CZWARTOKLASIŚCI Mariola Bogucka
Transkrypt
CZWARTOKLASIŚCI Mariola Bogucka
CZWARTOKLASIŚCI Mariola Bogucka Wszyscy wiemy, że w edukacji każde nowe ustalenie wywołuje efekt domina, który tym razem dotyka uczniów na poziomie klasy czwartej. Skoro już klasy pierwsze będą złożone z sześcio- i siedmiolatków, to również w klasach czwartych będzie się trzeba liczyć z uczniami w zróżnicowanym wieku. Co więcej, trudno się też spodziewać, że wszyscy, którzy ukończyli klasę trzecią, opanowali w takim samym stopniu umiejętność pisania i czytania w języku ojczystym oraz poznali dokładnie te same słowa, struktury lub piosenki, ucząc się języka angielskiego. Dla przejrzystości podziału na szkolne klasy sztywne granice wieku byłyby dużym ułatwieniem. Niestety, rok życia dziecka w skali dwunastu lat jest bardzo długim i znaczącym okresem, a istotne indywidualne różnice w rozwoju powodują, że proponowane przez system edukacji przedziały są w dużej mierze umowne. Z jednej strony te płynne granice stanowią utrudnienie, z drugiej są ochroną przed zaszufladkowaniem i zaproszeniem do dokładnej obserwacji dzieci, a także procesu ich rozwoju. Wiele zadań rozwojowych może być realizowanych przez różne jednostki w innym przedziale czasu, w zależności od wielu czynników, zarówno wewnętrznych (biologicznych), jak i zewnętrznych (środowiskowych, społecznych). Tym samym „przekształcenie się struktury psychicznej i zachowania człowieka nie jest prostą funkcją wieku życia i ma charakter indywidualny” (Trempała 2000, w: Śliwerski 2006:25). Stąd istnieje w pełni uzasadnione pytanie: jak poradzić sobie z takim zróżnicowaniem w nauczaniu, skoro dojrzałość szkolna i tempo rozwoju dziecka nie są dokładnie skorelowane z wiekiem (Brzezińska 2005, Ilg, Ames, Baker 2006)? Specyfika nauczania w klasie czwartej W dzieciństwie mali uczniowie muszą stawić czoła wielu istotnym zmianom, z których pierwszą jest zamiana przedszkola na szkołę. Chociaż różnice w rozwoju emocjonalnym i dojrzałości dzieci z dwóch następujących po sobie roczników z czasem stopniowo się zacierają, to moment przejścia z klasy trzeciej do czwartej jest źródłem wielkiego stresu, dlatego też uczniowie potrzebują wsparcia swoich nauczycieli. Z dnia na dzień czwartoklasiści muszą dostosować się do kolejnych, zapowiadanych wprawdzie, ale wprowadzanych lawinowo zmian: nowych nauczycieli i form nauczania, podręczników, kryteriów oceny oraz sal dydaktycznych bez wygodnego dywanika. Niemal natychmiast muszą wykształcić kompetencje, które wymagają sprawnego czytania i pisania, ponieważ omawiane teksty są dłuższe i bardziej skomplikowane niż dotychczas, a kryteria ocen już nie opisowe, ale wyrażane precyzyjnie cyfrą. liczbą Według zdobytych Anny punktów Brzezińskiej i „jakość dopasowania” ucznia do wymagań nowego otoczenia jest głównym czynnikiem jego rozwoju, a „wymagania i oczekiwania nieadekwatne do możliwości dziecka”, zarówno te zbyt wysokie, jak i te zbyt niskie, stanowią czynnik ryzyka niepowodzeń szkolnych (Brzezińska 2005:325). Okres przejściowy, jakim niewątpliwie jest klasa czwarta, wymaga wprowadzania stopniowo nowych sposobów nauczania w oparciu o techniki, które są uczniom znane i przez nich lubiane. Dotyczy to szczególnie gier i zabaw, które w swojej pierwotnej postaci stanowią bezpieczną bazę, a dopiero następnie powinny być rozszerzane o coraz bardziej skomplikowany przekaz tekstowy. Doskonale sprawdzą się tu gry językowe, takie jak I-Spy, Chinese Whispers czy Shark (nowa wersja tradycyjnej gry Hangman). Nie wymagają one żadnego przygotowania ze strony nauczyciela, ponieważ jedynie bazują na wiedzy, inwencji i skupieniu ucznia. Inne gry, takie jak Bingo, Noughts and Crosses oraz Battleships powszechnie znane są uczniom z zabaw w języku polskim, więc narysowanie odpowiedniej tabeli nie zabierze im zbyt dużo cennego czasu na lekcji, a korzyści z ich zastosowania będą nieocenione. Dodatkowo karty obrazkowe umożliwią przeprowadzenie całego zestawu gier utrwalających słownictwo, np. Pelmanism, Happy Families lub Snap. Pomocna z pewnością okaże się gra planszowa Snakes and Ladders, która może być wykorzystana wielokrotnie, aby powtarzać struktury gramatyczne lub utrwalać w pytaniach i odpowiedziach treść czytanek oraz opowiadań. Jeszcze więcej propozycji gier, a także zabaw ułatwiających pracę z dziewięcioi dziesięciolatkami w jednej klasie dostępnych jest w książkach nauczyciela do kursu Discover English. Lekcje oparte na analizie tekstu w klasie czwartej powinny zawierać nie tylko odpowiedzi na pytania dotyczące zrozumienia danego fragmentu, a także rozwiązania gramatycznych problemów, ale ponadto oferować zadania ‘lekkie’ i mające w sobie element zabawowego przerywnika. Przyjazne