Krajowy System Wykrywania Skażeń i Alarmowania

KRAJOWY SYSTEM
WYKRYWANIA SKAśEŃ I ALARMOWANIA
WYKŁAD
dr Józef Łabędzki
Cele:
1. Uświadomić studentom istotę utworzenia KSWSiA.
2. Zapoznać studentów ze strukturą organizacyjno-funkcjonalną
KSWSiA
3. Zapoznać studentów z funkcjonowaniem KSWSiA, głównie z
obiegiem informacji
4. Przygotować studentów do ćwiczeń z zakresu opracowywania
prognoz i przygotowania wybranych informacji będących w
obiegu w ramach KSWSiA
WPROWADZENIE
Postęp cywilizacyjny paradoksalnie powoduje wzrost róŜnych
zagroŜeń, głównie antropogennych, dla człowieka i dla najszerzej pojętego
środowiska. Bezdyskusyjną jest konieczność tworzenia warunków do
efektywnego przeciwdziałania negatywnym skutkom tych zagroŜeń.
Pierwszym warunkiem jest poznanie natury zagroŜeń. Z całego spektrum
zagroŜeń swoistą specyfiką charakteryzują się zagroŜenia skaŜeniami.
SkaŜenia mają szeroki wachlarz źródeł, następstw co do rodzaju, skali i
tempa narastania oraz potrzeb i moŜliwości ograniczania czy likwidacji ich
skutków. Potencjalne źródła skaŜeń zarówno w czasie pokoju, kryzysu i
wojny to zasoby Toksycznych Środków Przemysłowych (TŚP). Za tym
pojęciem rozumieć naleŜy toksyczne lub promieniotwórcze substancje w
dowolnym stanie skupienia przetwarzane lub transportowane w gospodarce,
medycynie lub działalności wojskowej. Mogą to być pierwiastki lub związki
chemiczne, substancje radioaktywne lub biologiczne. Często opisywane są
jako Toksyczne Środki Chemiczne, Toksyczne Środki Biologiczne,
Promieniotwórcze Środki Przemysłowe1. Ich uwolnienie do środowiska
moŜe nastąpić w wyniku awarii, katastrofy naturalnej, działań wojennych czy
aktu terroru. Efektem tego moŜe być zagroŜenie zdrowia i Ŝycia wszelkich
organizmów, w tym ludzi, a takŜe środowiska naturalnego poprzez powstałe
skaŜenia chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze. Takim zdarzeniom
mogą towarzyszyć poŜary i zniszczenia infrastruktury. DąŜenie do
zapewnienia bezpieczeństwa, poprzez skuteczne reagowanie na zagroŜenia,
wymaga istnienia odpowiednio przygotowanych, wyspecjalizowanych sił
(słuŜb). Wśród wielu istniejących słuŜb moŜna wyliczyć jednostki
1 Na podstawie dokumentu doktrynalnego „Operacja przed bronią masowego raŜenia w operacjach połączonych (DD/3.8).
przeznaczone do wykrywania zagroŜeń, do ostrzegania i alarmowania
ludności, jednostki ratownicze, jednostki oceniające sytuację, a w tym
jednostki dokonujące oceny sytuacji skaŜeń, prognozy jej rozwoju oraz
proponujące podjęcie niezbędnych konkretnych działań ratowniczych i
profilaktycznych. W Polsce jednostki takie podlegają róŜnym resortom.
W Siłach Zbrojnych RP (MON) funkcjonuje od dawna i
jest ciągle doskonalony System Wykrywania SkaŜeń SZ RP. W
jego strukturze istnieją jednostki wykrywania zagroŜeń (skaŜeń)
oraz monitoringu, laboratoria oraz ogniwa analityczne w postaci
Ośrodków Analizy SkaŜeń.
W MSW i A - w Państwowej StraŜy PoŜarnej istnieją jednostki
ratownictwa chemicznego,
- w StraŜy Granicznej istnieją moŜliwości prowadzenia kontroli
radiologicznej za pomocą wyspecjalizowanego sprzętu, stanowiącego
wyposaŜenie przejść granicznych,
W resorcie zdrowia funkcjonują sieci i systemy nadzoru
epidemiologicznego i kontroli chorób zakaźnych, czym zajmuje się
głównie Państwowa Inspekcja Sanitarna.
W resorcie ochrony środowiska – Państwowa Agencja
Atomistyki prowadzi działalność związaną z zapewnieniem
bezpieczeństwa radiologicznego kraju. Instytut Meteorologii i
Gospodarki Wodnej opracowuje dane meteorologiczne pozwalające
prognozować rozwój sytuacji skaŜeń oraz prognozować wystąpienie
klęsk Ŝywiołowych powodowanych zmianami pogodowymi.
W resorcie infrastruktury występuje Morska SłuŜba
Poszukiwania i Ratownictwa posiadająca moŜliwości wykrywania
skaŜeń na morzu.
Wojewodowie nadzorują bardzo waŜne dla bezpieczeństwa
ludności i jej ochrony przed skaŜeniami Wojewódzkie Systemy
Wykrywania i Alarmowania oraz Wojewódzkie Systemy Wczesnego
Ostrzegania o ZagroŜeniach.
Funkcjonowanie tych elementów wydatnie zwiększa
bezpieczeństwo obywateli. JednakŜe róŜna ich podległość, odmienne
procedury działania, nieskoordynowane cele działania powodowały
niejednokrotnie róŜne problemy we współdziałaniu. Ewentualna
współpraca opierała się jedynie na dwustronnych porozumieniach
niekoniecznie skoordynowanych, a w konsekwencji cierpiała
efektywność działań. Koordynacja funkcjonowania tych elementów stała
się więc koniecznością. Wykonywane przez nie ustawowe zadania, w
tym zobowiązania międzynarodowe, ograniczały głębokość ingerencji
tak w struktury jak i w sposoby realizacji oraz treści zadań. Stanowiło to
swego rodzaju wyzwanie.
