Dolistne dokarmianie buraków cukrowych

Nawożenie
Podstawowym
kryterium doboru
nawozu powinna być proporcja
składników
pokarmowych
dostosowana do
zasobności gleb w
składniki pokarmowe, zawartość
rozpuszczalnego
w wodzie fosforu,
łatwo dostępnego
dla roślin. Na glebach ubogich w
magnez i siarkę,
warto
dobierać
takie nawozy, które będą zawierały
Procentowy udział gleb o bardzo niskiej i niskiej zawartości przystakże te składniwajalnego potasu (Źródło: IUNG, P. Ochal)
ki. W przypadku
buraków bardzo
w czerwcu. Obecnie na rynku jest bardzo
istotnym dodatkiem do nawozów wieloduży wybór nawozów wieloskładnikoskładnikowych są bor i mangan, nawet
wych Amofoski, Polifoski, YARA Mila.
niewielkie zawartości tych mikroskładni-
ków w nawozach pod buraki podnoszą ich
wartość i efektywność nawożenia. Znając
dokładną zasobność gleb w składniki pokarmowe nawożenie można oprzeć także
na nawozach pojedynczych tj. sól potasowa, Korn Kali (doskonałe źródło sodu),
superfosfat, fosforan amonu.
Podsumowanie
Mimo, że potas jest najważniejszym
składnikiem pokarmowym dla buraków
cukrowych, pobieranym w największych
ilościach, nie można tematu nawożenia
potasem traktować indywidualnie w oderwaniu od nawożenia pozostałymi składnikami pokarmowymi. Aby zastosowany
potas był w pełni efektywnie wykorzystany należy zapewnić dobry start buraków czyli zastosować nawożenie startowe razem z siewem nasion i zapewnić we
wczesnych fazach rozwojowych dobre
zaopatrzenie buraków w azot oraz magnez i mikroelementy, szczególnie bor i
mangan.
Dolistne dokarmianie buraków cukrowych
dr Witold Szczepaniak1, dr Arkadiusz Wojciechowski2
W prawidłowej strategii nawożenia buraków cukrowych rolnik musi przede
wszystkim kontrolować plonotwórcze
działanie azotu, gdyż jak powszechnie
wiadomo jest to główny składnik plonotwórczy, przy czym jego nadmiar
niekorzystnie wpływa na jakość technologiczną korzeni.
Kontrola ta w pierwszej kolejności polega na eliminacji, tzw. czynników „minimum”, tj. regulacji odczynu gleby oraz
jej zasobności w przyswajalny fosfor i
potas, a następnie na optymalizacji nawożenia azotem poprzez:
– racjonalne ustalenie dawki nawozowej
azotu;
– zwiększenie pobierania i efektywności
plonotwórczej pobranego azotu poprzez:
. bilansowanie azotu składnikami drugoplanowymi (S, Mg, Na);
. profilaktyczne stosowanie mikro-
elementów (w pierwszej kolejności B następnie Mn i Zn, a w razie ko-
nieczności także Cu i Fe – Tab. 1).