współzawodnictwo, które w naturalny sposób będzie miało miejsce na lekcji, wprowadzi pozytywną energię i zmianę dynamiki w klasie. W końcu nie tylko dzieci łatwiej przyswajają wiedzę, kiedy ta kojarzy im się z wykonaniem zadania pobudzającego intelektualnie oraz dającego poczucie przyjemności i radości. Kształtowanie poczucia kompetencji Według psychologów rozwojowych szkoła powinna wykształcić w dzieciach poczucie kompetencji w pięciu różnych obszarach: fachowości (to co robię, lubię robić dobrze), własnej wartości, realistycznej samooceny, umiejętności współpracy, przekonania, że praca (choć ważna) nie jest jedynym kryterium wartości. „Aby dziecko miało możliwość wykorzystania wszystkich szans rozwojowych, które niesie za sobą okres odpowiednie szkolny, niezbędne organizowanie jest procesu nauczania, aby edukacja stała się ważnym czynnikiem wspomagania rozwoju we wszystkich obszarach” (Appelt 2005:301). Wskazane jest, aby czwartoklasista, który pogłębia swoją znajomość języka angielskiego, doskonaląc umiejętność jego zastosowania, miał również możliwość zabawy z językiem i poczucie, że szkolny wysiłek jest przyjemnym wyzwaniem. Przede wszystkim jednak ważne jest, aby uczeń rozumiał cel zadań językowych i znał zakres materiału, który powinien opanować. Czwartoklasista powinien ćwiczyć domyślanie się znaczenia słów z kontekstu/gestu oraz krytyczną ocenę poprawności swoich odpowiedzi. Wskazane jest, aby czwartoklasista rozumiał cel samooceny i potrafił ocenić swoje postępy, a następnie sam podejmował próby rozwiązywania nowych zadań. Aby w pełni zrealizować takie zamierzenia, stosowane zadania powinny jednocześnie stanowić dla dziecka wyzwanie intelektualne oraz kształcić umiejętności myślenia, czyli obserwacji, porównywania, klasyfikowania, analizowania, interpretowania oraz wyciągania wniosków. Czwartoklasiści powinni również mieć możliwość sprawdzenia swojej wiedzy, a więc ocenienia wartości własnej pracy, oraz realistycznego spojrzenia na siebie. Aby opisywane założenia teoretyczne wprowadzić praktycznie na lekcjach języków obcych, wskazane jest wdrożenie dzieci do rozmowy o uczeniu się. Realizacja tego postulatu polega na zaangażowaniu uczniów w zadania, których celem jest refleksja na tematy związane z umiejętnością interpretacji materiału językowego (czego się uczymy), następnie oceny własnego zaangażowania i zainteresowania lekcją (jak się uczymy) oraz oceny własnych postępów, (co już potrafię, czyli 'can do' statements). Różnorodność form pracy z czwartoklasistami w znacznym stopniu wpływa na efektywność zajęć. Jednak warunkiem powodzenia lekcji, która wykorzystuje rożne formy interakcji, jest systematyczna praca nad rozwojem zachowań społecznych uczniów, tak aby nie doprowadzić do nieporozumień i chaosu. Praca z kolegą/koleżanką w parach, grupach oraz klasie jako całości wymaga ze strony nauczyciela przygotowania spójnych i przemyślanych instrukcji, a następnie strategii sprawnego monitorowania. Natomiast ze strony uczniów niezbędna jest znajomość i pełna akceptacja społeczno-kulturowych zasad zachowania, np. nieprzerywania, gdy mówi inny uczeń, nieprzeszkadzania nauczycielowi. Kształtowanie człowieka wrażliwości wymaga na drugiego przede wszystkim umiejętności aktywnego słuchania. W czasie lekcji języka obcego zdolność ta jest rozwijana poprzez zadania językowe oparte na uzupełnianiu (information dramowe scenek) (np. oraz gap luki informacyjnej activities), pantomimę przede i techniki odgrywanie wszystkim pracę projektową. Nauczanie poprzez gry, zabawy i projekty pozwala uczniom doskonalić umiejętność współpracy z kolegami i koleżankami. Różnorodność zdolności, (wiek, dojrzałość, osobowość), jaką uczniowie sobą reprezentują, warto jest przekuć płynące. na korzyści z Przede wszystkim niej dzieci uwielbiają uczyć siebie nawzajem, pomagać słabszym i wspólnie rozwiązywać zadania w drużynach. Wierzę, że dzięki atmosferze wzajemnej współpracy i szacunku wykreowanej przez nauczyciela oraz właściwemu doborowi materiałów i zadań wszyscy czwartoklasiści mogą przejść okres dopasowania do nowych wymagań bezboleśnie. Przykłady wykorzystane w artykule pochodzą z podręcznika Discover English Starter. Mariola Bogucka jest nauczycielem i metodykiem z ponad 20-letnim stażem, wykłada obecnie na Uniwersytecie Gdańskim. Mariola od wielu lat pełni aktywną rolę w programie INSETT, będąc jego regionalną koordynatorką oraz współorganizatorką ogólnopolskich Zajmuje się także pisaniem angielskiego dla kursów najmłodszych. konferencji. do nauki Jest języka współautorką podręczników, takich jak Friends, English Adventure i Discover English oraz autorką materiałów dydaktycznych dla nauczycieli języka angielskiego.