KRAJOWY SYSTEM WYKRYWANIA SKAśEŃ I
ALARMOWANIA
Przełomowym w zakresie skoordynowania działań wymienianych
uprzednio elementów jest Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16
października 2006 roku w sprawie systemów wykrywania skaŜeń i
właściwości organów tych sprawach (Dz. U. nr 191 z 20 października
2006 r. poz. 1415).
Na mocy tego rozporządzenia utworzony został Krajowy System
Wykrywania SkaŜeń i Alarmowania (KSWSiA).
W skład tego systemu weszły:
1. Systemy wykrywania i alarmowania o skaŜeniach:
- System Wykrywania SkaŜeń Sił Zbrojnych nadzorowany przez
Ministra Obrony Narodowej;
- sieci i systemy nadzoru epidemiologicznego i kontroli chorób
zakaźnych w kraju oraz krajowe punkty kontaktowe dla
międzynarodowych systemów nadzoru nad zagroŜeniami zdrowia
lub Ŝycia duŜych grup ludności – nadzorowane przez ministra
właściwego do spraw zdrowia;
- system stacji wczesnego wykrywania skaŜeń
promieniotwórczych i placówek prowadzących pomiary skaŜeń
promieniotwórczych, a działania których koordynuje Prezes
Państwowej Agencji Atomowej;
- nadzorowane przez wojewodów wojewódzkie systemy
wykrywania i alarmowania oraz wojewódzkie systemy wczesnego
ostrzegania o zagroŜeniach, zagroŜeniach, o których mowa w par.
3. pkt 6. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002
roku w sprawie szczegółowego zakresu działania Szefa Obrony
Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i
gmin (Dz. U. nr 96, poz.850);
- Nadzorowany przez ministra właściwego do spraw gospodarki
morskiej (obecnie Minister Infrastruktury) system alarmowania o
zagroŜeniach i skaŜeniach, określony w Krajowym Planie
Zwalczania zagroŜeń i Zanieczyszczeń Środowiska Morskiego,
opracowanym na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 3 grudnia 2002 roku w sprawie organizacji i sposobu
zwalczania zagroŜeń i zanieczyszczeń na morzu (Dz. U. nr 239,
poz. 2026).
2. Organy i jednostki organizacyjne dokonujące analizy i
oceny sytuacji skaŜeń oraz dokonujące opracowywania,
ogłaszania i wprowadzania działań interwencyjnych:
- jednostki organizacyjne prowadzące działania interwencyjne w
sytuacji wystąpienia skaŜeń, nadzorowane przez ministra
właściwego do spraw wewnętrznych i administracji;
- formacje obrony cywilnej przeznaczone do monitoringu,
wykrywania i rozpoznania skaŜeń oraz alarmowania o skaŜeniach,
tworzone i nadzorowane przez podmioty wymienione w art. 138.
ust 3 i 4 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym
obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, wraz z
późniejszymi zmianami;
- inne organy i jednostki organizacyjne prowadzące obserwację i
dokonujące pomiarów i powiadamiania o skaŜeniach na terenie
kraju, włączonych do systemów, systemów których mowa w pkt.
1, na podstawie umów i porozumień – zgodnie z tymi
porozumieniami.
Systemy te funkcjonują lub są uruchamiane i rozwijane w ramach
jednolitego systemu wykrywania skaŜeń i alarmowania zwanego
KRAJOWYM SYSTEMEM WYKRYWANIA SKAśEŃ
I ALARMOWANIA,
którego celem działania jest
zapewnienie współdziałania systemów realizujących
zadania w zakresie wykrywania i monitorowania skaŜeń
oraz alarmowania o skaŜeniach na terenie
Rzeczypospolitej Polskiej poprzez osiągnięcie jednolitości
funkcjonowania oraz wzajemnej interoperacyjności.
Jednocześnie Krajowy System Wykrywania SkaŜeń i
Alarmowania jest źródłem informacji o skaŜeniach w ramach
systemu zarządzania kryzysowego.
Odbiorcą informacji jest tworzone na podstawie ustawy o
zarządzaniu kryzysowym Rządowe Centrum Bezpieczeństwa.
Miejsce KSWS i A
w strukturze zarządzania kryzysowego kraju
Premier
Rada Ministrów
Rządowe centrum
Bezpieczeństwa
KSWS i A
Inne systemy kierowania
bezpieczeństwem państwa
Centrum Dyspozycyjne
KSWS i A
Resortowe systemy
wykrywania i alarmowania
o skaŜeniach
Organy i jednostki organizacyjne
dokonujące analizy i oceny
sytuacji skaŜeń
Zadania Krajowego Systemu Wykrywania SkaŜeń i Alarmowania:
1. Realizacja sojuszniczych zobowiązań Rzeczypospolitej Polskiej oraz
zobowiązań wynikających z ratyfikowanych porozumień międzynarodowych w
zakresie obserwacji, pomiarów, analiz, prognozowania i powiadamiania o
skaŜeniach na terytorium RP. Zadanie to realizowane jest przez resorty oraz
jednostki organizacyjne wchodzące w skład KSWSiA. Obrazuje to rysunek:
POWIĄZANIA KSWSiA ZOBOWIĄZANIAMI MIĘDZYNARODOWYMI
Międzynarodowa
Kraje
Organizacja
sygnatariusze
Morska
umów dwustronnych
Panstwa – strony
konwencji
Komisja
MIC EU
Europejska
helsińskiej
Punkt
2 CAOC
Komisja
Międzynarodowa
EADRCC
Agencja
kontaktowy
Helsińska
Światowej
NATO
Energii
Atomowej
Organizacji
Zdrowia
Krajowy
Punkt
Morskie
Centrum ds.
