program własny z gimnastyki korekcyjnej dla uczniów gimnazjum i

PROGRAM WŁASNY
Z GIMNASTYKI KOREKCYJNEJ
DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM I SPDP
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ
W STOPNIU UMIARKOWANYM I ZNACZNYM
Opracowanie:
mgr Joanna Bek
mgr Przemysław Góźdź
OPOLE 2011
SPIS TREŚCI
I. WSTĘP ……………………………………………………………………………….3
1.Założenia programowe ……………………………………………………………….3
2.Charakterystyka programu …………………………………………………………..3
3.Warunki realizacji programu …………………………………………………………4
II. CELE NAUCZANIA ………………………………………………………………4
1. Cele edukacyjne programu …………………………………………………………..4
2. Procedury osiągania celów nauczania ……………………………………………….5
III. ZADANIA SZKOŁY I NAUCZYCIELA …………………………………….6
1. Zadania dydaktyczne ………………………………………………………………...7
2. Zadania wychowawcze ………………………………………………………………7
IV. METODY I FORMY PROWADZENIA ZAJĘĆ ………………………………...8
1. Metody oddziaływania wychowawczego ……………………………………………8
2. Metody kształcenia i wychowania fizycznego ………………………………………8
3. Metody nauczania ruchu ……………………………………………………………..8
4. Metody nauczania ćwiczeń ruchowych w zależności od charakteru i rodzaju
postrzegania zmysłowego ……………………………………………………………....8
5. Formy organizacji zajęć …………………………………………………………….. 8
V.
ZASADY REEDUKACJI POSTURALNEJ ……………………………………...9
VI. OCENA POSTAWY UCZNIA …………………………………………………... 9
VII. TREŚCI PROGRAMOWE …………………………………………………….11
1. Ogólne treści kształcenia i wychowania……………………………………………..12
2. Zadania szczegółowe dla poszczególnych wad postawy……………………...…13
VIII. PLAN PRACY NAUCZYCIELA …………………………………….……...19
IX. STANDARDY UMIEJĘTŚCI Z ZAKRESU ĆWICZEŃ KOREKCYJNO –
KOMPENSACYJNYCH DO OPANOWANIA PRZEZ UCZNIA ……………….....21
X.
EWALUACJA …………………………………………………………………....23
XI. BIBLIOGRAFIA…………………………………………………………………24
XII. ZAŁĄCZNIKI……………………………………………………………………25
2
„Żadne lekarstwo nie zastąpi ruchu, ruch zastąpi każde lekarstwo”
prof. Wiktor Dega
I. WSTĘP
1. Założenia programowe
Prawidłowa postawa ciała każdego człowieka jest gwarantem jego zdrowia.
Ruch jest elementem życia, a jego przejawy są obecne w codziennym funkcjonowaniu
człowieka. Aktywność ruchowa jest bezwzględnie konieczna dla każdego człowieka,
w każdym okresie życia.
Dla wszystkich dzieci, niezależnie od współistniejących dysfunkcji
ruchowych, wydolności fizycznej i dojrzałości społecznej, ważne jest systematyczne
uczestniczenie w zorganizowanych zajęciach ruchowych. Powinny one służyć
w realizacji wielu celów i wspomagać rozwój w sferze ruchowej, poznawczej,
emocjonalnej i społecznej.
Rozwój dziecka jest procesem niezwykle złożonym, dlatego obok tradycyjnego
toku lekcyjnego zapewnia się uczniom zajęcia z rewalidacji indywidualnej, które
wspomagają proces rewalidacyjny dziecka z niepełnosprawnością intelektualną.
Jedną z podstawowych form wspomagających rozwój ruchowy osób
z niepełnosprawnością intelektualną, są organizowane w szkole zajęcia z zakresu
gimnastyki korekcyjnej. Wielu uczniów trafiających do naszej placówki posiada
znaczące wady postawy. Uczęszczają oni na zajęcia specjalistyczne, służące
korygowaniu wad postawy i usprawnianiu narządu ruchu. Zajęcia ruchowe
z gimnastyki korekcyjnej ułatwiają swobodę poruszania się, kształtowania zmysłu
równowagi, koordynacji ruchowej oraz ogólnej sprawności. Aktywność ruchowa
w istotny sposób wpływa na wszechstronny rozwój dziecka niepełnosprawnego
intelektualnie.
2. Charakterystyka programu
Podstawa programowa określa ogólne cele edukacji uczniów z upośledzeniem
umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym dla wszystkich etapów kształcenia.
Zwraca uwagę na specyfikę kształcenia osób głębiej upośledzonych umysłowo, która
polega na całościowym, zintegrowanym, wielozmysłowym poznawaniu otaczającego
świata.
3
Działalność dydaktyczna, wychowawcza i rewalidacyjna opiera się na indywidualnych
programach terapeutycznych IPT, ustalanych dla każdego ucznia na podstawie
wielospecjalistycznej oceny poziomu jego funkcjonowania i zawierających realne,
szczegółowe cele, zadania i treści zawarte w strefie najbliższego rozwoju ucznia.
Program jest spójny z „Podstawą programową kształcenia ogólnego dla uczniów
z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym (wg
Rozporządzenia MEN w sprawie podstawy programowej z dnia 23 grudnia2008, Dz.
Ustaw z 15stycznia 2009 r. Nr 4, poz17) oraz Zarządzeniem MEN z dnia 19.11.1996 r.
w sprawie zasad organizowania przez szkoły i placówki publiczne gimnastyki
korekcyjnej oraz nadobowiązkowych zajęć z wychowania fizycznego ( MP Nr 83,
poz. 724 z 1996 r.).
Program gimnastyki korekcyjno-kompensacyjnej opracowany został do realizacji
w Zespole Szkół Specjalnych w Opolu dla trzeciego etapu edukacyjnego i szkoły
ponadgimnazjalnej, w wymiarze trzech godziny tygodniowo dla każdej klasy.
Wszechstronność ćwiczeń i dokładność ich wykonania mają zapobiegać wadom
postawy i działać profilaktycznie.
3. Warunki realizacji programu.
Zajęcia odbywać się będą na szkolnej sali gimnastyki korekcyjnej,
wyposażonej w odpowiedni sprzęt sportowy (m.in. materace, drabinki, ławeczki
szwedzkie, lustro, przybory do ćwiczeń korekcyjnych, trampolinę, rotory, orbitrek,
stepper, twister, piłki Bobath, wałki, przybory nietypowe), sali gimnastycznej oraz
w terenie w okresie wiosenno-jesiennym.
