docGM_3
download 
Reklamacja Transkrypt
GM_3
SPIS TREŚCI Biologia ................................................................................................2 Chemia ...............................................................................................40 Fizyka .................................................................................................67 Informatyka ........................................................................................94 Matematyka ......................................................................................118 Wychowanie fizyczne ......................................................................168 Geografia ..........................................................................................176 Zajęcia techniczne ............................................................................230 Dział programu I. Biologia – nauka o życiu • wymienia jednostki klasyfikacji biologicznej • wskazuje komórkę jako podstawową jednostkę organizacji życia • wymienia struktury budowy komórki roślinnej, zwierzęcej, grzyba i bakterii • wyciąga wnioski dotyczące komórkowej budowy organizmów na podstawie obserwacji preparatów Konieczny ocena dopuszczająca Uczeń: • określa przedmiot badań biologii jako nauki • podaje przykłady dziedzin biologii • wymienia źródła wiedzy biologicznej • wyjaśnia, do czego służą atlasy i klucze • wymienia cechy organizmów żywych • podaje funkcje poszczególnych organelli • posługuje się mikroskopem • wykonuje proste preparaty mikroskopowe • charakteryzuje dawne sposoby klasyfikacji organizmów • odróżnia pod mikroskopem, na schemacie, zdjęciu lub po opisie poszczególne składniki komórki • rysuje obraz widziany pod mikroskopem • wyjaśnia rolę poszczególnych elementów komórki • porównuje budowę różnych komórek • ocenia sztuczne i naturalne systemy podziału organizmów • omawia budowę i funkcje organelli komórkowych • analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek Dopełniający ocena bardzo dobra Uczeń: • objaśnia zasadę stopniowego komplikowania się poziomów organizacji życia • wykorzystuje atlasy do rozpoznawania pospolitych gatunków organizmów • wyjaśnia, czym zajmuje się systematyka • podaje kryteria wyróżnienia Poziom wymagań Podstawowy ocena Rozszerzający ocena dostateczna dobra Uczeń: Uczeń: • potrafi korzystać • charakteryzuje wybrane z poszczególnych źródeł dziedziny biologii wiedzy • posługuje się właściwymi • rozróżnia próbę kontrolną źródłami wiedzy i badawczą biologicznej podczas rozwiązywania problemów Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy I gimnazjum oparte na programie nauczania biologii „Puls życia” oraz materiałach dydaktycznych wydawnictwa Nowa Era Temat 1. Biologia jako nauka 2. Komórkowa budowa organizmów 3. Systematyczny podział organizmów II. Jedność i różnorodność organizmów • określa, czym jest odżywianie • wymienia podstawowe sposoby odżywiania się organizmów • omawia różne sposoby oddychania • wymienia przykłady organizmów ilustrujących różne sposoby oddychania • rozróżnia wymianę gazową i oddychanie wewnątrzkomórkowe • omawia różnice między organizmami samożywnymi a cudzożywnymi • wymienia czynniki niezbędne do życia organizmów samożywnych i cudzożywnych • wymienia substraty i produkty fotosyntezy • wyjaśnia, na czym polega fotosynteza pięciu królestw 5. Sposoby oddychania organizmów • określa, czym jest oddychanie • wyjaśnia, na czym polega wymiana gazowa • wskazuje mitochondrium jako miejsce, w którym zachodzi utlenianie • przedstawia oddychanie tlenowe i fermentację jako procesy dostarczające energii 4. Sposoby odżywiania się organizmów 6. Sposoby rozmnażania się organizmów • określa, czym jest rozmnażanie • wyróżnia rozmnażanie płciowe i bezpłciowe • podaje przykłady płciowego i bezpłciowego rozmnażania się organizmów • rozpoznaje sposoby rozmnażania się organizmów • wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie bezpłciowe • rozpoznaje pączkujące drożdże obserwowane pod mikroskopem • omawia różnice między rozwojem prostym a złożonym • charakteryzuje rodzaje rozmnażania • ocenia znaczenie przemiany pokoleń • charakteryzuje typy rozwoju zarodka • stosuje w praktyce wiadomości dotyczące rozmnażania wegetatywnego • uzasadnia, że oddychanie jest procesem niezbędnym do życia • omawia zasady systemu klasyfikacji biologicznej • charakteryzuje różne strategie odżywiania • wykazuje różnorodność odżywiania się organizmów cudzożywnych • określa warunki przebiegu fotosyntezy • ocenia, czy dany organizm jest samożywny, czy cudzożywny • wykazuje związek między sposobem zapłodnienia a środowiskiem życia organizmów • ocenia znaczenie samozapłodnienia • wykazuje zależność między środowiskiem życia a budową narządów wymiany gazowej • porównuje oddychanie tlenowe i beztlenowe • omawia znaczenie fermentacji • zapisuje słownie równanie reakcji oddychania tlenowego • uzasadnia potrzebę klasyfikowania organizmów • wykazuje różnice w pobieraniu i trawieniu pokarmów u różnych organizmów • wyjaśnia, na czym polega chemosynteza III. Bakterie i wirusy. Organizmy beztkankowe 7. Bakterie a wirusy 8. Protisty 9. Glony – przedstawiciele trzech królestw 10. Grzyby i porosty • charakteryzuje wybrane czynności życiowe bakterii • wymienia choroby bakteryjne i wirusowe • rysuje kształty bakterii obserwowanych pod mikroskopem • ocenia znaczenie bakterii i wirusów • określa warunki tworzenia się przetrwalników • ocenia rolę bakterii jako symbiontów i destruentów • wymienia miejsca występowania bakterii i wirusów • rozpoznaje i podaje nazwy form morfologicznych bakterii widocznych na preparacie mikroskopowym lub ilustracji • porównuje czynności życiowe poszczególnych grup protistów • wymienia choroby wywoływane przez protisty • rozpoznaje pod mikroskopem, rysuje i opisuje budowę przedstawicieli protistów • podaje charakterystyczne cechy budowy bakterii i wirusów • wymienia cechy, którymi wirusy różnią się od organizmów • podaje przykłady bakterii i wirusów • określa znaczenie bakterii w przyrodzie i gospodarce człowieka • analizuje wpływ zakwitów glonów na inne organizmy w środowisku • ocenia znaczenie glonów w przyrodzie i gospodarce człowieka • wyjaśnia zależność między głębokością a występowaniem określonych grup glonów • omawia czynności życiowe poszczególnych grup protistów • wyjaśnia, że glony to grupa ekologiczna, do której należą przedstawiciele trzech królestw • omawia wybrane czynności życiowe glonów • wykazuje znaczenie • charakteryzuje poszczególne grupy protistów • wykazuje chorobotwórcze znaczenie protistów • wymienia wspólne cechy organizmów zaliczanych do glonów • omawia znaczenie glonów w przyrodzie i gospodarce człowieka • omawia czynności życiowe • charakteryzuje budowę • wymienia miejsca występowania protistów • wymienia grupy organizmów należących do protistów • wskazuje środowisko życia glonów • podaje przykłady organizmów należących do glonów • podaje przykłady grzybów IV. Świat roślin • podaje przykłady znaczenia grzybów w przyrodzie i gospodarce człowieka • rozpoznaje porosty jako organizmy zbudowane z grzybni i glonu • wyjaśnia, co to jest grzybica • charakteryzuje budowę, rozmieszczenie i funkcje poszczególnych tkanek roślinnych • wykonuje preparat ze skórki cebuli i rozpoznaje w nim tkankę okrywającą • omawia sposoby rozmnażania się grzybów • analizuje znaczenie grzybów w przyrodzie i gospodarce człowieka • wykonuje i opisuje rysunek wskazanych grzybów • wyjaśnia sposób pobierania wody przez roślinę • projektuje doświadczenie świadczące o przewodzeniu wody z korzenia do łodygi • charakteryzuje modyfikacje korzeni grzybów owocnikowych • opisuje budowę grzybów • rozpoznaje pleśniaka białego w obrazie mikroskopowym • wymienia sposoby rozmnażania się grzybów • rozpoznaje porosty wśród innych organizmów • dokonuje podziału tkanek roślinnych na twórcze i stałe • wymienia cechy budowy poszczególnych tkanek roślinnych • opisuje funkcje wskazanych tkanek • analizuje budowę wewnętrzną korzenia jako funkcjonalnej całości • charakteryzuje przyrost na długość • rysuje różne systemy korzeniowe • analizuje związek budowy zmodyfikowanych łodyg z ich funkcjami grzybów • wyjaśnia, czym jest tkanka • podaje przykłady tkanek roślinnych • wskazuje na ilustracji komórki tworzące tkankę • rozpoznaje modyfikacje korzeni • omawia budowę zewnętrzną korzenia • rozpoznaje pod mikroskopem tkanki budujące korzeń • rysuje schematycznie przekrój poprzeczny i podłużny łodygi • analizuje funkcje poszczególnych elementów budowy anatomicznej liścia i porostów • wymienia podstawowe funkcje korzenia • rozpoznaje systemy korzeniowe • rozpoznaje tkanki budujące łodygę • rozróżnia rodzaje łodyg • rozpoznaje rodzaje unerwienia liści • omawia funkcje 11. Tkanki roślinne • omawia funkcje łodygi • podaje nazwy elementów budowy zewnętrznej łodygi • rozpoznaje różne modyfikacje liści • rozpoznaje na preparacie mikoryzy dla grzyba i rośliny • określa znaczenie poszczególnych komponentów w budowie plechy porostu • proponuje sposób badania czystości powietrza, znając wrażliwość porostów na zanieczyszczenia • rozpoznaje i podaje nazwy różnych form morfologicznych porostów • wykazuje związek budowy wskazanej tkanki z jej funkcją • rozpoznaje i rysuje tkanki widoczne na przekrojach organów roślinnych 13. Budowa i funkcje łodygi • wymienia funkcje liści • rozpoznaje elementy budowy liścia 12. Budowa i funkcje korzenia 14. Liść – wytwórnia pokarmu 15. Mszaki • wymienia miejsca występowania mszaków • podaje nazwy organów mszaków • rozpoznaje liście pojedyncze i złożone • wyjaśnia rolę poszczególnych organów paprotników • rozpoznaje mszaki wśród innych roślin • omawia znaczenie mszaków w przyrodzie i gospodarce człowieka mikroskopowym tkanki budujące liść • rozróżnia typy ulistnienia łodygi • analizuje cykl rozwojowy sosny • rozpoznaje rodzime gatunki nagonasiennych • określa, z jakiego gatunku drzewa lub krzewu pochodzi wskazana szyszka • analizuje cykl rozwojowy paproci • charakteryzuje skrzypy, widłaki i paprocie • analizuje cykl rozwojowy mszaków • rysuje mech i podpisuje jego organy • wykazuje związek budowy kwiatu ze sposobem zapylania • charakteryzuje sposoby rozsiewania nasion i owoców, wykazując związek z ich budową • rozpoznaje 5 gatunków drzew okrytonasiennych • dowodzi związku budowy roślin nagonasiennych ze środowiskiem ich życia • rozpoznaje za pomocą atlasów 5 gatunków rodzimych paprotników • wyjaśnia, dlaczego mszaki są najprostszymi roślinami lądowymi • rysuje różne typy ulistnienia łodygi 16. Paprotniki • wymienia miejsca występowania paprotników • rozpoznaje organy paproci • rozpoznaje paprotniki wśród innych roślin • wymienia przystosowania roślin nagonasiennych do warunków życia • omawia znaczenie roślin nagonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka • omawia funkcje poszczególnych elementów budowy kwiatu • analizuje cykl rozwojowy roślin okrytonasiennych • ocenia znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka poszczególnych modyfikacji liści 17. Rośliny nagonasienne • wymienia miejsca występowania roślin nagonasiennych • rozpoznaje rośliny nagonasienne wśród innych roślin • wymienia sposoby rozsiewania nasion i owoców • rozróżnia owoce pojedyncze i złożone • omawia znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka 18. Rośliny okrytonasienne • wymienia miejsca występowania roślin okrytonasiennych • podaje nazwy elementów budowy kwiatu • rozróżnia kwiat i kwiatostan • rozpoznaje rośliny okrytonasienne wśród innych roślin V. Świat bezkręgowców 19. Tkanki zwierzęce 20. Gąbki i parzydełkowce • wyjaśnia, co to są gąbki • podaje miejsca występowania gąbek i parzydełkowców • wymienia charakterystyczne cechy gąbek i parzydełkowców • wyjaśnia, czym jest tkanka • wymienia podstawowe rodzaje tkanek zwierzęcych 21. Płazińce i nicienie • wymienia charakterystyczne cechy płazińców i nicieni • rozpoznaje na ilustracji płazińce i nicienie • charakteryzuje tasiemce i glisty jako pasożyty układu pokarmowego • omawia drogi zakażenia pasożytniczymi płazińcami i nicieniami • wyjaśnia, w jaki sposób można ustrzec się przez zakażaniem pasożytniczymi płazińcami i nicieniami • omawia znaczenie gąbek i parzydełkowców w przyrodzie • określa najważniejsze funkcje poszczególnych tkanek zwierzęcych • wymienia rodzaje tkanki łącznej • podaje rozmieszczenie przykładowych tkanek zwierzęcych w organizmie • charakteryzuje wskazane czynności życiowe gąbek i parzydełkowców • wyjaśnia mechanizm ruchu parzydełkowców • charakteryzuje budowę poszczególnych tkanek zwierzęcych • rysuje schemat komórki nerwowej i opisuje poszczególne elementy jej budowy • rozpoznaje pod mikroskopem lub na ilustracji rodzaje tkanek • charakteryzuje symetrię ciała płazińców • wykazuje związek budowy gąbek i parzydełkowców ze środowiskiem ich życia • wyjaśnia sposób działania parzydełka • opisuje rodzaje tkanki nabłonkowej • charakteryzuje rolę poszczególnych składników morfotycznych krwi występujących w Polsce • wskazuje na ilustracji elementy budowy tasiemca • dowodzi, że tasiemce są przystosowane do pasożytniczego trybu życia • omawia różnice między płazińcami a nicieniami • charakteryzuje wskazane czynności życiowe płazińców i nicieni VI. Świat kręgowców • rozpoznaje stawonogi wśród innych zwierząt • rozpoznaje na ilustracji przeobrażenie zupełne i niezupełne owadów • wymienia charakterystyczne cechy budowy skorupiaków, owadów i pajęczaków • wymienia charakterystyczne cechy pierścienic • charakteryzuje wskazane czynności życiowe stawonogów • dowodzi, że owady są przystosowane do życia w środowisku lądowym • charakteryzuje układ krwionośny pierścienic • charakteryzuje wskazane czynności życiowe pierścienic • wykazuje związek budowy pijawki z pasożytniczym trybem jej życia • rozpoznaje pierścienice wśród innych zwierząt 23. Stawonogi • rozpoznaje