szablon - Grudziądz Owczarki_v2o

KOMENTARZ
DO MAPY SOZOLOGICZNEJ
W SKALI 1 : 50 000
ARKUSZ N-34-86-B
GRUDZIĄDZ - OWCZARKI
Opracował:
Roman Cieśliński
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO OBSZARU
Położenie fizycznogeograficzne
Obszar objęty arkuszem mapy Grudziądz Owczarki, według podziału Polski
na jednostki fizyczno – geograficzne Kondrackiego (2000) położony jest w prowincji
Niż Środkowoeuropejski, w podprowincji Pojezierza Pomorskie (314.4 – 315.2).
Część zachodnia obszaru opracowania znajduje się w zasięgu makroregionu Dolina
Dolnej Wisły (314.8) z mezoregionem Dolina Kwidzyńska (314.81) na północy i Kotlina Grudziądzka (314.82) na południu. Część wschodnia obszaru badań należy do
Pojezierza Iławskiego (314.9), a na południowym - wschodzie występuje niewielki
fragment Pojezierza Chełmińskiego (315.11).
Tabela 1. Jeziora i ich cechy morfometryczne (Źródło: Choiński, 1991; Jańczak,
1997)
Lp.
Nazwa jeziora
lub zbiornika
wodnego
Wys. m
n.p.m.
Pow.
[ha]
V
tys. m3
Głęb.
max
m
Głęb.
średnia
m
1.
2.
J. Kamień
J. Głęboczek
(Burgsee)
J. Głęboczek
J. Środkowe
J. Gapa
J. Gubińskie
J. Białochowskie
J. Tarpno
J. Skurgwy
-
3,2
-
-
-
-
2,1
-
-
-
75,5
-
2,0
7,5
9,5
5,7
350
720
276
-
6,0
6,5
5,8
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
79,9
9,0
300
-
6,3
24,0
-
30,0
-
717,9
-
2,7
-
5,8
-
Wody podziemne
Wody podziemne na obszarze objętym arkuszem mapy Grudziądz należą do
regionu środkowopolskiego, zaś w przypadku obszaru hydrogeologicznego należą
do regionu niżowego (Stachy, 1987). Dominującym rodzajem wód podziemnych,
kształtujących jednocześnie odpływ pochodzenia podziemnego stanowią w dolinie
Wisły wody porowe aluwiów. Dla pozostałej części obszaru występują wody porowe
w warstwach odkrytych (gruntowe) i w warstwach izolowanych od powierzchni
(wgłębne). Pod względem głębokości zalegania i wahań rocznych zwierciadła wód
podziemnych obszar ten jest zróżnicowany. Występują tu obszary gdzie głębokość
zalegania zwierciadła wód podziemnych mieści się w zakresie od 0 do 5 metrów,
przy wahaniach na poziomie od 0,5 do 1,5 m. Również pojawiają się obszary o głębokości zalegania wód poziemnych w zakresie od 5 do 20 m i wahaniach od 0,2 do
2,0 m oraz o głębokości zalegania od 20 do 40 m i wahaniach zwierciadła wód na
poziomie od 0,1 do 1,5 m. Przy głębokościach wód podziemnych od 5 do 20 m
możliwe jest pojawienie się wód zalegających płycej. Natomiast dolina rzeki Osy
leży w sąsiedztwie obszaru z głębszym występowaniem wód. Z kolei głębokość zalegania określona na podstawie pomiarów zwierciadła wody w 10 studniach wykonanych w dniach od 3 do 5.08. 2006 roku wahała się od 1,3 m w Starej Wsi do 13,6
m w Rezmarku. Zasobność wód podziemnych na obszarze opracowania jest średnia.
W ramach krajowej sieci stacjonarnych obserwacji hydrogeologicznych SOH
w Okrągłej Łące (SOH nr 205) i Rogóźnie (SOH nr 524) zlokalizowane są punkty, w
których prowadzone są pomiary położenia zwierciadła wody w czwartorzędowym
poziomie wodonośnym. Stwierdzono tu występowanie górnego poziomu czwartorzędowego. Jego strop zalega na rzędnej około 60 m n.p.m. Miąższość jest zmienna i
waha się od 6 do ponad 20 metrów. Najczęściej zwierciadło wody jest swobodne,
lokalnie tylko lekko napięte. Statyczne zwierciadło wody stabilizuje się na rzędnych
około 60 m n.p.m. Poziom ten jest silnie drenowany przez dolinę Wisły na zachodzie
i dolinę Osy na południu. Również występuje tu środkowy poziom czwartorzędowy.
W dolinie Wisły jego strop zalega na rzędnych około 10 - 20 m n.p.m. i podnosi się
w kierunku wschodnim do rzędnych około 30 m n.p.m. Miąższość osadów wodonośnych wynosi od 6 do ponad 20 metrów.
Zgodnie z podziałem regionalnym zwykłych wód podziemnych Polski (Paczyński, 1993) analizowany obszar należy do regionu: I - mazurskiego, północno zachodni fragment, związany z Doliną Kwidzyńską należy z kolei do regionu IV gdańskiego, natomiast niewielki fragment na lewym brzegu Wisły należy do regionu
V - pomorskiego.
W granicach opracowania znajduje się jeden zbiornik wód podziemnych
(GZWP nr 129) – Dolina rzeki dolnej Osy (Kleczkowski, 1990). Są to wody czwartorzędowe wymagające najwyższej ochrony (ONO). Ogólna powierzchnia zbiornika
wynosi 112 km2. Średnia głębokość ujęcia to 50 - 60 m, a szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynoszą 80 tys. m3/dobę.
Gleby
Budowa geologiczna
Obszar objęty arkuszem mapy Grudziądz Owczarki leży na skraju synklinorium brzeżnego (Znosko, 1966). Powierzchnia podłoża krystalicznego schodzi tu na
głębokość poniżej 5000 metrów i zbudowana jest w dużej części z gnejsów. Najstarszymi osadami rozpoznanymi na obszarze arkusza są paleoceńskie piaskowce
drobnoziarniste oraz margle występujące w dolinie Wisły na głębokości około 100
metrów. Wyżej zalegają oligoceńskie osady piaszczysto – mulisto – ilaste.
W pliocenie zaznaczył się okres intensywnego urzeźbienia powierzchni
przedczwartorzędowej. Stwierdzono tu liczne rozcięcia erozyjne o stosunkowo dużym zagęszczeniu (Augustowski, 1977). Na bogato ukształtowanej powierzchni
podczwartorzędowej spoczywają osady czwartorzędowe, które pokrywają cały obszar arkusza mapy. Ich miąższość jest zróżnicowana w zależności od ukształtowania powierzchni podczwartorzędowej i współczesnej powierzchni terenu. Najmniejsze miąższości około 35 metrów stwierdzono w dolinie Wisły. Na wysoczyźnie polodowcowej wzrastają do około 170 metrów. Na czwartorzęd obszaru badań składają
się osady glacjalne i interglacjalne plejstoceńskiej epoki lodowcowej oraz utwory holoceńskie wyścielające tylko lokalnie dna dolin rzecznych, mis jeziornych i licznych
zagłębień bezodpływowych. W profilu plejstocenu zaobserwowano gliny zwałowe,
mułki oraz lokalnie iły, które przeważają nad piaskami. Miąższość całkowita glin
zmienia się od około 10 metrów do 100 metrów (Sadurski, 2002). Gliny rozdzielone
są trzema warstwami osadów piaszczystych (rzecznych i wodnolodowcowych) o
różnej granulacji, miejscami ze żwirem.