Grupy na gimnastyce korekcyjnej nie są jednolite pod względem wady rozwojowej,
dlatego stworzyliśmy program, który stara się sprostać zarówno założeniom gimnastyki
korekcyjnej, jak i specyficznym potrzebom uczniów. Każdy uczeń, biorący udział
w zajęciach
gimnastyki korekcyjnej ma przygotowany indywidualny program
postępowania korekcyjnego, który
uwzględnia jego indywidualne potrzeby
i możliwości psychoruchowe.
II. CELE NAUCZANIA
1. Cele edukacyjne programu.
Gimnastyka korekcyjna jest specyficzną formą ćwiczeń fizycznych, w której ruch
został w pewien sposób podporządkowany celom terapeutycznym. Stosowane na tych
zajęciach ćwiczenia mają przede wszystkim doprowadzić do korekcji wad postawy
ciała, wyrobienie w uczniu nawyku prawidłowej postawy ciała oraz odpowiedzialności
za własne ciało i kondycję fizyczną.
4
Cel ćwiczeń korekcyjnych, którym jest prawidłowa postawa, jako wyraz pełnego
zdrowia fizycznego, psychicznego i sprawności dziecka, podporządkowany jest
ogólnym celom wychowania fizycznego.
CELE OGÓLNE:
1. Korygowanie istniejących wad.
2. Zapobieganie pogłębianiu się wad postawy.
3. Kształtowanie odruchu prawidłowej postawy.
4. Wszechstronny i harmonijny rozwój organizmu.
5. Wdrożenie do rekreacji ruchowej i troski o własne zdrowie.
CELE SZCZEGÓŁOWE:
- korekcja istniejących zaburzeń statyki ciała i doprowadzenie jej, o ile to możliwe,
do stanu
prawidłowego;
- niedopuszczanie do powstania wad postawy ciała, u uczniów zagrożonych
powstaniem wady;
- doprowadzenie sprawności fizycznej dzieci do stanu uznanego za prawidłowy, a gdy
nie jest to możliwe, maksymalne usprawnienie aparatu ruchowego;
- wyrobienie u dzieci nawyku prawidłowej postawy ciała we wszystkich sytuacjach
i czynnościach dnia codziennego;
- wytworzenie silnej i wytrzymałej stabilizacji mięśniowo – więzadłowej kręgosłupa,
po uprzednim usunięciu dystonii mięśniowej;
- wyrabianie odruchu prawidłowego ustawiania stóp i nawyku prawidłowego chodu;
- usunięcie dystonii mięśniowej;
- rozciąganie mięśni przykurczonych;
- wzmacnianie mięśni osłabionych;
- zwiększenie pojemności życiowej płuc;
- wykształcenie świadomości odczuwania własnego ciała;
- wdrożenie do rekreacji ruchowej uwzględniającej elementy profilaktyki i korekcji
zaburzeń zagrażających lub istniejących;
- zapobieganie nadwadze i otyłości uczniów oraz jej następstwom;
- uświadomienie uczniom i rodzicom istnienia wady i wynikających stąd zagrożeń.
2. Procedury osiągania celów nauczania:
•
dostosowywanie form i metod nauczania do rozwoju psychofizycznego
uczniów- indywidualizacja, preferowanie metod aktywnych;
5
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
stosowanie zasady aktywności i świadomości oraz wszechstronności
i zdrowotności;
konsekwentne realizowanie postępowania korekcyjnego wg planu;
stosowanie
zasady selektywnego obciążania pracą właściwych mięśni,
informowanie uczniów, jakie mięśnie biorą udział w wykonywanym ćwiczeniu;
dobieranie właściwych pozycji wyjściowych do ćwiczeń, przestrzeganie
precyzji wykonania, tempa i czasu;
rozpoczynanie korekcji od ćwiczeń w pozycjach izolowanych (odciążających),
ze stopniowym przejściem do pozycji wysokich;
stosowanie zasady racjonalnego natężenia wysiłku;
obok ćwiczeń dynamicznych stosowanie ćwiczeń izometrycznych – zasada
zmienności pracy mięśniowej;
przestrzeganie zasady stopniowania trudności i systematyczności;
zwracanie szczególnej uwagi na poprawność wykonywania ćwiczeń,
z zachowaniem skorygowanej pozycji;
dostosowanie obciążenia do możliwości ćwiczącego, z zachowaniem pozycji
skorygowanej;
wdrażanie uczniów do samodzielnego i systematycznego wykonywania
indywidualnych zestawów ćwiczeń domowych;
wdrażanie uczniów do samokontroli i samooceny efektów postępowania
korekcyjnego;
wykorzystywanie w pracy środków audiowizualnych (filmy, plansze i inne
materiały w celu pogłębienia wiedzy uczniów);
stwarzanie w czasie zajęć miłej i przyjaznej atmosfery.
III. ZADANIA SZKOŁY I NAUCZYCIELA
1. Organizacja zajęć korekcyjno – kompensacyjnych i utworzenie grup ćwiczebnych.
2. Przygotowanie badań okresowych, dokonywanie oceny postawy ciała.
3. Zapewnienie odpowiednich warunków do podejmowania aktywności ruchowej,
harmonijnego rozwoju fizycznego i psychicznego, promowanie zachowań
sprzyjających zdrowiu.
4. Monitorowanie rozwoju psychomotorycznego dziecka z wadą postawy.
5. Ścisła współpraca z rodzicami - rozmowy, instruktaż odnośnie trybu życia dziecka
z wadą postawy, lekcje pokazowe (pielęgniarka szkolna, nauczyciele wf).
6.Włączenie wszystkich nauczycieli do współpracy poprzez zwracanie uwagi
na prawidłową postawę ucznia na lekcji oraz przeprowadzanie ćwiczeń śródlekcyjnych.
6
1. Zadania dydaktyczne:
• Przywrócenie prawidłowej ruchomości kostno – stawowo – więzadłowej
(stosowanie technik eliminujących bloki czynnościowe stawów oraz
wyrównujących dystonię mięśniową).
• Wyrobienie umiejętności korygowania wadliwej postawy najpierw na drodze
korekcji lokalnych, a następnie globalnych.
• Wyrobienie wytrzymałości posturalnej tj. zdolności do długotrwałego
utrzymywania prawidłowej postawy.
• Uaktywnienie układów narządu ruchu, krążenia i oddychania.
• Wydłużanie, skracanie i wzmacnianie odpowiednich grup mięśniowych
wpływających na wadę postawy, przywrócenie fizjologicznej długości mięśni
oraz ich właściwego napięcia.