ślimaki, małże i głowonogi wśród innych zwierząt • wymienia charakterystyczne cechy mięczaków • wymienia części ciała ślimaków, małży i głowonogów • wymienia narządy oddechowe mięczaków • wskazuje małże jako organizmy produkujące perły 22. Pierścienice 24. Mięczaki • określa pokrycie ciała bezkręgowców i kręgowców • podaje nazwy elementów szkieletu kręgowców • charakteryzuje wskazane czynności życiowe mięczaków • wyjaśnia zasady funkcjonowania otwartego układu krwionośnego • porównuje budowę ślimaków, małży i głowonogów • charakteryzuje poszczególne elementy szkieletu kręgowców • porównuje układ krwionośny bezkręgowców i kręgowców 25. Porównanie bezkręgowców i kręgowców • wymienia funkcje szkieletu bezkręgowców • podaje przykłady szkieletów bezkręgowców • wymienia elementy budowy układu nerwowego bezkręgowców i kręgowców • dowodzi, że pierścienice są bardziej rozwiniętymi zwierzętami niż płazińce i nicienie • projektuje doświadczenie wykazujące znaczenie dżdżownic w użyźnianiu gleby • dowodzi istnienia związku między środowiskiem życia a narządami wymiany gazowej • wykazuje związek budowy mięczaków ze środowiskiem ich życia • charakteryzuje sposoby poruszania się poszczególnych grup mięczaków • porównuje budowę układu nerwowego bezkręgowców i kręgowców • wymienia przystosowania płazów do życia w wodzie i na lądzie • wyjaśnia, na czym polega hibernacja • omawia cykl rozwojowy żaby • wymienia przystosowania ryb do życia w wodzie • określa rodzaj zapłodnienia u ryb • omawia wybrane czynności życiowe płazów • charakteryzuje płazy ogoniaste i bezogonowe • rozpoznaje przedstawicieli płazów i wskazuje ich specyficzne cechy • omawia wybrane czynności życiowe ryb • określa charakterystyczne cechy rozmnażania ryb • wyjaśnia przyczyny wędrówek ryb • rozpoznaje przedstawicieli ryb i wskazuje ich cechy • wykazuje związek trybu życia płazów z ich zmiennocieplnością • wykazuje związek budowy płazów ze środowiskami ich życia • charakteryzuje wymianę gazową u ryb • porównuje układ krwionośny ryby i dżdżownicy 26. Ryby – kręgowce wodne 27. Płazy – zwierzęta dwuśrodowiskowe • określa środowiska życia płazów • charakteryzuje płazy • wymienia stadia rozwojowe żaby • podaje po dwa przykłady płazów ogoniastych i bezogonowych • omawia wybrane czynności życiowe gadów • charakteryzuje funkcje poszczególnych błon płodowych • rozpoznaje przedstawicieli gadów i wskazuje ich specyficzne cechy • charakteryzuje ryby • podaje nazwy płetw ryby • rozpoznaje skrzela jako narządy wymiany gazowej 28. Świat gadów • określa środowisko życia gadów • charakteryzuje gady • podaje cztery przykłady gadów występujących w Polsce • wymienia przystosowania gadów do życia na lądzie • omawia znaczenie błon płodowych w rozwoju gadów • wymienia narządy zmysłów gadów • analizuje pokrycie ciała gadów w aspekcie ochrony przed utratą wody • wykazuje związek budowy gadów ze środowiskiem ich życia • wykazuje związek między sposobem rozmnażania i typem rozwoju a środowiskiem życia gadów 29. Ptaki – kręgowce latające • charakteryzuje poszczególne elementy budowy jaja • wykazuje związek między przebiegiem wymiany • wymienia przystosowania budowy ptaków do lotu • omawia różnice pomiędzy gniazdownikami i zagniazdownikami oraz • określa środowisko życia ptaka na podstawie budowy jego kończyn • określa rodzaj pobieranego przez ptaka pokarmu na • charakteryzuje ptaki • wymienia ptaki różnych środowisk • rozpoznaje rodzaje piór ptaków 30. Świat ssaków • wymienia elementy budowy jaja • wyjaśnia konieczność migracji ptaków • omawia charakterystyczne cechy ssaków • podaje przykłady siedlisk zajmowanych przez ssaki • rozróżnia ssaki wśród innych zwierząt • rozróżnia ssaki wodne i lądowe • wymienia narządy zmysłów ssaków podaje ich przykłady • wyjaśnia rolę gruczołów potowych i włosów w termoregulacji • podaje przykłady gatunków ssaków • rozróżnia uzębienie drapieżnika i roślinożercy • wymienia przystosowania ssaków do zajmowania różnych siedlisk Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń ,który nie sprostał postawionym wymaganiom Do opracowania wykorzystano Książkę nauczyciela 1- Nowa Era. Nauczycielka Wiesława Szarek • charakteryzuje funkcje skóry • omawia zalety pęcherzykowej budowy płuc • porównuje budowę ssaków wodnych i lądowych • ocenia znaczenie ssaków w życiu i gospodarce człowieka podstawie budowy jego dzioba • omawia wybrane czynności życiowe ptaków • rozpoznaje przedstawicieli ptaków i wskazuje ich specyficzne cechy • projektuje doświadczenie wykazujące wydzielniczą i wydalniczą funkcję skóry • wykazuje związek między funkcjonowaniem poszczególnych narządów zmysłów a trybem życia gazowej u ptaków a ich przystosowaniem do lotu Dział I. Organizm człowieka. Skóra – powłoka organizmu II. Aparat ruchu Lp. 1. 2. 3. 4. Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy II gimnazjum oparte na „Programie nauczania biologii „Puls życia” oraz materiałach dydaktycznych wydawnictwa Nowa Era Podstawowy ocena dostateczna Rozszerzający ocena dobra Dopełniający ocena bardzo dobra Poziom wymagań Konieczny ocena dopuszczająca Uczeń: • opisuje cechy różniące człowieka od innych zwierząt • wyjaśnia, na czym polega homeostaza Temat Organizm człowieka jako funkcjonalna całość Uczeń: • klasyfikuje człowieka do królestwa zwierząt • opisuje podstawowe funkcje poszczególnych układów Uczeń: • opisuje hierarchiczną budowę organizmu człowieka • wykazuje, na podstawie dotychczasowych wiadomości, współzależność poszczególnych układów w organizmie człowieka • planuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu Uczeń: • wymienia dziedziny biologii zajmujące się budową i funkcjonowaniem człowieka • wskazuje komórkę jako element budulcowy ciała człowieka • wylicza układy narządów człowieka • wykazuje na konkretnych przykładach zależność funkcji skóry od jej budowy • opisuje funkcje poszczególnych wytworów naskórka Budowa i funkcje skóry • podaje funkcje skóry i warstwy podskórnej • wylicza warstwy skóry • omawia objawy dolegliwości skóry • wyjaśnia, czym są alergie skórne • proponuje środki do pielęgnacji skóry młodzieńczej • ocenia wpływ promieni słonecznych na skórę • demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzeń • wymienia choroby skóry • podaje przykłady dolegliwości skóry • omawia zasady pielęgnacji skóry młodzieńczej • wyjaśnia konieczność dbania o skórę • klasyfikuje rodzaje oparzeń i odmrożeń • omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzeń • wymienia podstawowe funkcje skóry • wymienia wytwory naskórka Higiena i choroby skóry Budowa szkieletu • wskazuje różnice w budowie kości długiej i płaskiej • porównuje kości o różnych kształtach • wskazuje na schemacie, rysunku, modelu szkielet osiowy, obręczy i kończyn • rozpoznaje różne kształty kości • wyjaśnia sposób działania biernego i czynnego aparatu ruchu • wskazuje elementy biernego i czynnego aparatu ruchu • podaje nazwy wskazanych elementów budowy szkieletu 5. 6. 7. 8. Budowa i rola szkieletu osiowego Szkielet kończyn oraz ich obręczy Kości – elementy składowe szkieletu Budowa i znaczenie mięśni • opisuje budowę fizyczną kości • wskazuje miejsce występowania szpiku kostnego • wymienia elementy budowy obręczy barkowej i miednicznej • wylicza elementy szkieletu osiowego • wymienia elementy budujące klatkę piersiową • podaje nazwy odcinków kręgosłupa • określa funkcje wskazanych mięśni szkieletowych • opisuje budowę tkanki mięśniowej • wykonuje rysunek tkanki mięśniowej spod mikroskopu • wyjaśnia na czym polega antagonistyczne działanie mięśni • przedstawia negatywny wpływ środków dopingujących na zdrowie człowieka • omawia doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości • wskazuje na modelu lub schemacie kości kończyn górnej i dolnej • wymienia rodzaje połączeń kości • opisuje budowę stawu • rozpoznaje rodzaje stawów • odróżnia staw zawiasowy od kulistego • wskazuje na modelu lub ilustracji mózgoi trzewioczaszkę • wymienia narządy chronione przez klatkę piersiową • wskazuje na schemacie, rysunku, modelu elementy szkieletu osiowego • rozpoznaje mięśnie szkieletowe wskazane na ilustracji • opisuje czynności mięśni wskazanych na schemacie • rozpoznaje pod mikroskopem różne rodzaje tkanki mięśniowej • wyjaśnia warunki prawidłowej pracy mięśni • analizuje przyczyny urazów ścięgien • charakteryzuje zmiany zachodzące w układzie kostnym wraz z wiekiem • omawia znaczenie składników chemicznych w budowie kości • opisuje rolę szpiku kostnego • wymienia kości tworzące obręcze barkową i miedniczną • porównuje budowę kończyny górnej i dolnej • charakteryzuje połączenia kości • wymienia kości budujące szkielet osiowy • charakteryzuje funkcje szkieletu osiowego • wyjaśnia związek budowy czaszki z pełnionymi przez nią funkcjami • wykazuje związek budowy z funkcją tkanki mięśniowej • uzasadnia konieczność regularnych ćwiczeń gimnastycznych • planuje doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości • wykazuje związek budowy z funkcją kończyny dolnej • wykazuje związek budowy obręczy miednicznej z pełnioną przez nią funkcją • wyjaśnia związek budowy stawu z zakresem ruchu kończyny • omawia rolę chrząstek w budowie klatki piersiowej • wykazuje związek budowy odcinków kręgosłupa z pełnioną przez nie funkcją • wskazuje na ilustracji najważniejsze mięśnie szkieletowe przy pomocy nauczyciela • wymienia rodzaje tkanki mięśniowej • wskazuje położenie tkanki mięśniowej gładkiej i poprzecznie prążkowanej szkieletowej • podaje warunki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania mięśni III. Układ pokarmowy 9. 10. Pokarm – budulec i źródło energii Choroby aparatu ruchu • wymienia podstawowe składniki pokarmowe • wymienia produkty spożywcze zawierające białko • podaje źródła węglowodanów • wylicza pokarmy zawierające tłuszcze • wymienia naturalne krzywizny kręgosłupa • opisuje przyczyny powstawania wad postawy • przewiduje skutki przyjmowania nieprawidłowej postawy ciała • wymienia choroby aparatu ruchu • klasyfikuje składniki odżywcze na budulcowe i energetyczne • określa aminokwasy jako cząsteczki budulcowe białek • rozpoznaje na ilustracji wady postawy • wskazuje ślad stopy z płaskostopiem • opisuje urazy kończyn • omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów kończyn • rozpoznaje naturalne krzywizny kręgosłupa • wyjaśnia przyczyny wad postawy • omawia sposoby zapobiegania deformacjom szkieletu • określa czynniki wpływające na prawidłowy rozwój muskulatury ciała • omawia przyczyny chorób aparatu ruchu • omawia przyczyny zmian zachodzących w układzie kostnym na skutek osteoporozy • omawia rolę składników pokarmowych w organizmie • określa znaczenie błonnika w prawidłowym funkcjonowaniu układu pokarmowego • uzasadnia konieczność systematycznego spożywania owoców i warzyw • porównuje pokarmy pełnowartościowe i niepełnowartościowe • charakteryzuje rolę tłuszczów w organizmie • wymienia najważniejsze pierwiastki budujące ciała organizmów • wyszukuje informacje dotyczące zapobiegania płaskostopiu • wyjaśnia konieczność rehabilitacji po urazach • planuje i demonstruje udzielanie pierwszej pomocy w przypadku urazów kończyn • wyjaśnia związek między spożywaniem produktów białkowych a wzrostem ciała • porównuje wartość energetyczną węglowodanów i tłuszczów • wyjaśnia skutki nadmiernego spożywania tłuszczów • wykazuje kluczową rolę węgla dla istnienia życia • identyfikuje podstawowe składniki pokarmowe z podstawowymi grupami związków chemicznych występujących w organizmach 11. 12. 13. Witaminy, sole mineralne, woda Budowa i rola układu pokarmowego Higiena i choroby układu pokarmowego • omawia rolę trzech witamin rozpuszczalnych w wodzie i dwóch rozpuszczalnych w tłuszczach • podaje rolę dwóch makroelementów • wymienia po trzy makroelementy i mikroelementy • wyjaśnia, na czym polega trawienie • wymienia rodzaje zębów u człowieka • podaje funkcje wątroby i trzustki • podaje nazwy procesów zachodzących w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego • wymienia czynniki, od których zależy rodzaj diety • określa zasady zdrowego żywienia • wymienia choroby układu pokarmowego • wskazuje grupy pokarmów na • objaśnia pojęcie „wartość piramidzie żywieniowej energetyczna pokarmu” • przewiduje skutki złego • wykazuje zależność między odżywiania się dietą a czynnikami, które ją • wyjaśnia, dlaczego należy warunkują stosować dietę zróżnicowaną • charakteryzuje choroby i dostosowaną do potrzeb układu pokarmowego organizmu (wiek, stan zdrowia, tryb życia, aktywność fizyczna, pora roku itp.) • określa przyczyny chorób układu pokarmowego • omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku zakrztuszenia • opisuje rolę poszczególnych rodzajów zębów • wskazuje odcinki przewodu pokarmowego na planszy lub modelu • rozpoznaje wątrobę i trzustkę na schemacie • lokalizuje wątrobę i trzustkę na własnym ciele • rozróżnia witaminy rozpuszczalne w wodzie i w tłuszczach • rola wody w organizmie • charakteryzuje zęby człowieka • omawia funkcje poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego • lokalizuje odcinki przewodu pokarmowego, wskazując odpowiednie miejsca na powierzchni ciała • charakteryzuje rodzaje witamin • przedstawia rolę i skutki niedoboru witamin A, C, B6, B12, kwasu foliowego, D • przedstawia rolę i skutki niedoboru składników mineralnych (Mg, Fe, Ca) • omawia znaczenie makroelementów i mikroelementów w organizmie człowieka • wykazuje zależność między higieną odżywiania się a profilaktyką chorób układu pokarmowego • przygotowuje wystąpienie na temat chorób związanych z zaburzeniami w łaknieniu i przemianie materii • demonstruje i komentuje udzielanie pierwszej pomocy w przypadku zakrztuszenia • omawia znaczenie procesu trawienia • omawia rolę poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego • opisuje procesy trawienia we wszystkich odcinkach przewodu pokarmowego • analizuje skutki niedoboru witamin, makroelementów i mikroelementów • omawia rolę aminokwasów egzogennych w organizmie IV. Układ krążenia 14. 