Punkt
Kierowania
Ratownicze
Zdarzeń
Centralny
SWS w SZ
Centrum
RP
Koordynacyjne
KCKR i OL
Radiacyjnych
Jednostki wiodące resortowych systemów wykrywania skaŜeń i alarmowania przeznaczone do
bezpośrednich kontaktów z CD KSWSiA (w MSWiA zobowiązania międzynarodowe realizuje KCKRiOL,
w MZ Punkt Centralny ds. Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych
Objaśnienia:
CAOC – Combinet Air Operations Center (Ośrodek Dowodzenia Połączonymi Działaniami Powietrznymi)
EADRCC – Euro – Atlantic Disester Response Coordintion Center (Euroatlantycki Ośrodek Koordynacji
reagowania w Przypadku Katastrof)
MIC EU – Monitoring Information Centem EU (Centrum Informacji o ZagroŜeniach Unii Europejskiej)
2. Wprowadzenie przedsięwzięć dotyczących ochrony przed skaŜeniami i
związanych z tym stanów alarmowych zgodnie z procedurami określonymi w
„Wykazie Przedsięwzięć Narodowego Systemu Pogotowia Kryzysowego
przyjętymi przez Radę Ministrów na posiedzeniu w dniu 31 sierpnia 2004 r.
Zadanie to naleŜy do przedsięwzięć Narodowego Systemu Pogotowia
Kryzysowego dotyczących Obrony Przed Bronią Masowego RaŜenia. Do ich
realizacji przystępuje się na polecenie Prezesa Rady Ministrów.
3. wykrywanie, monitorowanie i rozpoznanie skaŜeń, umoŜliwiające
natychmiastowe stwierdzenie wzrostu poziomu skaŜeń w oparciu o standardy i
normy krajowe. Prowadzone jest przez resortowe elementy Krajowego Systemu
Wykrywania SkaŜeń i Alarmowania na podstawie obowiązujących uregulowań
prawnych.
4. Ostrzeganie lub alarmowanie ludności lub Sił Zbrojnych RP o skaŜeniach. W
ramach prac CD KSWSiA opracowane będą projekty sygnałów alarmowych i
komunikatów ostrzegawczych. Samo ostrzeganie i alarmowanie realizują
przeznaczone do tego elementy KSWSiA.
5. Opracowywanie ocen eksperckich stanu zagroŜenia skaŜeniami i
przygotowanie zaleceń postępowania ochronnego. Realizowane jest przez
zespoły ekspertów działające w ramach resortowych elementów KSWSiA.
6. Uoradztwo specjalistyczne w zakresie metod ograniczania zasięgu i skutków
oddziaływania skaŜeń. Realizowane jest przez zespoły ekspertów działające w
ramach resortowych elementów KSWSiA.
7. Uruchamianie systemów wykrywania i alarmowania o skaŜeniach ludności lub
Sił Zbrojnych RP oraz uruchamianie działań interwencyjnych. Zadanie to
realizowane jest zgodnie z procedurami obowiązującymi w poszczególnych
elementach KSWSiA. W przypadku ich uruchomienia CD KSWSiA zapewnia
koordynację działania podsystemów składających się na KSWSiA.
Istotnym jest, Ŝe „Rozporządzenie…” nie zmienia
podległości elementów KSWSiA. Nadaje jednakŜe Ministrowi
Obrony Narodowej stosowne uprawnienia. Mianowicie
sprawuje on nadzór i pełni funkcje koordynacyjne w zakresie
funkcjonowania systemu przy pomocy centrum
dyspozycyjnego, którego funkcję pełni Centralny Ośrodek
Analizy SkaŜeń (Rozporządzenie RM z dnia 6 października
2006r. w sprawie systemów wykrywania skaŜeń i właściwości
organów w tych sprawach, pkt 3. pakt 2.). Rozwiązanie takie
pozwala zamknąć obieg informacji między poszczególnymi
elementami KSWSiA, poniewaŜ Centrum Dyspozycyjne ma
kompetencje do pozyskiwania informacji i przekazywania ich
do kaŜdego elementu KSWSiA.
INTEROPERACYJNOŚĆ
Przyjęta w „Rozporządzeniu …” regulacja zapewnia w
funkcjonowaniu systemu sprawę kapitalną – kompatybilność,
jednolitość i spójność, a więc interoperacyjność, zwłaszcza w zakresie
obiegu informacji.
Rzeczona interoperacyjność zapewniana jest poprzez stosowanie:
- takich samych metodyk, procedur i pomiarów skaŜeń;
- takich samych formatów meldunków i informacji o skaŜeniach;
- identycznych procedur przekazywania meldunków i informacji;
- jednolitego schematu obiegu i informacji.
Wymiana informacji o zdarzeniach pomiędzy elementami
KSWSiA prowadzona jest za pomocą SFORMALIZOWANYCH
MELDUNKÓW, które opracowuje się na podstawie opracowania
„METODYKA OCENY SYTUACJI SKAśEŃ
PROMIENIOTWÓRCZYCH, BIOLOGICZNYCH I
CHEMICZNYCH”
sygn. Opchem. 392/2002 (wg ATP-45 B).
Przyjęto teŜ rozwiązanie, Ŝe w sytuacji, gdy nie jest moŜliwe
zastosowanie meldunku opracowanego wg ATP-45B, moŜna sporządzać
meldunek w formie opisowej. Wzór takiego meldunku został rozesłany
do wszystkich elementów KSWSiA.