• Podniesienie ogólnej sprawności i wydolności organizmu dziecka.
• Wygaszenie istniejącego nieprawidłowego nawyku postawy i wytworzenie
nawyku prawidłowego.
• Stosowanie szeroko pojętej indywidualizacji postępowania korekcyjnego: dobór
ćwiczeń w zależności od wady postawy, rozwoju fizycznego i psychicznego,
sprawności i wydolności, realizacji celów korekcyjnych z uwzględnieniem
przeciwwskazań.
• Utrwalenie osiągniętej korekcji postawy ciała. Wyrobienie umiejętności
automatycznego utrzymywania skorygowanej prawidłowej postawy w różnych
warunkach życia codziennego bez udziału ciągłej kontroli świadomości.
2. Zadania wychowawcze:
• Uświadomienie dziecku i rodzicom specyfiki wady postawy i negatywnych
konsekwencji w przypadku zlekceważenia problemu.
• Wdrożenie do poprawnego wykonywania ćwiczeń z zachowaniem pozycji
skorygowanej.
• Wdrożenie do autokorekcji ( reedukacja czucia prawidłowej postawy ciała).
• Rozwijanie poczucia odpowiedzialności za siebie i innych, wdrażanie
do wzajemnej ochrony i pomocy w czasie ćwiczeń.
• przekonanie i zachęcenie dziecka do podjęcia trudu pracy korekcyjnej.
• Zachęcanie do aktywnego spędzania czasu wolnego i uprawiania tzw. sportów
bezpiecznych (nie pogłębiających istniejącej wady postawy).
• Wdrożenie do przestrzegania 24-godzinnego systemu przeciwdziałania wadom
postawy ( przestrzeganie przyjętych zasad).
• Wdrożenie do dbania o higienę osobistą.
• Akceptowanie samego siebie, samoocena postawy ciała i dążenie
do stopniowego eliminowania przyczyn i skutków wady.
7
IV. METODY I FORMY PROWADZENIA ZAJĘĆ
1. Metody oddziaływania wychowawczego:
- metody wpływu osobistego;
- metody wpływu sytuacyjnego;
- metody wpływu społecznego;
- metody kierowania samowychowaniem.
2. Metody kształcenia i wychowania fizycznego w zależności od rodzaju zadań:
Metody reproduktywne – odtwórcze:
- naśladowcza ścisła;
- zadaniowa ścisła;
- programowanego uczenia się;
Metody aktywizujące (usamodzielniające):
- zabawowo-klasyczna;
- bezpośredniej celowości ruchu;
- programowanego usprawniania się.
3. Metody nauczania ruchu:
- syntetyczna (całościowa)
- analityczna (nauczania częściami),
- kombinowana (kompleksowa)
4. Metody nauczania ćwiczeń ruchowych w zależności od charakteru i rodzaju
postrzegania zmysłowego:
- oglądowa,
- słownego ujęcia ruchu,
- oddziaływania proprioceptywnego – rozwijająca czucie ruchu i położenia części ciała
względem siebie,
- oddziaływania sensorycznego- np. test ścienny,
- działania praktycznego.
5. Formy organizacji i prowadzenia zajęć ruchowych
Dotyczą strony organizacyjnej przebiegu ćwiczeń czasie i przestrzeni i są ściśle
owiązane z metodami realizacji zadań. Wybór odpowiedniej formy zależy od:
zaawansowania zajęć, możliwości wykorzystania sprzętu, urządzeń i przyborów.
Wyróżnia się:
1. Formy podziału uczniów np.: pary, grupy, drużyny.
2. Formy porządkowe.
8
3. Formy organizacji zajęć:
- indywidualna
- frontalna
- zespołowa (w grupach):
a) obwodowo – stacyjna;
b) strumieniowa np. tory przeszkód.
V. ZASADY REEDUKACJI POSTURALNEJ:
•
•
zasada nie szkodzić,
zasada powszechności (wszystkie dzieci z wadami postawy powinny być objęte
opieką),
• zasada wczesności – większa skuteczność wczesnej interwencji we wszystkich
stanach patologicznych, przeciwdziałanie rozwojowi i utrwalaniu się zmian
strukturalnych oraz nawyku nieprawidłowej postawy,
• zasada ciągłości (systematyczności) – konieczność taka wynika
z podstawowego, iż wszelkie usprawnianie prowadzone nie systematycznie nie
przynosi żadnych rezultatów, a przerwy w nim powodują zwykle nieobliczalna
szkody,
• zasada kompleksowości – dotyczy całokształtu opieki nad dziećmi i samego
postępowania:
∗ konieczność dalszych badań, modyfikowania programów postępowania
korekcyjnego, dodatkowe badania – konsultacje ortopedyczne,
rehabilitacyjne
wspierane
badaniami
radiologicznymi
czy
fotogrametrycznymi,
∗ dodatkowe zastosowanie jakiegoś przedmiotu ortopedycznego (wkładka lub
gorset), a niekiedy leczenia operacyjnego,
∗ utrwalanie efektów postępowania korekcyjnego w życiu codziennym
(unikanie przyjmowania niewłaściwych pozycji, zaniechanie uprawiania
sportów nie przychylnych dla postawy,
• zasada podmiotowego traktowania,
• zasada świadomości i aktywności,
• zasada indywidualnego doboru ćwiczeń postępowania korekcyjnego,
• zasada dostępności (stopniowania trudności),
• zasada współpracy z najbliższym otoczeniem osoby poddawanej postępowaniu
korekcyjnemu.
VI.
OCENA POSTAWY CIAŁA UCZNIA
Oględziny z przodu – wyznaczamy linie poziome, poprzez połączenie punktów
położonych symetrycznie względem siebie, po obu stronach ciała. W warunkach
prawidłowych linie te są równoległe względem siebie i do podłoża:
9
•
•
•
•
•
•
•
•
•
linia barkowa łącząca oba wyrostki barkowe;
linia sutkowa;
trójkąt: linia sutkowa – pępek;
trójkąty talii winny być symetryczne;
trójkąt: pępek – linia międzykolcowa;
linia międzykrętarzowa;
linia rzepkowa, umownie górny lub dolny brzeg rzepki;
ustawienie stóp, odległość między kostkami wewnętrznymi ponad 5 cm świadczy
o koślawości kolan;
ustawienie kolan, odległość między szparami stawów kolanowych ponad 5 cm
świadczy o szpotawości kolanowych.