15. 16. 17. 18. Budowa i funkcje krwi Krwiobiegi Budowa i działanie serca Choroby i higiena układu krwionośnego Układ limfatyczny • wymienia choroby układu krwionośnego • omawia pierwszą pomoc w wypadku krwawień i krwotoków • wskazuje na sobie położenie serca • wymienia elementy budowy serca • wymienia narządy, w których przemieszcza się krew • omawia na ilustracji mały i duży obieg krwi • podaje nazwy elementów morfotycznych krwi • wymienia grupy krwi • wylicza składniki biorące udział w krzepnięciu krwi • odczytuje wyniki badania laboratoryjnego • wymienia czynniki wpływające korzystnie na funkcjonowanie układu krwionośnego • przedstawia znaczenie aktywności fizycznej i prawidłowej diety dla właściwego funkcjonowania układu krążenia • rozpoznaje elementy budowy serca i naczynia krwionośnego na schemacie (ilustracji z podręcznika) • wyjaśnia, czym jest puls • omawia funkcje wybranego naczynia krwionośnego • porównuje budowę i funkcje żył, tętnic i naczyń włosowatych • opisuje funkcje zastawek żylnych • omawia funkcje krwi • wskazuje uniwersalnego dawcę i biorcę • przedstawia społeczne znaczenie krwiodawstwa • analizuje przyczyny chorób układu krwionośnego • charakteryzuje objawy krwotoku żylnego i tętniczego • opisuje mechanizm pracy serca • omawia fazy pracy serca • mierzy koledze puls • podaje prawidłowe ciśnienie krwi u zdrowego człowieka • porównuje krwiobieg mały i duży • charakteryzuje cel krwi płynącej w małym i dużym krwiobiegu • omawia znaczenie krwi • charakteryzuje elementy morfotyczne krwi • omawia rolę hemoglobiny • porównuje układ limfatyczny i krwionośny • przygotowuje portfolio na temat chorób układu krwionośnego • demonstruje pierwszą pomoc w przypadku krwotoków • przygotowuje wywiad z pracownikiem służby zdrowia na temat chorób układu krwionośnego • wykazuje rolę zastawek w funkcjonowaniu serca • porównuje wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego • rozpoznaje poszczególne naczynia krwionośne na ilustracji • wykazuje związek budowy naczyń krwionośnych z pełnionymi przez nie funkcjami • omawia zasady transfuzji krwi • wyjaśnia mechanizm krzepnięcia krwi • rozpoznaje elementy morfotyczne krwi na podstawie obserwacji mikroskopowej • opisuje budowę układu limfatycznego • omawia rolę węzłów chłonnych • opisuje rolę układu limfatycznego • omawia rolę śledziony, grasicy i migdałków • wymienia cechy układu limfatycznego • wymienia narządy układu limfatycznego V. Układ oddechowy 19. 20. 21. 22. 23. Odporność organizmu • wymienia elementy układu odpornościowego • definiuje szczepionkę i surowicę jako czynniki odpowiadające za odporność nabytą • wyróżnia odporność swoistą i nieswoistą, czynną i bierną, naturalną i sztuczną • wyjaśnia, że AIDS jest chorobą wywołaną przez HIV • wyjaśnia, na czym polega transplantacja narządów • podaje przykłady narządów, które można przeszczepiać • omawia rolę elementów układu odpornościowego • charakteryzuje rodzaje odporności • wyjaśnia sposób działania HIV • odróżnia głośnię i nagłośnię • demonstruje mechanizm modulacji głosu • wyjaśnia mechanizm działania odporności swoistej • opisuje rodzaje leukocytów • odróżnia działanie szczepionki od surowicy • przedstawia znaczenie przeszczepów oraz zgody na transplantację narządów po śmierci • interpretuje wyniki doświadczenia na wykrywanie CO2 w powietrzu wydychanym • analizuje proces wymiany gazowej w płucach i tkankach • omawia funkcje elementów układu oddechowego • opisuje rolę nagłośni • wskazuje różnice w ruchach • wyróżnia mechanizm klatki piersiowej i przepony wentylacji i oddychania podczas wdechu i wydechu komórkowego • przedstawia rolę krwi • wyjaśnia zależność między w transporcie gazów ilością oddechów a wysiłkiem oddechowych • opisuje dyfuzję O2 i CO2 • oblicza ilość wdechów zachodzącą w pęcherzykach i wydechów przed i po wysiłku płucnych Budowa i rola układu oddechowego • określa znaczenie oddychania wewnątrzkomórkowego • zapisuje utlenianie glukozy równaniem reakcji chemicznej • omawia rolę ATP w procesie utleniania biologicznego • wymienia odcinki układu oddechowego • definiuje płuca jako miejsce wymiany gazowej • wymienia narządy biorące udział w procesie wentylacji • demonstruje na sobie mechanizm wdechu i wydechu • zapisuje słownie równanie reakcji chemicznej ilustrujące utlenianie glukozy • omawia zawartość gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym • opisuje zależność między ilością mitochondriów a zapotrzebowaniem narządów na energię • przedstawia graficznie zawartość gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym • wykazuje zależność między skażeniem środowiska a zachorowalnością na astmę • demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku zatrzymania oddechu • wyróżnia drogi oddechowe i narządy wymiany gazowej • wykazuje związek budowy elementów układu oddechowego z pełnionymi funkcjami Oddychanie wewnątrzkomórkowe • definiuje mitochondrium jako miejsce oddychania wewnątrzkomórkowego • wskazuje ATP jako nośnik energii • podaje objawy wybranych chorób układu oddechowego • wyjaśnia związek między wdychaniem powietrza przez nos a profilaktyką chorób układu oddechowego Mechanizm wymiany gazowej Higiena i choroby układu oddechowego • definiuje kichanie i kaszel jako reakcje obronne organizmu • wymienia kilka chorób układu oddechowego • wskazuje źródła infekcji górnych i dolnych dróg układu oddechowego • określa sposoby zapobiegania chorobom układu oddechowego • opisuje przyczyny astmy • omawia zasady postępowania w przypadku utraty oddechu VI. Układ wydalniczy VII. Regulacja nerwowo-hormonalna 24. 25. 26. 27. 28. Układ hormonalny Higiena układu wydalniczego Budowa i działanie układu wydalniczego • wymienia choroby układu wydalniczego • określa dzienne zapotrzebowanie organizmu człowieka na wodę • wymienia przykłady substancji, które są wydalane przez organizm człowieka • wskazuje miejsce powstawania moczu pierwotnego na modelu lub ilustracji • uzasadnia konieczność regularnego opróżniania pęcherza moczowego • omawia na ilustracji przebieg dializy • wyjaśnia pojęcia „wydalanie” i „defekacja” • wymienia drogi wydalania zbędnych produktów przemiany materii • omawia przyczyny chorób układu wydalniczego • porównuje wydalanie i defekację • omawia na podstawie ilustracji proces powstawania moczu • uzasadnia konieczność picia dużych ilości wody podczas leczenia schorzeń nerek • ocenia rolę dializy w ratowaniu życia • rozpoznaje na modelu lub materiale świeżym warstwy budujące nerkę • omawia rolę układu wydalniczego w utrzymaniu homeostazy organizmu • określa cechy hormonów • przyporządkowuje nazwy gruczołów do wytwarzanych przez nie hormonów • klasyfikuje gruczoły na wydzielania zewnętrznego i wewnętrznego • wyjaśnia pojęcie „gruczoł dokrewny” • wyjaśnia, czym są hormony • przedstawia biologiczną rolę: hormonu wzrostu, tyroksyny, insuliny, adrenaliny, testosteronu, estrogenów • omawia znaczenie swoistego działania hormonów • wymienia gruczoły dokrewne i wydzielane przez nie hormony • wskazuje na ilustracji położenie najważniejszych gruczołów dokrewnych • uzasadnia związek niedoboru insuliny z cukrzycą • wyjaśnia pojęcie „równowaga hormonalna” • podaje przyczyny cukrzycy • omawia antagonistyczne działanie hormonów insuliny i glukagonu • interpretuje skutki nadmiaru i niedoboru hormonów • wymienia skutki nadmiaru i niedoboru hormonu wzrostu • opisuje elementy budowy komórki nerwowej • wskazuje przebieg bodźca nerwowego na ilustracji neuronu • wyróżnia somatyczny i autonomiczny układ nerwowy • opisuje funkcje układu nerwowego • porównuje działanie układu nerwowego i hormonalnego • wykazuje związek budowy komórki nerwowej z pełnioną funkcją • omawia działanie ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego Działanie układu hormonalnego Budowa i rola układu nerwowego • wymienia funkcje układu nerwowego • wymienia elementy budowy ośrodkowego układu nerwowego i obwodowego układu nerwowego • rozpoznaje na ilustracji ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy • tłumaczy rolę regulacji nerwowo-hormonalnej w utrzymaniu homeostazy • wyjaśnia sposób działania synapsy • charakteryzuje funkcje somatycznego i autonomicznego układu nerwowego • porównuje funkcje współczulnej i przywspółczulnej części autonomicznego układu nerwowego VIII. Narządy zmysłów 29. 30. 31. 32. Obwodowy układ nerwowy. Odruchy Ośrodkowy układ nerwowy • wymienia rodzaje nerwów obwodowych • podaje po trzy przykłady odruchów warunkowych i bezwarunkowych • wskazuje na ilustracji najważniejsze elementy mózgowia • wymienia mózgowie i rdzeń kręgowy jako narządy ośrodkowego układu nerwowego • wyróżnia włókna czuciowe i ruchowe • opisuje na ilustracji drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym • odróżnia odruchy warunkowe i bezwarunkowe • określa mózgowie jako jednostkę nadrzędną w stosunku do pozostałych części układu nerwowego • wskazuje elementy budowy rdzenia kręgowego na ilustracji • wyjaśnia różnice między odruchem warunkowym a bezwarunkowym • charakteryzuje odruchy warunkowe i bezwarunkowe • przedstawia graficznie drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym • wyjaśnia dodatni i ujemny wpływ stresu na funkcjonowanie organizmu • opisuje przyczyny nerwic • rozpoznaje cechy depresji • opisuje budowę rdzenia kręgowego • objaśnia na ilustracji budowę mózgowia Choroby i higiena układu nerwowego • wymienia czynniki powodujące stres • podaje przykłady trzech chorób spowodowanych stresem • określa funkcje aparatu ochronnego i gałki ocznej • wykazuje związek budowy elementów oka z pełnionymi przez nie funkcjami • opisuje drogę światła w oku • wskazuje lokalizację receptorów wzroku • ilustruje za pomocą prostego rysunku drogę światła w oku • wymienia sposoby radzenia sobie ze stresem • wymienia przykłady chorób układu nerwowego • przyporządkowuje chorobom układu nerwowego charakterystyczne objawy Budowa i działanie narządu wzroku • omawia znaczenie zmysłów • opisuje funkcje elementów w życiu człowieka aparatu ochronnego oka • rozróżnia w narządzie wzroku • wyjaśnia pojęcie „akomodacja” aparat ochronny i gałkę oczną • omawia znaczenie adaptacji • wymienia elementy stanowiące oka aparat ochronny oka • rozpoznaje na ilustracji elementy budowy oka • omawia funkcje elementów budowy oka • uzasadnia nadrzędną funkcję mózgowia w stosunku do pozostałych części układu nerwowego • dowodzi znaczenia odruchów w życiu człowieka • przedstawia rolę odruchów warunkowych w uczeniu się • analizuje przyczyny chorób układu nerwowego • analizuje związek pomiędzy prawidłowym wysypianiem się a funkcjonowaniem organizmu. W szczególności omawia wpływ snu na procesy uczenia się i zapamiętywania oraz na odporność organizmu • omawia powstawanie obrazu na siatkówce • planuje doświadczenie wykazujące reakcje tęczówki na różne natężenie światła IX. Rozmnażanie i rozwój człowieka 33. 34. 35. 36. 37. • charakteryzuje wady wzroku • wyjaśnia, na czym polega daltonizm i astygmatyzm • charakteryzuje choroby oczu • omawia sposób korygowania wad wzroku • charakteryzuje funkcje poszczególnych elementów ucha • omawia funkcje ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego • rozróżnia rodzaje soczewek korygujących wady wzroku • analizuje, w jaki sposób nadmierny hałas może spowodować uszkodzenie słuchu • wyjaśnia mechanizm odbierania i rozpoznawania dźwięków • wskazuje lokalizację receptorów słuchu i równowagi • wyjaśnia zasadę działania narządu równowagi Ucho – narząd słuchu i równowagi • rozpoznaje krótkowzroczność i dalekowzroczność na ilustracji • definiuje hałas jako czynnik powodujący głuchotę • wskazuje miejsce położenia kubków smakowych • wyróżnia ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne • wskazuje położenie narządu równowagi Higiena oka i ucha • wymienia wady wzroku • omawia przyczyny powstawania wad wzroku • omawia zasady higieny oczu • wymienia choroby oczu i uszu • opisuje kubki smakowe jako właściwy narząd smaku • rozpoznaje na ilustracji elementy budowy ucha • wymienia funkcje poszczególnych odcinków ucha Zmysł powonienia, smaku i dotyku • uzasadnia, że skóra jest narządem dotyku • analizuje znaczenie wolnych zakończeń nerwowych w skórze • uzasadnia, że główka plemnika jest właściwą gametą męską • wykazuje zależność między produkcją hormonów płciowych a zmianami zachodzącymi w ciele mężczyzny • przedstawia rolę zmysłu smaku, powonienia i dotyku • wskazuje rozmieszczenie receptorów dotyku, smaku i powonienia • wymienia podstawowe smaki • wylicza bodźce odbierane przez skórę • charakteryzuje męskie pierwszo-, drugoi trzeciorzędowe cechy płciowe • tworzy w dowolnej formie prezentację na temat dojrzewania • wykazuje związek budowy komórki jajowej z pełnioną przez nią funkcją Męski układ rozrodczy • rysuje schematycznie i opisuje plemnika • omawia proces powstawania nasienia • określa funkcję testosteronu • opisuje funkcje żeńskiego układu rozrodczego • charakteryzuje żeńskie pierwszo-, drugoi trzeciorzędowe cechy płciowe • opisuje funkcje wewnętrznych narządów rozrodczych • wymienia męskie narządy rozrodcze i ich funkcje • wymienia męskie cechy płciowe • wskazuje na ilustracji narządy męskiego układu rozrodczego Żeński układ rozrodczy • wymienia wewnętrzne narządy rozrodcze • wskazuje na ilustracji wewnętrzne narządy żeńskiego układu rozrodczego • wylicza zewnętrzne żeńskie narządy płciowe 38. 39. 40. 41. 