Business Support Programme

Transkrypt

Business Support Programme
Phare Business Support Programme – SMECA
Europejskie polityki środowiskowe
1
1. Historia
1.1
1.2
Wpływ polityki europejskiej na ochronę środowiska
Zakres międzynarodowy
2. Istniejące prawodawstwa Wspólnoty
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
2.6
2.7
2.8
Rozporządzenia
Dyrektywy
Zalecenia i opinie
Decyzje
Standardy
Specyfikacje/rozporządzenia techniczne
Inne
Etyka prawodawstwa środowiskowego
3. Perspektywy
3.1
3.2
Reforma traktatów
Nowe przepisy w przygotowaniu
4. Wpływ na małe i średnie przedsiębiorstwa
4.1
4.2
Wejście na rynek
Koszty dodatkowe (adaptacja produktów, dokumentacja produktu, szkolenie)
5. Strategie adaptacji
5.1
Możliwości dla małych i średnich przedsiębiorstw
6. Pytania sprawdzające dla spółek
6.1
6.2
6.3
6.4
Część ogólna
Wkład
Efekt
Bezpieczeństwo
7. Przydatne adresy internetowe nt. „Europy”
8. Bibliografia
2
1. Historia
1.1
Wpływ polityki europejskiej na ochronę środowiska
Ochrona środowiska naturalnego stała się istotnym elementem polityki Wspólnoty dopiero w
roku 1972. Stało się tak po szczycie paryskim przywódców państw i rządów, który odbywał
się w tym samym terminie, co Konferencja Środowiskowa w Sztokholmie. Od tego czasu
Rada opublikowała pięć Programów działania. Chociaż programy te nie stanowią żadnej
ustawowej podstawy dla rozporządzeń Wspólnoty dot. ochrony środowiska, są one pewnego
rodzaju wyrazem intencji polityki, który nadaje impet planowaniu, ustalaniu priorytetów i
budowaniu ducha środowiskowego w wyższym kontekście.
Środowiskowe Plany Działania
Pierwszy Środowiskowy Plan Działania na lata 1973-1976 jest najważniejszym z pierwszych
czterech Programów. Zdefiniował on, po raz pierwszy, podstawowe cele Europejskiej Polityki
Środowiskowej. Zostały one przedstawione w formie jedenastu zasad:
1. Zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska u źródła jego powstawania
2. Uwzględnianie ewentualnego wpływu na środowisko jak najwcześniej w planowaniu
technicznym
3. Zapobieganie eksploatacji zasobów naturalnych, które może zakłócić równowagę
systemów przyrodniczych
4. Poprawa stanu wiedzy naukowej i technologicznej poprzez ukierunkowane badania
5. Zasada „truciciel płaci”, zgodnie z którą truciciel jest odpowiedzialny za naprawę
środowiska lub zapłatę kar za zanieczyszczenie środowiska
6. Działania jednego Państwa nie mogą mieć ujemnych skutków środowiskowych dla
granic innego Państwa
7. Uwzględnianie interesów i problemów Krajów Rozwijających
8. Wyraźne zdefiniowanie długoterminowej Polityki Środowiskowej Wspólnoty
9. Uwzględnianie opinii i problemów publicznych
10. Wyraźny podział obowiązków na odpowiednich szczeblach (lokalnym, regionalnym,
narodowym)
11. Współpraca i harmonizacja programów i polityki pan-europejskiej z programami i
politykami poszczególnych państw członkowskich
Kolejne Programy Działania wykorzystywały ideę Pierwszego Programu, który obowiązuje
nawet dzisiaj. Do 1992 r. wprowadzono mniejsze poprawki i określono nowe cele. W Trzecim
Programie Działania (1982-1986) znajdują się nowe koncepcje dla Integracji Świadomości
Środowiskowej w innych obszarach polityki. W Czwartym Środowiskowym Programie
Działania (1987-1992) omawiane są kwestie związane z zarządzaniem zasobami oraz
biotechnologią. Szczególną uwagę poświęcono rozwojowi gospodarczemu.
Piąty Program Działania (1993-2000) wprowadził, po raz pierwszy, zdecydowanie nowe
koncepcje. Program nawiązywał do Konferencji UNCED w Rio de Janeiro a jego tytuł
„Środowisko i Rozwój” odzwierciedla aktualne kwestie. Jednym z głównych celów jest
poszerzenie i dywersyfikacja instrumentów ustawodawczych – przede wszystkim poprzez
bodźce wolnego rynku, wsparcie finansowe, informację, edukację i szkolenie. Konkretnym
celem jest, poprzez publikację informacji dotyczących ochrony środowiska naturalnego,
wywarcie presji społecznej na trucicieli – w tym na przemysł i handel – aby dobrowolnie
3
starali się poprawić swój wkład w ochronę środowiska. Celem nadrzędnym jest wzięcie przez
wszystkich uczestników gry gospodarczej większej odpowiedzialności za ochronę środowiska.
Ponadto Program omawia szczegółowo rolę Systemów Zarządzania Środowiskiem oraz inne
formy dobrowolnej ochrony środowiska. Instrumenty te mają być wykorzystywane do lepszej
ochrony środowiska przez przemysł poprzez publikację informacji dotyczących środowiska
naturalnego.
W tym samym czasie, w roku 1992, uchwalono tak zwaną Ustawę o Ekoetykiecie lub
Etykiecie Produktu (Decyzja Rady w sprawie systemu obowiązującego w całej Wspólnocie
dotyczącego przyznawania logo środowiskowych). Ustawa umożliwiła przyznawanie etykiety
środowiskowej takim produktom, które przez cały okres swej trwałości mają mniejszy
szkodliwy wpływ na środowisko niż produkty porównywalne. Wyjątkami są produkty
żywnościowe, używki i lekarstwa.
Arkusz ekorównowagi jest zatem miarą, przy pomocy której analizuje się wpływ produktów
na środowisko – od składu surowcowego, sposobu pozyskiwania materiałów do procesów
produkcyjnych, do ponownego użycia/recyklingu lub ostatecznego zbycia. Wdrożenie
rozporządzenia o etykiecie produktu, jak również rozporządzenia o Eko-Audycie, jest
całkowicie dobrowolne.
Tło konstytucyjne prawodawstwa środowiskowego Unii Europejskiej
Całe prawodawstwo Wspólnoty musi mieć bezpośredni punkt odniesienia w
kontraktach/traktatach Wspólnoty. Nawet pierwsze prawodawstwo dotyczące środowiska
naturalnego musiało mieć wyraźne oparcie ustawowe. Dwa ogólne artykuły Traktatów
Rzymskich – Artykuł 100 i Artykuł 235 stanowią podstawę konstytucyjną dla dużej części
europejskiego prawodawstwa dotyczącego środowiska naturalnego.
Traktaty Rzymski i z Maastricht zintegrowały dwa zasadniczo nowe podejścia i
rozporządzenia - Zrównoważony Rozwój i Zależność. Poprawka-Artykuł 2 Traktatu Unii
Europejskiej mówi o „harmonijnym i zrównoważonym rozwoju gospodarczym, dobrze
wyważonym rozwoju oraz poszanowaniu środowiska”.
Zasada Zależności mówi o ciągłym zwiększaniu znaczenia. Uwzględnia ona fakt, iż
prawodawstwo Wspólnoty oraz jej standardy mają dawać państwom członkowskim
wystarczającą swobodę podejmowania racjonalnych decyzji oraz muszą zawierać
poszanowanie wcześniejszego prawodawstwa poszczególnych państw członkowskich.
Oznacza to, że standardy Wspólnoty należy rozumieć jako standardy minimalne. Każde
państwo członkowskie, na szczeblu krajowym, może podwyższyć te standardy – pod
warunkiem, że nie będą one naruszały zasady i prawa do swobodnego handlu.
1.2
Zakres międzynarodowy
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu, EFTA, zostało założone w roku 1960 i wkrótce
zostało rozwinięte poprzez ukierunkowaną współpracę w tak zwaną „poczekalnię” do
Wspólnoty. Bardzo duża liczba byłych państw członków EFTA została członkami Unii
Europejskiej. Dzisiaj tylko Islandia, Lichtenstein, Norwegia i Szwajcaria nadal należą do EFTA.
Dwie wspólne deklaracje ochrony środowiska (z Luksemburga i Nordwijk) zostały także
odzwierciedlone we wspólnej polityce Unii Europejskiej i EFTA na szczycie w Rio de Janeiro.
4
Jednym z pierwszych rezultatów świadomego spojrzenia na specjalne wyzwania występujące
w Europie Środkowej i Wschodniej była Deklaracja Dublińska z 1990 r., tzw. Imperatyw
Ekologiczny. W deklaracji położono nacisk nie tylko na naprawę i odwrócenie szkód
środowiskowych już wyrządzonych, ale także na popieraniu i ułatwianiu przyszłego
zrównoważonego rozwoju gospodarczego.
Współpracę z krajami rozwijającymi w Afryce, basenie Morza Karaibskiego oraz z państwami
rejonu Pacyfiku nawiązano podczas Konferencji w Lomé. Dwa pierwsze szczyty w Lomé
(1975 i 1979) nie omawiały kwestii środowiskowych. Zdecydowana zmiana postaw nastąpiła
dopiero po uświadomieniu sobie niebezpieczeństwa głodu i pustynnienia. Trzeci i czwarty
szczyt w Lomé (1984 i 1989) wydały zdecydowane oświadczenia w sprawie ochrony
środowiska naturalnego i zachowania zasobów naturalnych.
2. Istniejące prawodawstwa Wspólnoty
Prawodawstwo Wspólnoty Europejskiej, po raz pierwszy wprowadzone w życie poprzez
Traktat z Maastricht 1 listopada 1993 r., a następnie Traktat Amsterdamski 1 maja 1999 r.,
na pierwszy rzut oka wydaje się nieco skomplikowane.