Wszelkie informacje, w tym meldunki, w ramach KSWSiA są
przesyłane według ściśle ustalonego schematu obiegu informacji za
pomocą specjalistycznego oprogramowania pocztą elektroniczną lub
faksem.
SCHEMAT OBIEGU INFORMACJI W RAMACH KSWSiA
PREMIER
RADA MINISTRÓW
RZĄDOWE
CENTRUM
BEZPIECZEŃSTWA
CENTRUM
MELDOWANIE
METEO
DYSPOZYCYJNE
OSTRZEGANIE
INFORMOWANIE
INSTYTUT
METEOROLOGII
I GOSPODARKI
KSWSiA
WODNEJ
DEPARTAMENT
PUNKT
MORSKIE
CENTRUM ds.
OFICER
SPRAW OBR.
KIEROWANIA
RATOWNICZE
ZDARZEŃ
OPERACYJNY
MIN.ZDR.
SWS w SZ RP
CENTRUM
RADIACYJNYCH
MSWiA
CZK
KOORDYNACYJNE
CZK
GŁÓWNY SZTAB
POLICJI
KG POLICJI
CENTRUM
KOORDYNACJI
DZIAŁAŃ
STRAśY GRAN.
KCKRiOL
WYMIANA
WOJEWÓDZKIE
CENTRA
ZARZĄDZANIA
KRYZYSOWEGO
RESORTOWE ELEMENTY KSWSiA
W przypadku wykrycia skaŜeń promieniotwórczych, chemicznych lub
biologicznych informacja o nich przesyłana jest przez element, który wykrył
skaŜenie (obserwatora, posterunek, instytucję, itp.) do resortowej jednostki
wiodącej, odpowiedzialnej za prowadzenie wymiany informacji z Centrum
Dyspozycyjnym KSWSiA. Tymi jednostkami wiodącymi są:
1. Departament Spraw Obronnych Ministerstwa Zdrowia;
2. Punkt Kierowania SWS Sił Zbrojnych RP;
3. Morskie Ratownicze Centrum Koordynacyjne;
4. Centrum ds. Zdarzeń Radiacyjnych PAA;
5. Oficer Operacyjny MSWiA;
6. Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności.
Informacja taka przekazywana jest w trybie pilnym w ramach
ustalonych w resortach procedur i schematów obiegu informacji. Resortowa
jednostka wiodąca informację o skaŜeniach przesyła natychmiast do Centrum
Dyspozycyjnego KSWSiA w formie sformalizowanego meldunku. Centrum
Dyspozycyjne sporządza na ich podstawie ocenę sytuacji i projekty
komunikatów ostrzegawczych i przesyła je do Rządowego Centrum
Bezpieczeństwa.
Z CD KSWSiA do resortowych jednostek wiodących przesyłane są
meldunki ostrzegawcze oraz stosowne informacje z Rządowego Centrum
Bezpieczeństwa. Jednostki te odpowiadają za ich dystrybucję w swoich
resortach (wg formatu ustalonego w poszczególnych resortach).
Szczegółowe uregulowania, w tym procedury, w zakresie
współdziałania zostału uzgodnione przez przedstawicieli
resortów, których elementy wchodzą w skład KSWSiA i zawarte
w dokumencie pod nazwą
„PLAN WSPÓŁDZIAŁANIA JEDNOSTEK
ORGANIZACYJNYCH WCHODZĄCYCH W SKŁAD
JEDNOLITEGO KRAJOWEGO SYSTEMU
WYKRYWANIA SKAśEŃ I ALARMOWANIA”
Uruchamianie KSWSiA
oraz zabezpieczenie meteorologiczne jego działania
Elementy KSWSiA funkcjonują lub są rozwijane i
uruchamiane w następujących przypadkach:
1. podczas wprowadzenia na terytorium kraju lub jego
części stanu nadzwyczajnego, w szczególności stanu
klęski Ŝywiołowej, w celu zapobieŜenia skutkom
katastrofy naturalnej, awarii technicznej lub działań
terrorystycznych, których efektem moŜe być lub jest
wystąpienie skaŜeń chemicznych, promieniotwórczych
lub biologicznych;
2. w przypadku prowadzenia ćwiczeń i treningów sił i
środków przeznaczonych w kraju do wykonywania zadań
w zakresie wykrywania, rozpoznawania, identyfikacji
oraz prowadzenia oceny sytuacji skaŜeń.
Uruchomienie KSWSiA moŜe nastąpić poprzez:
- decyzję Rady Ministrów ( Ministrów sprawach nie cierpiących
zwłoki decyzję moŜe podjąć Minister Obrony Narodowej w
porozumieniu z Premierem);
- rekomendację ministrów kierujących resortami, których jednostki
organizacyjne wchodzą w skład KSWSiA. Rekomendację kieruje się
bezpośrednio do Prezesa Rady Ministrów.
- na wniosek (prośbę) wojewody, Komendanta Głównego Policji,
Komendanta Głównego PSP, Szefa Sztabu Generalnego WP, Prezesa
PAA, Głównego Inspektora Sanitarnego, Sanitarnego, a takŜe Dyrektora
Morskiej SłuŜby Poszukiwania i Ratownictwa. Prośby kieruje się
poprzez ministra będącego przełoŜonym składającego prośbę.
W przypadku uruchomienia SWSiA przez Ministra Obrony Narodowej
ten niezwłocznie powiadamia o tym fakcie Premiera. Rekomendacje, prośby i
powiadomienia wykonuje się w formie pisemnej. Muszą one zawierać
uzasadnienia.
Informacja (decyzja) o uruchomieniu KSWSiA przesyłana
jest z Rządowego Centrum Bezpieczeństwa do CD KSWSiA oraz
do poszczególnych resortów.