Badanie w skłonie
Wyznacza się również linię pionową, biegnącą przez środek brody, wcięcie jarzmowe
mostka, wyrostek mieczykowaty, pępek, linię białą, spojenie łonowe i środek odległości
między kłykciami przyśrodkowymi kości udowych oraz kostkami przyśrodkowymi
kości piszczelowych. Linia ta powinna padać na środek płaszczyzny podparcia stóp.
Oględziny z tyłu – linia pionowa przebiega przez guzowatość potyliczną zewnętrzną,
wyrostki kolczyste wszystkich kręgów, szparę pośladkową, środek odległości między
kłykciami przyśrodkowymi kolan i kostek wewnętrznych stóp i pada na środek
płaszczyzny podparcia stóp:
•
linia barków;
•
linia dolnych kątów łopatek, a także odległość łopatek od wyrostków
kolczystych kręgów;
odstawanie dolnych kątów od klatki piersiowej;
linia łącząca najwyższe punkty talerza biodrowego;
•
•
•
•
linia międzykrętarzowa (pomiędzy guzowatymi wyniosłościami na końcu kości
udowych w miejscu przyczepu grup mięśni poruszających staw biodrowy);
linia fałdów pośladkowych i napięcie mięśni pośladkowych;
10
•
•
•
linia łącząca fałdy zgięcia w dołkach podkolanowych;
ustawienie głowy i szyi;
ustawienie pięt – odchylenie kości piętowej od osi długiej na zewnątrz świadczy
o koślawości stóp, natomiast odchylenie kości piętowej do wewnątrz świadczy
o szpotawości stóp.
Oględziny z boku – linia pionowa biegnie przez wyrostek sutkowaty, barkowy łopatki,
krętarz większy kości udowej, głowę strzałki i nieco w przód od kostki bocznej;
•
•
•
•
•
•
•
•
ustawienie głowy i szyi – wysunięta lub cofnięta;
zarys klatki piersiowej – wysklepiona lub płaska;
zarys pleców – kifoza powiększona lub pomniejszona;
kształt lordozy lędźwiowej – powiększony lub pomniejszony;
zarys powłok brzusznych – płaski lub wypukły;
ustawienie miednicy – w przodopochyleniu lub w tyłopochyleniu;
przeprost lub przykurcz w stawach kolanowych, kształt stopy;
ustawienie barków i łopatek.
VII. TREŚCI
PROGRAMOWE
Całokształt procesu korekcyjno-kompensacyjnego wymaga takiego postępowania
dydaktycznego, w trakcie którego zakres materiału nauczania ćwiczeń ruchowych,
stopień trudności, formy, metody i zasady będą dostosowane do psychofizycznego
i motorycznego rozwoju oraz wydolności organizmu ucznia. Zastosowanie w procesie
korekcyjnym różnych form, metod oraz zasad ma na celu osiągnięcie pozytywnych
efektów całokształtu działań,
a także intensyfikację ruchu, uatrakcyjnienie zajęć,
wzrost zainteresowania nimi oraz pogłębienie motywacji. Uczeń powinien rozumieć
sens i cel stosowanych ćwiczeń, które mają nie tylko rozwijać potrzeby ruchowa, ale
także stanowić źródło wiedzy o sposobach i formach samodzielnego usprawniania się.
11
1. Ogólne treści kształcenia i wychowania
1. Uświadomienie dziecku jego defektu i konsekwencji (wyeliminowanie ewentualnych
kompleksów psychicznych i fizycznych spowodowanych uczestnictwem w zajęciach
korekcyjnych).
2. Uświadomienie rodzicom przyczyn i skutków wad postawy oraz wskazania
i przeciwwskazania w formie pogadanek.
3. Ćwiczenia ogólnorozwojowe mające na celu harmonijny rozwój fizyczny oraz jego
wydolność i sprawność fizyczno – ruchową.
4. Nauka umiejętności skorygowania wady przez przyswojenie korekcji lokalnych,
następnie globalnych:
a) rozciągnięcie mięśni przykurczonych - istnienie przykurczów ogranicza ruchomość
stawową i uniemożliwia przyjęcie postawy skorygowanej.
Rozciągając
mięśnie
przykurczone
należy
przestrzegać
kilku
zasad:
- w początkowym okresie rozciągania mięśni powinny dominować ćwiczenia
rozciągające bierne,
- kierunek ruchów rozciągających powinien uwzględniać budowę mięśnia,
- rozciągając mięsień i oddalając jeden z jego przyczepów należy ustabilizować drugi
przyczep mięśnia;
b) wzmacnianie mięsni osłabionych:
- mięśnie osłabione powinny być wzmacniane w postawie skorygowanej tj. w pozycji
zbliżenia ich przyczepów,
- pozycja skorygowana powinna być utrzymana przez cały czas ćwiczenia,
- stosowane obciążenia nie powinny powodować utraty korekcji.
5. Korygowanie zaburzeń poprzez ćwiczenia specjalne.
6. Kształtowanie odruchu prawidłowej postawy.
7. Wyrabianie wytrwałości posturalnej tj. zdolności do długotrwałego utrzymania
skorygowanej postawy np. poprzez ćwiczenia elongacyjne.
8. Aktywizacja mięśni odpowiedzialnych za pionizację ciała poprzez ćwiczenia
antygrawitacyjne.
9. Utrwalenie nawyku postawy prawidłowej w najrozmaitszych warunkach zbliżonych
do dnia codziennego- automatycznie tj. bez udziału ciągłej kontroli świadomości.
10. Stosowanie ćwiczeń oddechowych, które służą:
- poprawie ruchomości i kształtu klatki piersiowej,
- zwiększenia pojemności życiowej i wentylacji płuc,
- usprawnienie oddychania.
11. Kontrolna ocena postawy ciała (badanie lekarskie).
12. Opracowanie przykładowych zestawów ćwiczeń domowych.
13. Współpraca z pielęgniarką (higienistką), nauczycielami, rodzicami i opiekunami.
12
2. Zadania szczegółowe dla poszczególnych wad postawy.
PLECY OKRĄGŁE
Sylwetka z boku: głowa i barki wysunięte do przodu, klatka piersiowa spłaszczona,
zapadnięta, łopatki odstające, kifoza piersiowa nadmiernie uwypuklona. Osłabione są
mięśnie grzbietu, przykurczone mięśni klatki piersiowej, upośledzona jest funkcja
oddechowa klatki piersiowej.