Składa się ono z pierwotnego prawodawstwa Wspólnoty i wtórnego prawodawstwa
Wspólnoty. Prawa krajowe są podporządkowane prawodawstwu pierwotnemu i wtórnemu
Wspólnoty. Wtórne prawodawstwo przekłada prawodawstwo pierwotne na konkretne pojęcia
i określa ramy dla wdrożenia i integracji. Dzisiaj wtórne prawodawstwa Wspólnoty składa się
z czterech rodzajów instrumentów prawnych (Artykuł 189 Traktatu o Unii Europejskiej;
obecnie Artykuł 24): rozporządzeń, dyrektyw, zaleceń i decyzji.
Do dzisiaj uchwalono około 300 prawnych instrumentów w dziedzinach ochrony środowiska i
bezpieczeństwa przemysłowego (nie obejmujących konserwatorskiej ochrony przyrody).
Europejska Polityka Środowiskowa ustalana jest przede wszystkim przy pomocy dyrektyw
(około 50% instrumentów prawnych ma formę dyrektyw, około 30% to rozporządzenia,
następnie są decyzje, zalecenia, konwencji i uchwały).
2.1
Rozporządzenia
Rozporządzenie ma, zgodnie z Artykułem 249 Traktatu Unii Europejskiej, z poprawkami,
„...zastosowanie ogólne. Jest wiążące we WSZYSTKICH obszarach i jest bezpośrednio ważne
w każdym państwie członkowskim”.
Zgodnie z powyższym, rozporządzenie jest prawem w każdym państwie członkowskim i jest
nie tylko wiążące dla państw członkowskich, ale dla wszystkich obywateli każdego państwa.
Rozporządzenie jest zatem istotnym elementem narodowego systemu prawnego. Państwa
członkowskie Unii Europejskiej wprowadzają te rozporządzenia poprzez swoje instytucje
administracyjne, w taki sam sposób, jak inne prawa krajowe, jeśli sama Unia Europejska
(poprzez Komisję UE) nie ma prawa do wprowadzania (praw) w życie (wyjątek). Unia
Europejska może tylko uchwalać rozporządzenia, które są zgodne z pierwotnym prawem
Wspólnoty, tzn. pierwotne prawo Wspólnoty (np. Traktat o Unii Europejskiej) musi zawierać
postanowienia o prawie do uchwalania takich rozporządzeń.
2.1.1
Wpływ rozporządzeń na małe i średnie przedsiębiorstwa
Rozporządzenie Unii Europejskiej o Systemie Audytu Zarządzania Środowiskiem (EEC) Nr
1836/93 Rady z 29 czerwca 1993 r., w przyszłości EMAS II (System Oceny Zarządzania
5
Środowiskiem) (ma wejść w życie z końcem marca 2001 r.) powinno ilustrować wpływ
Polityki Unii Europejskiej na małe i średnie przedsiębiorstwa.
Celem rozporządzenia, przyjmowanego na zasadzie dobrowolności i w całej Unii Europejskiej,
jest integracja systemu oceny i stałego doskonalenia ochrony środowiska na szczeblu
przemysłowym i komercyjnym. Cechą specjalną rozporządzenia jest upowszechnienie
informacji na temat znaczenia przedsiębiorstwa dla środowiska oraz przyszłego potencjału
dla optymalizacji działań na rzecz ochrony środowiska. Chociaż rozporządzenie zakłada
dobrowolność jego stosowania, obserwuje się wyraźny trend wzmacniania przez
przedsiębiorstwa (tzn. małe i średnie przedsiębiorstwa) wdrożonych w nich systemów
zarządzania środowiskiem. Duże przedsiębiorstwa i pracodawcy rządowi coraz częściej
domagają się od swoich dostawców udowodnienia, że „Zarządzanie środowiskiem” jest
dobrze zakotwiczone w ich systemach zarządzania środowiskiem. W przyszłości trend ten
będzie wywierał presję nawet na małe i średnie przedsiębiorstwa, aby „na zasadzie
dobrowolności” poddawać tę kwestię konfrontacji, aby można było utrzymać na rynkach
pozycję dostawców konkurencyjnych. W tym celu konieczne jest zebranie danych
dotyczących relacji przedsiębiorstwa i środowiska i przygotowanie oraz ocena Arkusza
Ekorównowagi, a co za tym idzie – należy opracować i wdrożyć wiążący katalog działań
naprawczych. Zaangażowanie pracowników przedsiębiorstwa oraz udostępnienie opinii
publicznej informacji są warunkami wstępnymi wypełnienia tego rozporządzenia. Szczegóły
zostały precyzyjnie omówione w rozporządzeniu; na razie zostały one wdrożone w
odniesieniu do międzynarodowego standardu DIN ISO 14001 dotyczącego systemów
zarządzania środowiskiem. Pytania sprawdzające dla przedsiębiorstw, dołączone w punkcie 6,
powinny służyć małym i średnim przedsiębiorstwom jako punkt wejścia (Wskazówki dot.
działania) w kwestie ochrony środowiska oraz istotnych aspektów bezpieczeństwa
przemysłowego.
2.2
Dyrektywy
Zgodnie z Artykułem 249 Traktatu o Unii Europejskiej, dyrektywa
„...jest wiążąca dla każdego państwa członkowskiego, do którego jest skierowana, i dotyczy
celu, jaki ma być osiągnięty, ale pozostawia formę i sposoby jej wdrożenia i wprowadzenia w
życie instytucjom wewnętrznym państwa członkowskiego”.
Oznacza to, że dyrektywa jest wiążąca tylko dla państwa członkowskiego a nie dla
poszczególnych obywateli tego państwa. Istotą dyrektywy jest to, że państwo członkowskie
jest zobowiązane do zintegrowania dyrektywy z prawem krajowym. Z reguły dyrektywa
określa czas, w jakim dyrektywa ma być zintegrowana z narodowym systemem prawnym. Z
kolei wydanie dyrektywy musi być poparte przez władze konstytucyjne określone w
pierwotnym prawie Wspólnoty.
Dyrektywa jest wdrażana i wprowadzana w życie poprzez instrumenty prawne, które są
konstytucyjnie zakotwiczone w państwach członkowskich: w Niemczech, na przykład, są to
akty ustawodawcze i rozporządzenia (zarządzenia). Dyrektywa staje się wiążąca dla
poszczególnych obywateli tylko dzięki temu, że zostaje przeniesiona do systemu prawnego
państwa członkowskiego. Włączenie dyrektywy nie powoduje utraty jej mocy prawnej;
dyrektywa zachowuje skuteczność (wtórność) w formie prawa Wspólnoty i staje się
miernikiem oceny, czy integracja dyrektywy z prawem krajowym została dokonana
całkowicie i właściwie.
Należy zauważyć, że w wypadku odmowy przeniesienia dyrektywy zgłoszonej przez jedno
państwo członkowskie, sama dyrektywa, po spełnieniu pewnych warunków wstępnych,
6
ustalonych przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości, może mieć bezpośredni skutek
prawny nawet jeśli nie została zintegrowana z systemem prawnym państwa członkowskiego.
Dyrektywa „sama wchodzi w życie”. W takim wypadku dyrektywa jest normą postępowania
dla wszystkich osób – a nie tylko administracji (rządów) i sądów. Takie „samo wprowadzanie
w życie” dyrektywy europejskiej ma miejsce, gdy dyrektywa ma pewną wyraźnie określoną
treść. Jest tak w wypadku większości dyrektyw. W razie niewdrożenia dyrektywy każda
osoba może powołać się na dyrektywę; w postępowaniu sądowym takie powołanie będzie
miało skutek prawny. Nie jest to jedyny powód, dla którego osoby działające w gospodarce,
społeczeństwie, administracji i sądach powinny doskonale znać treść dyrektyw. Znajomość
dyrektyw, jak już wspomniano, ma także istotne znaczenie dla kwestii czy wdrożenie
dyrektywy w krajowy system prawodawstwa zostało przeprowadzone całkowicie i poprawnie.
Integracja i wdrożenie dyrektywy następuje zgodnie z i z mocy prawa konstytucyjnego
danego państwa członkowskiego.
Kształt Europejskiej Polityce Środowiskowej nadają głównie dyrektywy. (1)
2.2.1 Wpływ dyrektyw na małe i średnie przedsiębiorstwa
Dyrektywy zawierają przede wszystkim bardzo konkretne dane, ilości i nośniki
zanieczyszczeń, do przestrzegania których zobowiązane są przedsiębiorstwa w celu
zaprzestania dalszemu zanieczyszczaniu środowiska, ochrony systemów wodnych,
zapewnienia jakości wody pitnej oraz zapobieżeniu niszczenia warstwy ozonowej itp.
Dyrektywa 2000/53/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z 18 września 2000 r. powinna
stanowić przykład wpływu dyrektyw na małe i średnie przedsiębiorstwa. Dyrektywa dotyczy
likwidacji zużytych pojazdów mechanicznych.
Artykuł 1
Cele
W dyrektywie określone są sposoby zapobiegania powstawaniu odpadów zużytych pojazdów
mechanicznych a także ponownemu wykorzystywaniu, recyklingowi oraz innym formom
odzyskiwania zużytych pojazdów i ich komponentów. Celem jest zmniejszenie odpadów jak
również poprawa wyników ochrony środowiska wszystkich uczestników życia gospodarczego i
społecznego w okresie eksploatacji pojazdów, a szczególnie tych uczestników, którzy są
bezpośrednio zaangażowani w usuwaniu pojazdów po upływie okresu ich przydatności
eksploatacyjnej.
Dyrektywa jest skierowana do instytucji rządowych państw członkowskich, jak również do
przemysłu i małych i średnich przedsiębiorstw.
Państwa członkowskie muszą wprowadzić niezbędne środki, aby zużyte pojazdy kierowane
były do autoryzowanych zakładów odzysku oraz aby powstawały „zakłady zwrotu/odbioru”
zużytych pojazdów i aby zakłady takie były łatwo dostępne.
Producenci pojazdów powinni tak projektować i budować swoje pojazdy, aby bez problemu
można było osiągnąć ilościowe cele dotyczące ponownego wykorzystania, recyklingu i
odzysku.
Zgodę na działalność zakładów „zwrotu/odbioru” oraz ponownego wykorzystania można
wydać dopiero po uchwaleniu odpowiednich przepisów lub, zamiast przepisów,
zarejestrowaniu danego zakładu lub gdy spełnione zostaną precyzyjnie określone warunki.
