami. Nie oddawaj moczu „na zapas”.
Pamiętaj, że nie każde parcie na pęcherz świadczy o jego dostatecznym wypełnieniu
*Nie wypieraj moczu z użyciem tłoczni brzusznej, nie napinaj mięśni brzucha, ud lub
pośladków - mikcja jest czynnością automatyczną , zatrzymywanie i szybkie wypieranie
moczu powoduje zaburzenie pracy ośrodka wypieraczowo- zwieraczowego
*Jeśli chcesz stłumić parcie zastosuj następujące metody relaksacyjne:
 Nabierz szybko duża ilość powietrza i zatrzymaj wdech na 3 sek. po czym zrób
powolny wydech
 Usiądź szybko na twardym krześle, podłuż pod krocze zrolowany ręcznik
 Wykonaj szybkie skurcze mięśni dna miednicy – 5 powt. w serii z przerwą
5 sek.
*Jeżeli masz trudność z rozpoczęciem mikcji zastosuj następujące metody relaksacyjne:
 Wyrównaj oddech w stosunku głęboki wdech przez nos i długi wydech przez
usta
 Próba oddania moczu powinna być podjęta w pozycji siedzącej
 Podczas próby mikcji wykonuj ruch okrężne dłoni po podbrzuszu
Niniejszy dokument stanowi własność Świętokrzyskiego Centrum Onkologii.
Żadna część niniejszego dokumentu nie może być przedrukowywana ani kopiowana jakąkolwiek techniką
bez pisemnej zgody Dyrektora Świętokrzyskiego Centrum Onkologii.
Wyd. I/2014 r.
Strona 2 z 4
*Kiedy kichasz, kaszlesz, czy śmiejesz się postaraj napiąć mięśnie dna miednicy poprzez
próbę zaciągnięcia pochwy/ odbytu do wnętrza ciała
Ćwiczenia mięśni dna miednicy dla kobiet
1. Pozycja: siad na krześle w lekkim rozkroku, z wyprostowanym tułowiem, ręka
w okolicy krocza
Ruch: próba zaciśnięcia zwieraczy cewki moczowej i odbytu (powstrzymanie się
przed oddaniem moczu), utrzymaj napięcie przez 6-8 sek. rozluźnij i powtórz 8-12
razy, w 3 seriach
2. Pozycja: siad na rogu stołu, kończyny dolne w lekkim rozkroku, ręka w okolicy
krocza lub spojenia łonowego
Ruch: podczas napięcia mięśni cewki moczowej i odbytu próba wyczucia skurczu
mięśni nad spojeniem łonowym, utrzymaj napięcie przez 6-8 sek. rozluźnij i powtórz
8-12 razy, w 3 seriach
3. Pozycja: stojąca, tułów wyprostowany, kończyny dolne w lekkim rozkroku, jedna ręka
spoczywa na spojeniu łonowym, druga - na kości ogonowej
Ruch: napięcie mięśni w taki sposób, jakby kość ogonowa zbliżała się do pępka,
utrzymaj napięcie przez 6-8 sek. rozluźnij i powtórz 8-12 razy, w 3 seriach
4. Pozycja: stojąca, ręce spoczywają na pośladkach w okolicy guzów kulszowych
Ruch: podczas zbliżania do siebie guzów kulszowych do środka, próba wyczucia
mięśni Kegla
Ćwiczenia mięśni dna miednicy dla mężczyzn
1. Pozycja: leżąca na plecach
Ruch: ściskania i ściągania mięsni wokół cewki moczowej i odbytu. Unieś je w górę
wewnątrz i spróbuj utrzymać je silnym skurczu przez 6-8 sek., rozluźnij i powtórz 812 razy, w 3 seriach
2. Pozycja: leżąca na plecach, kończyny dolne ugięte w stawach kolanowych
i biodrowych, stopy skręcone palcami do siebie
Ruch: zaciskanie zwieracza odbytu przez 5-7 sek., rozluźnij przez 10sek. i powtórz
8-12 razy, w 3 seriach
3. Pozycja: siad na brzegu łóżka kończyny dolne wyprostowane i połączone, kończyny
górne podparte dłońmi przy miednicy
Ruch: wsparcie na dłoniach z jednoczesnym uniesieniem miednicy z brzegu łóżka
z zaciśnięciem mięśni dna miednicy ok.5 sek. , w momencie ruch wydech, wdech
w momencie opadania na brzeg łóżka, 8-12 powtórzeń, w 3 seriach
4. Pozycja: stojąca, tułów wyprostowany, kończyny dolne w lekkim rozkroku, ugięte
w stawach kolanowych
Ruch: wyprost w stawach kolanowych z jednoczesnym zaciśnięciem i wciągnięciem
odbytu, 8-12 powtórzeń w 3 seriach
Pamiętaj aby w czasie wykonywania ćwiczeń stale oddychać, nie zaciskać brzucha,
pośladków i ud!!!
Piśmiennictwo:
Borowicz A.M., Wieczorkowska-Tobis K. Metody fizjoterapeutyczne w leczeniu nietrzymania moczu,
Gerontol Pol 2010, 18,3, 114-119
Radziszewski P. i wsp. Wytyczne Zespołu Ekspertów odnośnie postępowania diagnostycznoterapeutycznego u kobiet z nietrzymaniem moczu i pęcherzem nadreaktywnym, Ginekol Pol 2010, 81,
789-793
Strupińska E., Reedukacja zachowań związanych z mikcją-terapia behawioralna nietrzymania moczu
u kobiet, Przegl Urol 2007,8,3 (43)
Niniejszy dokument stanowi własność Świętokrzyskiego Centrum Onkologii.
Żadna część niniejszego dokumentu nie może być przedrukowywana ani kopiowana jakąkolwiek techniką
bez pisemnej zgody Dyrektora Świętokrzyskiego Centrum Onkologii.
Wyd. I/2014 r.
Strona 3 z 4
Dziennik mikcji
Dzień 1
Dzień 2
Dzień 3
Dzień 4
Dzień 5
Dzień 6
Dzień7
Ilość
zużytych
podkładów
higienicznych
na dobę
Ilość
przyjętych
płynów:
1
2
3
1
2
3
1
2
3
1
2
3
1
2
3
1
2
3
1
2
1- rodzaj
2-ilość
3- godzina
Godz.
Godz.
Godz.
Godz.
Godz.
Godz.
Godz.
Mikcja:
1- z czuciem
oddawania
moczu w
podkład
higieniczny
2- bez czucia
3-oddanie
moczu w
ubikacji
Uwagi
Opracowanie:
Dr n. med. Anna Opuchlik – specjalista rehabilitacji ruchowej, kierownik Zakładu Rehabilitacji ŚCO
Mgr Marcin Solakiewicz – specjalista fizjoterapii, st. asystent
Konsultacja:
Lek. med. Jarosław Jaskulski – specjalista urolog FEBU, Kierownik Kliniki Urologii ŚCO
Niniejszy dokument stanowi własność Świętokrzyskiego Centrum Onkologii.
Żadna część niniejszego dokumentu nie może być przedrukowywana ani kopiowana jakąkolwiek techniką
bez pisemnej zgody Dyrektora Świętokrzyskiego Centrum Onkologii.
Wyd. I/2014 r.
Strona 4 z 4
3