Trzeba wiedzieć, że buraki cukrowe zaliczają się do roślin o dużych potrzebach
pokarmowych (Tab. 2). W praktyce, aby
pokryć te potrzeby nie można pominąć
dokarmiania dolistnego, które jak wynika z przeprowadzonych badań jest plonotwórczo bardziej efektywne niż nawożenie doglebowe. Przy czym trzeba mieć
na uwadze fakt, że przez liście można pokryć tylko część potrzeb pokarmowych, a
większość potrzebnych składników roślina powinna pobrać z gleby. Wynika to z
faktu, że dokarmianie dolistne musi być
Tab. 1. Wrażliwość buraków cukrowych na niedobór mikroskładników (Grzebisz 2009)
Tab. 2. Przybliżone pobranie składników pokarmowych przez buraki cukrowe
Mikroelementy
Średnie pobranie jednostkowe makroelementów,
w kg/1 tonę korzeni + liście
Fe
Mn
Zn
Cu
B
2
3
3
2
4
Stopnie wrażliwości: 1 bardzo niska; 2 mała (niedobory ujawniają
się rzadko); 3 umiarkowanie duża (roślina wyraźnie reaguje na niedobór danego składnika, lecz objawy zwykle są utajone);
4 duży (roślina bardzo silnie reaguje na niedobór składnika, widoczne są objawy niedoboru)
3/2013 BURAK CUKROWY
N
P 2O 5
K 2O
Mg
S
4,0
1,8
6,5
0,8
0,8
Średnie pobranie jednostkowe mikroelementów,
w g/1 tonę korzeni + liście
Fe
25,0–35,0
B
Mn
Zn
Cu
8,0–12,0
6,0–10,0
4,0–8,0
0,8–1,6
13
14
Nawożenie
wykonane roztworem o niskim stężeniu
(mała ilość składnika rozpuszczona w
cieczy roboczej opryskiwacza), gdyż w
innym przypadku zwykle dochodzi do
uszkodzenia rośliny i/lub znacząco spada stopień wykorzystania stosowanych
składników (pobranie przez liście). Zatem wyklucza to stosowanie większych
dawek w sposób jednorazowy. Stąd też w
praktyce stosując dokarmianie dolistne
można pokryć całość zapotrzebowania
buraków na mikroelementy. Niezależnie od zastosowanej dawki rośliny pobierają mikroskładniki również z gleby,
która powinna się charakteryzować co
najmniej ich średnią zasobnością. Ma to
szczególne znaczenie w początkowym
okresie wzrostu, gdy buraki mają jeszcze
słabo rozwinięty aparat asymilacyjny.
Natomiast nawożeniem dolistnym tylko
częściowo można uzupełnić makroelementy (z makroelementów najczęściej
buraki dolistnie dokarmia się magnezem
i siarką, następnie azotem, natomiast
rzadziej fosforem i potasem).
Dokarmianie dolistne jest szczególnie
ważne w roku obecnym, w którym to w
wyniku przedłużającej się zimy buraki cukrowe w większości gospodarstw zasiano
ze znacznym opóźnieniem w stosunku
do lat ubiegłych. A trzeba wiedzieć, że
wczesny termin siewu pozwala na wydłużenie okresu wegetacji, co ma korzystny wpływ na potencjał plonotwórczy roślin. Zatem w zaistniałej sytuacji
bardzo ważne jest aby rośliny od samego początku wegetacji miały optymalne
warunki wzrostu (w tym żywieniowe),
tak by choć częściowo mogły nadrobić
„stracony” czas. W praktyce wspomaganie roślin przez liście ma pomóc systemowi korzeniowemu w dostarczaniu
składników pokarmowych, co powinno
skutkować szybkim tempem wzrostu
(oczywiście niebagatelne znaczenie mają
również warunki pogodowe). Ważne jest
aby rośliny jak najszybciej zakryły międzyrzędzia, co z jednej strony korzystnie
wpływa na gospodarkę wodną w łanie, a
z drugiej wydłuża okres intensywnego
wzrostu roślin, a co się z tym wiąże pozwala na uzyskanie wyższych plonów.
Magnez i siarka
Dokarmianie dolistne magnezem i siarką zwykle przeprowadza się przy użyciu siarczanu magnezu. Przykładowo w
2-krotnym zabiegu dolistnego stosowa-
nia siedmiowodnego
siarczanu
magnezu, który
w uprawie buraków cukrowych
stosuje się najczęściej w postaci
5 % roztworu, tj.
rozpuszcza
się
5 kg nawozu w
100 litrach wody
po zastosowaniu
200–300 litrów
cieczy
roboczej
na hektar wproRys. 1. Charakterystyczne objawy niedoboru magnezu
wadza się 3,2–4,8
kg MgO i 2,6–3,9
ków pokarmowych z gleby na skutek niekg S. Zatem, jak widać stanowi to jedydoboru wody w glebie to wskazane jest
nie niewielką część zapotrzebowania
przeprowadzenie dokarmiania dolistneburaków na te składniki. Stąd też trudgo na początku suszy (wcześnie rano lub
no traktować dokarmianie dolistne tymi
wieczorem przy pełnym turgorze roślin),
składnikami, jako nawożenie podstawoa nie czekanie aż się ona pogłębi. Gdyż
we, co w praktyce często niestety jest
dokarmianie dolistne przeprowadzone w
normą. Powinno ono stanowić jedynie
pełni suszy zwykle skutkuje efektem oduzupełnienie nawożenia doglebowewrotnym od zamierzonego.