Na przykład, jeśli warsztaty samochodowe chcą również działać jako „punkty
7
zwrotu/odbioru”, muszą one spełnić określone kryteria. Minimalne techniczne wymogi
określające działalność takich zakładów podano w Aneksie I do Dyrektywy. Regulują one
między innymi kwestie dotyczące:
1.
2.
3.
4.
5.
miejsc składowania (w tym składowania przejściowego) zużytych pojazdów przed
przerobem,
miejsc zakładów przerobu,
przerobu w celu usunięcia materiałów niebezpiecznych wyjętych ze zużytych
pojazdów
przerobu w celu poprawy procesów i wydajności recyklingu,
zalecenia, aby w czasie składowania zapobiegać uszkodzeniom pojazdów
zawierających płyny jak również komponenty nadające się do ponownego
wykorzystania oraz zawierających komponenty, które mogą być wykorzystane
jako części zamienne.
W Aneksie II określono te materiały i komponenty wyjmowane ze zużytych pojazdów, które
powinny być zidentyfikowane i odpowiednio oznakowane.
Oznacza to, że oprócz spełnienia minimalnych wymogów technicznych (z reguły ich
spełnienie oznacza poniesienie nakładów inwestycyjnych) właściciel takich zakładów musi
prowadzić szczegółową dokumentację.
Oceny Ryzyka i Bezpieczeństwa (Oceny R i B/System Kodowania Materiałów)
Między innymi dyrektywa oraz jej poprawka (98/98 EC) zawiera listę istniejących Ocen R i B
do klasyfikacji i identyfikacji materiałów niebezpiecznych. Profile te opisują ryzyka oraz
zawierają zalecenia dotyczące bezpieczeństwa materiałów, preparatów i posługiwania się
nimi. Wszystkie przedsiębiorstwa mają obowiązek znania i przestrzegania tych profili.
Informacje zawarte w Ocenach R i B powinny być włączone do instrukcji użytkowania a
każdy pracownik stykający się z takimi substancjami musi być poinformowany o poprawnym
sposobie posługiwania się nimi.
2.3
Zalecenia i opinie
Zgodnie z postanowieniami Traktatu, zalecenia i opinie nie są wiążącymi dokumentami
prawnymi. Raczej, jak wskazuje na to ich nazwa, mają charakter doradczy. W polityce
europejskiej często mają one specjalne znaczenie polityczne (1).
Przykład: Zalecenia są rzadko używane jako instrument prawodawstwa środowiskowego.
Np.: zalecenie Komisji w sprawie umów dotyczących środowiska naturalnego zmierzające do
integracji i wprowadzenia w życie dyrektyw Wspólnoty (96/733/EC) – 96 X 733 -, skierowane
jest głównie do samych państw członkowskich. To samo dotyczy zalecenia Komisji
dotyczącego wyników oceny ryzyka oraz strategii ograniczania ryzyka dla różnych substancji
chemicznych (1999/721/EC) – 99 X 721.
2.3.1
Wpływ na małe i średnie przedsiębiorstwa
Zalecenia i opinie nie mają bezpośredniego wpływu na przedsiębiorstwa oraz ich procesy
produkcyjne.
8
2.4
Decyzje
Decyzja, zgodnie z Artykułem 249 Traktatu, z poprawkami:
„...jest wiążąca w całości dla tych, do których jest skierowana”.
Decyzję często opisuje się jako instrument administracyjny Unii Europejskiej. Jednak jest to
prawda tylko w odniesieniu do decyzji dotyczących indywidualnych przypadków, decyzji,
które są podejmowane w odniesieniu do osób na mocy uprawnień zagwarantowanych w
prawie Wspólnoty (np. zgoda na pewne działania przedsiębiorstwa). Decyzje mogą być także
skierowane do państw członkowskich, z różnym skutkiem prawnym (np. zatwierdzenie
krajowych programów lub działań). Decyzje mogą mieć także ogólne konsekwencje prawne
(np. decyzje dotyczące wprowadzenia w życie).
Bardzo często decyzje stanowią uzupełnienie dyrektyw – zawierając konkretne postanowienia
uszczegółowiają i aktualizują dyrektywy (np. decyzje Komisji dotyczące przepisu o systemie
identyfikacji i znakowania odpadów opakowaniowych (97/129/EC) – 97 D 129 -).
2.4.1 Wpływ na małe i średnie przedsiębiorstwa
Bardzo często decyzje przekładają cele środowiskowe Unii Europejskiej na konkretne
warunki.
Istotne decyzje, które mogą aktualnie mieć wpływ na małe i średnie przedsiębiorstwa,
obejmują, między innymi:
•
•
•
Decyzję Rady dotyczącą nowego programu badań, rozwoju technologicznego i pokazów
w dziedzinie energii, środowiska i zrównoważonego rozwoju (1998 – 2002)
81999/170/EC – 99 D 170-;
Decyzja Nr 646/200/EC Parlamentu Europejskiego oraz Rady dotycząca wieloletniego
programu promowania odnawialnych źródeł energii we Wspólnocie (ALTENER) od 1998
do 2002 – 00 D 646-;
oraz Decyzja Nr 647/200/EC Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wieloletniego
programu promowania oszczędności energii (SAVE) od 1998 do 2002 – 00 D 647.
Przedsiębiorstwa mogą uczestniczyć w programach bezpośrednio, wraz z partnerem. Jako
instrument prawny, decyzja może mieć bardzo praktyczny wpływ na przedsiębiorstwa.
2.5
Standardy
Standardy (normy), które obowiązują w całej Europie, mają w swojej nazwie litery EN. Na
początku nazwy znajduje się oznaczenie danego kraju, np. dla Niemiec jest to DIN
(Niemiecki Instytut Normalizacji), dla Wielkiej Brytanii – BS (Norma brytyjska), w Austrii ON
(Austriacki Instytut Normalizacji), SNV oznacza Szwajcarskie Stowarzyszenie Normalizacji itd.
Jeśli w nazwie znajdują się także litery ISO, norma jest ważna na całym świecie.
Na przykład, DIN ISO EN 14001 (System Zarządzania Środowiskiem, ze wskazówkami na
temat użycia specyfikacji) jest międzynarodową normą europejską przetłumaczoną na język
niemiecki.
9
W Europie istnieją trzy organizacje normalizacyjne: CEN (Europejski Komitet
Normalizacyjny), CENELEC (Europejski Komitet Normalizacji Elektrotechnicznej) oraz ETSI
(Europejski Instytut Standardów Telekomunikacyjnych), które wspólnie pracują na rzecz
harmonizacji norm europejskich w ESO (Europejska Organizacja Normalizacyjna). W tej
ostatniej organizacji nie przygotowuje się nowych norm a jedynie koordynuje i harmonizuje
normy poszczególnych krajów członkowskich.
Unia Europejska przygotowała stronę internetową, gdzie można znaleźć wyjaśnienie
złożonych kwestii dotyczących harmonizacji norm europejskich dla produktów
przemysłowych (uwzględniono tutaj także normy środowiskowe). Strona ta, „Normalizacja
według nowego podejścia na wewnętrznym rynku europejskim” znajduje się pod adresem
www.NewApproach.org. Ma ona umożliwić małym i średnim przedsiębiorstwom dostęp do
informacji na temat norm oraz dać im wskazówki dotyczące przebiegu procedur
akredytacyjnych dla norm.
Aktualnie jest około 100 norm dotyczących ochrony środowiska z oznaczeniem EN, tzn.
obowiązujących w całej Europie. W ostatnich kilku latach uwagę koncentrowano głównie na
kwestiach środowiskowych takich jak minimalizacja odpadów opakowaniowych. Oprócz wielu
innych kwestii opracowano również koncepcję Arkusza Ekorównowagi (odpowiedzialność
środowiskowa), który ma być narzędziem ochrony środowiskowej jak również służyć
optymalizacji produktów. Normy określające Arkusze Ekorównowagi, szczególnie serii DIN EN
ISO 14040 i n., stanowią istotny wkład w wyjaśnienie pojawiających się kwestii. Praktyczne
znaczenie narzędzia jest takie, że z chwilą opublikowania Arkusza Ekorównowagi dla swoich
produktów, przedsiębiorstwa muszą stosować znormalizowaną, porównywalną procedurę,
która zawiera normę będącą wiążącą wytyczną.
2.6
Specyfikacje/rozporządzenia techniczne
Rozporządzenia techniczne, np. w Niemczech Wytyczne VDI (Stowarzyszenie Inżynierów
Niemieckich) wyjaśniają i uzupełniają rozporządzenia europejskie i krajowe lub służą jako
krajowe stanowisko w procesie ich przygotowywania.
Rozporządzenia techniczne oraz Wytyczne VDI są dokumentami roboczymi służącymi
inżynierom w ich codziennej pracy. Zawierając kryteria oceny stanowią dobrze
udokumentowaną pomoc w procesach decyzyjnych oraz są traktowane jako uznany Kanon
Technologii.
2.7
Inne
Specjalnym rodzajem instrumentu prawnego są Konwencje i Umowy, jakie Unia Europejska
zawiera z krajami trzecimi, mające skutek międzynarodowy. Istnieje wiele Konwencji i Umów
w dziedzinie Międzynarodowej Ochrony Środowiska (np. konwencje i umowy dotyczące
świata dzikiej przyrody i gatunków zwierząt oraz ochrony środowiska morskiego itp.).
Unia Europejska opracowała specjalną kulturę prawną, zgodnie z którą instrumenty prawne
są wprowadzane w życie. Widoczne jest to w tym, że każdy instrument prawny jest nie tylko
uzasadniony pierwotnym prawem Wspólnoty, ale zawiera on ogólne rozważania, które
uzasadniają wprowadzenie takiego instrumentu prawnego oraz jego cel. Często dodaje się
10
uzasadnienie w formie komentarza i objaśnień. Takie rozważania stanowią istotną pomoc w
interpretacji instrumentu prawnego; w tej ostatniej sytuacji rozważania są wydrukowane i
dołączane do instrumentu prawnego.