W schyłkowym okresie plejstocenu i w holocenie procesy eoliczne spowodowały powstanie na powierzchni terenu pól wydmowych i dyluwiów zboczowych, zarówno na wysoczyźnie, jak i na tarasach Wisły i Osy. W dolinach Wisły i Osy oraz
mniejszych rzek, Gardęgi i Pręczawy, na powierzchni terenu występują najmłodsze
utwory geologiczne – utwory holoceńskie, na które składają się: piaski i żwiry rzeczne, mady, namuły, gytie i torfy, a w obniżeniach i zagłębieniach bezodpływowych
na wysoczyźnie oraz w misach jeziornych - namuły, gytie i torfy (Sadurski, 2002).
Ukształtowanie powierzchni terenu i geomorfologia
W rzeźbie terenu wyróżniają się dwie odrębne jednostki morfologiczne: wysoczyzna polodowcowa i dolina rzeczna. Na wschodzie jest to wysoczyzna Pojezierza
Iławskiego i Chełmińskiego. Powierzchnia wysoczyzny Pojezierza Iławskiego zlokalizowanego po wschodniej stronie Doliny Dolnej Wisły jest moreną falistą, zbudowaną głównie z glin zwałowych, na której występują pojedyncze wzgórza i pagórki
moren akumulacyjnych i martwego lodu. Formy marginalne mają przebieg ku północnemu - wschodowi, a wysokość wzniesień wzrasta od 50 - 60 m na kr awę dz i d o lin y Wisły do 1 40 m n a pó łno cn ym – wsc ho d zie (Aug u st o ws ki,
19 82 ) . Z k ole i Pojezierze Chełmińskie reprezentowane jest przez liczne pagórki moren czołowych, uszeregowane w trzy pasma: północno-, środkowo- i
południowowąbrzeskie. Południowa część Pojezierza Chełmińskiego nosi cechy deglacjacji powierzchniowej, tzn. przeważają tu tzw. moreny martwe go lodu, kemy i ozy (Galon, 1972). Rynny subglacjalne obecnie są wykorzystywane między innymi przez dopływy Osy: Gardęgę i Pręczawę.
Dolina Wisły w rejonie Grudziądza rozszerza się tworząc Kotlinę Grudziądzką.
Jest to rozszerzenie doliny o zarysie kolistym, pośrodku którego wznoszą się
odosobnione kępy wysoczyznowe: Strzemięcińska (78 m n.p.m.) i Forteczna
(86 m n.p.m.) na prawym brzegu Wisły oraz kępa Grupy (77 m n.p.m.) na
lewym brzegu. Dno doliny obniża się od 21 m do 14 m n.p.m. Natomiast Dolina Kwidzyńska jest północnym odcinkiem Doliny Dolnej Wisły. Jej dno obniża
się od 15 do 9 m n.p.m., a zbocza wznoszą się ponad nimi od 50 do 60 m
n.p.m.
W holocenie w dnach dolin rzecznych wytworzyły się tarasy zalewowe, zbudowane z mułków, iłów i namułów torfiastych, z domieszką piasków. Tarasy te mają
największe rozprzestrzenienie w dolinie Wisły. W Kotlinie Grudziądzkiej tarasy tworzą rozległą, płaską równinę o rzędnych około 20 m n.p.m., opadającą na północ
do około 15 m n.p.m.
Wody powierzchniowe
Obszar opracowania charakteryzuje się skomplikowanymi stosunkami wodnymi. Przez obszar arkusza mapy przebiega dział wód powierzchniowych I - go rzędu, rozdzielający dorzecza Wisły i zlewnię Zalewu Wiślanego. Wody powierzchniowe ze zmeliorowanych obszarów tarasów zalewowych Wisły odprowadzane są do
Liwy i dalej, poprzez Nogat, do Zalewu Wiślanego. Pozostały obszar należy do dorzecza Wisły. W dorzeczu Wisły wydzielono obszar leżący w bezpośredniej zlewni
Wisły i w zlewni II -go rzędu — rzeki Osy. Również występują fragmenty działów
wodnych II rzędu m.in. Kanału Trynka. Na arkuszu mapy Grudziądz Owczarki wydzielić można także działy wodne III rzędu głównych dopływów Osy (Gardęga i
Pręczawa). Na arkuszu mapy poza wymienionymi ciekami występuje także Dopływ
spod Gardei i rzeka Cyganka.
Główną rzeką arkusza opracowania jest Wisła, przepływająca szeroką doliną
przez zachodnią część mapy. Stanowi ona główną oś hydrograficzną regionu. Jej
długość w granicach arkusza wynosi około 18 km. Koryto rzeczne na tym odcinku
osiąga szerokość 300 - 350 m i głębokość 3 - 5 m. Na wielu odcinkach wzdłuż rzeki
oraz w starorzeczach znajdują się wały przeciwpowodziowe wysokości 5 – 10 m.
Charakterystyczne są tu występujące zimą zjawiska lodowe oraz wezbrania w okresie letnim, co jest przyczyną częstych powodzi.
Większym dopływem Wisły jest Osa. Jest ona rzeką silnie meandrującą, która
płynie wąskimi, około 60 - metrowej głębokości dolinami. Długość rzeki w granicach
obszaru opracowania wynosi około 22 km. W odcinku ujściowym do Wisły jest silnie
obwałowana. Około 10 km przed ujściem Osa jest spiętrzona jazem gdzie następuje
rozdział wód. Część wód oddaje do Kanału Trynki, który z kolei kieruje wody do Wisły poprzez jezioro Tarpno. Właściwe ujście do Wisły znajduje się koło Zakurzewa.
W okolicach Grudziądza charakterystyczne dla Osy są tzw. "cofki", które są jedną z
przyczyn występujących tu powodzi. Średni spadek rzeki wynosi 0,86 0/00, a w dolnym odcinku 1,170/00.
Do regulacji poziomu wód powierzchniowych w dolinie Wisły i Osy służy gęsta sieć rowów i kanałów melioracyjnych. Do największych kanałów należą: Sadliński, Palemona, Jajło i Olszański. Kanał Palemona pomimo faktu, iż jest tworem antropogenicznym, prawdopodobnie jego bieg powiela w znacznej części znaną już ze
średniowiecza odnogę Wisły, zwaną Starym Nogatem.