Zadania szczegółowe:
1. Likwidacja dystonii mięśniowej.
2. Nauka przyjmowania pozycji skorygowanej.
3. Utrwalenie nawyku postawy prawidłowej.
4. Odciążenie kręgosłupa od ucisku osiowego.
5. Rozciągnięcie mięśni nadmiernie napiętych i przykurczonych:
• mięśni piersiowych (wielkich i małych),
• mięśni brzucha,
• mięśni zębatych przednich,
6. Wzmacnianie mięśni nadmiernie osłabionych i rozciągniętych:
• mięśni prostowników grzbietu odcinka
• mięśni karku,
• mięśni ściągających łopatki (czworoboczny, równoległoboczny,
najszerszy grzbietu),
• mięśni pośladkowych,
• mięśni kulszowo – goleniowych.
7. Hiperkorekcja nadmiernej kifozy piersiowej.
Zalecenia: ćwiczenia wyrabiające nawyk prawidłowej postawy, ćwiczenia elongacyjne
i antygrawitacyjne, ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia w różnych pozycjach Klappa, siad
klęczny, opady tułowia, leżenia, krążenia ramion w tył.
Przeciwwskazania: nadmiar skłonów w przód ( zastępujemy je opadami tułowia);
podpory przodem o ramionach wyprostowanych – należy zastępować podporami
o ramionach ugiętych w stawach łokciowych i nadgarstkowych, krążenia ramion
w przód; należy unikać zbyt długo trwającej pozycji ze wzniesionymi do poziomu
ramionami w przód, ograniczyć skoczność.
PLECY WKLĘSŁE
Sylwetka z boku: zaznaczone wygięcie lordozy lędźwiowej nad uwypuklającymi się
pośladkami, zaakcentowane przodopochylenie miednicy, brzuch wypięty. Osłabione są
mięśnie brzucha, pośladków oraz zginacze stawu kolanowego. Nadmiernie napięte:
mięśnie grzbietu w odcinku lędźwiowym i zginacze stawu biodrowego.
13
Zadania szczegółowe:
1. Likwidacja dystonii mięśniowej.
2. Nauka przyjmowania pozycji skorygowanej.
3. Utrwalenie nawyku postawy prawidłowej.
4. Odciążenie kręgosłupa od ucisku osiowego
5. Rozciągnięcie mięśni nadmiernie napiętych i przykurczonych:
• mięśni prostownika grzbietu odcinka lędźwiowego,
• mięśni czworobocznych lędźwi,
• mięśnia prostego uda,
• mięśnia biodrowo – lędźwiowego,
• mięśnia czworobocznego grzbietu (część dolna).
6. Wzmacnianie mięśni osłabionych i rozciągniętych:
1. mięśni brzucha (prostego i skośnych),
2. mięśni: półścięgnistego, półbłoniastego, dwugłowego uda,
3. mięśni pośladkowych,
4. mięśni kulszowo – goleniowych,
5. mięśni ściągających łopatki.
7. Hiperkorekcja nadmiernej lordozy lędźwiowej.
Zalecenia: ćwiczenia odruchu prawidłowej postawy, ćwiczenia elongacyjne
i antygrawitacyjne, ćwiczenia klęczne, klęk, pozycja Klappa, pływanie, narciarstwo.
Przeciwwskazania: akrobatyka, gimnastyka artystyczna, mostek, kołyska, skoki.
PLECY WKLĘSŁO – OKRĄGŁE
Są połączeniem wymienionych wyżej wad. Obie krzywizny kręgosłupa, kifoza
piersiowa i lordoza lędźwiowa są nadmiernie uwypuklone. Mięśni prostownika grzbietu
odcinak piersiowego ulegają rozciągnięciu, a w odcinku lędźwiowym skróceniu.
Przykurczone są również mięśni obręczy barkowej i klatki piersiowej, rozciągnięte
mięśnie brzucha i osłabione mięśnie pośladkowe.
Zadania szczegółowe:
1. Nauka przyjmowania pozycji skorygowanej.
2. Utrwalanie nawyku postawy prawidłowej.
3. Likwidacja dystonii mięśniowej.
4. Odciążenie kręgosłupa od ucisku osiowego.
5. Zwiększenie ruchomości w stawach poszczególnych odcinków kręgosłupa.
6. Rozciągnięcie mięśni nadmiernie napiętych i przykurczonych:
• w odcinku szyjnym - mięśnia prostownika grzbietu,
• w odcinku piersiowym – mięśnia piersiowego większego, mniejszego
i zębatego przedniego,
14
•
w odcinku lędźwiowym – mięśnia czworobocznego lędźwi, biodrowo –
lędźwiowego, prostownika grzbietu,
• łydki, smukłego i prostego uda, przywodziciela wielkiego.
7.Wzmocnienie mięśni osłabionych i rozciągniętych:
• w
odcinku
piersiowymmięśni
prostownika
grzbietu,
równoległobocznego, czworobocznego, najszerszego grzbietu,
• w odcinku lędźwiowym- mięśni brzucha ( prosty, skośny zewnętrzny
i wewnętrzny), pośladkowych ( wielki, średni, mały),
• mięśni kulszowo – goleniowych – dwugłowy uda, półbłoniasty,
półścięgnisty
Zalecenia:
1. Korekcja nadmiernie powiększonej kifozy odcinka piersiowego kręgosłupa.
2. Stabilizacja odcinka lędźwiowego przez ugięcie kończyn dolnych w stawach
biodrowych i kolanowych.
3. Korekcja lordozy lędźwiowej.
4.Stabilizacja kończyn górnych celem uniknięcia powiększenia kifozy piersiowej.
Przeciwwskazania: akrobatyka, gimnastyka artystyczna, mostki, skoki, skłony
w przód.
PLECY PŁASKIE
Charakteryzując sylwetkę stwierdza się: zmniejszony kąt przodopochylenia
miednicy, spłaszczenie lordozy lędźwiowej, spłaszczenie kifozy piersiowej.
Spłaszczenie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa jest niekorzystne dla funkcji
amortyzacyjnej kręgosłupa, poszczególne segmenty kręgosłupa ulegają przeciążeniom,
szybszemu zużyciu, prowadząc równocześnie do zmian zwyrodnieniowych. Podaje się
również, że przy słabym gorsecie mięśniowym przy plecach płaskich istnieje tendencja
do występowania bocznych skrzywień kręgosłupa, a pojemność i ruchomość klatki
piersiowej jest pomniejszona.
Zadania szczegółowe:
1.Zwiększenie ruchomości stawów kręgosłupa, szczególnie zgięcia w odcinku Th.
2. Nauka przyjmowania postawy skorygowanej.
3. Wykształcenie fizjologicznej kifozy, lordozy i fizjologicznego przodopochylenia
miednicy.