Centrum Dyspozycyjne osiąga wówczas pełną gotowość do
działania a systemy resortowe są uruchamiane na polecenie
ministrów lub osób posiadających do tego kompetencje (np. w
MON Szef Sztabu Generalnego WP). Dodatkowo Centrum
Dyspozycyjne przesyła do jednostek wiodących w
poszczególnych resortach informację o rozpoczęciu
współdziałania w ramach KSWSiA. Dalsze rozwijanie elementów
KSWSiA odbywa się według procedur obowiązujących w
poszczególnych resortach.
KSWSiA moŜe być uruchomiony w pełnym lub
ograniczonym zakresie. Ograniczenia określa organ
uruchamiający system.
Elementy KSWSiA realizują zadania w następującym
zakresie:
1. Bez rozwijania elementów KSWSiA – funkcjonują elementy
pracujące w trybie ciągłym:
- CD KSWSiA prowadzi wymianę informacji z Rządowym
Centrum Bezpieczeństwa (odbiera informacje, przekazuje
meldunki z monitoringu skaŜeń);
- komórki wiodące poszczególnych elementów systemu
przekazują meldunki z monitoringu sytuacji skaŜeń;
2. Ograniczone rozwinięcie – rozwijane są elementy KSWSiA
w r jonie wystąpienia zagroŜeń:
- CD KSWSiA prowadzi wymianę informacji z Rządowym
Centrum Bezpieczeństwa (odbiera informacje, przekazuje
meldunki z monitoringu sytuacji skaŜeń, z realizacji
przedsięwzięć NSPK i w ramach rozwijania KSWSiA;
- komórki wiodące poszczególnych elementów systemu
przesyłają meldunki z monitoringu sytuacji oraz pomiarów
skaŜeń do CD KSWSiA oraz o gotowości do prowadzenia
działań;
- wzmacnia się obsadę CD KSWSiA o specjalistów z COAS
zaleŜnie od nakazanych ograniczeń;
- zaleŜnie od potrzeb nawiązuje się współpracę z ekspertami z
poszczególnych resortów partycypujących w KSWSiA;
- uruchamiane są wybrane podsystemy KSWSiA lub ich
elementy;
- zaleŜnie od rozwoju sytuacji zwiększa się częstotliwość
wymiany informacji w systemie;
- ZaleŜnie od potrzeb uruchamia się słuŜby interwencyjne;
- Przygotowuje się i przekazuje do Rządowego Centrum
Bezpieczeństwa niezbędne oceny sytuacji skaŜeń oraz projekty
komunikatów ostrzegawczych.
3. Pełne rozwinięcie – rozwijane są wszystkie elementy
KSWSiA:
- CD KSWSiA przystępuje do pracy w pełnej obsadzie w
systemie zmianowym.
Prowadzona jest ciągła wymiana informacji pomiędzy
Rządowym Centrum Bezpieczeństwa a CD KSWSIA i
elementami KSWSiA;
- nawiązuje się współpracę ze wszystkimi ekspertami resortów
wchodzących w skład KSWSiA;
- całodobowo czynne są komórki wiodące elementów
wchodzących w skład KSWSiA;
- uruchamiane są wszystkie słuŜby interwencyjne;
- przygotowuje się niezbędne oceny sytuacji skaŜeń oraz
projekty komunikatów ostrzegawczych ostrzegawczych
przekazuje je do Rządowego Centrum Bezpieczeństwa.
Sygnał o rozwinięciu KSWSiA nakłada na Instytut
Meteorologii i Gospodarki wodnej obowiązek
meteorologicznego zabezpieczenia KSWSiA. Dane
meteorologiczne przesyłane są do resortowych jednostek
wiodących i do CD KSWSiA.
Działanie KSWSiA po wystąpieniu skaŜeń
Elementy składowe KSWSiA na co dzień prowadzą działalność
określoną przepisami (np. monitorują poziom skaŜeń). W
bezpośrednim kontakcie z CD KSWSiA pozostają jedynie resortowe
„jednostki wiodące”. W przypadku wystąpienia zagroŜeń, zagroŜeń
konsekwencji uruchomienia systemu jego elementy nawiązują
współdziałanie. Jest ono koordynowane przez CD KSWSiA.
Od rodzaju zagroŜeń zaleŜy rola, jaką poszczególne elementy
odgrywają w danej sytuacji w KSWSiA. JeŜeli zagroŜenie jest
związane ze skaŜeniem promieniotwórczym, rolę elementu
wiodącego (zgodnie z ustawą „Prawo atomowe” pełni PAA i
podległe jej jednostki organizacyjne. Monitorują one poziom skaŜeń
promieniotwórczych za pomocą własnych stacji pomiarowych.
Systemy działające w ramach KSWSiA posiadające własne stacje
(IMGW, SWS SZ, )wspierają PAA w jej działaniach. Placówki
specjalistyczne – laboratoria – działające w Stacjach Sanitarno –
Epidemiologicznych wykonują poszerzone analizy prób
środowiskowych i Ŝywności.
Dane ze stacji pomiarowych podległych PAA oraz ze stacji
wspomagających a podległych innym instytucjom przekazywane są
do Centrum ds. Zdarzeń Radiacyjnych. Tam dokonuje się ich analizy
i oceny. Opracowana ocena sytuacji przekazywana jest di Centrum
Dyspozycyjnego KSWSiA, które na jej podstawie realizuje zadania
koordynacyjne.