go. Tym nie mniej warto wiedzieć, że w
świetle ostatnich badań nawet w stanoAzot
wiskach potencjalnie zasobnych w magnez i siarkę dolistne dokarmianie tymi
Kolejnym makroelementem, którym
składnikami wysoko plonujących roślin
nawozi się buraki cukrowe jest azot.
o dużych wymaganiach, w tym buraków
Spośród nawozów azotowych do donależy traktować jako obowiązkowe. W
listnego dokarmiania roślin uprawnych
następstwie tego zabiegu uzyskuje się zanadaje się przede wszystkim wodny rozrówno wzrost plonu korzeni, jak i cukru.
twór mocznika (można również stosoOptymalny termin wykonania zabiegu w
wać już gotowe płynne nawozy azotowe
burakach przypada od 3–6 par liści do 2
lub wieloskładnikowe, które są produtygodni po zwarciu rzędów. Przy czym w
kowane najczęściej na bazie mocznika, a
praktyce pierwszy zabieg zwykle wykoktórych na rynku znajduje się cała gama)
nuje się w fazie 3–4 par liści właściwych,
ponieważ stosowanie roztworów innych
a drugi 2 tygodnie później. Jednoczenawozów azotowych zwykle powoduje
śnie trzeba mieć świadomość, że stosupoparzenie liści. Również wodny rozjąc składniki przez liście w czasie, gdy
twór mocznika musi mieć odpowiednią
już wystąpiły objawy niedoboru można
koncentrację, gdyż zbyt duże stężenie
przynajmniej częściowo ograniczyć nemoże także powodować poparzenie ligatywne skutki braku magnezu czy siarści. Przyjmuje się, że w optymalnych
ki. Charakterystyczne objawy niedoboru
warunkach pogodowych buraki można
magnezu występują zawsze na starszych
dokarmiać wodnym roztworem moczliściach i odznaczają się tym, że blaszka
nika o stężeniu 10–12 % (na 100 litrów
liściowa żółknie, a nerwy pozostają ziecieczy roboczej rozpuszcza się 10–12 kg
lone (Rys. 1).
nawozu). Jednakże w warunkach mniej
Natomiast niedobory siarki często są
sprzyjających, tj. w czasie suchej pogody,
zbliżone do objawów niedoboru magneprzy silnym nasłonecznieniu i niskiej
zu (w pierwszym etapie liście są jasnowilgotności powietrza stężenie to już
zielone, następnie żółkną), przy czym
może powodować poparzenia. Dlatego
zawsze w pierwszej kolejności występują
w praktyce zaleca się stosowanie 5–6
na młodszych liściach, gdyż składnik ten
% roztworu mocznika, najlepiej w posłabo przemieszcza się wewnątrz rośliny.
chmurne dni o dużej wilgotności powieW przypadku, gdy objawy niedoboru wytrza oraz przy pełnym turgorze tkanek
nikają z ograniczenia pobierania składniBURAK CUKROWY 3/2013
Nawożenie
liści (warunki podobne jak w
przypadku dokarmiania magnezem i siarką). Najlepsze
warunki do wykonania tego
zabiegu występują bardzo
wcześnie rano lub po południu, a nawet wieczorem. Podobnie, jak w przypadku magnezu dolistne dokarmianie
azotem należy przeprowadzić
od 3–6 par liści do 2 tygodni
po zwarciu rzędów. W tym
okresie można wykonać kilka
zabiegów w około 10 dniowych odstępach, przy czym
trzeba uważać, aby nie przedobrzyć, gdyż przenawożenie
lub zbyt późne zastosowanie
azotu w burakach skutkuje
nie tylko spadkiem plonu korzeni (rośliny przenawożone
nadmiernie rozbudowują rozetę liściową, co odbywa się
kosztem korzeni), ale także
pogorszeniem ich jakości, tj.
spadkiem zawartości cukru i
wzrostem zawartości melasotworów. Dlatego przyjmuje
się, że dolistne dokarmianie
azotem jest szczególnie ważne wtedy, gdy składnik ten z
różnych przyczyn nie może
być w dostatecznej ilości pobrany z gleby. Natomiast przy
dostatecznej
dostępności
tego składnika z gleby w przypadku dokarmiania innymi
składnikami pokarmowymi
wskazany jest niewielki dodatek azotu do cieczy roboczej
opryskiwacza, gdyż zwiększa
on efektywność tego zabiegu.