Na obszarze opracowania zlokalizowanych jest także kilkanaście niewielkich
zbiorników jeziornych naturalnych i sztucznych o powierzchniach z przedziału od
1,1 do 30,0 ha (tab. 2), liczne starorzecza położone wzdłuż Wisły oraz zespół stawów rybnych o powierzchni powyżej 100 ha zlokalizowany pomiędzy miejscowościami Mokre – Nowa Wieś i Zakurzewo. Największym jeziorem obszaru opracowania
jest jezioro Tarpno. Charakteryzuje się aktywnym ustrojem hydrologicznym. Średni
okres retencji wód w jeziorze wynosi około 50 dni. Zlewnia jeziora jest zlewnią rolniczą. Jezioro posiada wydłużony kształt, o mało zróżnicowanej linii brzegowej.
Zróżnicowanie gleb na obszarze opracowania jest znaczne i charakterystyczne dla środkowej części Niżu Polskiego. Wysoczyzny morenowe, zbudowane z glin
zwałowych stanowią obszary występowania gleb brunatonoziemnych, natomiast na
piaszczystych utworach sandrów i tarasów rzecznych przeważają gleby bielicoziemne. Glebom strefowym towarzyszą gleby śródstrefowe. Są to czarne ziemie, gleby
murszaste, glejobielice, torfowe, murszowe, mady, słonoczaki (Bednarek, Prusinkiewicz, 1997). Większe wyspy gleb brunatnych spotkać można na Wysoczyźnie Chełmińskiej. Są to gleby dobre, zaliczane do II i III klasy bonitacji. Z kolei gleby bielicoziemne podzielić można na gleby autogeniczne (bielicowe i rdzawe) oraz semihydrogeniczne (glejobielicowe i murszaste). Są to gleby słabe, mało urodzajne, zaliczane do III – V klasy bonitacyjnej (Musierowicz, 1958). Niezwykle istotnym typem
gleb występującym na obszarze opracowania są mady. Występują głównie w dolinie
Wisły. Charakteryzują się na ogół dużą urodzajnością i są wykorzystywane rolniczo
lub jako trwałe użytki zielone. Zalicza się je do I i II klasy bonitacyjnej (Musierowicz,
1958).
Szata roślinna
Pod względem zagospodarowania terenu jest to obszar rolniczo – leśny, z dominującą powierzchnią gruntów ornych rozdrobnionych. Obszary wykorzystywane
rolniczo zajmują tarasy zalewowe i wysoczyzny pokryte glinami. Z kolei obszary piasków wydmowych i wodnolodowcowych, tarasy nadzalewowe oraz strefy krawędziowe i stoki wysoczyzny porastają lasy mieszane i iglaste. Na arkuszu mapy Grudziądz Owczarki występują również powierzchnie antropogeniczne w postaci miast
oraz liczne powierzchnie wodne.
Na obszarze opracowania znajdują się duże powierzchnie kompleksów leśnych w postaci lasów dębowo – grabowych (grądy) i borów mieszanych.
Według podziału geobotanicznego Szafera i Pawłowskiego (Szafer, 1977)
analizowany obszar leży w krainach: Pojezierze Pomorskie okręg iławski i Pomorska
Południowa pas przejściowy okręg Wysoczyzny Dobrzyńskiej. Pierwsza z krain charakteryzuje się bogatą i zróżnicowaną roślinnością. Jej najważniejszymi składnikami
są lasy bukowe typu pomorskiego, lasy mieszane, torfowiska przejściowe i wysokie.
Druga z krain charakteryzuje się dominacją borów sosnowych. W podmokłych obniżeniach pochodzenia wytopiskowego rozwinęły się torfowiska. Na płatach morenowych występują wielogatunkowe lasy mieszane, często typu grądu.
Według podziału synchorologicznego Polski Matuszkiewicza (1995) obszar
opracowania znajduje się w regionie Pojezierze Pomorskie i Niziny Środkowopolskie
subregion Wielkopolsko – Kujawski suchy. W pierwszym przypadku jest to obszar
skupienia śródlądowych zbiorowisk suboceanicznych i atlantyckich. Dominują zbiorowiska leśne: bukowo – dębowe, grądy, brzezina bagienna, zbiorowiska zaroślowe
i krzewinkowe: wrzosowiska atlantyckie, regionalne postacie torfowisk, zarośli łozowych, zespoły łąkowe, zespoły oligotroficzne jezior lobeliowych. Z kolei drugi z obszarów to miejsce dominacji roślinności środkowoeuropejskiej. Stosunkowo często
występują zbiorowiska muraw kserotermicznych.
Klimat
Według podziału Polski na dzielnice rolniczo – klimatyczne Gumińskiego
(1948) opisywany obszar należy do dzielnicy środkowej (VII) dawniej bydgoskiej
(VI), w której warunki klimatyczne kształtowane są przez ogólną cyrkulację powietrza
charakterystyczną dla klimatu przejściowego. Następuje tu ścieranie się mas powietrza kontynentalnego i oceanicznego, co dodatkowo modyfikowane jest przez warunki lokalne, związane z ukształtowaniem terenu. Pomiędzy obszarem wysoczyznowym, a doliną Wisły obserwowane są pewne różnice w wielkościach elementów klimatycznych. Obszar wysoczyzny charakteryzuje się niższymi niż dolina Wisły średnimi temperaturami. Średnia temperatura roczna wynosi tu od +6,5 do +7,0º C, lata
od +13,5 do +14,0º C, a zimy od 0 do +0,5º C. Również charakteryzuje się wyższymi
opadami rocznymi wynoszącymi 600 mm. W dolinie Wisły średnia temperatura roczna wynosi +8,1º C, lata +14,6º C, a zimy -1,5º C. Średni opad roczny wynosi 490
mm. Okres wegetacyjny dla całej dzielnicy wynosi 210 – 220 dni. Pokrywa śnieżna
utrzymuje się przez 38 do 60 dni.
Z kolei według podziału klimatycznego Polski Wosia (1996) obszar opracowania znajduje się w regionie IV – Dolnej Wisły i IX – Chełmińsko – Toruńskim. Pierwszy
z regionów charakteryzuje się częstym występowaniem pogody chłodnej z dużym
zachmurzeniem bez opadu (około 9 dni). W porównaniu z innymi regionami Polski
znaczną frekwencją odznacza się pogoda przymrozkowa bardzo chłodna z dużym
zachmurzeniem bez opadu. Przeciętnie w roku występuje 7 dni z taką pogodą. Mniej
liczne są tutaj dni przymrozkowe umiarkowanie zimne i zarazem pogodne bez opadu. Natomiast dzielnica IX charakteryzuje się nieco większą częstością występowania dni z pogodą bardzo ciepłą z dużym zachmurzeniem. Dni takich średnio w roku
jest tutaj ponad 16. Również stosunkowo liczne są dni przymrozkowe bardzo chłodne, z dużym zachmurzeniem, bez opadów - przeciętnie 7.