OBIEG INFORMACJI PO ZAISTNIENIU SKAśEŃ
PROMIENIOTWÓRCZYCH
RZĄDOWY ZESPÓŁ
ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO
RZĄDOWE CENTRUM
BEZPIECZEŃSTWA
CD KSWSiA
MINISTER
ŚRODOWISKA
PRZEZS PAA
CENTRUM ds. ZDARZEŃ
RADIACYJNYCH
STACJE WCZESNEGO
PLACÓWKI
SŁUśBY JEDNOSTEK
WYKRYWANIA SKAśEŃ
POMIARÓW SKAZEŃ
BADAWCZO –
PROMIENIOTWÓRCZYCH
ROZWOJOWYCH
PROMIENIOTWÓRCZYCH
PAA
WSPOMAGAJĄCE
STACJE WCZESNEGO
WYKRYWANIA SKAśEŃ
PROMIENIOTWÓRCZYCH
MON, IMGW
SYSTEMY
MONITORINGU
LOKALNEGO
Sytuacja radiacyjna na obszarze kraju monitorowana jest na
bieŜąco. Monitoring i obserwacja skaŜeń chemicznych
prowadzone są dopiero po ich wystąpieniu (w wyniku awarii,
wypadku, aktu terroru itp.). Odpowiedzialność za jej
monitorowanie oraz organizację i prowadzenie akcji ratowniczej
spoczywa na organach administracji publicznej (gminnej,
powiatowej, wojewódzkiej). Monitoring prowadzony jest według
określonych obowiązujących procedur.
W przypadku wystąpienia skaŜeń zagraŜających instytucjom
podległym Ministrowi Obrony Narodowej („Metodyka oceny sytuacji
skaŜeń promieniotwórczych, biologicznych i chemicznych”) monitoring
prowadzą jednostki wchodzące w skład Podsystemu Wczesnego
Ostrzegania będącego częścią SWS SZ RP. Informacja o sytuacji skaŜeń
przekazywana jest do Centralnego Ośrodka Analizy SkaŜeń (COAS)
zgodnie z obowiązującym w SWS SZ RP obiegiem informacji.
W przypadku wystąpienia skaŜeń na morzu, ich monitoring i
zwalczanie przypisane są do Morskiej SłuŜby Poszukiwania i
Ratownictwa. Stosuje ona procedury zawarte w Krajowym
Planie Zwalczania ZagroŜeń i Zanieczyszczeń Morza.
Wszelkie informacje dotyczące skaŜeń chemicznych
przekazywane są do CD KSWSiA, które dokonuje ich analizy,
opracowuje prognozy rozwoju sytuacji skaŜeń i propozycje
dalszych działań.
OBIEG INFORMACJI PO ZAISTNIENIU SKAśEŃ
CHEMICZNYCH
RZĄDOWY ZESPÓŁ
ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO
RZĄDOWE CENTRUM BEZPIECZEŃSTWA
CD KSWSiA
MINISTER
MINISTER
MINISTER
ŚRODOWISKA
SWiA
INFRASTRUKTURY
OFIC. OPER
MSWiA
(CZK)
GŁÓWNY
KCKRiOL
INSPEKTORAT
OCHRONY
OAS
OAS
MRCK
RSZ
OW
MSPiR
ŚRODOWISKA
WOJEWÓDZKI
WOJEWÓDZKI
INSPEKTORAT
INSPEKTOR
OCHRONY
SANITARNY
WOJEWODA
WCZK
OAS
MORSKI
WSzW
ODDZIAŁ
STRAśY
GRANICZNEJ
ŚRODOWISKA
DYREKTOR
STAROSTA
URZĘDU
PCZK
KOMENDY
ZOZ-y
SŁUśB
RATOWNICZYCH
INFRASTRUKTURA
SŁUśBY RATOWNICZE
POMIAROWA
POLICJA, STRAś POś.
PIOŚ
SŁUśBA ZDROWIA
ZDARZENIA NA MORZU
MORSKIEGO
CENTRUM
CENTRUM
BEZPIECZ.
DYSP.-KONTR.
MORSKIEGO
AMIN. MORSKIEJ
JEDNOSTKI
WYKRYWANIA
ZAGROśEŃ SZ RP
RADAROWY
SYSTEM ZARZ.
I KONTR. RUCHU
STATKÓW VTMS
Za nadzór epidemiologiczny i kontrolę chorób zakaźnych
odpowiada Państwowa Inspekcja Sanitarna. Ona pełni rolę
wiodącą w KSWSiA w przypadku zaistnienia skaŜeń
biologicznych. Rolę wspomagającą w tym zakresie pełni słuŜba
zdrowia podległa innym resortom. Nie prowadzi się ciągłego
monitoringu skaŜeń biologicznych. Procedury w tym zakresie
wdraŜane są z chwilą wystąpienia symptomów uŜycia środków
biologicznych (Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach
zakaźnych i zakaŜeniach oraz w Ustawie z dnia 14 marca 1985 r.
o Państwowej Inspekcji Sanitarnej).
W przypadku stwierdzenie zachorowania lub podejrzenia
zachorowania na niebezpieczną chorobę zakaźną zgłoszenia
dokonują:
- lekarz pierwszego kontaktu;
- lekarz pogotowia ratunkowego;
- lekarz w szpitalu.