Pierwotne prawo Wspólnoty określa, które ciało europejskie może uchwalać różne
instrumenty prawne. Wyżej wymienione instrumenty mogą być uchwalone przez:
-
Radę Unii Europejskiej (dawniej Radę Wspólnoty Europejskiej) lub
Komisję Unii Europejskiej (Komisję Europejską)
we współpracy z Parlamentem Europejskim i innymi instytucjami i organizacjami.
Na straży prawa europejskiego stoi Europejski Trybunał Sprawiedliwości / Sąd Pierwszej
Instancji (1).
Konwencje i umowy nie mają bezpośredniego wpływu na małe i średnie przedsiębiorstwa.
Jednakże poszczególne państwa członkowskie uchwalają rozporządzenia w celu wypełnienia
konwencji i umów zawartych przez Unię Europejską. Zatem ogólne obowiązki związane z, na
przykład, ochroną świata dzikiej przyrody mają wpływ na przyszłe komercyjne wykorzystanie
ziemi w niektórych regionach.
2.8
Etyka prawodawstwa środowiskowego
W europejskim prawodawstwie środowiskowym dominującą rolę odgrywa zasada nadzoru
(zarządzania), dobrej polityki środowiskowej, zasada zintegrowanej ochrony środowiska,
odpowiedzialności państwa, zasada współpracy na wszystkich szczeblach, jak najszersze
zaangażowanie społeczeństwa, jak również zasada „truciciel płaci”.
Aktualną cechą charakterystyczną międzynarodowego prawa środowiskowego jest tendencja
idąca w kierunku wszechstronnych i powszechnie stosowanych umów i rozporządzeń. W
efekcie następuje coraz większe zdystansowanie się filozofii prawnej od ścisłej koncepcji
antropocentrycznej (umieszczenie aktualnych potrzeb ludzi na pierwszym miejscu) oraz
zwrócenie się ku międzypokoleniowemu duchowi opiekuńczemu (filozofia rozszerzona
uwzględniająca problemy przyszłych pokoleń, zasada zarządzania nadzorem), często w
powiązaniu z celem ochrony różnorodności biologicznej (prawa własne przyrody).
2.8.1
Wpływ na małe i średnie przedsiębiorstwa
Nowa filozofia europejskiego prawodawstwa środowiskowego wymaga niezależnej
odpowiedzialności ze strony przedsiębiorstw. Zasada nadzoru wymusza oszczędne
gospodarowanie zasobami naturalnymi oraz zrównoważone działanie gospodarcze. Będzie to
możliwe tylko wówczas, gdy znane będą liczby, dane i fakty dotyczące strumieni materiałów i
energii w przedsiębiorstwie, gdy będą one zrównoważone i ocenione. Zatem możliwe będzie
zdefiniowanie i wdrożenie środków służących poprawie wyżej wymienionego
„zrównoważonego działania gospodarczego”.
Pytania sprawdzające dla przedsiębiorstw w punkcie 6 stanowią wstęp do
Arkusza Równowagi Wejścia/Wyjścia dla Strumieni Materiałów i Energii.
11
3. Perspektywy
W Piątym Środowiskowym Programie Działań położono podwaliny pod dobrowolną strategię
europejską zmierzającą do „zrównoważonego rozwoju bezpiecznego dla środowiska”. Był to
początek integracji polityki środowiskowej we wszystkich obszarach polityki Wspólnoty, która
stała się obowiązkowa dla wszystkich instytucji Wspólnoty. Jest to oczywiście proces
długotrwały. Na początku Komisja zaproponowała podejście etapowe, w którym za
najważniejsze uznano programy Agenda 2000 oraz Protokół z Kioto.
Spektrum instrumentów polityki środowiskowej zostało rozszerzone w związku z dalszym
rozwojem polityki środowiskowej. Oprócz uchwalania prawodawstwa ramowego, które
zapewnia wysoki stopień ochrony środowiska i jednocześnie gwarantuje wykonalny
pojedynczy rynek Wspólnota stworzyła instrument finansowy (program LIFE) oraz
instrumenty techniczne, eko-etykiety, Wspólnotowy system zarządzania i audytu oraz system
oceny wpływu przedsięwzięć publicznych i prywatnych na środowisko.
Na przestrzeni lat wzrosło znaczenie Europejskiej Agencji ds. Środowiska. Początkowo
Agencję powołano w celu zbierania i rozpowszechniania porównywalnych danych na temat
środowiska. Chociaż Agencja pełni jedynie rolę doradczą, jej działania odgrywają coraz
większą rolę w przyjmowaniu nowych środków lub ocenie skuteczności aktualnego
prawodawstwa. Szósty Środowiskowy Plan Działań, wprowadzony w styczniu 2001, jak
również Zieloną Księgę na temat zintegrowanej polityki wobec produktów wyjaśniono w
rozdziale 3.2.
3.1
Reforma traktatów
Aktualnie kładzie się nacisk na rozszerzenie spektrum instrumentów środowiskowych, w
szczególności wprowadzenie systemu podatków środowiskowych (zasada „truciciel płaci”),
odpowiedzialności środowiskowej oraz dobrowolnych umów. Jednakże postępu nie można
zrobić bez faktycznego wdrożenia prawodawstwa środowiskowego. Skuteczne wdrożenie
wymaga wprowadzenia bodźców dla uczestników życia gospodarczego (przedsiębiorstw i
konsumentów).
Zarządzanie odpadami
Wspólnotowa polityka zarządzania odpadami zawiera trzy uzupełniające się strategie:
•
•
•
Unikanie odpadów poprzez poprawę konstrukcji produktów
Rozwijanie i promocję recyklingu oraz ponownego użytkowania odpadów
Zmniejszanie zanieczyszczeń powstających w wyniku spalania odpadów
Podejście Wspólnoty polega na przekazaniu większej odpowiedzialności producentowi. Na
przykład, projekt dyrektywy z 1997 r. dotyczący zużytych pojazdów stanowi o wprowadzeniu
systemu odbioru takich pojazdów, prowadzonego przez producenta (2).
Wspólnota jest sygnatariuszem Konwencji o Kontroli Transgranicznego Przepływu Odpadów
Niebezpiecznych i ich Usuwaniu (Konwencja Bazylejska), która została podpisana przez
ponad 100 krajów. Wspólnota już ratyfikowała poprawkę do tej konwencji, która zabrania
eksportu niebezpiecznych odpadów z krajów OECD, Wspólnoty i Lichtensteinu do krajów nie
będących członkami OECD, bez względu na to, czy takie odpady przeznaczone są do
ponownego wykorzystania, recyklingu czy mają być ostatecznie usunięte (2).
12
Hałas
Od dłuższego czasu strategia Wspólnoty polega na przyjmowaniu maksymalnego
dopuszczalnego poziomu hałasu emitowanego przez pewne typy maszyn, na przykład
kosiarki do trawy. W Zielonej Księdze z 1996 r. Wspólnota zaproponowała rozszerzenie tej
strategii poprzez zmniejszenie emisji hałasu u źródła, poprawę wymiany informacji oraz
zwiększenia siły i harmonizację programów Wspólnoty, których głównym celem jest
ograniczenie hałasu.
Zanieczyszczenie wody
Państwa członkowskie przyjęły szereg dyrektyw wprowadzających standardy jakości wody
(wody pitnej, wody do celów kąpielowych) oraz określających monitorowanie emisji
zanieczyszczeń.
Wspólnota jest stroną różnorodnych konwencji międzynarodowych, których celem jest
ochrona środowiska morskiego, cieków wodnych i międzynarodowych jezior. Cele aktualnych
propozycji dla dyrektyw są następujące: stała poprawa ekologicznej jakości wody
powierzchniowej, wprowadzenie środków ochrony wody słodkiej i wody powierzchniowej,
dopływów, wód przybrzeżnych oraz wody gruntowej we Wspólnocie.
Zanieczyszczenie powietrza
Poprawa jakości powietrza jest światowym priorytetem. Potrzebne są skoordynowane
krajowe i międzynarodowe wysiłki w celu osiągnięcia znacznej redukcji emisji gazów
odpowiedzialnych za globalne ocieplenie oraz ogólnie za zanieczyszczenie powietrza.
W Konwencji Ramowej Narodów Zjednoczonych z 1992 r. i Protokole z Kioto z 1997 r.
przyjęto środki zmierzające do ograniczenia zanieczyszczenia powietrza. Strony zobowiązały
się do zmniejszenia swoich emisji gazów cieplarniach o co najmniej 5% z poziomu z 1990 r.
w okresie do 2008-2012 r. Aby cel ten osiągnąć przyjęto strategię Wspólnoty polegającą na
wprowadzaniu środków umożliwiających redukcję emisji we wszystkich sektorach
gospodarczych, które produkują zanieczyszczenia gazowe; głównie w transporcie,
energetyce, przemyśle i rolnictwie.
W Kioto Strony uzgodniły zorganizowanie konferencji, która odbyła się w listopadzie 1998 r.
w Buenos Aires, na której omówiono szczegóły wdrożenia rezultatów protokołu z Kioto. Na
konferencji tej opracowano plan działania a Wspólnota ponownie wykazała swoje
zdecydowanie we wdrażaniu światowej polityki dotyczącej klimatu.
Wspólnota jest także sygnatariuszem Konwencji Genewskiej o Transgranicznym
Zanieczyszczaniu Powietrza Dalekiego Zasięgu (Decyzja Rady 81/462/EEC – OJ L 171,
27.6.1981), jak również kilku jej protokołów.
W tej dziedzinie prawodawstwa Wspólnoty celem nadrzędnym jest redukcja emisji
powstających w przemyśle oraz generowanych przez pojazdy. Jeśli chodzi o transport,
strategia polega na:
•
•
ograniczeniu emisji substancji zanieczyszczających (katalizatory, kontrole zdatności do
ruchu),
ograniczenie zużycia paliwa przez pojazdy prywatne (we współpracy z producentami
samochodów)
13
•
promocja pojazdów „czystych” (bodźce podatkowe).