FORMY OCHRONY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Obszar opracowania charakteryzuje się występowaniem licznych powierzchni
obszarów chronionych. Występuje tu Nadwiślański Park Krajobrazowy, obszary
chronionego krajobrazu (OChK Strefy Krawędziowej Doliny Wisły, Sadliński OChK,
Morawski OChK, OChK Doliny Rzek Osy i Gardęgi), trzy rezerwaty przyrody – dwa
leśne i jeden krajobrazowy, a także dwa zespoły przyrodniczo-krajobrazowe („Cytadela Grudziądz oraz układ miejski miasta Gardeja) i kilkadziesiąt użytków ekologicznych, w tym użytek „Łosiowe bagna” (typ użytku: torfowisko) zaznaczony na arkuszu sygnaturą obszarową. Poniżej przedstawiono krótką charakterystykę najważniejszych obszarów chronionych.
Nadwiślański Park Krajobrazowy został utworzony w 1993 roku (w latach 1993-1998
funkcjonował pod nazwą Zespół Nadwiślańskich Parków Krajobrazowych) w celu
ochrony wartości krajobrazowych i kulturowych Doliny Dolnej Wisły, a przede
wszystkim zachowanie mozaikowatości krajobrazu lewobrzeżnej części Doliny Dolnej Wisły. Obejmuje on tereny o powierzchni 33306 ha.
Rezerwat leśny "Jamy" o powierzchni 106,11 ha (utworzony w 1967 r.) chroni fragmenty buczyny pomorskiej oraz zbiorowiska grądowe. Rezerwat w swej północnej
części posiada torfowisko przejściowe, zwane „Białym Bagnem”, gdzie łosie mają
swoją przejściową ostoję, a także gniazdują tu żurawie, które co roku wyprowadzają
lęgi.
Rezerwat leśny "Rogóźno - Zamek" zlokalizowany jest w pobliżu średniowiecznych
ruin zamku krzyżackiego. Jego powierzchnia wynosi 28,54 ha, obejmując część
zbocza i około 1800-metrowy odcinek rzeki Gardęgi. Ochronie podlega tu od 1974
r. fragment wielogatunkowego lasu liściastego tzw. grądu zboczowego z dużym
udziałem dębu, lipy, grabu, rzadziej klonu i jaworu, zaś wielką osobliwością są okazy
jarzębu brekinii – drzewa objętego w Polsce ochroną gatunkową.
Rezerwat krajobrazowy "Dolina Osy" zajmuje powierzchnię 665,12 ha. Utworzony został w 1994 r. w celu ochrony systemu przyrodniczego rzeki Osy. Występuje tu 59
gatunków ptaków chronionych (m.in. sowa uszata, czapla siwa, bocian czarny), a
także inne, równie ważne, gatunki fauny, takie jak np.: kumak nizinny, żaba jeziorkowa, zaskroniec zwyczajny, jaszczurka zwinka czy żyworodna, borsuk. Wśród przedstawicieli flory na terenie rezerwatu spotkać można m.in. czosnek niedźwiedzi, lilię
złotogłów czy wawrzynek wilczełyko.
Obszar Chronionego Krajobrazu Strefy Krawędziowej Doliny Wisły obejmuje
wschodnią część doliny Wisły. Powstała ona w związku ze zmianą kierunku spływu
Prawisły do Bałtyku z zachodniego na północno-wschodni w Pradolinie Toruńsko-Eberswaldzkiej pod koniec plejstocenu. Dno doliny w zasadzie jest bezleśne, zachowały się jedynie fragmenty lasów łęgowych i grądów.
Sadliński Obszar Chronionego Krajobrazu obejmuje tereny przykrawędziowe Doliny
Kwidzyńskiej. Jego powierzchnia wynosi 6879 ha. Urozmaiceniem leśnego krajobrazu są rozcięcia erozyjne Liwy i Sadlinki.
Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Osy i Gardęgi zajmuje północny fragment
Kotliny Grudziądzkiej, część Doliny Kwidzyńskiej oraz Pojezierza Iławskiego. Martwe
zakola dolinne po wschodniej stronie współczesnej doliny zalewowej są wypełnione
piaskami, na których powstały wydmy i zabagnienia. Stary meander Wisły wykorzystuje Osa w swym dolnym biegu. Znajduje sie tu wiele drobnych jezior. Północna
część obszaru porastają wielogatunkowe lasy liściaste m. in. buczyny pomorskie.
Morawski Obszar Chronionego Krajobrazu jest południowym odgałęzieniem Obszaru Chronionego Krajobrazu Rzeki Liwy. Jego powierzchnia wynosi 2909 ha.
Na obszarze opracowania występuje także 75 pomników przyrody, na które
składają się przede wszystkim drzewa (tab. 2).
Tabela 2. Pomniki przyrody
Lp.
*
Miejscowość
Pomnik przyrody
1.
2.
Bronisławowo
Karpiny
dąb szypułkowy
dąb szypułkowy
3.
4.
Karpiny
Otłowiec
buk zwyczajny
sosna zwyczajna
5.
Otłowiec
głaz narzutowy, granitognejs - obw. 540 cm
6.
Otłowiec
dąb szypułkowy
7.
8.
Karpiny
Glina
buk zwyczajny
wierzba
9.
Karpiny
dąb szypułkowy
10.
Karpiny
dąb szypułkowy
11.
Gardeja
dąb szypułkowy
12.
Gardeja
dąb szypułkowy
13.
Rusinowo
topola osika
14.
Gardeja
buk zwyczajny
15.
Gardeja
dąb szypułkowy
16.
Gardeja
dąb szypułkowy
Zarośle
grupa 26 drzew: jarząb brekinia, klon pospolity, 17 sosen, 7 dębów bezszypułkowych
18.
19.
Zarośle
Wielki Wełcz
grupa 3 jarząbów brekinii
dąb bezszypułkowy
20.
Zarośle
bluszcz
21.
Zarośle
bluszcz
22.
Zarośle
buk zwyczajny
23.
Jamy
sosna
24.
Szembruk
grupa 3 dębów bezszypułkowych
25.
Szembruk
grupa 2 sosen
26.
27.
Szembruk
Budy
dąb szypułkowy
głaz narzutowy, granitognejs - obw. 950 cm
28.
Budy
buk
29.
Budy
2 buki
30.
31.
Budy
Budy
grupa 8 dębów bezszypułkowych
grupa 3 lip drobnolistnych
32.
Budy
grupa 2 buków
33.
Zarośle
buk zwyczajny
34.
35.
Zarośle
Zarośle
jarząb brekinia
grupa 4 jarząbiów brekini
36.
Zarośle
grupa 6 dębów bezszypułkowych
37.
Jamy
dąb bezszypułkowy
38.
Jamy
lipa
39.
Jamy
dąb szypułkowy
40.