42. Ciąża i poród Rozwój człowieka od poczęcia do narodzin Higiena układu rozrodczego. Planowanie rodziny Funkcjonowanie żeńskiego układu rozrodczego • wymienia zmiany zachodzące w organizmie kobiety podczas ciąży • wymienia nazwy błon płodowych • podaje, jak długo trwa rozwój płodowy • wymienia choroby układu rozrodczego • wymienia naturalne i sztuczne metody planowania rodziny • wymienia żeńskie hormony płciowe • wymienia kolejne fazy cyklu miesiączkowego • omawia zasady higieny zalecane dla kobiet ciężarnych • podaje czas trwania ciąży • omawia wpływ różnych czynników na prawidłowy rozwój zarodka i płodu • porządkuje etapy rozwoju zarodka od zapłodnienia do zagnieżdżenia • wyjaśnia pojęcie „zapłodnienie” • wskazuje kontakty płciowe jako potencjalne źródło zakażenia układu rozrodczego • przyporządkowuje chorobom źródła zakażenia • wyjaśnia różnicę między nosicielstwem HIV a chorobą AIDS • wymienia drogi zakażenia wirusami HIV, HBV i HCV oraz HPV oraz omawia zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez te wirusy • przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową • wskazuje w cyklu miesiączkowym dni płodne i niepłodne • definiuje jajnik jako miejsce powstawania komórki jajowej • wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w organizmie kobiety podczas ciąży • charakteryzuje etapy porodu • charakteryzuje funkcje błon płodowych • charakteryzuje okres rozwoju płodowego • wyjaśnia konieczność regularnych wizyt u ginekologa • przyporządkowuje chorobom ich charakterystyczne objawy • porównuje naturalne i sztuczne metody planowania rodziny • interpretuje ilustracje przebiegu cyklu miesiączkowego • uzasadnia konieczność przestrzegania zasad higieny przez kobiety w ciąży • omawia mechanizm powstawania ciąży pojedynczej i mnogiej • analizuje funkcje łożyska • wymienia zachowania mogące prowadzić do zakażenia HIV • ocenia naturalne i sztuczne metody antykoncepcji • przewiduje indywidualne i społeczne skutki zakażenia wirusami HIV, HBV i HCV oraz HPV • omawia zmiany hormonalne i zmiany w macicy zachodzące w trakcie cyklu miesiączkowym • analizuje rolę ciałka żółtego Okresy rozwojowe człowieka • analizuje różnice między przekwitaniem a starością • przyporządkowuje okresom rozwojowym zmiany zachodzące w organizmie • określa zmiany rozwojowe u swoich rówieśników • opisuje objawy starzenia się organizmu • charakteryzuje wskazane okresy rozwojowe • przedstawia cechy i przebieg fizycznego, psychicznego i społecznego dojrzewania człowieka • wylicza etapy życia człowieka • wymienia rodzaje dojrzałości • wymienia różnice w tempie dojrzewania dziewcząt i chłopców 43. 44. 45. Zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne Choroby zakaźne i cywilizacyjne Uzależnienia • podaje przykłady trzech chorób zakaźnych i czynniki, które je wywołują • wymienia choroby cywilizacyjne • wymienia najczęstsze przyczyny nowotworów • omawia wpływ trybu życia na stan zdrowia • opisuje MONAR jako miejsce, gdzie można uzyskać pomoc w leczeniu uzależnień • przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób nowotworowych • klasyfikuje podaną chorobę do grupy chorób cywilizacyjnych lub zakaźnych • omawia znaczenie szczepień ochronnych • wskazuje alergie jako skutek zanieczyszczenia środowiska • wskazuje metody zapobiegania chorobom cywilizacyjnym • opisuje zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne • podaje przykłady wpływu środowiska na życie i zdrowie ludzi • przedstawia znaczenie aktywności fizycznej dla prawidłowego funkcjonowania organizmu • wymienia najważniejsze choroby człowieka wywoływane przez wirusy, bakterie, protisty i pasożyty zwierzęce oraz przedstawia zasady profilaktyki tych chorób • podaje kryterium podziału na choroby zakaźne i cywilizacyjne • podaje przykłady szczepień obowiązkowych i nieobowiązkowych • wyjaśnia przyczyny powstawania chorób społecznych • charakteryzuje czynniki wpływające na zdrowie • przedstawia znaczenie pojęć „zdrowie” i „choroba” • rozróżnia zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne • wykazuje zależność między przyjmowaniem używek a powstawaniem nałogu • wykonuje w dowolnej formie prezentację na temat profilaktyki uzależnień • oblicza własne BMI • dowodzi, że stres jest przyczyną chorób cywilizacyjnych • uzasadnia, że nerwice są chorobami cywilizacyjnymi • uzasadnia konieczność okresowego wykonywania podstawowych badań kontrolnych • wyjaśnia, dlaczego nie należy bez wyraźnej potrzeby przyjmować leków ogólnodostępnych oraz dlaczego antybiotyki i inne leki należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza • wykazuje wpływ środowiska życia na zdrowie • podaje przykłady używek • przedstawia negatywny wpływ na zdrowie człowieka niektórych substancji psychoaktywnych oraz nadużywania kofeiny i niektórych leków (zwłaszcza oddziałujących na psychikę) • opisuje wpływ palenia tytoniu na zdrowie • omawia skutki działania alkoholu na funkcjonowanie organizmu • wyjaśnia mechanizm powstawania uzależnień • wyjaśnia znaczenie profilaktyki uzależnień • wyjaśnia, jak uniknąć uzależnień Do opracowania wykorzystano Książkę nauczyciela 2- Nowa Era. Nauczycielka Wiesława Szarek Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń ,który nie sprostał postawionym wymaganiom X. Zdrowie a cywilizacja Dział programu I. Genetyka Lp. 1. 2. 3. 4. 5. Temat Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy III gimnazjum oparte na „Programie nauczania biologii Puls życia” Uczeń: • dowodzi, że cechy organizmów kształtują się dzięki materiałowi genetycznemu oraz są wynikiem wpływu środowiska • wykonuje portfolio ukazujące jego podobieństwo do dziadków i rodziców Poziom wymagań Uczeń: • wskazuje różnice między cechami gatunkowymi a indywidualnymi oraz podaje przykłady tych cech • wyjaśnia, z czego wynika podobieństwo organizmów potomnych do rodzicielskich w wypadku rozmnażania płciowego i bezpłciowego • wymienia źródła cech dziedzicznych i niedziedzicznych oraz podaje przykłady tych cech • przedstawia graficznie regułę komplementarności zasad azotowych • wykonuje model DNA • uzasadnia konieczność zachodzenia procesu replikacji DNA przed podziałem komórki dopełniający Uczeń: • definiuje pojęcia „genetyka” oraz „zmienność organizmów” • rozpoznaje cechy dziedziczne i niedziedziczne • omawia zastosowania genetyki w różnych dziedzinach: medycynie, kryminalistyce, rolnictwie, archeologii • uzasadnia występowanie zmienności wśród ludzi • wykazuje konieczność związania DNA przez białka i powstania chromatyny w jądrze komórkowym • wyjaśnia, z czego wynika komplementarność zasad • określa różnice między genem a genomem rozszerzający Uczeń: • wymienia cechy gatunkowe i indywidualne podanych organizmów • wyjaśnia, że jego podobieństwo do rodziców jest wynikiem dziedziczenia cech • przedstawia budowę nukleotydu • wymienia nazwy zasad azotowych • wyjaśnia regułę komplementarności zasad • definiuje pojęcia: „gen” i „genom” • przedstawia budowę chromosomu • definiuje pojęcie „kariotyp” • omawia proces replikacji • porównuje budowę DNA z budową RNA • rozpoznaje na modelu lub ilustracji DNA i RNA • omawia przebieg mitozy i mejozy • omawia różnice między mitozą a mejozą • wyjaśnia znaczenie rekombinacji genetycznej • planuje i wykonuje dowolną techniką model podziału komórki podstawowy • wskazuje miejsca występowania DNA • wylicza elementy budujące DNA • określa rolę DNA jako nośnika informacji genetycznej • definiuje pojęcia: „chromosomy homologiczne”, „komórki haploidalne”, „komórki diploidalne” • szacuje liczbę chromosomów w komórce haploidalnej, znając liczbę chromosomów w diploidalnej komórce danego organizmu • omawia znaczenie mitozy i mejozy • odczytuje kolejność aminokwasów kodowanych przez dany fragment mRNA z tabeli kodu genetycznego • interpretuje schemat literowego zapisu kodonu i budowy nici kwasu nukleinowego konieczny • wymienia nazwy poszczególnych podziałów komórkowych • podaje liczbę chromosomów w komórkach somatycznych i płciowych człowieka • wskazuje miejsce zachodzenia mitozy i mejozy w organizmie człowieka • wykazuje uniwersalność kodu genetycznego • omawia biosyntezę białek na podstawie ilustracji • omawia prawo czystości gamet • przewiduje cechy osobników potomnych na podstawie prawa czystości gamet • tworzy krzyżówki genetyczne dotyczące dziedziczenia określonej cechy i przewiduje genotypy oraz fenotypy potomstwa Czym jest genetyka? Przekazywanie materiału genetycznego • wskazuje kodon na modelu lub ilustracji DNA • wyjaśnia pojęcia: „kod genetyczny”, „gen”, „kodon” • omawia znaczenie kodu genetycznego • omawia budowę kodonu i genu • ocenia znaczenie prac Mendla dla rozwoju genetyki • interpretuje krzyżówki genetyczne, używając określeń „homozygota”, „heterozygota”, „cecha dominująca”, „cecha recesywna” Dziedziczenie cech Nośnik informacji genetycznej – DNA Odczytywanie informacji genetycznej • rozpoznaje u ludzi cechy dominujące i recesywne • omawia badania Mendla • zapisuje genotypy homozygoty dominującej i recesywnej oraz heterozygoty • na schemacie krzyżówki genetycznej rozpoznaje genotyp oraz określa fenotyp rodziców i pokolenia potomnego • wykonuje krzyżówki genetyczne dotyczące dziedziczenia jednego genu Dział programu I. Genetyka II. Ewolucja życia Lp. 6. 7. 8. 9. 10. Uczeń: • podaje liczbę chromosomów występujących w komórce diploidalnej człowieka • rozpoznaje kariogram człowieka • wskazuje na kariogramie człowieka chromosomy płci konieczny Uczeń: • wyjaśnia zasadę dziedziczenia płci • wymienia przykłady chorób dziedzicznych sprzężonych z płcią • określa cechy chromosomów X i Y podstawowy • ustala grupy krwi dzieci, znając grupy krwi ich rodziców • wykonuje krzyżówkę genetyczną dotyczącą dziedziczenia grup krwi • określa możliwość wystąpienia konfliktu serologicznego Uczeń: • wyjaśnia mechanizm ujawniania się cech recesywnych sprzężonych z płcią • wykonuje krzyżówkę genetyczną dotyczącą dziedziczenia hemofilii oraz daltonizmu rozszerzający • dowodzi znaczenia mutacji w przystosowaniu organizmów do zmieniającego się środowiska • ocenia znaczenie badań prenatalnych dla człowieka • ocenia wpływ środowiska na kształtowanie się cech • przewiduje wpływ prowadzenia określonego trybu życia na powstawanie chorób genetycznych Uczeń: • interpretuje krzyżówkę genetyczną dotyczącą dziedziczenia hemofilii oraz daltonizmu • ocenia znaczenie poznania budowy ludzkiego DNA Poziom wymagań • wymienia cztery główne grupy krwi występujące u ludzi • określa konsekwencje wystąpienia konfliktu serologicznego • rozpoznaje grupy krwi na podstawie zapisu genotypów osób • omawia sposób dziedziczenia grup krwi • omawia sposób dziedziczenia czynnika Rh • wymienia przykłady cech zależnych od wielu genów oraz od środowiska • wyjaśnia, w jaki sposób środowisko wpływa na rozwój osobowości • uzasadnia, że mutacje są podstawowym czynnikiem zmienności organizmów • omawia przyczyny wybranych chorób genetycznych • określa warunki powstawania skamieniałości • przedstawia w formie graficznej etapy powstawania skamieniałości • ocenia rolę struktur homologicznych i analogicznych jako dowodów ewolucji Ewolucja i jej dowody Mechanizmy ewolucji dopełniający Dziedziczenie płci u człowieka • wyjaśnia pojęcie „mutacja” • wylicza czynniki mutagenne • rozróżnia mutacje genowe i chromosomowe • omawia skutki wybranych mutacji genowych • wymienia przykłady chorób człowieka warunkowanych mutacjami genowymi (mukowiscydoza) i chromosomowymi (zespół Downa) • charakteryzuje wybrane choroby genetyczne • klasyfikuje dowody ewolucji • rozpoznaje rodzaje skamieniałości • rozpoznaje ogniwa pośrednie • wskazuje u form pośrednich cechy dwóch różnych grup systematycznych • omawia przykłady potwierdzające jedność budowy i funkcjonowania organizmów • wyjaśnia, w jaki sposób izolacja geograficzna prowadzi do powstawania nowych gatunków • omawia współczesne spojrzenie na ewolucję – syntetyczną teorię ewolucji Temat Mechanizm dziedziczenia cech u człowieka • definiuje pojęcie „ewolucja” • wymienia dowody ewolucji • wskazuje przykłady narządów szczątkowych w organizmie człowieka • wymienia przykłady różnych rodzajów skamieniałości • omawia etapy powstawania skamieniałości • definiuje pojęcie „relikt” • wymienia przykłady reliktów • definiuje pojęcia: „struktury homologiczne”, „struktury analogiczne”, „konwergencja” • wymienia przykłady struktur homologicznych i analogicznych • określa rolę doboru naturalnego w powstawaniu nowych gatunków • omawia różnice pomiędzy doborem naturalnym a doborem sztucznym • ocenia korzyści człowieka z zastosowania doboru sztucznego Mutacje • omawia ideę walki o byt • omawia główne założenia teorii ewolucji Darwina • definiuje pojęcie „endemit” • wymienia przykłady endemitów • wyjaśnia, na czym polega dobór naturalny i dobór sztuczny • ilustruje przykładami działanie doboru naturalnego i doboru sztucznego 20 Lp. Temat Roślinożerność Konkurencja Cechy populacji Czym zajmuje się ekologia? Pochodzenie człowieka 15. 14. 13. 12. 