4. Wzmacnianie mięśni osłabionych i rozciągniętych:
• mięśnia prostownika grzbietu w części C i L.
• mięśnia piersiowego (wielkich i małych).
• mięśnia zębatego przedniego,
• mięśnia czworobocznego lędźwi,
15
• mięśnia biodrowo – lędźwiowego,
• mięśnia prostego uda,
5. Rozciągnięcie mięśni nadmiernie napiętych i przykurczonych:
• mięśnia prostownika grzbietu w odcinku Th,
• mięśni pośladkowych,
• mięśni brzucha,
• mięśnia półścięgnistego, półbłoniastego, dwugłowego uda,
• mięśnia równoległobocznego, czworobocznego grzbietu w części środkowej
i dolnej.
Zalecenia:
W korekcji tej nieprawidłowości kręgosłupa należy dążyć do ukształtowania
prawidłowej lordozy lędźwiowej, wpływającej kompensacyjnie na właściwe ustawienie
pozostałych odcinków kręgosłupa. Stosujemy ćwiczenia ogólnorozwojowe –
kształtujące, ćwiczenia
w płaszczyźnie strzałkowej w pozycjach niskich, średnich
i wysokich, ćwiczenia oddechowe z użyciem przyboru i ze współćwiczącym.
Przeciwwskazania: elongacje, zwisy, wyciągi, ćwiczenia w siadach (szczególnie
niskich).
WADY KLATKI PIERSIOWEJ
Zniekształcenia klatki piersiowej zalicza się do wad wrodzonych.
Klatka piersiowa kurza – polega na wysunięciu ku przodowi obwodowej części
mostka wraz z najbliższą częścią żeber, które są od boku jakby ściśnięte. Łuki żebrowe
często tworzą falistą linię zamiast łukowej. Po nabraniu i zatrzymaniu powietrza
w płucach stopień kurzego zniekształcenia zmniejsza się. Osłabione są mięśnie
oddechowe, pojemność życiowa płuc jest zmniejszona i ograniczona jest ruchomość
klatki piersiowej.
Klatka piersiowa lejkowata ( szewska )– jest wadą znacznie częściej spotykaną niż
klatka piersiowa kurza. Wada jest następstwem wrodzonego zaburzenia rozwoju
przepony lub nieproporcjonalnego rozrostu chrząstek żebrowych w stosunku do jej
elementów.
Charakteryzuje się lejkowatym zapadnięciem dolnej części mostka i przylegających
odcinków żeber. Na skutek osłabienia mięśni grzbietu, wysunięcia barków do przodu,
spłaszczenia klatki piersiowej i wiotczenia mięśni brzucha, przy oddychaniu występują
paradoksalne ruchy klatki piersiowej.
Zadania szczegółowe:
1.Ćwiczenia ogólnorozwojowe.
2.Ćwiczenia oddechowe :
• przy klatce piersiowej lejkowatej akcentuje się fazę wdechu, wspomaganą pracą
ramion; kształtuje się piersiowy tor oddechowy, ćw. usuwające przykurcze;
16
• przy klatce kurzej w korekcji oddechowej dominują ćwiczenia pogłębiające fazę
wydechu oraz kształtuję się przeponowy tor oddechowy.
3. Ćwiczenia wzmacniające mięśnie obręczy barkowej, brzucha.
4. Ćwiczenia specjalne.
5. Utrwalanie prawidłowej postawy ciała.
6. Pływanie.
SKOLIOZA I POSTAWA SKOLIOTYCZNA /asymetria ramion i łopatek/
Skolioza jest bocznym skrzywieniem kręgosłupa, polega na wielopłaszczyznowym
odchyleniu linii kręgosłupa od stanu prawidłowego.
Najczęściej skoliozy dzielimy na:
- czynnościowe, w których nie stwierdza się utrwalonych zmian w budowie kręgosłupa;
- strukturalne, w których stwierdza się utrwalone zmiany w budowie kręgosłupa.
W większości przypadków pochodzenie jest nieznane, tzw. skoliozy idiopatyczne.
Najczęstsze skrzywienie prawostronne piersiowe, zniekształca klatkę piersiową - garb
żebrowy. Skrzywienia o lokalizacji lędźwiowej są mniej szpecące, natomiast powodują
częste bóle tego odcinka kręgosłupa. Skoliozy statyczne wynikają z zaburzeń statyki
ciała
na
skutek
urazu,
anomalii
kończyn
złamań.
Skoliozy mogą być I , II , III i IV stopnia, w zajęciach gimnastyki korekcyjno –
kompensacyjnej powinni uczestniczyć uczniowie ze skoliozami I stopnia (do 30) oraz
gdy nie ma możliwości skierowania na gimnastykę leczniczą – uczniowie ze skoliozami
II stopnia (od 30 – 60).
Zadania szczegółowe:
1. Nauka przyjmowania pozycji skorygowanej.
2. Utrwalenie nawyku prawidłowej postawy.
3. Odciążenie kręgosłupa od ucisku osiowego.
4. Elongacja kręgosłupa /czynna i bierna, w różnych pozycjach niskich
i wysokich/.
5. Ćwiczenia dla przeciwdziałania utraty fleksyjności kręgosłupa /usztywniania się
kręgosłupa w części Th7 – Th12/.
6. Wzmocnienia mięśni osłabionych i rozciągniętych:
• mięśni brzucha,
• mięśni prostownika grzbietu odcinka piersiowego,
• mięśni pośladkowych,
• mięśni ściągających łopatki,
• mięśni karku,
• mięśni obręczy barkowej.
7. Rozciąganie mięśni przykurczonych:
• mięśnia prostego uda i wszystkich zginaczy biodra,
17
•
mięśni i tkanek przykręgosłupowych- po stronie wklęsłej skoliozy piersiowej
i lędźwiowej.
8. Ćwiczenia oddechowe.
9. Zwiększenie aktywności ruchowej.
Zalecenia: zwisy, elongacje, leżenie, wzmacnianie mięśni prostownika grzbietu,
pływanie stylem klasycznym, jazda na nartach, jazda na rowerze, zabawy na
czworakach, umiarkowany bieg, dużo ruchu na świeżym powietrzu.
Przeciwwskazania: skoki, dźwiganie, przewroty, mostki, nadmiar skłonów w przód,
dłuższe wysiłki w pozycji stojącej, długie biegi wytrzymałościowe szczególnie na
twardym podłożu, uprawianie takich sportów jak: koszykówka, lekkoatletyka,
gimnastyka.