Jamy
grupa drzew: 4 buki, dąb szypułkowy
17.
41.
Jamy
grupa drzew: jarząb brekinia, 6 lip drobnolistnych, 2 dęby bezszypułkowe
Znaczący wpływ na stan wód powierzchniowych ma nieuporządkowana gospodarka wodno – ściekowa w obrębie poszczególnych osad oraz brak kontroli nad
zanieczyszczeniami rolniczymi. Na terenie arkusza mapy zlokalizowanych jest 5 źródeł (2 komunalne, 2 mieszane, w 1 przypadku brak danych) zrzutów ścieków oraz 5
kompleksowych oczyszczalni ścieków (tab. 3). Wszystkie z nich to oczyszczalnie
biologiczno-mechaniczne. kierunek zrzutu dotyczy rzeki Osy, Kanału Sadlińskiego i
rzeki Pręczawy.
W przypadku sieci kanalizacyjnej aż 26 miejscowości ją posiada. W 22 przypadkach jest to kanalizacja sanitarna obejmująca do 50% powierzchni miejscowości, w trzech przypadkach jest to kanalizacja sanitarna i burzowa obejmująca do
50% powierzchni i w jednym przypadku (Grudziądz) sanitarna i burzowa obejmująca
powyżej 50% powierzchni miasta.
Tabela 3. Ważniejsze zrzuty ścieków.
Lp.
*
Sadlinki
2.
Gardeja
b.d.
-/3
mech.-biol.
b.d.
49.
Mokre
nisza źródliskowa
50.
51.
Białochowo
Mokre
dąb szypułkowy
sosna
1.
2.
grupa 4 dębów bezszypułkowych
Białochowo
grupa 3 dębów bezszypułkowych
grupa drzew: 3 dęby szypułkowe, 2 dęby bezszypułkowe, dąb
czerwony, 2 buki zwyczajne, 2 jesiony wyniosłe, grab zwyczajny
59.
Rogóźno-Zamek
dąb bezszypułkowy
60.
Rogóźno-Zamek
wychodnia skał - piaskowców plejstoceńskich
61.
62.
Rogóźno-Zamek
Rogóźno-Zamek
3 dęby bezszypułkowe
grupa drzew: 12 jarząbów brekinii, 2 dęby bezszypułkowe
63.
Rogóźno-Zamek
dąb bezszypułkowy
64.
Rogóźno-Zamek
grupa dębów bezszypułkowych
65.
66.
Rogóźno-Zamek
Rogóźno-Zamek
2 dęby bezszypułkowe
dąb bezszypułkowy
67.
Rogóźno-Zamek
grupa 15 jarząbów brekinii
68.
Grudziądz
wychodnia zlepieńców plejstoceńskich
69.
70.
Grudziądz
Grudziądz
kasztanowiec sześciopienny
buk pospolity
71.
Grudziądz
buk pospolity
72.
Dąbrówka Królewska
dąb bezszypułkowy
73.
74.
Dąbrówka Królewska
Białochowo
jarząb brekinia
aleja przydrożna 207 drzew
75.
Białochowo
aleja drzew: 66 dębów
* numeracja zgodna z numeracją na mapie
W granicach opracowania znajduje się jeden zbiornik wód podziemnych
(GZWP nr 129) – Dolina rzeki dolnej Osy (Kleczkowski, 1990). Są to wody czwartorzędowe wymagające najwyższej ochrony (OWO). Ogólna powierzchnia zbiornika
wynosi 112 km2. Średnia głębokość ujęcia to 50 - 60 m, a szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynoszą 80 tys. m3/dobę.
DEGRADACJA KOMPONENTÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Degradacja powierzchni terenu
Obszar objęty mapą arkusza Grudziądz Owczarki charakteryzuje się głównym
udziałem w zajmowanej powierzchni przez grunty orne oraz łąki i pastwiska rozmieszczone na całej powierzchni mapy. W centralnej części arkusza obserwuje się
obszary leśne oraz zieleń urządzoną. Nielicznie występują tu nieużytki antropogeniczne i naturogeniczne. Zlokalizowane są m.in. w okolicach Grudziądza, Nowej Wsi,
Olszówki, Gardei oraz pomiędzy miejscowościami Glina – Bronisławowo – Okrągła
Łąka. Zajmują one nieznaczną powierzchnię arkusza.
Przejawem degradacji powierzchni we wszystkich miejscowościach jest działalność człowieka. Jedną z form tej działalności jest wydobycie surowców mineralnych. Na arkuszu mapy obserwuje się udokumentowane i zarejestrowane złoża surowców mineralnych takie jak: surowce skalne (rozmieszczone po obu brzegach Dopływu spod Gardei, torfy (na zachód od miejscowości Cygany), surowce ilaste (na
zachód od Nowej Wsi). Również na arkuszu mapy zaobserwować można liczne wyrobiska m.in. w okolicach Nowej Wsi, Grudziądza, na południowy zachód od miejscowości Rogóźno, południowy zachód od miejscowości Bronisławowo, czy północny wschód od miejscowości Sadlinki. Wszystkie wyrobiska są wyrobiskami budowlanymi, część to wyrobiska nieczynne Wszystkie z nich są nieużytkami antropogenicznymi.
Do form degradacji powierzchni należą również wały przeciwpowodziowe i
groble. Na arkuszu mapy Grudziądz Owczarki wały ochronne zlokalizowane są
wzdłuż Wisły oraz rzeki Osy, zaś groble wokół stawów hodowlanych zlokalizowanych w południowo zachodniej części arkusza mapy. Występują tu również cmentarze, część z nich jest zadrzewiona, liczne kontrolowane składowiska odpadów mieszanych oraz jedno kontrolowane składowisko odpadów innych (Grudziądz). Znaleźć można tu także składowiska surowców przemysłowych, rolniczych i leśnych
oraz składowiska paliw płynnych magazynowych. Na arkuszu opracowania znajdują
się dodatkowo 10 czynnych i 6 nieczynnych stacji paliw oraz 5 stacji paliw gazowych. Również znajduje się wiele sztucznych zbiorników, w tym kilka hodowlanych.
Degradacja gleb
Potencjalnie największe zagrożenie zjawiskiem erozji gleb występuje na obszarach wykorzystywanych rolniczo, o zróżnicowanej rzeźbie terenu, dużych spadkach i
deniwelacjach. Na arkuszu mapy występują licznie grunty podatne na denudację
naturogeniczną i uprawową. Rozmieszczone są one w zasadzie na całych arkuszu.
Największe zagęszczenie występuje wzdłuż biegu rzeki Osy. Także licznie występują grunty narażone na zalewy powodziowe i sztormowe (wzdłuż biegu Wisły oraz
Osy). W południowo zachodnim krańcu arkusza mapy obserwuje się dodatkowo
grunty osuwiskowe. Nielicznie występuje zwarta i luźna zabudowa. Na obszarze
opracowania występują dodatkowo liczne grunty podatne na infiltrację zanieczyszczeń do wód podziemnych. Największe ich ilości występują w części południowej i
centralnej arkusza mapy Grudziądz Owczarki.