Mikroelementy
Ze wszystkich składników
pokarmowych dokarmianie
dolistne należy traktować,
jako podstawowe w przypadku mikroelementów, gdyż jak
już wspomniano w sposób
dolistny można pokryć całość
zapotrzebowania buraków na
te składniki. Jednakże, aby
prawidłowo przeprowadzić
nawożenie mikroelementami
warto wiedzieć, kiedy i gdzie
mogą wystąpić niedobory
poszczególnych mikroskład3/2013 BURAK CUKROWY
ników? Niedobory mikroskładników występują przede
wszystkim na glebach:
– o niskiej naturalnej zasobności w przyswajalne
składniki (przykładowo
warto wiedzieć, że ponad
80 % gleb w Polsce jest naturalnie ubogich w bor);
– o zniszczonej strukturze (złe stosunki wodno-powietrzne w glebie
oraz wystąpienie warstw
zagęszczonych (podeszwy
płużnej) utrudniają prawidłowy wzrost korzeni oraz
pobieranie przez nie składników pokarmowych);
– o nieuregulowanym odczynie. Dostępność większości
mikroelementów
wzrasta wraz ze spadkiem
odczynu, wyjątek stanowi
molibden, którego niedobory mogą wystąpić właśnie przy niskim pH. Stąd
też przyjmuje się, że optymalna dostępność wszystkich mikroelementów (tj.
wypadkowa ich dostępności) mieści się w granicach pH 5,5–7,0. Wyjątek
stanowi mangan, którego
niedobory mogą wystąpić
już przy pH powyżej 6,0.
Dlatego szczególnie niebezpieczne jest „przewapnowanie” gleb lekkich, na
których niedobory pojawiają się wcześniej.
– na, których występuje
susza. Brak wody zmniejsza ruchliwość mikroskładników w glebie, a tym samym możliwość pobrania
ich przez rośliny. Susza
obniża szczególnie dostępność boru, manganu, miedzi i molibdenu.
– na, których nie stosowano nawozów naturalnych
(obornik, gnojowica).
Z powyższych względów, aby
efektywnie
przeprowadzić
nawożenie należy odnieść
warunki panujące w gospodarstwie do warunków, w jakich niedobory pierwiastków
mogą wystąpić i w razie po-
15
By buraki rosły w cukier
optymalne zaopatrzenie w składniki
pokarmowe
poprawienie odporności na warunki stresowe
zdrowe i silne rośliny
podniesienie zawartości cukru w korzeniach
zwiększenie wysokości i poprawa jakości
plonu
16
Nawożenie
pogorszenia jego
jakości. Szczególnie warto mieć na
uwadze, że obornik jest stosunkowo ubogi w bor,
co sprawia, że stosowanie standardowej dawki tego
nawozu, tj. 30 t/
ha pozwala pokryć
potrzeby pokarmowe buraków
zaledwie w 20–30
%. A trzeba wieRys. 2. Charakterystyczne objawy niedoboru boru – zgorzel liści
dzieć, że drastyczsercowych
ny niedobór tego
składnika może
trzeby przeprowadzić dokarmianie profiprowadzić do spadku plonu korzeni nalaktyczne. Ponieważ czekanie na wystąwet do 50 % oraz zmniejszenia polarypienie pierwszych objawów niedoboru i
zacji o kilka procent, co w konsekwencji
dopiero przeprowadzenie dokarmiania
prowadzi do obniżenia plonu cukru z
interwencyjnego zawsze skutkuje pewhektara. Oprysk mikroelementowy w
nym spadkiem plonu.
uprawie buraków powinien być wykonaTym nie mniej efektywna strategia nany od fazy 4–6 liścia do fazy pełnego zawożenia buraków cukrowych, która jest
krycia rzędów. Jednakże we wczesnych
nastawiona na wysokie plony powinna
stadiach rozwojowych rośliny pobierają
uwzględniać profilaktyczne stosowaznaczące ilości boru, co często skutkunie mikroskładników, szczególnie tych,
je w tym okresie wystąpieniem zgorzeli
które mają największe znaczenie plonoliści sercowych (Rys. 2), zatem im wczetwórcze. Zatem buraki cukrowe niezależśniej wykonamy oprysk tym lepiej.