11. Wymagania edukacyjne Dział programu II. Ewolucja życia III. Ekologia • wyjaśnia, czym zajmuje się ekologia • wymienia czynniki ograniczające występowanie gatunków w różnych środowiskach Uczeń: • wymienia przykłady organizmów należących do rzędu naczelnych • określa na przykładzie szympansa różnice pomiędzy człowiekiem a innymi naczelnymi • wymienia cechy człowieka rozumnego konieczny • wskazuje w terenie siedlisko przykładowego gatunku • definiuje pojęcie „nisza ekologiczna” • określa wpływ wybranych czynników środowiska na funkcjonowanie organizmu • odczytuje z wykresu dane dotyczące zakresu tolerancji • określa właściwości środowiska wodnego • porównuje warunki życia w wodzie i na lądzie Uczeń: • wskazuje na mapie miejsce, w którym rozpoczęła się ewolucja naczelnych • wymienia cechy człowieka, które pozwalają zaklasyfikować go do poszczególnych jednostek systematycznych • wskazuje u człowieka cechy wspólne z innymi naczelnymi podstawowy • odnajduje w terenie populacje różnych gatunków • określa wpływ migracji na zagęszczenie i liczebność populacji • wyjaśnia, jaki jest związek wędrówek zwierząt z porami roku • opisuje wpływ hierarchii panującej w stadzie na życie poszczególnych jego członków • odczytuje dane z piramid wieku • rozróżnia siedlisko i niszę ekologiczną • omawia na przykładzie wpływ środowiska na wygląd organizmu • omawia różnice między ekologią a ochroną przyrody i ochroną środowiska Uczeń: • określa stanowisko systematyczne człowieka • wymienia czynniki, które miały wpływ na ewolucję człowieka • uzasadnia, że konkurencja jest czynnikiem doboru naturalnego • oblicza zagęszczenie populacji, mając dane dotyczące liczebności populacji i zajmowanej przez nią powierzchni • przewiduje losy populacji na podstawie jej struktury wiekowej • interpretuje wykres przedstawiający zakres tolerancji ekologicznej danego gatunku • planuje doświadczenie sprawdzające wpływ wybranych czynników na funkcjonowanie organizmu • wykazuje zależność między cechami środowiska a występującymi w nim organizmami Uczeń: • opisuje przebieg ewolucji człowieka • porównuje różne formy człowiekowatych Poziom wymagań • definiuje pojęcia: „populacja”, „gatunek” • wymienia cechy populacji • wymienia czynniki wpływające na liczebność populacji • wymienia typy rozmieszczenia osobników w populacji • wymienia przykłady zwierząt żyjących w stadzie • określa przyczyny migracji • omawia zmiany liczebności populacji • ilustruje różne typy rozmieszczenia osobników w populacji i podaje przykłady gatunków rozmieszczonych w dany sposób • określa wady i zalety różnych typów rozmieszczenia populacji • charakteryzuje grupy wiekowe w populacjach • charakteryzuje ujemne zależności wewnątrzgatunkowe • porównuje konkurencję wewnątrzgatunkową z konkurencją międzygatunkową • analizuje wykresy przedstawiające wzajemną regulację liczebności populacji roślin i roślinożerców dopełniający • wylicza zależności międzygatunkowe • definiuje pojęcie „konkurencja” • wymienia czynniki, o które konkurują organizmy • klasyfikuje dodatnie i ujemne zależności międzygatunkowe • opisuje działania, które pozwalają zwyciężać w konkurencji • omawia przyczyny i skutki konkurencji międzygatunkowej i wewnątrzgatunkowej • wyjaśnia, w jaki sposób rośliny i roślinożercy wzajemnie regulują swoją liczebność • charakteryzuje sposoby obrony roślin przed zjadaniem rozszerzający • wymienia przykłady roślinożerców • określa znaczenia roślinożerców w przyrodzie • omawia adaptacje roślinożerców do zjadania pokarmu roślinnego Dział programu III. Ekologia Lp. 16. 17. 18. 19. 20. Temat Drapieżnictwo Pasożytnictwo Nieantagonistyczne zależności między gatunkami Struktura ekosystemu i jego funkcjonowanie Materia i energia w ekosystemie Uczeń: • wykazuje zależności między liczebnością populacji drapieżnika a liczebnością populacji jego ofiary Poziom wymagań Uczeń: • omawia różne strategie polowań stosowanych przez drapieżniki • opisuje sposoby obrony organizmów przed drapieżnikami • określa rolę drapieżników w przyrodzie jako regulatorów liczebności ofiar • omawia przystosowania roślin drapieżnych do zdobywania pokarmu • wyjaśnia znaczenie pasożytnictwa w regulacji zagęszczenia populacji ofiar dopełniający Uczeń: • wyjaśnia na wybranych przykładach, na czym polega drapieżnictwo • wymienia charakterystyczne cechy drapieżnika i jego ofiary • wymienia przykłady roślin drapieżnych • charakteryzuje przystosowania organizmów do pasożytniczego trybu życia • określa warunki występowania dodatnich relacji między organizmami różnych gatunków • ocenia znaczenie bakterii azotowych występujących w glebie • wyjaśnia znaczenie wiedzy o mikoryzie dla grzybiarzy rozszerzający • wymienia przykłady pasożytów zewnętrznych i wewnętrznych • wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo • klasyfikuje pasożyty na zewnętrzne i wewnętrzne • wymienia przykłady pasożytnictwa u roślin • omawia różnice między komensalizmem a mutualizmem • charakteryzuje role grzyba i glonu w plesze porostu • charakteryzuje relację międzygatunkową między rośliną motylkową a bakteriami brodawkowymi • wykazuje zależność między warunkami, w których powstał dany las a jego strukturą piętrową • omawia czynniki, które zakłócają równowagę ekosystemu podstawowy • wylicza nieantagonistyczne zależności międzygatunkowe • wymienia przykłady oragizmów, które łączy zależność nieantagonistyczna • określa warunki współpracy między gatunkami • definiuje pojęcia: „mutualizm”, „komensalizm” • omawia budowę korzeni roślin motylkowatych • analizuje zależności między biotopem a biocenozą • omawia różnice między ekosystemami naturalnymi a sztucznymi • charakteryzuje przebieg sukcesji pierwotnej i wtórnej • planuje i wykonuje model łańcucha lub sieci pokarmowej • przewiduje skutki, jakie dla ekosystemu miałoby wyginięcie określonego ogniwa we wskazanym łańcuchu pokarmowym • analizuje informacje przedstawione w formie piramidy ekologicznej • omawia schemat obiegu węgla w ekosystemie konieczny • wymienia pięć przykładowych ekosystemów • przedstawia składniki biotopu i biocenozy • rozróżnia ekosystemy sztuczne i naturalne • wymienia piętra lasu • wskazuje w terenie biotop i biocenozę wybranego ekosystemu • wyjaśnia, na czym polega równowaga dynamiczna ekosystemu • wskazuje w terenie miejsce zachodzenia sukcesji wtórnej • wymienia przykłady gatunków żyjących w poszczególnych piętrach lasu • analizuje przykłady powiązań pokarmowych we wskazanym ekosystemie • charakteryzuje role poszczególnych ogniw łańcucha pokarmowego • porównuje liczbę organizmów w sieci zależności pokarmowych w ekosystemie naturalnym i sztucznym • interpretuje zależności między poziomem pokarmowym a biomasą i liczebnością populacji Uczeń: • wymienia przykłady drapieżników i ich ofiar • omawia przystosowania organizmów do drapieżnictwa • wymienia nazwy ogniw łańcucha pokarmowego • przyporządkowuje znane organizmy do poszczególnych ogniw łańcucha pokarmowego • rysuje schematy prostych łańcuchów pokarmowych w wybranych ekosystemach • podaje przykład pierwiastka krążącego w ekosystemie • wyjaśnia przyczyny istnienia łańcuchów pokarmowych • wskazuje różnice między producentami a konsumentami • rysuje schemat prostej sieci pokarmowej • omawia na podstawie ilustracji piramidę ekologiczną • wykazuje, że materia krąży w ekosystemie • wykazuje, że energia przepływa przez ekosystem • wskazuje nekrofagi jako organizmy przyczyniające się do krążenia materii 22 25. 24. 23. 22. 21. Lp. Uczeń: • przewiduje skutki osuszania obszarów podmokłych Poziom wymagań Uczeń: • wskazuje działalność człowieka jako przyczynę spadku różnorodności biologicznej • charakteryzuje poziomy różnorodności biologicznej • porównuje poziomy różnorodności biologicznej • przeprowadza badanie stanu powietrza swojej okolicy za pomocą skali porostowej • dowodzi związku rozwoju gospodarki na świecie z globalnym ociepleniem • przewiduje skutki globalnego ocieplenia dopełniający Uczeń: • definiuje termin „różnorodność biologiczna” • wymienia przykłady działalności człowieka przyczyniającej się do spadku różnorodności biologicznej • wyjaśnia różnice pomiędzy dwoma poziomami różnorodności biologicznej • uzasadnia konieczność zachowania różnorodności biologicznej • analizuje czynniki wpływające na zanieczyszczenie atmosfery • klasyfikuje zanieczyszczenia atmosfery na naturalne i powstałe w wyniku działalności ludzi • wykazuje wpływ spalania surowców naturalnych na stan atmosfery • wyjaśnia rolę porostów w ocenie czystości powietrza rozszerzający Uczeń: • wylicza czynniki wpływające na stan ekosystemów • wymienia poziomy różnorodności biologicznej • podaje przykłady naturalnych i powstałych w wyniku działalności ludzi zanieczyszczeń atmosfery • omawia wpływ kwaśnych opadów na środowisko • omawia warunki tworzenia się kwaśnych opadów, dziury ozonowej i smogu • omawia przyczyny ocieplania się klimatu • określa sposób wykorzystania wody w zależności od klasy jej czystości • wyjaśnia wpływ zakwitów na stan wód • opisuje metody oczyszczania wód podstawowy • wymienia czynniki wpływające na zanieczyszczenie atmosfery • wskazuje źródła zanieczyszczenia powietrza w najbliższej okolicy • podaje metody oczyszczania wód • omawia sposoby ochrony wód • charakteryzuje metody oczyszczania ścieków stosowane w nowoczesnych oczyszczalniach konieczny Wpływ człowieka na stan czystości wód • wymienia źródła zanieczyszczenia wód słodkich • wylicza klasy czystości wód • wymienia przyczyny zanieczyszczeń wód słonych • wyjaśnia, dlaczego próchnica jest ważnym elementem gleby • omawia metody rekultywacji gleby • uzasadnia, że gleba ma duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemu • charakteryzuje proces powstawania próchnicy • omawia czynniki degradujące glebę Zanieczyszczenie i ochrona atmosfery Zagrożenia i ochrona gleb • wymienia funkcje gleby w ekosystemie • wylicza czynniki wpływające na degradację gleby • wymienia przykłady czynników prowadzących do wyjałowienia gleby • określa czas biodegradacji wskazanego produktu • wyjaśnia pojęcie „recykling” • analizuje problem dzikich wysypisk • uzasadnia konieczność rezygnacji z toreb foliowych na rzecz opakowań wielokrotnego użytku • ocenia wpływ różnych metod unieszkodliwiania odpadów na środowisko • ocenia znaczenie wykorzystywania surowców wtórnych • prezentuje postawę świadomego konsumenta • planuje i realizuje projekt edukacyjny dotyczący ochrony środowiska na co dzień • dowodzi, że wypalanie łąk i pól jest szkodliwe dla gleby • planuje sposoby rekultywacji zdegradowanych gleb w najbliższej okolicy • ocenia znaczenie regulacji rzek • analizuje i komentuje stan czystości rzek w Polsce na podstawie wykresu • wykazuje związek między zanieczyszczeniem powietrza a zanieczyszczeniem wód gruntowych Ochrona środowiska na co dzień • rozpoznaje surowce wtórne • wymienia sposoby unieszkodliwiania odpadów • przyporządkowuje odpady do odpowiednich pojemników przeznaczonych do segregacji Różnorodność biologiczna Temat Wymagania edukacyjne Dział programu III. Ekologia IV. Człowiek i środowisko Dopuszczająca Rozumie pojecie organizmy żywe Wymienia sposoby poznawanie organizmów żywych Wymienia przynajmniej dwie cechy życia organizmów żywych Wymienia choroby wywołane przez wirusy i bakterie Wskazuje środowiska życia grzybów Wymienia miejsca występowania pleśni i drożdży Wymienia elementy budowy grzyba kapeluszowego Wie , jak ustrzec się przed zatruciem grzybami Rysuje rozlane porażona grzybem pasożytniczym Zna środowisko życia porostów WYMAGANE UMIEJĘTNOŚCI I WIADOMOSCI Dobra klasa I, II i III upośledzenie w stopniu lekkim biologia Dostateczna Wiadomości wstępne z botaniki Wymienia przyrządy do obserwacji Wskazuje na komórkę, jako podstawowy element budowy każdego organizmu Podaje przykłady organizmów samożywnych i cudzożywnych Wie jak zapobiec niektórym chorobom bakteryjnym i wirusowym Wyjaśnia różnice miedzy hodowla kontrolną a doświadczalną Wykonuje preparat i ogląda go pod mikroskopem Klasyfikuje(komórka, tkanka, narząd) Wyjaśnia pojęcie samożywność i cudzożywność Wskazuje środowisko życia bakterii i wirusów Omawia budowę grzybów Na podstawie obserwacji omawia budowę pleśniaka białego Zna sposoby rozmnażania pleśniaków Omawia zastosowanie drożdży w gospodarce człowieka Wie jak rozmnażają się grzyby kapeluszowe Wyjaśnia pojęcie pasożyt i grzybica Zna nazwy porostów Grzyby Rozróżnia grzyby jedno i wielokomórkowe Rozumie ze spleśniała żywność nie nadaje się do spożycia Wymienia warunki rozmnażania drożdży Wymienia nazwy niektórych grzybów kapeluszowych jadalnych i trujących Rozpoznaje grzyby pasożytnicze na ilustracjach Rozpoznaje porosty na ilustracjach Bardzo dobra Uzasadnia konieczność stosowania zasad BHP w pracowni biologicznej i w terenie Prawidłowo posługuje się sprzętem optycznym Zna budowę mikroskopu Wyjaśnia różnicę miedzy: komórka, tkanka i organem Omawia proces fotosyntezy Wyjaśnia pożyteczną rolę bakterii Charakteryzuje podstawowe czynności życiowe grzybów Wymienia nazwy grzybów, z których wytwarza się antybiotyki Omawia role negatywna i pozytywna pleśniaków oraz drożdży Posługuje się atlasem grzybów w celu określenia nazwy grzyba Omawia sposoby walki z grzybami pasożytniczymi Omawia znaczenie porostów w przyrodzie 1 Wskazuje środowisko życia glonów Ilustruje wybrany glon Podaje przykłady roślin nasiennych Wskazuje główne części roślin Zakłada hodowle wodna fasoli Przyporządkowuje korzeniowi odpowiadający mu system korzeniowy Orientuje się, które rośliny posiadają korzenie jadalne Wymienia poszczególne elementy pędu Ilustruje pędy podziemne Rysuje i opisuje schemat budowy łodygi Podaje zastosowanie ziemniaków w życiu człowieka Rośliny Omawia budowę komórki glonu na podstawie obserwacji Wyjaśnia dlaczego glony są zielone Wyjaśnia dlaczego rośliny nazywamy nasiennymi Rozróżnia gatunki drzew, krzewów, krzewinek i roślin zielnych Pęd Samodzielnie prowadzi hodowle Podaje funkcje korzenia Wymienia rodzaje korzeni i systemów korzeniowych Nazywa miejsca gdzie można przechowywać warzywa korzenne Omawia znaczenie warzyw korzennych Wymienia rodzaje buraków Części rośliny, ich czynności i znaczenie. Korzeń. Przygotowuje preparat do obserwacji pod mikroskopem Wymienia grupy roślin nasiennych Omawia role roślin Zakłada hodowle ziemna fasoli Nazywa wskazane na schemacie części korzenia Wskazuje kierunek przewodzenia wody Na podstawie ilustracji nazywa rośliny o jadalnych korzeniach Rozróżnia pędy nadziemne i podziemne na podstawie ilustracji Wymienia postacie pędów podziemnych Wymienia rodzaje łodyg Zna wartości odżywcze łodyg Podaje odmiany ziemniaka Podaje zastosowanie lnu i konopi w życiu człowieka i przyrodzie Omawia rolę pędu Rozróżnia pędy wzniesione, płożące, wijące, czepne, pnące. Podaje przykłady. Odróżnia pędy zdrewniałe od zielnych Łodyga Podaje funkcje łodygi Wymienia jadalne łodygi roślin Wskazuje na ilustracjach części roślin, z których otrzymuje się olej i włókno przyrodzie Wyjaśnia pojęcie : biowskażnik Rysuje schemat komórki Rozróżnia glony jednokomórkowe od wielokomórkowych Omawia znaczenie glonów w przyrodzie Wyjaśnia proces fotosyntezy