Nie leczona skolioza może prowadzić do:
- zniekształcenia klatki piersiowej,
- uciskania narządów wewnętrznych (serce i płuca), prowadząc do
upośledzenia
wydolności
krążenia i oddychania, duszności,
- zmniejszonej sprawności fizycznej,
- kompleksu psychicznego, spowodowanego obecnością garbu żebrowego
KOŚLAWOŚĆ KOLAN I STÓP
Zadania szczegółowe:
1. Odciążanie stawów kolanowych.
2. Zmniejszenie wagi ciała w przypadku otyłości.
3. Nauka poprawnego stania.
4. Wyrobienie odruchu i nawyku prawidłowego ustawiania i obciążania nóg i stóp
w chodzie i w biegu.
5. Ograniczenie do minimum pozycji rozkrocznych (siadu płotkarskiego, siadu
klęcznego ze stopami i podudziami na zewnątrz).
6. Wzmocnienie mięśni osłabionych i rozciągniętych:
• mięśnia półścięgnistego i półbłoniastego,
• mięśnia krawieckiego,
• mięśnia smukłego,
• głowy przyśrodkowej czworogłowego uda,
• mięśnia strzałkowego (zwłaszcza długiego),
• mięśnia piszczelowego tylnego,
• zginaczy palców i palucha
7. Rozciągnięcie mięśni nadmiernie napiętych i przykurczonych:
• Mięśnia czworogłowego uda-głowy bocznej i pasma biodrowopiszczelowego.
18
8. Utrzymanie pełnej sprawności ruchowej stawu kolanowego oraz wszystkich
stawów stopy.
9. Przeciwdziałanie płaskostopiu.
10. Nauka zabaw i gier z elementami ćwiczeń korekcyjnych.
PŁASKOSTOPIE
Stopę płaską nabytą, w przeciwieństwie do wrodzonej – poprzedza stan określany jako
płaskostopie czynnościowe. Jest to proces stopniowego obniżania się podłużnego
sklepienia stopy na skutek jej niewydolności statyczno-dynamicznej.
Zadania szczegółowe:
1. Wyrobienie nawyku prawidłowego stawiania stóp w chodzie i w biegu.
2. Wyrobienie nawyku poprawnego trzymania się w staniu i siedzeniu.
3. Ćwiczenia analityczne – wzmacniające poszczególne grupy mięśniowe: mięśnie
strzałkowe, piszczelowy tylny, długie i krótkie zginacze palców i palucha
/w odciążeniu/.
4. Ćwiczenia syntetyczne- aktywizujące wszystkie mięśnie stopy i podudzia.
5. Ćwiczenia chwytne- aktywizujące zginacze podeszwowe palców stóp.
6. Nauka zabaw i gier z elementami ćwiczeń korekcyjnych.
Zalecenia: codzienne wykonywanie ćwiczeń, kąpiele stóp w różnej temperaturze
i pozycjach (stanie, siedzenie), chodzenie i bieganie po urozmaiconym podłożu.
Przeciwwskazania: długotrwałe stanie, bierne zeskoki i skoki na twardym podłożu,
rozsuwanie na zewnątrz palców w staniu, ćwiczenia w dużym rozkroku.
VIII. PLAN PRACY NAUCZYCIELA
I Semestr
Zajęcia organizacyjne- zapoznanie z celem zajęć, regulaminem i przepisami BHP.
Badanie i ocena postawy ciała uczniów, podział na grupy ćwiczebne
Badania i testy uzupełniające
- test minutowy mięśni brzucha, grzbietu, obręczy barkowej
Ćwiczenia ogólnokształtujące ze szczególnym uwzględnieniem mięsni posturalnych
Ćwiczenia rozluźniające i zwiększające ruchomość kręgosłupa w pozycjach niskich i izolowanych
Ćwiczenia rozluźniające i zwiększające ruchomość stawów barkowych i biodrowych
Nauka i doskonalenie prawidłowych pozycji i kierunku ruchu podczas ćwiczeń
19
Nauka korekcji lokalnych i globalnych
Ćwiczenia elongacyjne i antygrawitacyjne ( przeciwwskazanie przy plecach płaskich )
Nauka prawidłowego oddychania - torem brzusznym i piersiowym
Kontrola przyjmowania prawidłowej postawy ciała przez uczniów, nauka ćwiczeń domowych
Ćwiczenia rozciągające mięśnie przykurczone (w zależności od rodzaju wady postawy)
Nauka ćwiczeń wzmacniających mięśnie (w zależności od rodzaju wady postawy)
Ćwiczenia wzmacniające prostownik grzbietu
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie obręczy barkowej o zwiększonej intensywności
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie grzbietu i obręczy biodrowej o zwiększonej intensywności
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha o zwiększonej intensywności
Ćwiczenia prawidłowego ustawiania kolan i stóp oraz prawidłowego chodu
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie posturalne ze współćwiczącym
Ćwiczenia korekcyjne z podkładem muzycznym
Test sprawdzający efektywność ćwiczeń (mięśnie brzucha, grzbietu, obręczy barkowej)
II Semestr
Kontrola przyjmowania prawidłowej postawy ciała, kształtowanie wytrzymałości posturalnej
Ćwiczenia o zwiększonej intensywności z zastosowaniem obciążeń lub oporu mięśni:
-
klatki piersiowej,
-
grzbietu,
-
brzucha,
-
pośladkowych
-
stóp
Ćwiczenia na obwodzie stacyjnym i indywidualne wzmacniające mięśnie:
-
grzbietu,
-
brzucha prosty i skośne,
-
obręczy barkowej,
-
pośladkowe
-
stóp
20
Ćwiczenia specjalne rozciągające i wzmacniające ( w zależności od rodzaju wady postawy )
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie posturalne wykonywane w parach z korekcją współćwiczącego
Ćwiczenia elongacyjne i antygrawitacyjne ( przeciwwskazanie przy plecach płaskich )
Ćwiczenia prawidłowego ustawiania kolan i stóp oraz prawidłowego chodu
Ćwiczenia z elementami zabaw i gier ruchowych
- zabawy specjalistyczne ukierunkowane na korekcję wady
- ćwiczenia korekcyjne z elementami koszykówki
- ćwiczenia korekcyjne z elementami siatkówki
- ćwiczenia korekcyjne z elementami piłki nożnej/ poz.-podpór tyłem/
Ocena efektywności ćwiczeń
UWAGI O REALIZACJI PROGRAMU:
- dobór ćwiczeń korekcyjnych, ściśle dostosowanych do indywidualnych możliwości
ucznia i określonej wady postawy,
- zastosowanie urozmaiconych i oryginalnych form ćwiczeń środków dydaktycznych,
przyrządów i przyborów,
- wyzwalanie aktywności uczniów w czasie zajęć, eksponowanie ich osiągnięć
i postępów, miła i przyjazna atmosfera podczas ćwiczeń,
- ścisła współpraca nauczyciela z rodzicami, pielęgniarką szkolną oraz
wychowawcami.