Procedura przekazywania informacji jest następująca:
- lekarz podejrzewający zakaŜenie niebezpieczną chorobą
zakaźną powiadamia telefonicznie Państwowego Powiatowego
Inspektora Sanitarnego (PIS);
- PIS powiadamia telefonicznie Państwowego
Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego, Powiatowe Centrum
Zarządzania Kryzysowego, Policję, Państwową StraŜ PoŜarną
(PSP) oraz dyrektora właściwego terenowo szpitala;
- Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny powiadamia
Głównego Inspektora Sanitarnego, Centrum Zarządzania
Kryzysowego Wojewody, Komendę Wojewódzką Policji i PSP,
Krajowy Punkt Centralny ds. Międzynarodowych Przepisów
Zdrowotnych umieszczony w Państwowym Zakładzie Higieny,
Departament Spraw Obronnych (CZK) Ministerstwa Zdrowia;
- Departament Spraw Obronnych (CZK) Ministerstwa
Zdrowia powiadamia Centrum Dyspozycyjne KSWSiA oraz
Ministra Zdrowia;
- Centrum Zarządzania Kryzysowego Wojewody
powiadamia KCKRiOL;
- Główny Inspektor Sanitarny powiadamia Ministra Zdrowia
oraz Państwowy Zakład Higieny lub inny instytut naukowobadawczy minister KCKRiOL;
- Minister Zdrowia powiadamia Rządowy Zespół
Zarządzania Kryzysowego;
- Kryzysowego przypadku stwierdzenia zakaŜenia na terenie
jednostki wojskowej lub u Ŝołnierza lekarz powiadamia dowódcę
jednostki wojskowej, dyrektora właściwego terenowo szpitala
oraz Wojskowy Ośrodek Medycyny Prewencyjnej (WOMP);
WOMP powiadamia Wojewódzkiego Inspektora sanitarnego,
Wojskową Inspekcję Sanitarną oraz DyŜurną SłuŜbę Operacyjną
Systemu Medycznego (DSO SM). DSO SM powiadamia
Centrum Dyspozycyjne KSWSiA. CD KSWSiA analizuje zebrane
informacje oraz przygotowuje prognozy rozwoju sytuacji i
propozycje działań.
OBIEG INFORMACJI PO ZAISTNIENIU SKAśEŃ BIOLOGICZNYCH
RZĄDOWY ZESPÓŁ
ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO
RZĄDOWE CENTRUM
BEZPIECZEŃSTWA
CD KSWSiA
MINISTER
ZDROWIA
DEP. SPRAW OBR.
MIN. ZDROWIA
DSO SM
GŁÓWNY INSP.
PZH
KCKR i OL
SANITARNY
KRAJOWY
PUNKT
CENTRALNY
WOJSKOWA
WOJEWÓDZKI
CZK
KW
KW
INSPEKCJA
INSPEKTOR
WOJEW.
POLICJI
PSP
SANITARNA
SANITARNY
POLICJA
PSP
POWIATOWY
WOMP
SZPITAL
INSPEKTOR
CZK
SANITARNY
POWIAT.
LEKARZ
LABORATORIUM
MIKROBIOLOGICZNE
ZDARZENIA W WOJSKU
Centrum Dyspozycyjne KSWSiA
Centrum Dyspozycyjne Krajowego systemu Wykrywania
SkaŜeń i Alarmowania jest komórką funkcjonalną Centralnego
Ośrodka Analizy SkaŜeń (COAS), która w imieniu Ministra
Obrony Narodowej nadzoruje i koordynuje funkcjonowanie
KSWSiA. W jego skład wchodzą:
- Zespół Operacyjno – Koordynacyjny przeznaczony do
wykonywania zadań w zakresie koordynacji współdziałania
elementów KSWSiA;
- Zespół Analizy i Prognozy ZagroŜenia SkaŜeniami
przeznaczony analizowania danych, mających na celu ustalenie
poziomu zagroŜenia skaŜeniami oraz ich prognozowania;
- Zespół Kierunków przeznaczony do zapewnienia
bezpośrednich kontaktów z elementami systemu zgodnie z
opracowanymi planami reagowania kryzysowego kryzysowego
sytuacji zagroŜenia lub wystąpienia skaŜeń;
- Zespół Zabezpieczenia Teleinformatycznego wspierający CD
KSWSiA w zakresie utrzymania w sprawności sprzętu
informatycznego oraz prawidłowego funkcjonowania
oprogramowania, a takŜe wytwarzania, ewidencji i obiegu
dokumentów.
STRUKTURA FUNKCJONALNA CENTRUM DYSPOZYCYJNEGO KSWSiA
(WRAZ Z OBIEGIEM INFORMACJI)
ZOBRAZOWANIE SYTUACJI
ELEMENT
ZESPÓŁ
ZESPÓŁ
KIERUNKÓW
OPERACYJNOKOORDYNACYJNY
SYSTEMU
PUNKT
ZESPÓŁ ANALIZY
KIEROWANIA
I PROGNOZOWANIA
SWS SZ RP
ZAGROśENIA SKAś.
ZESPÓŁ
ZABEZPIECZENIA
TELEINFORMATYCZNEGO
CENTRUM DYSPOZYCYJNE KSWSiA
DSO SZ RP
Zasadnicze zadania realizowane przez CD KSWSiA:
- koordynacja działań elementów składowych KSWSiA w czasie
działań rzeczywistych oraz podczas treningów i ćwiczeń;
- utrzymywanie łączności ze wszystkimi ośrodkami kierującymi
resortowymi systemami włączonymi do KSWSiA;
- zbieranie informacji dotyczących skaŜeń od elementów
KSWSiA oraz z innych dostępnych źródeł na obszarze kraju;
- analizowanie danych o skaŜeniach oraz prognozowanie sytuacji
skaŜeń;
- zapewnienie sprawnego obiegu informacji o skaŜeniach i
niezbędnych do ich oceny pomiędzy elementami składowymi
KSWSiA;
- opracowanie, w uzgodnieniu z pozostałymi elementami
KSWSiA, propozycji i wniosków dotyczących utrzymywania i
aktualizacji baz danych o źródłach zagroŜeń, utrzymywania
odpowiednich sił i środków w gotowości do podjęcia działań oraz
ich uruchamiania w przypadku wystąpienia zagroŜeń.