Degradacja lasów
Degradacja siedlisk leśnych jest przeważnie skutkiem niewłaściwych zabiegów
hodowlanych, a w szczególności prowadzenia zrębów zupełnych i wprowadzania
monokultur drzew iglastych na siedliska lasów liściastych i mieszanych. Również na
degradację lasów mają wpływ szkody spowodowane niekontrolowanym wzrostem
populacji szkodliwych owadów, występowaniem grzybów pasożytniczych oraz rekreacją i turystyką człowieka.
Na obszarze arkusza opracowania obserwuje się liczne zdegradowane tereny
leśne. Zlokalizowane są one przede wszystkim w centralnej części arkusza mapy.
We wszystkich przypadkach klasa uszkodzeń jest słaba, zaś czynnikiem degradującym jest czynnik biotyczny.
Mieszane
-/112
mech.-biol.
Rzeka Pręczawa
Wody powierzchniowe omawianego terenu klasyfikowane były w 5-cio stopniowej skali czystości, a ponieważ wytyczne do Mapy Sozologicznej Polski w skali 1:50
000 przewidują skalę 4-ro stopniową decyzją konsultanta krajowego klasa jakości
wody IV i V została połączona jako klasa IV.
Stan czystości wód powierzchniowych badany jest przez WIOŚ w Bydgoszczy,
w sieci monitoringu podstawowego i monitoringu regionalnego. Ocenę stanu czystości wód powierzchniowych dokonano na podstawie danych z Raportu WIOŚ z roku
2002, 2007, 2009 i 2010 oraz na podstawie mapy hydrograficznej Polski (Cieśliński,
2006). Wyniki badań przedstawiono w tabeli 4.
W wyniku analiz przeprowadzonych w 2001 roku wody rzeki Osy na całej
długości (cztery punkty pomiarowe) sklasyfikowane były w grupie wód pozaklasowych (tab. 4). Pod względem fizycznochemicznym, stwierdzono ponadnormatywną
koncentrację azotynów i fosforu ogólnego, a w punkcie poniżej Gardęgi również
zawiesiny (WIOŚ, 2002). W 2006 roku wody rzeki Osy w punkcie pomiarowym Zakurzewo zaliczone zostały do wód pozaklasowych, na co wpływ miało przekroczenie norm Nk (WIOŚ, 2007). W 2009 roku w tym samym punkcie pomiarowym stan
wody rzeki został oceniony na niezadowalający (WIOŚ, 2010).
Wody Gardęgi w odcinku ujściowym pozwoliły zakwalifikować wody cieku
do III klasy czystości (tab. 6). O takiej ocenie zdecydowały stężenia ChZt-Mn,
OWO, Nx (WIOŚ, 2007). W roku 2008 te same wskaźniki zostały ocenione poniżej
dobrej jakości (WIOŚ, 2009). Taki stan rzeczy utrzymuje się od kilku lat. W 2001
roku wody rzeki zaliczane były także do III klasy czystości ze względu na stężenia
azotynów, fosforu ogólnego i chlorofilu. (WIOŚ, 2002).
Odcinek ujściowy rzeki Pręczawy charakteryzował się ponadnormatywnym
zanieczyszczeniem azotynami, fosforanami i fosforem ogólnym (tab. 6). Stan sanitarny spełniał wymogi III klasy (WIOŚ, 2002).
Z kolei analiza jakości wód stojących wykonana była jedynie dla jeziora
Tarpno. Ze względu na płytkość i silny wpływ zlewni, jezioro Tarpno jest bardzo
podatne na degradację. Stan czystości wód jeziora z powodu znacznej
przepływowości jest silnie uzależniony od jakości wód Osy. W 2001 roku
zaobserwowano wysoką koncentrację związków fosforu, która sprzyjała
nadmiernemu rozwojowi glonów. Latem w jeziorze występowały licznie nitkowate
sinice. Przezroczystość wód ograniczona była do 0,6 m. Ogółem jakość wód
jeziora Tarpno nie odpowiadała normom (WIOŚ, 2002).
Tabela 4. Stan czystości badanych cieków i jezior.
dąb bezszypułkowy
Białochowo
REKULTYWACJA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Na badanym arkuszu zarejestrowano kilkadziesiąt (oznaczonych sygnaturą
punktową) rekultywacji leśnych i rolnych. Również znajduje się 8 obszarów (oznaczonych sygnaturą obszarową) rekultywacji leśnej i 3 rekultywacji rolnej.
NIEUŻYTKI
Odlewnia żeliwa Lisie Kąty
Budy
Białochowo
Rzeka Osa
Lisie Kąty
48.
56.
mech.-biol.
5.
jodła
dąb bezszypułkowy
57.
58.
-/513
W celu przeciwdziałania degradacji środowiska na obszarze opracowania
istotne jest wprowadzanie właściwego podejścia do kształtowania i ochrony środowiska przyrodniczego. Uzyskać można to poprzez stosowanie nowości technicznych
(instalacje, urządzenia), zapobieganie procesom degradacji środowiska, a jeśli takie
już nastąpiło ograniczenie lub likwidację efektów tych degradacji. Innym przejawem
przeciwdziałania degradacji środowiska przyrodniczego badanego arkusza mapy
jest instalacja odpylająca zainstalowana w emitorze przemysłowym zlokalizowanym
na południowy zachód od miejscowości Nowa Wieś. Innym przejawem przeciwdziałaniu degradacji środowiska jest utylizacja odpadów (dolny lewy róg arkusza mapy),
czy instalacja ekranów akustycznych (na południe od Grudziądza). Kilka z miejscowości posiada kanalizację sanitarną, choć i tak ten element przeciwdziałania degradacji środowiska pozostawia wiele do życzenia. Na obszarze opracowania zlokalizowanych jest kilkanaście punktów monitoringu w sieci lokalnej i regionalnej. Również
zlokalizowanych jest kilka ujęć i stref ochronnych wód podziemnych.
Na badanym obszarze zarejestrowano kilka nieużytków antropogenicznych zlokalizowanych w części północno-zachodniej nieużytków południowo-zachodniej arkusza opracowania oraz kilka nieużytków naturogenicznych położonych m.in. na
północny-wschód nieużytków południowy-zachód od jeziora Kamień oraz północnywschód od miejscowości Zarośle.
OGÓLNA OCENA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
b.d. – brak danych
* numeracja zgodna z numeracją na mapie
dąb bezszypułkowy
grupa 2 drzew: platan, lipa drobnolistna
Komunalne
Rzeka Osa
grup 3 modrzewiów
dąb bezszypułkowy
rowem melioracyjnym do
Kanału Sadlińskiego
mech.-biol.
Jamy
Jamy
Mokre
mech.-biol.