Konserwatorska ochrona przyrody
W Europie jest około 1.000 gatunków roślin oraz ponad 150 gatunków roślin, których dalsze
istnienie jest poważnie zagrożone lub które są na krawędzi wyginięcia. Aby zapobiec tej
okropnej sytuacji, Wspólnota wprowadziła prawodawstwo określające środki ochrony dzikiej
przyrody oraz gatunków roślin.
Wspólnota jest stroną licznych konwencji, wśród nich Konwencji z Berna (Zachowanie
Europejskiej Przyrody Dzikiej oraz Naturalnych Siedlisk) oraz Konwencji z Bonn (Konwencja
w Sprawie Gatunków Wędrownych).
Zagrożenia naturalne i technologiczne
W dzisiejszych czasach społeczeństwa w coraz większym stopniu narażone są na różnego
rodzaju zagrożenia – naturalne, technologiczne lub środowiskowe. Aby zapobiec takim
zagrożeniom oraz aby umożliwić przygotowanie do właściwego postępowania w sytuacjach
kryzysowych Wspólnota opracowała plan działania w zakresie ochrony cywilnej oraz
dyrektywę dotyczącą zapobieganiu większych wypadków przemysłowych.
W odniesieniu do bezpieczeństwa jądrowego Wspólnota wprowadziła serię środków i innych
instrumentów, np. dyrektywę w sprawie ochrony przed promieniowaniem oraz plan działania
dotyczący zarządzania odpadami radioaktywnymi. Ponadto wprowadzono współpracę
techniczną w celu zapewnienia bezpieczeństwa zakładów atomowych.
Rozszerzenie
Aktualnie środowisko w krajach Europy Środkowej i Wschodniej jest w bardzo opłakanym
stanie. Rozszerzenie Unii Europejskiej o te kraje stanowi znacznie większe wyzwanie
środowiskowe niż w wypadku poprzednich rozszerzeń.
Kraje kandydujące muszą przenieść całe prawodawstwo środowiskowe Wspólnoty do swego
prawodawstwa krajowego. Można to jedynie zrobić w dłuższym czasie.
Same kraje kandydujące będą musiały znaleźć odpowiednie sposoby na przeniesienie
prawodawstwa środowiskowego. Wspólnota i kraje członkowskie odgrywają wpływową rolę
w programach dwustronnych. W ramach programu PHARE Komisja wykonała wiele pracy na
rzecz ochrony środowiska naturalnego oraz zachęciła kraje kandydujące do uczestniczenia w
programie LIFE. W sektorze środowiskowym pomoc przedakcesyjna Wspólnoty zostanie
istotnie zwiększona po roku 2000. Pomoc ta głównie będzie miała formę przedakcesyjnych
instrumentów strukturalnych (PASI) dotyczących środowiska i transportu.
3.2
Nowe przepisy w przygotowaniu
W swoim programie pracy na rok 1999 (OJ C 366, 26.11.1998) Komisja zdefiniowała ochronę
środowiska jako jedno z podstawowych wyzwań stojących przed Unią Europejską. Według
Komisji rosnące uprzemysłowienie, zagrożenie żywności oraz coraz szybsze pogarszanie się
stanu środowiska naturalnego wymagają strategii zrównoważonego rozwoju i
wyważonego zarządzania środowiskiem.
14
Rada Europejska na posiedzeniu w Wiedniu podkreśliła, że jedynym sposobem na sukces
takiej strategii jest integracja koncepcji środowiska i zrównoważonego rozwoju z
wszystkimi politykami Wspólnoty, zgodnie z postanowieniami Traktatu z Amsterdamu.
Dlatego Rada Europejska wezwała Radę do szczegółowego opracowanie strategii, aby w
większym stopniu uwzględniały one środowiskowe aspekty polityki transportowej,
energetycznej i rolnej oraz aby aspekty te były uwzględniane przy opracowywaniu polityk
energetycznych i jednolitego rynku. Większą uwagę należy zwrócić na zmianę klimatu
oraz aspekty środowiskowe zatrudnienia i rozszerzenia.
Władze krajowe państw członkowskich oraz społeczeństwo zaczęły rozumieć, że aspekty
środowiskowe muszą być zintegrowane z wszystkimi obszarami polityki. Koncepcja
zrównoważonego rozwoju, początkowo traktowana jako kwestia czysto środowiskowa, jest
obecnie uważana za jedyny możliwy model społeczny i gospodarczy.
W międzyczasie postęp technologiczny przyczynił się do lepszej ochrony środowiska. Dzisiaj
taka ochrona jest nie tylko ekonomicznie możliwa ale tworzy ona dodatkową wartość
produktów i może prowadzić do tworzenia nowych miejsc pracy.
Udane wprowadzenie modelu rozwoju gospodarczego zgodnego ze środowiskiem wymaga
zaangażowania ze strony wszystkich. Podjęte zostały kroki na rzecz zwiększenia
odpowiedzialności sił gospodarczych (grup interesu) oraz na wyczulenie społeczeństwa na
kwestie środowiskowe (łatwiejszy dostęp do informacji i większe uczestnictwo w procesach
decyzyjnych) (2).
Szósty Środowiskowy Program Działania
„Środowisko 2010: Nasza przyszłość, nasz wybór”
24 stycznia 2001 r. Komisja przyjęła propozycję unikalnej strategii środowiskowej (6), w
której określono priorytety na następne pięć do dziesięciu lat.
Nowy projekt polityki środowiskowej UE nadal realizuje cele Piątego Środowiskowego Planu
Działania, który rozpoczął się w roku 1992 a którego ocena nastąpiła w roku 1998.
Strategiczna koncepcja osiągnięcia celów Nowego programu wymaga, aby:
•
•
•
•
•
państwa członkowskie poprawiły wdrażanie rozporządzeń i dyrektyw środowiskowych,
kwestie środowiskowe były szerzej uwzględniane w innych obszarach polityki,
polityka środowiskowa w większym stopniu wykorzystywała mechanizmy rynkowe z
korzyścią dla siebie,
zwiększona została łatwość dostępu obywateli do informacji na temat środowiska,
dokładnej ocenie poddawano decyzje dotyczące wykorzystania ziemi i ich wpływu na
środowisko
Koncepcja, zarysowana powyżej, dotyczy całego spektrum kwestii środowiskowych.
Szczególną uwagę kładzie się na następujące cztery środki polityki:
1.
Zmiana klimatu
Cel: stabilizacja stężeń emisji gazów cieplarnianych do atmosfery do poziomu,
który nie powoduje nienaturalnych zmian klimatu.
2.
Przyroda i bioróżnorodność
15
Cel: Ochrona i przywrócenie systemów naturalnych jak również zachowanie
bioróżnorodności w Unii Europejskiej i na całym świecie; ochrona gleby przed
erozją i zanieczyszczeniem (Strategia tematyczna w kwestii ochrony globy otwiera
nowy obszar działalności dla Polityki środowiskowej Wspólnoty).
3.
Środowisko i zdrowie
Cel: Osiągnięcie jakości środowiska, która zapewni, że substancje niebezpieczne
wytworzone przez człowieka, w tym różne rodzaje promieniowania, nie będą
prowadziły do znacznego pogorszenia zdrowia i środowiska.
4.
Zrównoważone używanie zasobów naturalnych i zarządzanie odpadami
Cel: Osiągnięcie sytuacji, w której wykorzystywanie odnawialnych i
nieodnawialnych
zasobów
nie
przekracza
zdolności
środowiska
do
samoregeneracji; rozłączenie wzrostu gospodarczego i eksploatacji zasobów
naturalnych
poprzez
bardziej
racjonalne
wykorzystywanie
zasobów;
dematerializacja gospodarki oraz zapobieganie odpadom.
Rozszerzenie i rola Wspólnoty na szczeblu międzynarodowym
Wzywa się kraje kandydujące do pełnego wdrożenia prawodawstwa środowiskowego Unii
Europejskiej. Na szczeblu międzynarodowym należy zrobić wszystko, aby kwestie
środowiskowe zostały całkowicie i właściwie zintegrowane z wszystkimi aspektami polityki
zewnętrznej Wspólnoty.
Polityka oparta na integracji uczestników i dobrej wiedzy
Udane wdrożenie Szóstego Środowiskowego Programu Działań jest możliwe tylko wówczas,
gdy na wszystkich szczeblach prowadzone są szerokie i wszechstronne konsultacje z tymi,
których propozycje dotyczą.
Reklamowy film wideo na temat Szóstego Środowiskowego Programu Działań jest dostępny
pod adresem: www.tvlink.org/environment/home.htm
Zielona Księga nt. Zintegrowanej Polityki Produktowej (opublikowana 8 lutego
2001)
Zintegrowana Polityka Produktowa (ZPP) jest jednym z innowacyjnych elementów Szóstego
Środowiskowego Programu Działań. Poprzez wdrożenie nowej polityki produktowej Komisja
chce kształtować bardziej środowiskowo zdrową przyszłość. Głównym celem jest poprawa w
zakresie wpływu produktów na środowisko w całym okresie ich eksploatacji. Priorytetowo
traktuje się także utworzenie i rozwój popytu rynkowego na „bardziej zielone” produkty.
Publikacja Zielonej Księgi powinna zapoczątkować szeroką debatę na temat sposobów
osiągnięcia nowego wzorca rozwoju gospodarczego i jednocześnie poprawy jakości życia
poprzez zapewnienie dobrobytu i konkurencyjności opartej na produktach przyjaznych dla
środowiska.
ZPP ma trzy podstawowe cele, oparte o podstawowe zasady gospodarcze:
1.
2.
Stymulowanie popytu konsumentów na produkty przyjazne dla środowiska.
Zielona Księga sugeruje, jako odpowiednie instrumenty, różne rodzaje ekoetykiet.
Stworzenie bodźców dla przedsiębiorstw do rozszerzania oferty produktów
przyjaznych dla środowiska. Sugerowanymi instrumentami do osiągnięcia tego
celu są zbieranie i rozpowszechnianie informacji na temat cyklów
16
3.
eksploatacyjnych produktów, wskazówki dotyczące eko-wzornictwa oraz
uwzględnianie aspektów środowiskowych przy przygotowywaniu specyfikacji i
norm
(standardów).