Zadania te realizowane są przez zespoły wchodzące w skład
CD KSWSiA. Zadania poszczególnych zespołów są następujące:
1. Zespół Operacyjno-Koordynacyjny:
- przyjmowanie informacji od Zespołu Kierunków Kierunków
podejmowanie decyzji dotyczących ich obiegu w ramach CD
KSWSiA;
- kierowanie wymianą informacji pomiędzy elementami
KSWSiA i sprawowanie nad nią nadzoru;
- wykonywanie wstępnych analiz i ocen zagroŜenia
skaŜeniami;
- przygotowywanie analiz, ocen, wniosków oraz propozycji dla
Rządowego Centrum Bezpieczeństwa.
2. Zespół Analizy i Prognozy ZagroŜenia SkaŜeniami:
- analizowanie danych o sytuacji skaŜeń otrzymywanych z
ogniw KSWSiA;
- prognozowanie rozwoju sytuacji skaŜeń;
- analizowanie i ocena wpływu sytuacji skaŜeń na
funkcjonowanie wojsk i ludności cywilnej oraz infrastruktury
kraju, a takŜe opracowywanie i przedstawianie szefowi CD
KSWSiA wniosków wniosków niej wynikających;
3. Zespół Kierunków:
- utrzymywanie za pomocą technicznych środków łączności
kontaktu z elementami KSWSiA;
- przyjmowanie informacji od elementów KSWSiA i
przekazywanie ich do Zespołu Operacyjno-Koordynacyjnego;
- weryfikowanie treści i poprawności formy informacji
pochodzących z elementów systemu;
- pozyskiwanie danych meteorologicznych na potrzeby CD
KSWSiA oraz ich redystrybucja w przypadku do pozostałych
elementów KSWSiA w przypadku wystąpienia zakłóceń.
4. Zespół Zabezpieczenia Teleinformatycznego:
- bieŜąca obsługa techniczna sprzętu i oprogramowania
komputerowego;
- nadzór nad przestrzeganiem zasad wytwarzania i obiegu
dokumentów;
- prowadzenie ewidencji dokumentów będących w obiegu;
- zapewnienie moŜliwości w zakresie wytwarzania
dokumentów niejawnych;
- instruowanie personelu centrum z zakresu obsługi sprzętu,
oprogramowania komputerowego oraz wytwarzania i obiegu
dokumentów.
Podsumowanie i spostrzeŜenia praktyka:
1. Nastąpiła standaryzacja danych i pojęć po zdarzeniu w
Czernobylu.
2. Funkcyjnych w strukturach systemu da się przeszkolić i
utrzymać na niezbędnym poziomie sprawności.
3. Wrócono do sprawdzonych rozwiązań współpracy ogniw
wojskowych z cywilnymi. Idzie o współpracę OAS WSzW
i OAS CZK Wojewody (są one praktycznie w jednym
miejscu, a przynajmniej w jednej miejscowości) - dawniej
WSzW i WIOC, w których istniały WOADA.
4. Czułym punktem w zapewnieniu skuteczności działania
systemu na obszarze kraju jest sieć jednostek
dokonujących indykacji i pomiarów wszelkich skaŜeń.
WaŜna w tym jest :
- gęstość sieci,
- stała gotowość do działań. Ta jest waŜna w zakresie
wykrywania skaŜeń chemicznych, które cechuje
gwałtowność (nagłość) zaistnienia i narastania, względnie
krótki czas działania, duŜa szkodliwość (skuteczność) w
powodowaniu strat ludzi i zwierząt, a takŜe środowiska.
- wyposaŜenie dające jednolite co do pojęć i wielkości
fizycznych pomiary,
- niezawodna łączność „tam na dole”.
Akty prawne i literatura dotycząca KSWSiA
1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 października 2006 r. w
sprawie systemów wykrywania skaŜeń i właściwości organów w
tych sprawach.
2. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i
zakaŜeniach.
3. Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji
Sanitarnej.
4. Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe.
5. Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o bezpieczeństwie morskim.
6. Ustawa z dnia 16 marca 1995 r. o zapobieganiu zanieczyszczaniu
morza przez statki.
7. Ustawa o działach administracji rządowej.
8. Ustawa o zarządzaniu kryzysowym.
9. Ustawa o Państwowej StraŜy PoŜarnej z dnia 24 sierpnia 1991 r.
10.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia17 grudnia 2002 r. w
sprawie stacji wczesnego wykrywania skaŜeń promieniotwórczych
i placówek prowadzących pomiary skaŜeń promieniotwórczych.
11.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 maja 1997 r. w
sprawie organizacji i sposobu zwalczania zanieczyszczeń na
morzu.
12.
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 24 grudnia
2001 r. w sprawie szczegółowej organizacji Morskiej SłuŜby
Poszukiwania i Ratownictwa.
13.
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i
Administracji z dnia 29grudnia w sprawie szczegółowych zasad
organizacji Krajowego Systemu Ratowniczo- Gaśniczego.
14.
Decyzja Ministra Obrony Narodowej nr 248/MON z dnia 21
grudnia 2000 r. w sprawie organizacji, zadań i funkcjonowania w
Siłach Zbrojnych RP Systemu Wykrywania SkaŜeń.
15.
Decyzja Ministra Obrony Narodowej nr 353/MON z dnia 12
grudnia 2002 r. zmieniająca decyzję w sprawie organizacji, zadań i
funkcjonowania w Siłach Zbrojnych RP Systemu Wykrywania
SkaŜeń.
16.
Instrukcja Systemu Wykrywania SkaŜeń w Siłach Zbrojnych
RP, sygn. OPChem.391/2004.
17.
Metodyka oceny sytuacji skaŜeń promieniotwórczych,
biologicznych i chemicznych – (ATP-45B) – sygn.
OPChem.392/2002.
18.
Obrona Przed Bronią Masowego RaŜenia w Operacjach
Połączonych (DD/3.8) – sygn. chem. 369/2004.