-/16600
Jamy
Białochowo
-/2002
Mieszane
46.
47.
55.
Komunalne
Miejskie Wodociągi i
Oczyszczalnia
sp. z o.o.
45.
54.
Zakład Gospodarki Komunalnej w
Sadlinkach
Zakład Gospodarki Komunalnej w
Gardei
Grudziądz
Jamy
grupa drzew: 2 dęby szypułkowe, 3 sosny, 3 modrzewie, dąb
bezszypułkowy
Kierunek
zrzutu
4.
Jamy
wychodnia skał - zlepieńców plejstoceńskich
Urządzenia
oczyszczające
Rogóźno
44.
Białochowo
Ilość
m3/d
[max/aktual.]
3.
jarząb brekinia
grupa drzew: 21 dębów bezszypułkowych, 5 sosen, 4 lipy drobnolistne, buk
Białochowo
Rodzaj
Ścieków
Zakład
Spółdzielnia
Kółek Rolniczych w Rogóźnie
Jamy
53.
Miejscowość
1.
42.
43.
52.
PRZECIWDZIAŁANIE DEGRADACJI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Degradacja wód powierzchniowych
Lp.
Punkt
pomiarowo-kontrolny
Rok
Klasa czystości
Główne parametry
zanieczyszczeń
Rodzaj monitoringu
Rzeka Osa
Zakurzewo
2006
NON
Nk
Lokalny
Rzeka Gardęga
Rogoźno
Zamek
2006
III
ChZt-Mn, OWO, Nx, Lb
Lokalny
Lokalny
Rzeka/Jezioro
3.
Rzeka Osa
Kłódka
2001
NON
Azotyny, fosfor ogólny,
zawiesina
4.
Rzeka Osa
Mokre
2001
NON
Azotyny, fosfor ogólny
Lokalny
5.
Rzeka Osa
Świerkocin
2001
NON
Azotyny, fosfor ogólny
Lokalny
6.
Rzeka Pręczawa
Ujście do
Osy (0,7
km)
2001
NON
Azotyny, fosfor ogólny,
fosforany
Lokalny
7.
Jezioro Tarpno
-
2001
NON
Fosfor ogólny, przezroczystość
Lokalny
* Od 2008 r. wody powierzchniowe klasyfikowane są w obowiązującej obecnie 5-cio stopniowej skali
czystości (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. (Dz. U. Nr 162, poz. 1008)
oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 r. (Dz. U. Nr 258, poz. 1550), a
ponieważ wytyczne do Mapy Sozologicznej Polski w skali 1:50 000 przewidują skalę czterostopniową,
decyzją konsultanta krajowego, klasy jakości IV i V zostały połączone i określone jako klasa NON
(wody pozaklasowe) i według tej procedury, sygnatury klasy jakości zostały umieszczone na mapie.
Degradacja wód podziemnych
I STOPNIA JEGO DEGRADACJI
Stan środowiska obszaru opracowania można ocenić jako poprawny. Spośród
wszystkich geokomponentów najbardziej degradowane są wody powierzchniowe,
powietrze, lasy oraz powierzchnia terenu. Rzeka Osa, Pręczawa i Kanał Sadliński są
odbiornikami ścieków oczyszczonych. Istnieje wiele obiektów, które otrzymują zrzuty
ścieków komunalnych, przemysłowych czy rolniczych nieczyszczonych lub częściowo oczyszczonych. Jakość wody jest w zasadzie pozaklasowa. W przypadku degradacji powietrza głównym „dostarczycielem” pyłów i gazów jest miasto Grudziądz. W
przypadku ważniejszych emitorów zanieczyszczeń do atmosfery wszystkie są źródłem odoru, a dwa dodatkowo źródłem hałasu. Na obszarze arkusza opracowania
obserwuje się liczne zdegradowane tereny leśne. Klasa uszkodzeń jest słaba, zaś
czynnikiem degradującym jest czynnik biotyczny.
Na obszarze arkusza mapy Grudziądz Owczarki obserwuje się miejsca wydobycia surowców naturalnych, liczne wyrobiska materiałów stałych, które narażają nie
tylko na degradację litosferę, lecz także wody powierzchniowe. Do form degradacji
powierzchni terenu należą również wały przeciwpowodziowe i groble (wzdłuż Wisły).
WSKAZANIA DOTYCZĄCE KSZTAŁTOWANIA
I OCHRONY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Arkusz mapy Grudziądz Owczarki jest bogaty pod względem obiektów hydrograficznych. Dla wszystkich obiektów wodnych obserwuje się silną ingerencję człowieka. Przejawem ingerencji mogą być prace melioracyjne (część północno-zachodnia arkusza mapy) lub hydrotechniczne (Wisła, stawy hodowlane). Także obserwuje się zanieczyszczenie przede wszystkim rzek poprzez odprowadzanie ścieków
komunalnych (niewystarczająca ilość sieci kanalizacyjnej) oraz zanieczyszczeń obszarowych (rolniczych). Z kolei litosfera narażona jest na oddziaływanie miejsc wydobycia surowców mineralnych oraz licznych wyrobisk.
Warunkiem poprawy jakości wód powierzchniowych na omawianym arkuszu
jest uporządkowanie gospodarki wodno – ściekowej w obrębie wszystkich osad oraz
kontrola zanieczyszczeń rolniczych. Należy wprowadzić nowe technologie w zakresie ochrony atmosfery i hydrosfery. Inną formą zmniejszenia możliwości degradacji wód na obszarze opracowania jest ograniczenie infiltracji zanieczyszczeń pochodzących ze spływu powierzchniowego.
Działania w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego powinny zmierzać
do ograniczenia emisji z zakładów produkcyjno - usługowych i palenisk domowych poprzez zastosowanie urządzeń odsiarczających i odpyla jącyc h,
a ta kże zasto sowanie nowyc h t echno logii i zmn iejsze nie od prowadzania
zan ieczyszcze ń gazo wych przez zakła dy przemysłowe. Powierzchnie
gleb chro nionyc h powinny być wyko rzyst ane z zachowaniem wymogów ekologicznych. Na terenach leśnych należy prowadzić odpowiednią gospodarkę
leśną.
Literatura i materiały źródłowe
1.
Augustowski B., 1977, Pomorze, PWN, Warszawa.
2.
Augustowski B. (red.), 1982, Dolina Dolnej Wisły, GTN, Ossolineum, Gdańsk.
3.
Bednarek R., Prusinkiewicz Z., 1997, Geografia gleb, Wyd. PWN, Warszawa.
4.
Choiński A., 1991, Katalog jezior Polski, cz. I: Pojezierze Pomorskie, Wyd. UAM, Poznań.
5.
Galon R., 1972, Geomorfologia Polski – Niż Polski, t. 2, PWN, Warszawa.
6.