Powoływanie
Paneli
Produktowych,
w
których
reprezentowane są główne grupy interesu.
Stosowanie mechanizmów cenowych do rozwoju rynków zielonych produktów.
Sugerowanymi instrumentami są zróżnicowane podatki, np. obniżony podatek
VAT na produkty oznaczone eko-etykietą.
Celem Zielonej Księgi jest stworzenie podstaw do dialogu między wszystkimi grupami
interesu. W przyszłości planowane są różne „Imprezy konsultacyjne między grupami
interesu” oraz Grupy robocze, w których państwa kandydujące do członkostwa w Unii
Europejskiej również mają aktywnie uczestniczyć. Dialog ten ma być prowadzony do końca
pierwszej połowy 2001 r. W drugiej połowie 2001 r. Komisja dokona oceny wyników i
opublikuje Komunikat.
Harmonogram najbliższych Imprez dla grup interesu można znaleźć na stronie internetowej
pod adresem: www.europa.eu.int/comm/environment/ipp
4. Wpływ na małe i średnie przedsiębiorstwa
4.1
Wejście na rynek
Nacisk wywierany na przedsiębiorstwa, aby rozwiązywały kwestie ochrony środowiska oraz
prowadziły zdrową gospodarkę odpadami będzie stale wzrastał. Będzie również wywierana
presja w głównych punktach przyszłej polityki UE oraz w wynikającym z niej prawodawstwie.
Wywierany będzie także nacisk na przedsiębiorstwa, aby wzięły na siebie większą
odpowiedzialność za środowisko oraz aby przyjęły zasadę oszczędnego zarządzania zasobami
naturalnymi. Oznacza to, że zasoby naturalne, woda, powietrze i gleba nie będą już dostępne
za darmo; wymagać będzie się ostrożnego i świadomego zarządzania zasobami ziemi.
Przyszłe pokolenia powinny także otrzymać szansę korzystania z tych zasobów a przyroda
otrzyma należne jej prawa, niezależne od prawa człowieka do korzystania z przyrody.
W przyszłości prawo do wejścia na rynek otrzymają tylko te przedsiębiorstwa, które będą
mogły przedstawić społeczeństwu dowody, iż ich działania i produkty są maksymalnie
przyjazne dla środowiska. W niektórych sektorach, np. przemyśle włókienniczym, wejście na
rynek jest już zdecydowanie ograniczone decyzją o stosowaniu etykiet produktowych. O
etykiety, które wykluczają stosowanie pewnych substancji lub procesów produkcyjnych,
można się ubiegać na zasadzie dobrowolności. Jeśli producent nie jest w stanie przedstawić
takiej etykiety, przestaje być akceptowany jako dostawca. Przedsiębiorstwa zachęca się także
do organizowania struktury zarządzania zgodnie z zasadami środowiskowymi, szczególnie w
sektorach wrażliwych środowiskowo, np. w przedsiębiorstwach dostarczających produkty dla
przemysłu chemicznego. Taka tendencja, tak jak w wypadku zarządzania jakością, będzie się
rozpowszechniała na inne sektory. Oznacza to, że przedsiębiorstwa będą musiały przyjąć
wymogi określone w Systemie Oceny Zarządzania Środowiskiem Unii Europejskiej lub w
normie DIN ISO 14001.
4.2
Koszty dodatkowe (adaptacja produktów, dokumentacja produktu, szkolenie)
Na wstępnym etapie przedsiębiorstwa będą zmuszone do ponoszenia dodatkowych kosztów
związanych z przystosowaniem swej działalności do wymogów rynku. W niektórych sektorach
istnieć będzie potrzeba zainwestowanie znacznych kwot na czyste technologie. Ale efektywne
zarządzanie surowcami i zasobami produkcyjnymi da wkrótce efekty kompensacyjne, tzn.
17
namacalne oszczędności. Przy dostosowywaniu produktów nacisk należy zawsze kłaść na to,
aby produkty zachowały swoje cechy handlowe (tzw. pokupność). Trwałe towary
konsumpcyjne także wymagają odpowiednio przygotowanych konsumentów. Aby zachować
pozycję rynkową przedsiębiorstwa będą musiały śledzić pojawianie się i przebieg tego
wszystkiego, co będzie się na rynku działo.
Wielkim płotkiem dla małych i średnich przedsiębiorstw jest „możliwość prześledzenia historii
produktu”, jaka została zapisana w przepisach ustawowych. W tym kontekście potrzebne jest
nowe podejście do traktowania integracji dokumentacji produktu z rutynowymi działaniami
przedsiębiorstwa jako czegoś absolutnie oczywistego. Całkowicie konieczne jest
zintegrowanie tej wiedzy i prostych form dokumentacji z planami szkoleniowymi. Te
przedsiębiorstwa, które chcą uczestniczyć w przyszłych rynkach będą musiały zainwestować
w dodatkowe szkolenie swych pracowników.
5. Strategie adaptacji
Najlepszą motywacją dla małych i średnich przedsiębiorstw do włączania ochrony środowiska
i „praktykowania” bezpieczeństwa przemysłowego są konkretne korzyści, które można bez
problemu zidentyfikować. Wprowadzenie prawodawstwa środowiskowego i rozporządzeń
środowiskowych
nie
wystarczy
do
osiągnięcia
zrównoważonego
zarządzania
przedsiębiorstwem zorientowanym na ochronę środowiska. Małe i średnie przedsiębiorstwa
muszą otrzymać tanie instrumenty, które łatwo będzie zastosować w celu zwiększenia
świadomości kwestii środowiskowych.
Jednym ze skutecznych instrumentów wprowadzania zarządzania przedsiębiorstwa
zorientowanego na ochronę środowiska jest System Oceny Zarządzania Środowiskiem Unii
Europejskiej, który w przyszłości będzie skrótowo nazywany EMAS II. Podobnie norma
międzynarodowa DIN ISO 14001 jest niezbędnym elementem wdrożenia w przedsiębiorstwie
zoptymalizowanych procesów mających wpływ na środowisko.
Nawet bez dogłębnego zrozumienia prawodawstwa Unii Europejskiej oraz prawodawstwa
poszczególnych państw członkowskich przedsiębiorstwa mogą pracować na rzecz
wprowadzania zrównoważonych procesów środowiskowych oraz dążyć do długotrwałego
ciągłego doskonalenia.
5.1
Możliwości dla małych i średnich przedsiębiorstw
Pytania sprawdzające w Rozdziale 6 stanowią pierwszy krok dla każdego małego i średniego
przedsiębiorstwa. W bardzo krótkim czasie każde przedsiębiorstwo może samodzielnie
dokonać diagnozy produkowanych przez nie strumieni odpadów. Przy pomocy Arkusza
Materiały i Równowaga Energetyczna (Arkusz Równowagi Wejścia/Wyjścia) przedsiębiorstwu
przedstawia się liczby, dane i fakty, przy pomocy których można przygotować skuteczne
podejście do zaplanowania oszczędności energii i kosztów. Za pomocą szczegółowych badań
materiałów oraz działań energochłonnych w przedsiębiorstwie można bardzo szybko i łatwo
połączyć oszczędności kosztowe i pozytywny wpływ na środowisko – często wymaga to
jedynie prostych zmian organizacyjnych.
Przedsiębiorstwo jest na drodze do zrównoważonego działania tylko jeśli potrafi przyjąć i
wdrożyć w pełni zintegrowaną filozofię działań ekoskutecznych, tzn. zobowiązanie do
wysiłków na rzecz ciągłego doskonalenia swoich metod i procesów pracy, zastępowania
materiałów problematycznych wszędzie tam, gdzie jest to możliwe, wprowadzania czystych
18
technologii i produktów oraz poszukiwania nowych sposobów wykorzystywania i ponownego
wykorzystywania zasobów.
Podstawowym krokiem w kierunku tej filozofii jest przyjęcie następujących jedenastu
roboczych zasad „Dobrej Praktyki”:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Rozwój i promowanie świadomości środowiskowej wśród pracowników
Wcześniejsza ocena skutków nowych działań i produktów na środowisko
Ocena i monitorowanie wpływu działań prowadzonych przez przedsiębiorstwo na
środowisko
Ograniczenie do minimum zanieczyszczania środowiska poprzez wprowadzenie
środków zapobiegawczych
Wprowadzenie środków ostrożności w celu zapobieżenia wypadkom mającym wpływ
na środowisko
Wprowadzenie procedur przeglądu zgodności wszystkich środków z uzgodnioną
polityką środowiskową przedsiębiorstwa i/lub normami wewnątrzzakładowymi
Ścisłe
przestrzeganie
norm
(standardów)
przedsiębiorstwa
(polityki
środowiskowej/celów środowiskowych)
Dążenie do współpracy z władzami lokalnymi i regionalnymi, zarządzanie kryzysami
Rozwój dialogu ze społeczeństwem
Informowanie klientów o aspektach środowiskowych produktów
Motywowanie partnerów gospodarczych i dostawców do wprowadzania metod,
procesów i produktów ekoskutecznych
Narzędzia, które mogą pomóc przedsiębiorstwom w adaptacji:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Najpierw odpowiedz na Pytania sprawdzające zamieszczone w Rozdziale 6.
Zbierz dane na temat relacji między przedsiębiorstwem a środowiskiem przy pomocy
Arkusza Materiały i Równowaga Energetyczna.
Prowadzenie prac szkoleniowych w przedsiębiorstwach
Rozpoczęcie wymiany doświadczeń między przedsiębiorstwami
Szkolenie w opracowywaniu systemu dokumentacji, podstaw ustawowych
Opracowanie koncepcji „dobrych praktycznych i prostych technicznie” rozwiązań oraz
„podejść organizacyjnych” w celu ochrony środowiska w różnych obszarach
Prowadzenie dialogu z władzami krajowymi w sprawie dalszych prac na rzecz
rozwiązywania kwestii i problemów gospodarczych
19
Pytania sprawdzające
dla przedsiębiorstw
20
Spis treści
Wstęp
1.
Część ogólna
2.
Wejście
2.1
2.2
2.3
3.
Wyjście
3.1
3.2
3.3
3.4
4.