IX. STANDARDY UMIEJĘTŚCI Z ZAKRESU ĆWICZEŃ KOREKCYJNO–
KOMPENSACYJNYCH DO OPANOWANIA PRZEZ UCZNIA
OPIS ZAŁOŻONYCH OSIĄGNIĘĆ :
Zakres
Osiągnięcia ucznia
Samodzielnie
WIADOMOŚCI
- zna zasady bezpiecznego zachowania się na zajęciach;
- zna podstawowe zasady z zakresu higieny ciała, zdrowia
(co sprzyja, a co szkodzi zdrowiu) oraz wypoczynku;
- zna związek ruchu ze zdrowiem;
- na miarę możliwości intelektualnych, zna przyczyny i skutki
powstawania wad postawy;
- zna części swojego ciała i potrafi je wskazać, nazwać;
21
Z
pomocą
- zna pozycje wyjściowe stosowane w gimnastyce korekcyjnej;
- zna proste ćwiczenia ogólnorozwojowe;
- zna proste ćwiczenia korekcyjne – rozciągające oraz
wzmacniające poszczególne partie mięśniowe;
- zna znaczenie stosowania ćwiczeń oddechowych;
- zna właściwą terminologię ćwiczeń, gier, zabaw oraz pozycji
wyjściowych, nazw przyrządów i przyborów;
- wie, co to jest samokontrola i samoocena;
- zna zasady gier i zabaw kształtujących jego sylwetkę;
- potrafi zachować bezpieczeństwo podczas ćwiczeń, zabaw
i gier ruchowych;
- bezpiecznie korzystać ze sprzętu i urządzeń sportowych;
- prowadzi zdrowy, higieniczny tryb życia;
- wykonuje czynności samoobsługi (ubieranie - rozbieranie)
UMIEJĘTNOŚCI
- reaguje na proste komendy;
- w miarę indywidualnych możliwości potrafi wykonać
ćwiczenia ogólnorozwojowe;
- w miarę indywidualnych możliwości potrafi wykonywać proste
ćwiczenia korekcyjne;
- potrafi prawidłowo wykonywać wybrane ćwiczenia korekcyjne;
- potrafi skorygować poszczególne odcinki ciała względem
siebie w pozycjach niskich;
-potrafi prawidłowo ułożyć ciało względem punktu odniesienia
w pozycjach średnich;
-potrafi przyjmować prawidłową postawę we wszystkich
pozycjach wyjściowych do ćwiczeń;
- potrafi dokonać korekty postawy przed lustrem;
- prawidłowo oddychać torem piersiowym i brzusznym;
22
- potrafi właściwie wykorzystywać przybory i przyrządy
do określonych ćwiczeń korekcyjnych;
- potrafi współdziałać z rówieśnikami w podczas gier i zabaw;
- potrafi zastosować zdobyte umiejętności w różnych sytuacjach
życiowych;
- potrafi w sposób aktywny spędzać czas wolny;
- chętnie uczestniczy w zajęciach gimnastyki korekcyjnej;
KSZTAŁTOWANIE POSTAW
- przestrzega zasad BHP;
- jest świadomy istnienia u niego określonej wady postawy
i możliwości skorygowania jej;
- stosuje się do poleceń nauczyciela;
- wykazuje troskę o zdrowie i bezpieczeństwo własne
i kolegów;
-doskonali swoją sprawność fizyczną;
- stosuje się do zasady „ fair play” w zabawach i grach
korekcyjnych;
- wykazuje chęć do samokontroli i samooceny
- aktywnie spędza czas wolny
„+”- tak
„-” - nie
X. EWALUACJA
Ewaluacja programu:
1. Pomiary i badania uzupełniające.
Ocena postawy ciała dokonywana będzie raz w roku, na podstawie „KARTY
BADANIA POSTAWY CIAŁA” – Załącznik nr 2, testy mięśniowe przeprowadzane
będą 3 razy- na początku roku szkolnego i pod koniec każdego semestru.
2. Okresowe wyniki badania u lekarza ortopedy.
3. Systematyczny, chętny udział w zajęciach gimnastyki korekcyjnej.
4.Wywiady i rozmowy z rodzicami.
23
XI.
BIBLIOGRAFIA
1. M. Bondarowicz, S. Owczarek , Zabawy i gry ruchowe w gimnastyce korekcyjnej.
WSiP, W-wa 1998
2. W. Dega i wsp., Rehabilitacja Medyczna. PZWL , Warszawa 1994
3. T. Kasperczyk, Wady postawy ciała. Diagnostyka i leczenie. Kasper, Kraków 1994
4. J. Kołodziej, Gimnastyka korekcyjno – kompensacyjna w szkole. Fosze,
Rzeszów 1996
5. M. Kutzner-Kozińska, Korekcja wad postawy, tom I i II. AWF Warszawa1997
6. M. Kutzner-Kozińska- red., Proces korygowania wad postawy.
AWF Warszawa 2001
7. T. Maszczak, Poziom rozwoju somatycznego i motorycznego dzieci upośledzonych
umysłowo, Warszawa 1991
8. J. Nowotny, E. Saulicz, Niektóre zaburzenia statyki ciała i ich korekcja.
AWF Katowice1990
9. A. Owczarek, Atlas ćwiczeń korekcyjnych. WSiP Warszawa 1998
10. S. Owczarek, Zabawy i gry ruchowe w gimnastyce korekcyjnej. WSiP Warszawa
11. J. Pańczyk, Poziom rozwoju cech motorycznych uczniów, Warszawa 1992.
12. Cz. Sieniek, Gimnastyka korekcyjno-kompensacyjna. Poradnik metodyczny
cz. I, II, III. Starachowice 2003
13. E. Zeyland - Malawka: O kryteriach oceny postawy. W: Postawa ciała człowieka
i metody jej oceny. Red Śliżyński J. AWF, Katowice 1992
24
XII. ZAŁĄCZNIKI
Załącznik nr 1 – INDYWIDUALNY PROGRAM TERAPEUTYCZNY
Załącznik nr 2 – KARTA BADANIA POSTAWY CIAŁA
Załącznik nr 3 - OCENA WYSTĘPOWANIA PRZYKURCZY MIĘŚNI
25