Cieśliński R., 2006, Komentarz do mapy hydrograficznej w skali 1:50000, arkusz N-34-867.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Na arkuszu mapy Grudziądz Owczarki występują nielicznie zanieczyszczone
wody podziemne. Zlokalizowane są one w północno zachodniej i południowo zachodniej części arkusza mapy. Na pozostałej części arkusza mapy ich jakość jest
dobra. Wody te są z reguły wodami wysokiej jakości nadającymi się do picia bez
uzdatniania lub po prostych zabiegach uzdatniających. Nie obserwuje się degradacji wód podziemnych.
14.
Degradacja powietrza atmosferycznego
18.
19.
Na wielkość ładunku zanieczyszczeń wprowadzanych do atmosfery decydujący wpływ mają zanieczyszczenia pochodzące z procesu spalania paliw. Z uwagi na
oczywiste uwarunkowania klimatyczne, zużycie paliw energetycznych i związana z
tym emisja zanieczyszczeń są największe w sezonie zimowym. Obserwuje się wtedy
wysokie wartości SO2, NO2 i pyłu ogólnego. Podstawowymi produktami spalania
wprowadzanymi do atmosfery są oprócz wymienionych powyżej związków także tlenek węgla i sadza. Uciążliwe dla atmosfery są również emitory zakładów produkcyjno – usługowych. Duże zagrożenie stanowią skupiska źródeł niskiej emisji gazów i
pyłów z terenów zabudowanych oraz transport kołowy. Na obszarze opracowania
zlokalizowanych jest 10 ważniejszych emitorów zanieczyszczeń do atmosfery (pyłów
i gazów). We wszystkich przypadkach, poza nr 10 są one źródłem odoru, zaś w
trzech wypadkach źródłem hałasu. Roczną wielkość emisji podstawowych zanieczyszczeń na obszarze badań przedstawiono w tabeli 5.
Na arkuszu mapy Zalewo zlokalizowanych jest kilkadziesiąt skupisk niskiej emisji gazów i pyłów.
Na arkuszu mapy Grudziądz Owczarki znajdują się także liniowe emitory hałasu i wibracji w postaci dróg wojewódzkich i krajowych (część południowo wschodnia
arkusza).
Tabela 5. Ważniejsze emitory zanieczyszczeń do atmosfery
Emisja [t/rok]
Lp.*
Miejscowość
Zakład
pyły
gazy
gazy bez
CO2
Źródło
hałasu
Źródło
odoru
1.
Olszówka
2.
Zakurzewo
3.
5.
Skurgwy
Rogóźno-Zamek
Grudziądz
Gospodarstwo hodowlane
Składowisko odpadów komunalnych
Gospodarstwo hodowlane
Gospodarstwo Rolne Tomasz Michalczyk
JW 4503
-
-
6.
Glina
Gospodarstwo hodowlane
-
+
7.
Gardeja
Gospodarstwo hodowlane
-
+
8.
Rogóźno
Gospodarstwo hodowlane
-
+
+
+
+
-
4.
Lisie Kąty
Odlewnia Żeliwa
Grudziądz Tartak
10. Owczarki
* numeracja zgodna z numeracją na mapie
9.
0.1
13.3
1494
1255
b.d.
b.d.
1254
b.d.
-
+
-
+
-
+
+
+
Przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko przyrodnicze
Na opisywanym arkuszu mapy zlokalizowanych jest sześć przedsięwzięć znacząco wpływające na środowisko tj. gospodarstwo rolne w Rogóźnie-Zamku, odlewnia żeliwa w Lisich Kątach, oczyszczalnia ścieków w Nowej Wsi, składowisko odpadów w Zakurzewie, ubojnia zwierząt rzeźnych w Skurgwach oraz baza paliw płynnych w Jamach (tab. 6). W pierwszym przypadku dotyczy to chowu lub hodowli
zwierząt w liczbie nie mniejszej niż 240 DJP, w drugim zaś dotyczy to instalacji do
naziemnego magazynowania gazu o pojemności zbiorników na gaz płynny przekraczającej 10 000 m3. W kolejnych przypadkach oddziaływanie na środowisko związane jest odpowiednio z oczyszczaniem ścieków przewidzianych do obsługi nie
mniejszej niż 10 000 mieszkańców, ze składowiskiem odpadów niebezpiecznych,
przechowywaniem niebezpiecznych odpadów oraz z magazynowaniem ropy i gazu
o łącznej pojemności powyżej 10 000 m3.
Tabela 6. Obiekty mogące znacząco oddziaływać na środowisko
Lp.*
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Miejscowość
Rogóźno-Zamek
Lisie Kąty
Nowa Wieś
Zakurzewo
Skurgwy
Jamy
* numeracja zgodna z numeracją na mapie
Obiekt
Gospodarstwo Rolne Tomasz Michalczyk
Odlewnia Żeliwa Lisie Kąty
Oczyszczalnia ścieków
Składowisko odpadów
Ubojnia zwierząt rzeźnych „DRAGAN”
JW. 4503 baza paliw płynnych
15.
16.
17.
B Grudziądz - Owczarki, POLKOM, Komorowo.
Gumiński R., 1948, Próba wydzielenia dzielnic rolniczo - klimatycznych w Polsce,
Przegląd Meteorologiczny i Hydrologiczny, R. 1.
Jańczak J., 1997, Atlas jezior Polski. Jeziora zlewni rzek Przymorza i dorzecza dolnej Wisły, tom
II, Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań.
Kondracki J., 2000, Geografia regionalna Polski, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
Kleczkowski A. S., 1990, Mapa obszarów GZWP w Polsce wymagających szczególnej ochrony (1:500000), Inst. Hydrogeol. i Geolog. Inż. AGH, Kraków.
Matuszkiewicz W., 1995, Potencjalna roślinność naturalna Polski. Mapa przeglądowa w skali
1:300000, PAN Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Warszawa.
Musierowicz A., 1958, Gleboznawstwo szczegółowe, Wyd. II, Warszawa.
Paczyński B. (red.), 1995, Atlas hydrogeologiczny Polski, cz. I – II, Wyd. Geolog. PIG, Warszawa.
Sadurski A., 2000, Objaśnienia do mapy hydrogeologiczna Polski w skali 1:50000, arkusz Gardeja, PIG, Oddział Geologii Morza, Gdańsk.
Stachy J., 1987, Atlas hydrologiczny Polski, Wyd. Geologiczne, Warszawa.
Szafer W., 1977, Szata roślinna Polski, PWN, Warszawa.
WIOŚ /Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska/ w Bydgoszczy, 2002, 2007, 2010, Raport
o stanie środowiska województwa kujawsko - pomorskiego, Biblioteka Monitoringu Środowiska,
Bydgoszcz.
Woś A., 1996, Zarys klimatologii Polski, Wyd. Naukowe UAM, Poznań.
Znosko J., 1966, Jednostki geologiczne Polski i ich stanowisko w tektonice Europy, Kwartalnik
Geologiczny, z. 10, nr 3.
 Copyright by Roman Cieśliński
Uniwersytet Gdański