Materiały wejściowe
Materiały niebezpieczne
Dostawa energii
Odpady
Ścieki
Powietrze wylotowe
Hałas
Bezpieczeństwo
4.1
4.2
Ochrona przeciwpożarowa
Bezpieczeństwa przemysłowe
21
Wstęp
Temat ochrony środowiska jest często redukowany do „klasycznych” kwestii
środowiskowych, takich jak odpady, ścieki, zanieczyszczenie powietrza oraz oszczędność
energii. Jednakże każdy, kto chce skutecznie ograniczać ilość substancji zanieczyszczających
w przedsiębiorstwie musi spojrzeć na problem trochę inaczej.
W rozważaniach dotyczących ochrony środowiska naturalnego należy brać pod uwagę
wszystkie działania gospodarcze. Zrównoważona ochrona środowiska musi wychodzić poza
pojedyncze działania, musi być zakotwiczona we wszystkich obszarach działalności
gospodarczej.
Takie podejście może być kosztowne i czasochłonne. Systematyczne podejście polega na
monitorowaniu materiałów i strumieni energii w przedsiębiorstwie. „Co wchodzi? – Co
wychodzi?”. Analiza wejścia/wyjścia okazała się przydatna w monitorowaniu działań i
procesów mających związek ze środowiskiem a zachodzących w przedsiębiorstwie oraz
stanowi pierwszy etap wszechstronnego Systemu Zarządzania Środowiskiem.
Ważnym instrumentem używanym do zbierania niezbędnych danych są poniższe Pytania
sprawdzające. Tworzą one podstawę wyboru odpowiednich środków, jakie należy
zastosować aby ograniczyć zanieczyszczenie środowiska.
22
1.
Ogólne
1.1
Dane na temat przedsiębiorstwa
Nazwa:
_______________________________________________________________
Właściciel:
_______________________________________________________________
Adres:
_______________________________________________________________
Sektor:
_______________________________________________________________
Tel.:
____________ Fax:
Email:
____________________________
Założenie spółki:
1.2
________________
______________________
Tel. kom. ________________
Strona internetowa:
Przejęcie spółki:
______________
__________________
Liczba pracowników
Biurowi/Administrac.
________________
Z czego
________ Uczniowie/Stażyści
Warsztat/Plac budowy ________________
Z czego
________ Czeladnicy
Inni
________________
Z czego
________ Uczniowie
Sezonowi
________________
Razem
________________
1.3
Obszar działalności
7 Obszar
Działania
w danych obszarach
Maszyny i u rządzenia
w danych obszarach
Biura/Administr.
Warsztaty
Place budowy
Magazyn
Inne
23
1.4
Ziemia i budynki
Obszar ziemi
Wielkość budynku(ów)
Forma zasiedlenia

________________ m2
________________ m2
Nieruchomość właściciela przedsiębiorstwa
Własność przedsiębiorstwa
Dzierżawa
Wynajem
Otoczenie/Sąsiedztwo Teren mieszkalny
Teren handlowy
Obszar przemysłowy
Odległość od granicy nieruchomości ____ m
Nie zabudowany
Plany/Plany sytuacyjne budynku(ów)/ Opis budynku
24
2.
Wejście
2.1
Materiały wejściowe
Cel:
Poprzez gospodarcze i świadome zarządzanie wszystkimi używanymi materiałami,
można oszczędzać zasoby i zapobiegać szkodliwym wpływom na środowisko
2.1.1 Materiały wejściowe
Jakie materiały lub substancje są używane w różnych procesach?
8 Obszar
Działania, procesy
w odpowiednich
obszarach
Używane materiały
wejściowe
Ilości
w kg, litrach
lub m3
Biura/Administr.
Warsztaty
Place budowy
Magazyn
Inne
2.1.2 Ograniczenie ilości/objętości i materiałów wejściowych
Czy istnieją informacje na temat kompatybilności między
środowiskiem a używanymi materiałami?
np. literatura, artykuły prasowe...
t/n
tak
nie
Czy sprawdziłeś, czy ilości materiałów wejściowych mogą
być zmniejszone bez wpływu na wyniki?
tak
Czy sprawdziłeś czy materiały szkodliwe dla środowiska
mogą być zastąpione innymi materiałami?
tak
np. optymalizacja procesu, lepsza technologia kontrolna...
np. olej mineralny zastąpiony olejem rzepakowym...
Wymagane działanie
nie
nie
tak
nie
25
2.
Wejście
2.2
Materiały niebezpieczne
Cel:
Poprzez właściwe przechowywanie i postępowanie z substancjami
zanieczyszczającymi wodę, palnymi i uciążliwymi można uniknąć zanieczyszczenia
środowiska jak również ujemnych skutków zdrowotnych
2.2.1 Ilość materiałów niebezpiecznych
Jakie materiały niebezpieczne używane są w twoim przedsiębiorstwie?
Opis materiału
np. kwasy akumulatorowe
Ilość
ok. 250 litrów/rok
Przechowywanie
pojedyncze cysterny
przechowywane są w dużych
łapaczach
Uwagi
pracowników informuje się o
noszeniu okularów ochronnych
oraz rękawic podczas prac z
kwasami
2.2.2 Przechowywanie i obsługa
Czy istnieją informacje na temat właściwości używanych
materiałów niebezpiecznych?
np. informacje producenta/specyfikacje...
Czy pracownicy są dobrze poinformowani o
niebezpieczeństwach i właściwym postępowaniu z
używanymi materiałami niebezpiecznymi?
Czy materiały niebezpieczne są przechowywane w taki
sposób, że ani pracownicy ani środowisko nie jest
zagrożone?
t/n
tak
Wymagane działanie
nie
tak
nie
tak
nie
np. pojemnik z podwójnymi ścianami, łapacze...
tak
nie
26
2.
Wejście
2.3
Dostawa energii
Cel:
Poprzez oszczędzanie energii i racjonalne użycie energii, jak również ostrożny wybór
źródeł energii nie tylko można zaoszczędzić koszty, ale także zapobiec
zanieczyszczaniu środowiska naturalnego
2.3.1 Źródła energii
Jakie źródła energii są wykorzystywane w twoim przedsiębiorstwie?
drewno
węgiel brunatny
węgiel kamienny
ropa
gaz
elektryczność
energia słoneczna
inne
zużycie
zużycie
zużycie
zużycie
zużycie
zużycie
zużycie
zużycie
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
____________________
sterty m2/rok
kg/rok
kg/rok
litr/rok
m3/rok
kWh/rok
kWh/rok
2.3.2 Oszczędzanie energii
Czy używane są maszyny i urządzenia oszczędzające
energię?
np. pojazdy zużywające małe ilości paliwa...
t/n
tak
nie
Czy w budynkach wprowadzono rozwiązania
energooszczędne?
tak
Czy zainstalowane zostały nowoczesne energooszczędne
systemy ogrzewania?
tak
Czy zainstalowane zostały nowoczesne energooszczędne
systemy ogrzewania?
tak
Czy używane są odnawialne źródła energii?
tak
np. tynk izolacyjny, okna podwójne/potrójne...
Wymagane działanie
nie
np. technologia wyjścia?
np. technologia wyjścia?
np. energia słoneczna, energia wiatru, biomasa...
nie
nie
27
3.
Wyjście
3.1
Odpady
Cel:
Unikanie zanieczyszczenia gleby, wody i powietrza poprzez właściwe przechowywanie
odpadów jak również ochronę zasobów poprzez recykling wsadu i odpadów
technologicznych
3.1.1 Objętość odpadów
Jaka jest objętość odpadów produkowanych przez twoje przedsiębiorstwo?
Opis odpadu
np. zużyty olej
Ilość
1000 litrów/rok
Firma usuwająca
odpady
„Waste Oil Ltd.”
Uwagi
Przechowywanie w specjalnych
pojemnikach dwuściennych
3.1.2 Usuwanie odpadów
Czy odpady niebezpieczne są zbierane i usuwane
osobno?
(np. zużyty olej, farba, rozpuszczalniki...)
t/n
tak
Wymagane działanie
nie
Czy w twoim przedsiębiorstwie odpady przechowywane
są w sposób, który wyklucza jakiekolwiek zagrożenie na
pracowników i środowiska?
tak
Czy otrzymujesz pisemne dowody właściwego usuwania
odpadów oraz informacje na temat ich ilości?
tak
Czy wiesz, co dzieje się z odpadami oraz dokąd są
zabierane?
tak
Czy odpady nadające się do odzysku są zbierane osobno i
wysyłane do zakładów recyklingu?
tak
nie
(np. hermetycznie zamknięte pojemniki, właściwe napełnianie...)
(np. faktury, pokwitowania odbioru ...)
(np. wysypisko, spalarnia, oczyszczalnia...)
(np. papier/tektura, metale, drewno...)
nie
nie
28
3.
Wyjście
3.2
Ścieki
Cel:
Zapobieganie skażeniu gleby i wody poprzez unikanie produkcji lub ograniczanie ilości
produkowanych ścieków
3.2.1 Obszary występowania ścieków
Jakie obszary generują ścieki w twoim przedsiębiorstwie?
Sanitarny
(np. toalety, umywalki dla pracowników...)
Produkcja/Usługi
(chłodziwo...)
Obszar zewnętrzny
(np. mycie samochodów...)
Inne źródła ścieków
około
_____________ m3/rok
około
_____________ m3/rok
około
_____________ m3/rok
około
_____________ m3/rok
3.2.2 System kanalizacyjny
Kanalizacja łączna (woda deszczowa i ścieki z zakładu)
Odrębna kanalizacja (tylko ścieki z zakładu)
Szambo
Jeziora i rzeki
3.2.3 Substancje zanieczyszczające w ściekach
Jakie substancje przyczyniają się do skażenia ścieków?
Obszar sanitarny
np. kwasy lub roztwory alkaliczne i kaustyczne z detergentów...
Produkcja/Usługi
np. olej z chłodziwa i smarów, ciężkie metale z obrabiarek...
Obszar zewnętrzny
np. substancje zawarte w detergentach, zużyty olej z pojazdów...