nie od dostępności z gleby (zwykle jest
Najczęściej buraki nawozi się mikroeleniska) powinny być nawożone przede
mentami stosując dwa opryski (czasami
wszystkim borem, a w razie potrzeby
trzy, co warto rozważyć w roku obectakże manganem, cynkiem i miedzią.
nym). Pierwszy w fazie 4–6 liści mniejJednocześnie trzeba mieć świadomość,
szą dawką (słabe pokrycie gleby przez
że doskonałym źródłem mikroskładrośliny), drugi 10–14 dni po pierwszym,
ników dla roślin są nawozy naturalne,
najpóźniej do zwarcia międzyrzędzi uzuprzykładowo obornik. Przy czym stosopełnienie składników do pełnej dawki.
wanie obornika nie zwalnia ze stosowaObecnie na rynku znajduje się szereg nania najważniejszych mikroelementów w
wozów, które nadają się do stosowania
uprawie buraków w sposób profilaktyczdolistnego (jest ich tak dużo, że nie spony, gdyż ich niedobory powodują znaczsób je wymienić aby żadnego nie pominy spadek plonu, a także prowadzą do
nąć). Wybór, który zastosować powinien
być podyktowany rozpuszczalnością w
wodzie, zawartością innych składników,
przyswajalnością przez rośliny oraz ceną
danego nawozu w przeliczeniu na czysty
składnik.
Przyswajalność składnika przez rośliny
zależy przede wszystkim od formy chemicznej składnika. Najmniejszą przyswajalnością charakteryzują się tlenki,
następnie siarczany, a największą chelaty, przy czym bor nie ma skłonności do
tworzenia chelatów.
Francuska firma maszynowa nowym właścicielem firmy Holmer
ze sprzedaży maszyn i usług w zakresie
zbioru, czyszczenia, ładowania oraz
transportu obrót firmy Holmer wyniósł
114 mln euro.
EXEL Industries jest znany między innymi ze specjalistycznych opryskiwaczy
marek Hardi i Tecnoma, a także jako specjalista w zakresie lakiernictwa przemysłowego. Pełne przejęcie firmy Holmer z
siedzibą w Eggmühl w Niemczech przez
EXEL Industries musi być zatwierdzone
przez Urząd Kartelowy.
Francuska firma EXEL Industries, specjalizująca się w technice rolniczej jako
specjalista w precyzyjnej technologii
opryskiwania, nabyła w połowie marca
br. niemiecką firmę Holmer, światowego
producenta maszyn do zbioru i doczyszczania buraków cukrowych. Do firmy
EXEL Industries należą już dwie francuskie firmy Moreau i Matrot, producenci
maszyn do zbioru buraków cukrowych,
a od lipca 2012 roku także holenderski
producent maszyn Agrifac. Wszystkie ze
maszyny będą sprzedawane pod nową
marką EXXACT.
Dzięki czyszczarko-ładowarce Terra Felis, pojazdowi transportowemu Terra
Variant i kombajnowi buraczanemu Terra Dos firma Holmer wyposażona jest w
pełną linię maszyn do zbioru i załadunku buraków cukrowych. W 2012 roku
Podsumowanie
W praktyce wskazane jest, aby dolistne
dokarmianie buraków cukrowych przeprowadzić roztworem cieczy składającej się z kilku składników. Przykładowo
do nawozów mikroelementowych lub
mocznika dodać siedmiowodny siarczan
magnezu. Nawóz ten stosowany razem z
roztworem mocznika wykazuje w pewnym stopniu działanie chroniące rośliny
przed poparzeniem przez mocznik. Wymienione składniki, tj. mikroelementy,
mocznik i magnez można również stosować łącznie.
Trzeba mieć jednak na uwadze, że im
więcej składników zamierzamy zastosować tym powinno być ich niższe stężenie
w cieczy roboczej. Warto pamiętać, że
prawidłowo wykonane dolistne dokarmianie buraków może zapewnić roślinom dostateczną dostępność składników pokarmowych nawet w warunkach
ograniczonego ich dostępu z gleby, a ta
jest podstawą uzyskania wysokich plonów korzeni o dobrej jakości technologicznej.
Autorzy:
1
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
2
Pfeifer & Langen Polska S.A.
BURAK CUKROWY 3/2013