Porównuje grupy roślin(rośliny zielne, krzewinki, krzewy, drzewa) Wymienia nazwy niektórych krzewów chronionych Dokonuje udokumentowanej obserwacji Określa role poszczególnych części korzenia Wyjaśnia , dlaczego korzenie jadalne należy jeść codziennie Omawia proces uzyskiwania cukru z buraków cukrowych Wyjaśnia różnicę miedzy rozwojem roślin jednorocznych, dwuletnich i wieloletnich Odnajduje węzły i międzywęźla Omawia znaczenie pędów nadziemnych i podziemnych Wyjaśnia, ze łodygi roślin zielnych biorą udział w procesie asymilacji Wskazuje w jakich schorzeniach podaje się siemię lniane 2 Ilustruje liść Rozpoznaje na podstawie liścia gatunki drzew , krzewów Rozpoznaje rośliny o jadalnych liściach Wie jak przechowywać żywność aby nie traciła wartości odżywczych Rozróżnia kwiaty pojedyncze od złożonych Rozpoznaje rośliny o jadalnych kwiatach Podaje przykłady owoców Wie jak przechowywać owoce i nasiona Omawia rolę człowieka w rozsiewaniu nasion Ilustruje owoce Zachowuje zasady higieny przy spożywaniu owoców Wymienia przynajmniej dwa rodzaje zbóż Wymienia rośliny strączkowe i oleiste Wymienia przynajmniej jeden rodzaj gleby Rozróżnia nawozy sztuczne od naturalnych Rozumie potrzebę uprawiania roślin ozdobnych Zaznacza części liścia i nazywa je Rozróżnia liście pojedyncze i złożone Nazywa rośliny o jadalnych liściach Zna kilka przepisów na potrawy z warzyw lisciastych Liść Rozróżnia liście ogonkowe i bezogonkowe Wymienia funkcje liścia Wie, ze liście roślin iglastych to igły Zna wartości odżywcze i lecznicze liści Kwiat Wyjaśnia funkcje elementów kwiatu Zna rodzaje kwiatostanów Rozróżnia kwiaty słupkowe od pręcikowych Zna rodzaje zapylania Dzieli owoce na soczyste i suche Podaje nazwy owoców zbiorowych i owocostanów Wie , co to okres spoczynku Zna sposoby rozsiewania się nasion Zna rodzaje zbóż i rozróżnia je Wymienia sposoby wykorzystania zbóż w gospodarce człowieka Wyjaśnia jakie kraje nazywamy egzotycznymi Owoce i nasiona. Na schemacie zaznacza części kwiatu Nazywa rośliny jadalnych kwiatach Wymienia elementy kwiatu odpowiedzialne za powstanie owocu Zaznacza na schemacie części owocu Rysuje nasiono na podstawie naturalnego okazu Zaznacza na rysunku elementy budowy nasienia Zna wartości odżywcze owoców i nasion Wymienia owoce jadalne Wie jak przetwarzać owoce aby zachowały walory odżywcze Zna nazwy tłuszczów roślinnych Podaje korzyści z uprawy ryżu, kawowca, bawełny, pieprzu czarnego, wanilii Wie jak powstaje gleba Wymienia skład gleby Wymienia skład nawozów Powiększa znajomość nazw roślin Zna sposoby zwalczania chwastów Rośliny wokół nas-warunki ich rozwoju. Podaje definicję gleby Wymienia przyczyny niszczenia gleby Nazywa nawozy naturalne i sztuczne Potrafi zasiać i zasadzić roślinę Omawia działanie aparatu szparkowego Wyjaśnia dlaczego rośliny hodowane daleko od światła rosną gorzej Wymienia podstawowe kształty blaszek liściowych Podaje przykłady liści przekształconych Wymienia nazwy roślin, których liście maja właściwości lecznicze Rozróżnia kwiaty siedzące od bezkwiatowych Omawia sposoby przechowywania Omawia proces zapylenia i zapłodnienia a następnie powstanie nasienia i owocu Wyjaśnia powstanie owoców zbiorowych Rozróżnia jagody, pestkowce i owoce jabłkowate, pękające i niepękające Wyjaśnia funkcje poszczególnych części nasienia Wymienia przystosowania ułatwiające roślinom rozsiewanie się Wyjaśnia konieczność codziennego spożywania owoców w celu zachowania dobrego zdrowia Wymienia składniki odżywcze zbóż i Wymienia kraje , w których uprawia się hodowle wymienione obok(dop) Omawia zjawisko wietrzenia skał Wyjaśnia wpływ właściwej uprawy gleby na wyżywienie ludności i jej zdrowie Tłumaczy dlaczego lepiej stosować nawozy naturalne 3 ozdobnych Rozpoznaje chwasty w terenie Orientuje się, gdzie można kupić zioła Wie, jakie maja zastosowanie Rozumie, dlaczego należy chronić przyrodę Nie zaśmieca swojego otoczenia Dopuszczająca Wie , co to istoty żywe Rysuje organizm samożywny i cudzożywny Odróżnia na ilustracji komórkę, tkankę i narząd Zna środowiska życia pierwotniaków Podaje przykłady pierwotniaków Rozumie dlaczego należy tępić chwasty Wymienia pospolite zioła lecznicze Podaje nazwy niektórych roślin chronionych Dostateczna Klasyfikuje zioła lecznicze, przyprawowe, barwiarskie i olejkodajne Wymienia formy ochrony roślin Dobra Wiadomości wstępne z zoologii Zna grupy istot żywych Podaje przykłady narządów w ciele zwierzęcia Wyjaśnia na czym polega samożywność i cudzożywność Wymienia cechy organizmów żywych, wybiera te które są charakterystyczne dla zwierząt Określa sposób odżywiania, oddychania i rozmnażania pierwotniaków Wyjaśnia pojęcie pasożytnictwo Jednokomórkowce-pierwotniaki Określa organella ruchu wybranych pierwotniaków Podaje przykłady pierwotniaków zwierzęcych i roślinnych Wielokomórkowce Tasiemce, Nicienie, Pierścienice nawozy naturalne Wyjaśnia czym grożą skutki przenawożenia gleby Planuje ogród w oparciu o znajomość o znajomość pór kwitnienia danych roślin, ich kształt i barwę Prowadzi hodowle roślin w klasie i w domu Rozróżnia chwasty zbóż ozimych roślin okopowych i użytków zielnych Wymienia właściwości lecznice niektórych ziół Posługuje się leksykonem zielarskim Wskazuje rośliny chronione w terenie, zna ich nazwy Pracuje z przewodnikiem Bardzo dobra Dzieli organizmy na stałocieplne i zmiennocieplne Omawia wybrany układ Zaznacza na schemacie elementy budowy pantofelka i eugleny zielonej Wyjaśnia znaczenie pozytywne i negatywne pierwotniaków 4 Podaje sposoby zarażenia się tasiemcem i glista ludzką Wie, co należy zrobić w przypadku zarażenia tasiemczycą i glistnicą Wyjaśnia pojęcie-choroba odzwierzęca Zna środowisko życia dżdżownicy ziemnej Zna środowisko życia pijawki lekarskiej i jej sposób odżywiania Na schemacie zaznacza części budowy raka rzecznego Wskazuje części ciała pająka korzystając z określeń Wie za pomocą czego pająk porusza się Rysuje zwierzęta, które najchętniej zjada pająk Wskazuje na ilustracji części budowy bielinka kapustnika Rozpoznaje inne owady na podstawie ilustracji lub okazu Wskazuje na rysunku części ciała ślimaka Podpisuje ilustracje nazwami małży Wyjaśnia pojecie :tasiemczyca Wie, jak uchronić się przed tasiemczycą Uzupełnia opis cyklu zarażenia glistnicą Wyjaśnia czym odżywia się dżdżownica Wie, ze dżdżownice są pożyteczne Wymienia inne pierścienice Podaje różnice w budowie miedzy tasiemcem uzbrojonym a nieuzbrojonym Wyjaśnia sposób odżywiania się tasiemców Wie , jakie są objawy glistnicy i tasiemczycy Wymienia cechy przystosowawcze dżdżownicy do życia w glebie Podaje przykłady działania na glebę dżdżownic Stawonogi Skorupiaki, Pajęczaki, Owady Wybiera spośród cech życiowych te, które są charakterystyczne dla raka Spośród przedstawionych zwierząt wybiera skorupiaki Zna sposób rozmnażania i oddychania pajęczaków Zna czynności życiowe bielinka Określa miejsce żerowania i czynione szkody Rozpoznaje owady pożyteczne Wyjaśnia pojęcie linienia Zna nazwy innych skorupiaków ,dzieli je na wodne i lądowe Wyjaśnia do czego pająkowi służy siec Zna nazwy pajęczaków tropikalnych i skutki ich ukąszeń Omawia cykl rozwojowy bielinka na podstawie ilustracji Wymienia metody walki ze szkodnikami Wyjaśnia na czym polega ochrona gatunkowa niektórych owadów Rozpoznaje owady pod ochroną Mięczaki Ślimaki, Małże Zna nazwy niektórych ślimaków i ich środowiska życia Określa środowisko życia małży Określa w jaki sposób ślimaki i małże oddycha, odżywia się, rozmnaża Dokonuje podziału ślimaków na lądowe, słodkowodne i morskie Określa sposób oddychania, odżywiania i rozmnażania małży Ryby Wyjaśnia pojęcia :żywiciel pośredni i ostateczny Wyjaśnia na podstawie schematu zarażanie się tasiemcem Wyjaśnia pasożytniczy tryb życia tasiemców oraz nicieni Wyjaśnia dlaczego należy badać mięso po zabiciu zwierząt Wyjaśnia na czym polega zdolność regeneracyjna dżdżownicy Wyjaśnia znaczenie dżdżownic w przemianach glebowych-na podstawie doświadczenia Porównuje pierścienice Omawia znaczenie skorupiaków w walce z głodem na Ziemi Wyjaśnia pojęcie rozdzielnopłciowość Wyjaśnia przyczynę świerzbu u ludzi i podaje metody zapobiegania zarażeniu się tą chorobą Ilustruje cykl rozwojowy bielinka kapustnika i opisuje go Określa znaczenie owadów pożytecznych w przyrodzie Podaje przykłady ochrony owadów Zna nazwy owadów chronionych Wyjaśnia obojnactwo ślimaka Wymienia ślimaki chronione Wyjaśnia dwa sposoby oddychania błotniarki stawowej Wyjaśnia na czym polega ochrona gatunkowa mały 5 Wskazuje na ilustracji części ciała ryby Określa środowisko życia ryb Rozpoznaje na ilustracji ryby słodkowodne Wskazuje na rysunku części budowy żaby i jaszczurki Rozpoznaje na rysunku płazy i gady Wskazuje na ilustracji części ciała gołębia Podpisuje rysunki nazwami ptaków Wymienia kolka ptaków odlatujących z Polski dp ciepłych krajów Wymienia ptaki hodowane w gospodarstwach Wie, ze należy dokarmiać ptaki zima i dlaczego Wskazuje na podstawie ilustracji czesi budowy królika Zna nazwy ssaków domowych Rozpoznaje ssaki krajowe Rozpoznaje na ilustracjach ssaki egzotyczne Rozpoznaje ssaki chronione w Polsce Określa sposób oddychania, odżywiania i rozmnażania ryb Klasyfikuje ryby na słodkowodne i morskie Wymienia kilka gatunków chronionych Podpisuje rysunki przedstawiające stadia rozwojowe ryby Rozpoznaje ryby wędrowne, wyjaśnia na czym polega wędrowanie ryb Omawia warunki, jakie powinny mieć ryby akwariowe Wyjaśnia rolę wędkowania w życiu człowieka Płazy, Gady Wybiera spośród cech te , które umożliwiają życie żabie na lądzie i w wodzie Określa czynności życiowe jaszczurki zwinki Zna gady i płazy żyjące w Polsce Uzupełnia cykl rozwojowy żaby opisami Wie, dlaczego płazy i gady są objęte ochrona gatunkowa Omawia oddychanie, odżywianie i rozmnażanie płazów i gadów Rozróżnia gady żyjące w Polsce od egzotycznych, nazywa je Ptaki Rozpoznaje rodzaje piór i nazywa je Zna cechy przystosowawcze ptaków do lotu Dzieli ptaki ze względu na zdobywanie pokarmu oraz budowę dzioba i nóg Wyjaśnia pojęcie gody Wyjaśnia pojęcie -ochrona gatunkowa ptaków Zna kilka ptaków chronionych w Polsce Wymienia cechy królika jako przedstawiciela ssaków Wyjaśnia znaczenie kota i psa dla człowieka Klasyfikuje ssaki ze względu na pożywienie(mięsożerne…..) Wybiera pokarm dla wybranych gatunków ssaków Ssaki Wybiera spośród cech-cechy ptaków Dzieli ptaki ze względu na sposób przemieszczania Podaje przykłady ptaków osiadłych i wędrownych Wymienia korzyści z ptaków hodowanych w gospodarstwach Wie do czego służą budki lęgowe Wyjaśnia pojęcie ssak Podaje przykłady znaczenia ssaków domowych Określa środowisko ssaka na podstawie ilustracji Zna nazwy niektórych ssaków egzotycznych wodnych i lądowych Rozumie dlaczego należy chronić ssaki Wymienia cechy ryby umożliwiające im życie w wodzie Wyjaśnia role pęcherza pławnego Podaje składniki pokarmowe otrzymywane z ryb Wyjaśnia potrzebę ochrony ryb Wie co to okres ochronny, tarło Dzieli płazy na bezogonowe, ogoniaste, żyjące w Polsce Wykonuje ulotkę informującą o ochronie płazów i gadów Wyjaśnia rolę worków powietrznych Wyjaśnia pojęcia: gniazdownik i zagniazdownik Wie, jak należy zachować się w przypadku znalezienia ptaka z obrączka Korzysta z atlasu ptaków Wymienia szkody i korzyści jakie powodują ptaki Wie jak należy dbać o ptaka w klatce Porównuje budowę królika do innych ssaków Zna wartość odżywczą produktów pochodzących od zwierząt domowych Określa cechy budowy ssaka ułatwiające mu Zycie w środowisku naturalnym Wyjaśnia do jakiej grupy należy nietoperz Przygotowuje ciekawostki o sakach 6 Dopuszczająca Wskazuje na ilustracji poszczególne składniki budowy ciała człowieka Wymienia narządy zmysłów rozpoznaje za pomocą zmysłów cechy przedmiotów określa role oka wie, ze ucho jest narządem zmysłu słuchu i równowagi wskazuje kręgosłup i określa jego rolę wie, jak powinna wyglądać prawidłowa postawa człowieka zna przyczyny i objawy krzywicy zna rodzaje złamań wymienia odcinki przewodu pokarmowego korzystając z modelu człowieka na planszy rozróżnia pojęcie zębów mlecznych od stałych Dostateczna Dobra wskazuje na hierarchiczną strukturę organizmu – komórka, tkanka, narząd, układ narządów, korzystając z planszy określa narządy znajdujące się w poszczególnych jamach przedstawia najczęściej występujące wady wzroku Budowa ciała człowieka Na podstawie ilustracji wymienia narządy wewnętrzne i zewnętrzne przyporządkowuje poszczególnym bodźcom narządy zmysłów człowieka wskazuje na modelu lub planszy części oka wskazuje na modelu lub planszy elementy ucha, Ruchy ciała wie, co to jest przemęczenie organizmu i jak temu należy zapobiegać na podstawie rysunków omawia przyczyny nabytych wad postawy odróżnia pojęcia(zwichnięcie, złamanie, stłuczenie) dokonuje podziału kości pod względem kształtu i wielkości, na podstawie modelu szkieletu człowieka lub planszy, omawia sposoby zapobiegania wadom kośćca omawia sposoby zapobiegania krzywicy( przyszła matka, dziecko) określa, co będzie mu potrzebne do założenia opatrunku podaje funkcje odcinków przewodu pokarmowego w trawieniu pokarmów, potrafi omówić zasady higieny jamy ustnej i zębów Odżywianie wie, czym jest próchnica i jaka jest jej przyczyna wymienia podstawowe grupy składników odżywczych zawartych w pokarmach egzotycznych Zna zasady zapobiegania zarażeniu wścieklizną Bardzo dobra Porównuje składniki budowy ciała Określa role zmysłów wie, czym zajmuje się lekarz okulista i laryngolog uczeń na podstawie rysunku, ocenia przygotowane miejsce do pracy omawia zasady higieny ucha wskazuje, posługując się modelem szkieletu człowieka, rodzaje połączeń kości, wie, jakie ćwiczenia powinien codziennie wykonywać, aby kształtować prawidłowa postawę ciała wyjaśnia dlaczego groźne jest złamanie kręgosłupa potrafi unieruchomić złamane części kośćca Omawia role soków trawiennych na planie uzębienia człowieka oznacza stan swoich zębów segreguje