Inne źródła ścieków
3.2.4 Oczyszczanie ścieków
Czy znane są maksymalne graniczne ilości tych
substancji?
np. normy krajowe, dyrektywy UE...
Czy wykorzystywane są oczyszczalnie ścieków?
np. oddzielacz cieczy lekkich, baseny sedymentacyjne...
Czy przestrzeganie wartości granicznych i/lub działanie
oczyszczalni ścieków jest monitorowane/kontrolowane?
np. kontrola wzrokowa, przyrządy analityczne ...
t/n
tak
Wymagane działanie
nie
tak
nie
tak
nie
29
3.
Wyjście
3.3
Powietrze wylotowe
Cel:
Poprzez wentylację i filtrowanie pyłów i oparów toksycznych można ograniczyć
zanieczyszczenie powietrza oraz zapobiec ujemnym skutkom zdrowotnym dla
pracowników oraz mieszkańców
3.2.1 Obszary występowania
Jakie pyły i emisje są generowane w twoim przedsiębiorstwie?
Produkcja/Usługi
np. rozpuszczalniki farb i lakierów, pyły metalowe, trociny...
Inne
3.3.2 Oczyszczanie powietrza wylotowego
Czy pyły i emisje są usuwane u źródła lub w miejscu ich
powstawania?
np. szlifierki z wyciągiem pyłów...
Czy znane są wartości graniczne dla tych substancji?
Czy używane są urządzenia do oczyszczania powietrza?
np. filtry przeciwpyłowe, oczyszczacze gazu...
Czy przestrzeganie wartości granicznych i/lub
funkcjonowanie urządzeń jest monitorowane/kontrolowane?
np. używanie własnych przyrządów pomiarowych, audyty biura inżynierskiego...
t/n
tak
Wymagane działanie
nie
tak
nie
tak
nie
tak
nie
30
3.
Wyjście
3.4
Hałas
Cel:
Ograniczenie hałasu obniża przypadki uszkodzenia słuchu wśród pracowników oraz
pozwala na uniknięcie skarg ze strony mieszkańców sąsiednich obszarów.
3.4.1 Źródła hałasu
Jakie są źródła hałasu w twoim przedsiębiorstwie?
Biuro/Administracja
np. drukarki, kserografy...
Produkcja/Usługi
np. obrabiarki, piły tarczowe...
Obszar zewnętrzny
np. pojazdy...
Inne
3.4.2 Ograniczanie hałasu
Czy zidentyfikowane zostały szczególnie głośne
maszyny/urządzenia?
Zob. punkt 2.4.1
Czy podjęto jakieś działania aby ograniczyć hałas?
np. izolowane osłony na maszynach...
Czy pracownicy otrzymują środki ochrony osobistej?
np. zatyczki do uszu, ochraniacze na uszy...
Czy mieszkańcy sąsiednich posesji skarżyli się na hałas?
t/n
tak
Wymagane działanie
nie
tak
nie
tak
nie
tak
nie
31
4.
Bezpieczeństwo przemysłowe
4.1
Ochrona przeciwpożarowa
Cel:
Środki ochrony przeciwpożarowej mogą uratować nie tylko życie, ale także majątek
przedsiębiorstwa a także zapobiec znacznemu skażeniu środowiska.
4.1.1
Techniczna ochrona przeciwpożarowa
Czy w przedsiębiorstwie znajduje się alarm pożarowy oraz sprzęt gaśniczy?
Alarm pożarowy (detektory ognia, detektory dymu...)
Gaśnice (wodne, pianowe/proszkowe/CO2)
Koce gaśnicze
Stacjonarne instalacje gaśnicze (woda/CO2)
4.1.2
Strukturalna ochrona przeciwpożarowa
Jakie środki strukturalnej ochrony przeciwpożarowej zostały podjęte lub zainstalowane w twoim
przedsiębiorstwie?
Lobby ogniowe
Drzwi ogniowe
Wentylatory wyciągowe
Klapy w przewodach wentylacyjnych
Wyjścia awaryjne
Ognioodporne drogi ewakuacyjne (np. klatki schodowe...)
Ognioodporne drzwi oddzielające pomieszczenia o wysokim stopniu zagrożenia
pożarowego
4.1.3
Organizacyjna ochrona przeciwpożarowa
Czy zbadano, w których pomieszczeniach lub w czasie jakich
działań występuje wyższe zagrożenie pożarowe?
np. magazyny cieczy łatwopalnych, latające iskry podczas spawania...
t/n
tak
nie
Czy stworzone zostały zarządzania przeciwpożarowe, w których
określono działania, które trzeba podjąć w razie pożaru?
tak
Czy sprzęt gaśniczy, drogi ewakuacyjne i wyjścia awaryjne są
odpowiednio oznakowane?
tak
Czy sprzęt gaśniczy jest regularnie sprawdzany?
tak
np. numery telefonów do straży pożarnej, zasady postępowania...
np.
np. coroczne kontrole przeprowadzane przez specjalistów...
Czy pracownicy są regularnie szkoleni w zakresie stosowania
sprzętu gaśniczego, planów ewakuacyjnych i właściwego
postępowania podczas akcji gaśniczych?
np. ćwiczenia przeciwpożarowe...
Wymagane działanie
nie
nie
nie
tak
nie
32
4.
Bezpieczeństwo przemysłowe
4.2
Zagrożenia
Cel:
Środki ochrony środowiska naturalnego często związane są z bezpieczeństwem
przemysłowym. Dlatego dobrze funkcjonująca organizacja bezpieczeństwa
przemysłowego przyczynia się w pośredni sposób do ochrony środowiska.
4.2.1 Jakie możliwe zagrożenia przemysłowe istnieją w twoim przedsiębiorstwie?
Mechaniczne, np. nie zabezpieczone ruchome części maszyny, części z niebezpiecznymi powierzchniami, ruchome
urządzenia transportowe, ruchome materiały produkcyjne, niekontrolowalne części ruchome, upadek, poślizgnięcie,
potknięcie, upuszczenie)
Elektryczne,
np. niebezpieczne porażenie prądem, łuk elektryczny
Substancje niebezpieczne,
np. gazy, opary, cząstki unoszące się w powietrzu, ciecze, substancje stałe
Ryzyko pożaru i wybuchu,
np. przez latające iskry, kontakt z materiałami palnymi
Niebezpieczeństwo poparzenia,
np. iskry opadające na ludzi
Ryzyko spowodowane czynnikami fizycznymi,
np. hałas, drgania rąk/ramion (np. ściernica,
zmniejszone drgania)
Ryzyko spowodowane warunkami otoczenia w miejscu pracy,
np. powietrze,
ogrzewanie, oświetlenie
Stres fizyczny/uciążliwość pracy,
np. ciężka, męcząca praca
Percepcja i zdolność manewru
Inne zagrożenia i stresy,
np. PSA, problemy skórne
4.2.2 Organizacja
Czy w twoim przedsiębiorstwie zrobiono analizę
potencjalnych zagrożeń?
Zob. punkt 3.1 Zagrożenia
Czy z kierownictwa wyznaczono osoby lub działy
odpowiedzialne za bezpieczeństwo?
np. technolog ds. bezpieczeństwa, pracownik odpowiedzialny za bezpieczeństwo...
Czy osoby odpowiedzialne mają wystarczające informacje
na temat bezpieczeństwa przemysłowego oraz ochrony
środowiska?
t/n
tak
Wymagane działanie
nie
tak
nie
tak
nie
np. przepisy prawa, zarządzenia dotyczące zapobiegania wypadkom, dyrektywy UE
Czy pracownicy przechodzą regularne szkolenie w
zakresie bezpieczeństwa przemysłowego oraz ochrony
środowiska?
tak
nie
Czy kwestie środowiska naturalnego oraz bezpieczeństwa
przemysłowego są brane pod uwagę podczas planowania
i zakupów maszyn, urządzeń i budynków?
tak
np. pisemne instrukcje, kursy szkoleniowe organizowane raz do roku...
nie
33
7.
Przydatne adresy internetowe nt. „Europy”
Parlament Europejski EUROPARL
Informacje Parlamentu Europejskiego w językach niemieckim, angielskim, francuskim,
hiszpańskim, włoskim, holenderskim, duńskim, portugalskim, fińskim, szwedzkim i greckim
www.Europarl.eu.int/sg/tree
Unia Europejska
Informacje w językach niemieckim, angielskim, francuskim, hiszpańskim i włoskim
www.Europa.eu.int
Rada Unii Europejskiej
www.ue.eu.int
Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich
www.europa.eu,int/cj
Europarat
Informacje w językach angielskim i francuskim
www.stars.coe.fr
Europejska Agencja ds. Środowiska
www.eea.eu.int/
Harmonizacja norm europejskich
www.NewApproach.org
8.
Bibliografia
(1)
Deutsche Umweltschutzgesetze, Sammlung des gesamten Umweltschutzrechts
des Bundes und der Länder mit Europäischem Umweltschutzrecht; Losebl.Ausgabe. 239 Ergänzungslieferung, bearb. von Rolf S. Schulz, Verlag Schulz, ISBN
3-7962-0314-0
(2)
www.europa.eu.int/scadplus/leg/de/lvb/128066.htm, z dnia 11.12.00
(3)
Umweltwissen, Daten Fakten, Zusammenhänge; Zweite Auflage; Verf. Hartmut
Bossel; Springer Verlag. ISBN 3-540-57225-2
(4)
Europäisches Umweltrecht, 3. überarbeitete Auflage, PF Umweltrecht 5
Studienbriefe; Autor: Prof. Dr. Gyula Bandi, Wydział Prawa, Uniwersytet Eötvös
Lorand Budapest; Herrausgeber: Zentrum für Fernstudien und Universitäre
Weiterbildung Universität Koblenz-Landau, Abt. Koblenz
(5)
Handbuch Umweltcontrolling; Herausgeber Bundesumweltministerium und
Umwelbundesamt; Verlag Vahlen; 1995; ISBN 3-8006-1929-6
(6)
www.europa.eu.int/comm/environment/newprg/index.htm, z dnia 19.02.01
34

Business Support Programme

Transkrypt

Podobne dokumenty

ciop_wskazania7:Layout 1