produkty, biorąc pod uwagę zawarte w nich składniki odżywcze w 7 wskazuje na planszy poszczególne części układu oddechowego rozumie, co to jest czyste powietrze zna szkodliwy wpływ nikotyny wie, w jakich sytuacjach należy udzielić pierwszej pomocy zna choroby zakaźne szerzące się przez układ oddechowy wie, jaką chorobę wywołują zarazkiprątki gruźlicy zna rolę witaminy C wskazuje drogi wnikania czynników chorobotwórczych do organizmu na podstawie ilustracji wymienia rodzaje pasożytów wskazuje na planszy elementy budowy skóry człowieka omawia, na czym polega higiena skóry i włosów nazywa na podstawie ilustracji pasożyty skóry uczeń wie, czym mogą być spowodowane choroby i uszkodzenia skóry, zna objawy podaje skład krwi na podstawie ilustracji wskazuje na planszy serce i określa jego położenie, na podstawie rysunków określa, co uczeń określa te choroby, na które można się zaszczepić wymienia choroby pasożytnicze i wskazuje możliwość zapobiegania im, ocenia stan sanitarny toalet w szkolewarunki higieniczne wskazuje pokarmy będące źródłem poszczególnych składników odżywczych zna sposoby przenoszenia chorób zakaźnych rozumie pojęcia :pasożyt, żywiciel pośredni, wągier, człony z jajami, żywiciel ostateczny Oddychanie mierzy centymetrem krawieckim obwód klatki piersiowej podczas wdechu i wydechu-porównuje, dokonuje obliczeń omawia techniki sztucznego oddychania omawia , w jaki sposób można zapobiec gruźlicy Zna role skóry wie, jakie środki chemiczne stosuje się obecnie do zwalczania wszawicy wie, jak walczyć z trądzikiem wie, jak postąpić w przypadku oparzenia lub odmrożenia wie, w jakim procencie musi być oparzone ciało, aby zagrażało to życiu Skóra wie, jakie następują zmiany kształtu klatki piersiowe przy wdechu i wydechu uczeń na podstawie diagramu potrafi określić skład powietrza potrafi wymienić metody reanimacji zna metody zapobiegania zarażaniu się chorobami zakaźnymi układu oddechowego zna sposoby zakażania gruźlicą i objawy wie, w jaki sposób można się zarazić pasożytami skóry rozumie konieczność przestrzegania higieny osobistej w profilaktyce zakażeń omawia ilustracje przedstawiające uszkodzenia-skaleczenia, otarcia, oparzenia, odmrożenia wymienia środki opatrunkowe i dezynfekcyjne konieczne do wykonania opatrunku dłoni przy otarciu lub skaleczeniu zna grupy krwi( własną zapamiętuje)oraz zna cechy krwi(własna zapamiętuje) wie kim jest honorowy dawca krwi i wie gdzie znajduje się stacja krwiodawstwa Krążenie krwi określa podstawowe zadania krwi, podaje podstawowe zadania układu krwionośnego wskazuje na planszy tętnice i żyły oraz określa kierunek przepływu w tabeli wyszukuje w encyklopedii, kto to jest jarosz uczeń wymienia badania lekarskie, które musi wykonać kandydat do szkoły zawodowej(kucharz, piekarz, sprzedawca) przedstawia cykl rozwojowy tasiemca uzbrojonego Wie, gdzie zachodzi oddychanie i jaka wymiana gazowa dokonuje się Wyjaśnia role krtani w mówieniu rozumie celowość uprawiania ćwiczeń gimnastycznych na świeżym powietrzu prawidłowo przeprowadza na makiecie sztuczne oddychanie wyjaśnia role higieny i izolacji w walce z gruźlicą Wyjaśnia role skóry w oddychaniu i wydalaniu potrafi wymienić kilka preparatów chemicznych stosowanych do zwalczania pcheł, pluskiew i in. Insektów dokonuje obliczeń na podstawie rysunku przedstawiającego procentowe wyliczenie powierzchni poszczególnych części ciała rozumie pojęcie krzepnięcia i znaczenie dla samoistnego zatrzymania krwotoku analizuje na podstawie schematu możliwość przetaczania krwi pomiędzy różnymi grupami z 8 jest przyczyną chorób układu krążenia wymienia główne choroby układu krążenia wie na jakie uszkodzenia może być narażony układ krążenia potrafi założyć opatrunek plastrowy, pokazuje na schemacie narządy układu wydalniczego wskazuje na sylwetce człowieka mózgowie i rdzeń kręgowy określa formę odpoczynku po wykonanych czynnościach zna najczęściej występujące choroby układu nerwowego i nazywa je wie, jakie napoje zawierają alkohol potrafi wymienić główne różnice w budowie zewnętrznej mężczyzny i kobiety wymienia główne cechy okresu dojrzewania wie, na czym polega higiena narządów płciowych wie, jakie są różnice psychoseksualne u dziewcząt i chłopców-różnice postaw i oczekiwań nich krwi, do podanych funkcji obiegów krwi przyporządkowuje krwioobieg duży i mały wie, jak udzielić pierwszej pomocy w przypadku takich uszkodzeń na podstawie schematu potrafi nazwać miejsca ucisku przy krwotoku tętniczym krwiodawstwa omawia budowę układu krwionośnego wymienia rodzaje naczyń krwionośnych występujących w organizmie człowieka, potrafi założyć opatrunek z użyciem bandaża(opatrunek palca i głowy) na rysunku rozpoznaje , jakie naczynie krwionośne zostało uszkodzone- określa pierwszą pomoc Układ wydalniczy wskazuje drogi, którymi są wydalane z organizmu szkodliwe produkty przemiany materii, rozumie związek układu moczowego z odżywianiem i trawieniem wymienia objawy świadczące o chorobie narządów układu wydalniczego Układ nerwowy przyporządkowuje funkcję do poszczególnych elementów układu nerwowego podaje przykłady ćwiczenia silnej woli porównuje prawidłowy dobowy rozkład dnia z e swoim rozkładem rozumie skutki społeczne alkoholizowania się potrafi sklasyfikować w tabeli narządy płciowe męskie i żeńskie uczeń wie, jakie warunki musi spełniać młody człowiek rozpoczynający życie seksualne wie, w jaki sposób dochodzi do zakażenia chorobami wenerycznymi, potrafi określić objawy rozróżnia pojecie przyjaźni, zakochania, miłości, zauroczenia, miłość młodzieńcza, dojrzała wie, jaki jest związek miedzy aktywnością seksualna a miłością i Rozwój człowieka potrafi określić reakcje ,które są odruchem bezwarunkowym i warunkowym na wykresie przedstawia prawidłowy rozkład dnia zna objawy nerwicy i sposoby zapobiegania jej wie, jakie jest działanie alkoholu i narkotyków na organizm człowieka uczeń wie jak jest zbudowany układ płciowy męski i żeński uczeń łączy ilustracje okresów rozwojowych z cechami charakterystycznymi tych okresów nazywa poznane choroby weneryczne wie, jaką choroba jest AIDS, zna sposoby zarażania, objawy rozumie, na czym polega budowanie trwałych więzi uczeń potrafi określić ,kiedy człowiek jest dojrzały biologicznie, psychicznie pomiędzy różnymi grupami z uwzględnieniem cechy Rh uczeń liczy ilość uderzeń serca w ciągu minuty podczas spoczynku i po wysiłku i porównuje wyniki liczy liczbę pulsów na minutę w takich samych sytuacjach i porównuje wyniki, wyciąga wnioski potrafi określić rolę nerek wie, w jaki sposób może powstać mocznica potrafi wyjaśnić, dlaczego uszkodzenie rdzenia przedłużonego powoduje natychmiastową śmierć zna objawy padaczki i wie jak postąpić podczas napadu rozumie zależność narkoman-AIDS przyporządkowuje do rysunków określenia: zapłodnienie komórki jajowej, plemniki, jajo, płód uczeń potrafi określić warunki prawidłowego rozwoju dziecka w każdym wieku rozróżnia pojęcia: nosiciel i chory zna sposoby zapobiegania chorobom przenoszonym drogą płciową rozumie role kobiety i mężczyzny w budowaniu związku rozumie zły wpływ pornografii 9 Ocena Ocena dopuszczająca i społecznie Wymagania podstawowe: Uczeń: aktywnością seksualna a miłością i odpowiedzialnością uczeń wie, jak nie dopuścić do niechcianej ciąży Określa zadania ekologii, ochrony środowiska i ochrony przyrody Rozpoznaje po 2-3 gatunki roślin, zwierząt i grzybów występujących w najbliższym otoczeniu Odróżnia, podając 2-3 cechy, osobniki należące do jednego rodzaju Charakteryzuje rolę roślin w przyrodzie Wyjaśnia pojęcia: populacja, biocenoza i ekosystem Wymienia cechy pozwalające opisać populację Rozpoznaje typy rozmieszczenia populacji Opisuje dwa sposoby zwalczania szkodników Wyjaśnia, na czym polegają oddziaływania antagonistyczne i nieantagonistyczne Układa prosty łańcuch pokarmowy Na przykładzie lasu wskazuje elementy składowe ekosystemu Opisuje obieg wody w przyrodzie Wskazuje źródła zanieczyszczeń powietrza, gleby i wody Opisuje, popierając 2-3 przykładami, skutki degradacji biosfery Klasyfikuje odpady na rozkładające się i nierozkładające się, podaje przykłady Ocenia wpływ nielegalnych wysypisk śmieci na stan środowiska Wymienia cele ochrony przyrody Wymienia formy ochrony przyrody Wyjaśnia, dlaczego należy potępiać wszelkie formy kłusownictwa zna współczesne środki antykoncepcyjne 10 Ocena dostateczna Ocena dobra Poprawnie interpretuje pojęcia: ekologia, ochrona środowiska i ochrona przyrody Charakteryzuje czynniki środowiska Podaje po dwa przykłady przykłady organizmów o szerokim i wąskim zakresie tolerancji Wyjaśnia pojęcia: rozrodczość, śmiertelność i struktura wiekowa Wymienia przyczyny śmiertelności i populacji Charakteryzuje, popierając przykładami, typy rozmieszczenia osobników w populacji Opisuje na konkretnych przykładach drapieżnictwo, pasożytnictwo, konkurencję i mutualizm Klasyfikuje zanieczyszczenia zatruwające atmosferę Wskazuje zagrożenia środowiska we własnym regionie Objaśnia przyczyny oraz skutki rozrzedzenia ozonowego i efektu cieplarnianego Wskazuje po 2-3 sposoby zmniejszenia zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby Wyjaśnia, na czym polega ochrona gatunkowa Wyjaśnia cel utworzenia parków narodowych i rezerwatów przyrody Wyjaśnia pojęcie pomnik przyrody Podaje przykłady gatunków chronionych występujących w najbliższej okolicy Wymagania ponadpodstawowe Poprawnie operuje pojęciami: gatunek, nisza ekologiczna, siedlisko, środowisko Na wybranych przykładach charakteryzuje przystosowania organizmów do środowiska Przedstawia graficznie strukturę wiekową populacji Wykazuje związek między gradacją szkodników a wprowadzeniem monokultur rolnych i leśnych Porównuje oddziaływania antagonistyczne Porównuje oddziaływania nieantagonistyczne Analizuje schemat przepływu energii przez ekosystem Analizuje schemat obiegu materii w ekosystemie Charakteryzuje ekosystemy lądowe i wodne Charakteryzuje zagrożenia powodowane przez smog, energetykę jądrową i odpady Określa przyczyny i skutki degradacji gleby Charakteryzuje klasy czystości wód Definiuje pojęcia: recykling i utylizacja 11 Ocena bardzo dobra Ocena celująca Posiada wiedzę wykraczającą poza program nauczania Osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach przedmiotowych Prowadzi własne prace badawcze pod okiem nauczyciela Definiuje pojęcia: gatunek, siedlisko, środowisko i nisza ekologiczna Charakteryzuje zależności między czynnikami środowiska a organizmami Na podstawie analizy krzywej przeżywania przewiduje dalszy rozwój populacji Udowadnia, że lokalne zagrożenia atmosfery mogą stanowić problem globalny Analizuje związek między zanieczyszczeniem gleby a eutrofizacją zbiorników wodnych Opisuje skutki nieodpowiedniego składowania odpadów Rozpoznaje wybrane gatunki chronionych roślin, zwierząt i grzybów 12 PRZEDMITOWY SYSTEM OCENIANIA Z CHEMII W ZS-GIMNAZJUM NR 2 W PRZYSIETNICY Dział 1. ŚWIAT SUBSTANCJI Wymagania na ocenę Uczeń: bardzo dobrą Uczeń: przedstawia zarys historii rozwoju chemii; wskazuje chemię wśród innych nauk przyrodniczych; wskazuje związki chemii z innymi dziedzinami nauki; bezbłędnie posługuje się podstawowym sprzętem laboratoryjnym; wyjaśnia, na podstawie budowy wewnętrznej substancji, dlaczego ciała stałe mają na ogół największą gęstość, a gazy najmniejszą; wskazuje na związek zastosowania substancji z jej właściwościami; wyjaśnia rolę metali w rozwoju cywilizacji i gospodarce człowieka; tłumaczy, dlaczego metale stapia się ze sobą; bada właściwości innych (niż podanych na lekcji) metali oraz wyciąga prawidłowe wnioski na podstawie obserwacji z badań; wykazuje szkodliwe działanie substancji zawierających chlor na rośliny; wyjaśnia pojęcia: sublimacja i resublimacja na przykładzie jodu; porównuje właściwości stopu (mieszaniny metali) z właściwościami jego składników; opisuje rysunek przedstawiający aparaturę do destylacji; dobrą Uczeń: wskazuje zawody w wykonywaniu, których niezbędna jest znajomość zagadnień chemicznych; wyszukuje w dostępnych źródłach informacje na temat historii i rozwoju chemii na przestrzeni dziejów; potrafi udzielić pierwszej pomocy w pracowni chemicznej; określa zastosowanie podstawowego sprzętu laboratoryjnego; identyfikuje substancje na podstawie przeprowadzonych badań; bada właściwości wybranych metali (w tym przewodzenie ciepła i prądu elektrycznego); interpretuje informacje z tabel chemicznych dotyczące właściwości metali; zna skład wybranych stopów metali; podaje definicję korozji; wyjaśnia różnice we właściwościach metali i niemetali; wyjaśnia pojęcia: sublimacja i resublimacja; planuje i przeprowadza proste doświadczenia dotyczące rozdzielania mieszanin jednorodnych i niejednorodnych; montuje zestaw do sączenia; wyjaśnia, na czym polega metoda destylacji; dostateczną Uczeń: wymienia gałęzie przemysłu związane z chemią; podaje przykłady produktów wytwarzanych przez zakłady przemysłowe związane z chemią; czyta ze zrozumieniem tekst popularnonaukowy na temat wybranych faktów z historii i rozwoju chemii; rozpoznaje i nazywa podstawowy sprzęt i naczynia laboratoryjne; wie, w jakim celu stosuje się oznaczenia na etykietach opakowań odczynników chemicznych i środków czystości stosowanych w gospodarstwie domowym; bada właściwości substancji; korzysta z danych zawartych w tabelach (odczytuje gęstość oraz wartości temperatury wrzenia i temperatury topnienia substancji); zna jednostki gęstości; podstawia dane do wzoru na gęstość substancji; odróżnia metale od innych substancji i wymienia ich właściwości; odczytuje dane tabelaryczne, dotyczące wartości temperatury wrzenia i temperatury topnienia metali; wie, co to są stopy metali; podaje zastosowanie wybranych metali i ich stopów; wymienia sposoby zabezpieczania dopuszczającą podaje przykłady obecności chemii w swoim życiu; wymienia podstawowe narzędzia pracy chemika; zna i stosuje zasady bezpiecznej pracy w pracowni chemicznej; dzieli substancje na stałe, ciekłe i gazowe; wskazuje przykłady substancji stałych, ciekłych i gazowych w swoim otoczeniu; wymienia podstawowe właściwości substancji; zna wzór na gęstość substancji; zna podział substancji na metale i niemetale; wskazuje przedmioty wykonane z metali; wymienia czynniki powodujące niszczenie metali; podaje przykłady niemetali; podaje właściwości wybranych niemetali; sporządza mieszaniny substancji; podaje przykłady mieszanin znanych z życia codziennego; wymienia przykładowe metody rozdzielania mieszanin; zna pojęcie reakcji chemicznej; podaje co najmniej trzy objawy reakcji chemicznej; 1 dzieli poznane substancje na proste i złożone. metali przed korozją; omawia zastosowania wybranych niemetali; wymienia sposoby zabezpieczania metali przed korozją; omawia zastosowania wybranych niemetali; wie, w jakich stanach skupienia niemetale występują w przyrodzie; sporządza mieszaniny jednorodne i niejednorodne; wskazuje przykłady mieszanin jednorodnych i niejednorodnych; odróżnia mieszaniny jednorodne od niejednorodnych; odróżnia substancję od mieszaniny substancji; wie, co to jest: dekantacja; sedymentacja, filtracja, odparowanie rozpuszczalnika i krystalizacja; wykazuje na dowolnym przykładzie różnice między zjawiskiem fizycznym a reakcją chemiczną; przedstawia podane przemiany w schematycznej formie zapisu równania reakcji chemicznej; wskazuje substraty i produkty reakcji chemicznej; podaje przykłady przemian chemicznych znanych z życia codziennego. wskazuje w podanych przykładach przemianę chemiczną i zjawisko fizyczne; wskazuje w podanych przykładach przemianę chemiczną i zjawisko fizyczne; wyjaśnia, czym jest związek chemiczny; wykazuje różnice między mieszaniną a związkiem chemicznym. wskazuje różnice między właściwościami substancji, a następnie stosuje je do rozdzielania mieszanin; projektuje proste zestawy doświadczalne do rozdzielania wskazanych mieszanin; sporządza kilkuskładnikowe mieszaniny, a następnie rozdziela je poznanymi metodami; przeprowadza w obecności nauczyciela reakcję żelaza z siarką; przeprowadza rekcję termicznego rozkładu cukru i na podstawie produktów rozkładu cukru określa typ reakcji chemicznej; formułuje poprawne wnioski na podstawie obserwacji. 2 Uczeń: Przykłady wymagań nadobowiązkowych samodzielnie szuka w literaturze naukowej i czasopismach chemicznych informacji na temat historii i rozwoju chemii; a także na temat substancji i ich przemian; posługuje się pojęciem gęstości substancji w zadaniach problemowych; zna skład i zastosowanie innych, niż poznanych na lekcji, stopów (np. stopu Wooda); przeprowadza chromatografię bibułową oraz wskazuje jej zastosowanie; tłumaczy, na czym polega zjawisko alotropii i podaje jej przykłady; samodzielnie podejmuje działania zmierzające do rozszerzenia swoich wiadomości i umiejętności zdobytych na lekcjach chemii; przeprowadza badania właściwości substancji; sporządza mieszaniny różnych substancji oraz samodzielnie je rozdziela; identyfikuje substancje na podstawie samodzielnie przeprowadzonych badań; prezentuje wyniki swoich badań w formie wystąpienia, referatu lub za pomocą multimediów (np. w formie prezentacji multimedialnej). 3 Uczeń: bardzo dobrą Uczeń: dobrą wymienia pierwiastki chemiczne znane w starożytności; podaje kilka przykładów pochodzenia nazw pierwiastków chemicznych; odróżnia modele przedstawiające drobiny różnych pierwiastków chemicznych; wyjaśnia budowę wewnętrzną atomu, wskazując miejsce protonów; neutronów i elektronów; rysuje modele atomów wybranych pierwiastków chemicznych; wie, jak tworzy się nazwy grup; wskazuje w układzie okresowym pierwiastków chemicznych miejsce metali i niemetali; tłumaczy, dlaczego masa atomowa pierwiastka chemicznego ma wartość ułamkową; oblicza liczbę neutronów w podanych izotopach pierwiastków chemicznych; wskazuje zagrożenia wynikające ze stosowania izotopów promieniotwórczych; bierze udział w dyskusji na temat wad i zalet energetyki jądrowej; wskazuje położenie pierwiastka w układzie okresowym pierwiastków chemicznych na podstawie budowy jego atomu. podaje, jakie znaczenie miało pojęcie pierwiastka w starożytności; tłumaczy, w jaki sposób tworzy się symbole pierwiastków chemicznych; planuje i przeprowadza doświadczenia potwierdzające dyfuzję zachodzącą w ciałach o różnych stanach skupienia; zna historię rozwoju pojęcia: atom; tłumaczy, dlaczego wprowadzono jednostkę masy atomowej u; wyjaśnia, jakie znaczenie mają elektrony walencyjne; omawia, jak zmienia się aktywność metali i niemetali w grupach i okresach; projektuje i buduje modele jąder atomowych izotopów; oblicza średnią masę atomową pierwiastka chemicznego na podstawie mas atomowych poszczególnych izotopów i ich zawartości procentowej; szuka rozwiązań dotyczących składowania odpadów promieniotwórczych; tłumaczy, dlaczego pierwiastki chemiczne znajdujące się w tej samej grupie mają podobne właściwości; tłumaczy, dlaczego gazy szlachetne są pierwiastkami mało aktywnymi chemicznie. Wymagania na ocenę Uczeń: przyporządkowuje nazwom pierwiastków chemicznych ich symbole i odwrotnie; tłumaczy, na czym polega zjawisko dyfuzji; podaje dowody ziarnistości materii; definiuje pierwiastek chemiczny jako zbiór prawie jednakowych atomów; podaje symbole, masy i ładunki cząstek elementarnych; wie, co to jest powłoka elektronowa; oblicza liczby protonów, elektronów i neutronów znajdujących się w atomach danego pierwiastka chemicznego, korzystając z liczby atomowej i masowej; określa rozmieszczenie elektronów w poszczególnych powłokach elektronowych i wskazuje elektrony walencyjne; wie, jaki był wkład D. Mendelejewa w prace nad uporządkowaniem pierwiastków chemicznych; rozumie prawo okresowości; wskazuje w układzie okresowym pierwiastków chemicznych grupy i okresy; porządkuje podane pierwiastki chemiczne według wzrastającej liczby atomowej; wyszukuje w dostępnych mu źródłach informacje o właściwościach i aktywności chemicznej podanych pierwiastków; dostateczną Dział 2. BUDOWA ATOMU A UKŁAD OKRESOWY PIERWIASTKÓW CHEMICZNYCH dopuszczającą Uczeń: definiuje pierwiastek chemiczny; wie, że symbole pierwiastków chemicznych mogą być jedno- lub dwuliterowe; wie, że w symbolu dwuliterowym pierwsza litera jest wielka, a druga – mała; układa z podanego wyrazu możliwe kombinacje literowe – symbole pierwiastków; wie, że substancje są zbudowane z atomów; definiuje atom; wie, na czym polega dyfuzja; zna pojęcia: proton, neutron, elektron, elektron walencyjny, konfiguracja elektronowa; kojarzy nazwisko Mendelejewa z układem okresowym pierwiastków chemicznych; zna treść prawa okresowości; wie, że pionowe kolumny w układzie okresowym pierwiastków chemicznych to grupy, a poziome rzędy to okresy; posługuje się układem okresowym pierwiastków chemicznych w celu odczytania symboli pierwiastków i ich charakteru chemicznego; wie, co to są izotopy; wymienia przykłady izotopów; 4 wymienia przykłady zastosowań izotopów; odczytuje z układu okresowego pierwiastków chemicznych podstawowe informacje niezbędne do określenia budowy atomu: numer grupy i numer okresu oraz liczbę atomową i liczbę masową. Uczeń: wyjaśnia, co to są izotopy; nazywa i zapisuje symbolicznie izotopy pierwiastków chemicznych; wyjaśnia, na czym polegają przemiany promieniotwórcze; charakteryzuje przemiany: α, β i γ; omawia wpływ promieniowania jądrowego na organizmy; określa na podstawie położenia w układzie okresowym budowę atomu danego pierwiastka i jego charakter chemiczny. Przykłady wymagań nadobowiązkowych zna ciekawe historie związane z pochodzeniem lub tworzeniem nazw pierwiastków chemicznych; przedstawia rozwój pojęcia: atom i założenia teorii atomistyczno-cząsteczkowej; przedstawia inne, niż poznane na lekcji, sposoby porządkowania pierwiastków chemicznych; śledzi w literaturze naukowej osiągnięcia w dziedzinie badań nad atomem i pierwiastkami promieniotwórczymi; bezbłędnie oblicza masę atomową ze składu izotopowego pierwiastka chemicznego; oblicza skład procentowy izotopów pierwiastka chemicznego; zna budowę atomów pierwiastków chemicznych o liczbach atomowych większych od 20; uzasadnia, dlaczego lantanowce i aktynowce umieszcza się najczęściej pod główną częścią tablicy. 5 Dział 3. ŁĄCZENIE SIĘ ATOMÓW Wymagania na ocenę Uczeń: bardzo dobrą Uczeń: dobrą Uczeń: dostateczną Uczeń: wyjaśnia, od czego zależy trwałość konfiguracji elektronowej; modeluje schematy powstawania wiązań: atomowych, atomowych spolaryzowanych i jonowych; oblicza wartościowość pierwiastków chemicznych w tlenkach; wykonuje obliczenia liczby atomów i ustala rodzaj atomów na podstawie znajomości masy cząsteczkowej; układa równania reakcji chemicznych przedstawionych w formie prostych chemografów; rozumie istotę przemian chemicznych w ujęciu teorii atomistyczno-cząsteczkowej; analizuje reakcję żelaza z tlenem (lub inną przemianę) w zamkniętym naczyniu z kontrolą zmiany masy. dopuszczającą zapisuje w sposób symboliczny aniony i kationy; wie, na czym polega wiązanie jonowe, a na czym wiązanie atomowe (kowalencyjne); odczytuje wartościowość pierwiastka z układu okresowego pierwiastków chemicznych; nazywa tlenki zapisane za pomocą wzoru sumarycznego; odczytuje masy atomowe pierwiastków z układu okresowego pierwiastków chemicznych; zna trzy typy reakcji chemicznych: łączenie (syntezę), rozkład (analizę) i wymianę; podaje po jednym przykładzie reakcji łączenia (syntezy), rozkładu (analizy) i wymiany; zna treść prawa zachowania masy; zna treść prawa stałości składu. rozróżnia typy wiązań przedstawione w sposób modelowy na rysunku; rysuje modele wiązań jonowych i atomowych na prostych przykładach; rozumie pojęcia oktetu i dubletu elektronowego; wyjaśnia sens pojęcia: wartościowość; oblicza liczby atomów poszczególnych pierwiastków chemicznych na podstawie zapisów typu: 3 H2O; definiuje i oblicza masy cząsteczkowe pierwiastków i związków chemicznych; wyjaśnia, na czym polega reakcja łączenia (syntezy), rozkładu (analizy) i wymiany; podaje po kilka przykładów reakcji łączenia (syntezy), rozkładu (analizy) i wymiany; zapisuje przemiany chemiczne w formie równań reakcji chemicznych; dobiera współczynniki stechiometryczne w równaniach reakcji chemicznych; wykonuje bardzo proste obliczenia oparte na prawie zachowania masy; wykonuje bardzo proste obliczenia oparte na stałości składu. tłumaczy mechanizm tworzenia jonów i wiązania jonowego; wyjaśnia mechanizm tworzenia się wiązania atomowego (kowalencyjnego); podaje przykład chlorowodoru i wody jako cząsteczki z wiązaniem atomowym (kowalencyjnym) spolaryzowanym; określa wartościowość pierwiastka na podstawie wzoru jego tlenku; ustala wzory sumaryczne i strukturalne tlenków niemetali oraz wzory sumaryczne tlenków metali na podstawie wartościowości pierwiastków; podaje sens stosowania jednostki masy atomowej; układa równania reakcji chemicznych zapisanych słownie; układa równania reakcji chemicznych przedstawionych w zapisach modelowych; uzupełnia podane równania reakcji chemicznych; wykonuje proste obliczenia oparte na prawach zachowania masy i stałości składu w zadaniach różnego typu; rozumie znaczenie obu praw w codziennym życiu i procesach przemysłowych. 6 Uczeń: Przykłady wymagań nadobowiązkowych tłumaczy, dlaczego konfiguracja elektronowa helowców stanowi stabilny układ elektronów; samodzielnie analizuje charakter wiązań w podanych przykładach cząsteczek związków chemicznych (na podstawie danych uzyskanych z tablicy elektroujemności); rozwiązuje proste zadania z uwzględnieniem mola; rozwiązuje złożone chemografy: ustala, jakie substancje kryją się pod wskazanymi oznaczeniami, zapisuje równania reakcji; w podanym zbiorze reagentów dobiera substraty do produktów, a następnie zapisuje równania reakcji, określając ich typ; interpretuje równania reakcji chemicznych pod względem ilościowym; wykonuje obliczenia stechiometryczne uwzględniające poznane w trakcie realizacji działu pojęcia i prawa. 7 Dział 4. GAZY I ICH MIESZANINY Wymagania na ocenę Uczeń: bardzo dobrą Uczeń: dobrą Uczeń: oblicza, na ile czasu wystarczy tlenu osobom znajdującym się w pomieszczeniu (przy założeniu, że jest to pomieszczenie hermetyczne i jest mu znane zużycie tlenu na godzinę); konstruuje proste przyrządy do badania następujących zjawisk atmosferycznych i właściwości powietrza: wykrywanie powietrza w „pustym” naczyniu, badanie składu powietrza, badanie udziału powietrza w paleniu się świecy; otrzymuje pod nadzorem nauczyciela tlen podczas reakcji termicznego rozkładu manganianu(VII) potasu; wie, kiedy reakcję łączenia się tlenu z innymi pierwiastkami nazywa się spalaniem; przedstawia podział tlenków na tlenki metali i tlenki niemetali oraz podaje przykłady takich tlenków; podaje skład jąder atomowych i rozmieszczenie elektronów na poszczególnych powłokach dla czterech helowców (He, Ne, Ar, Kr); wyjaśnia, dlaczego wzrost zawartości tlenku węgla(IV) w atmosferze jest niekorzystny; uzasadnia, przedstawiając odpowiednie obliczenia, kiedy istnieje zagrożenie zdrowia i życia ludzi przebywających w niewietrzonych pomieszczeniach; dostateczną Uczeń: oblicza objętość poszczególnych składników powietrza w pomieszczeniu o podanych wymiarach; rozumie, dlaczego zmienia się naturalny skład powietrza; określa na podstawie obserwacji zebranego gazu jego podstawowe właściwości (stan skupienia, barwę, zapach, rozpuszczalność w wodzie); otrzymuje tlenki w wyniku spalania, np. tlenek węgla(IV); ustala wzory tlenków na podstawie modeli i odwrotnie; zapisuje równania reakcji otrzymywania kilku tlenków; odróżnia na podstawie opisu słownego reakcję egzotermiczną od reakcji endotermicznej; tłumaczy, na czym polega obieg azotu w przyrodzie; omawia właściwości i zastosowanie gazów szlachetnych; tłumaczy na schemacie obieg tlenku węgla(IV) w przyrodzie; przeprowadza i opisuje doświadczenie otrzymywania tlenku węgla(IV) w szkolnych warunkach laboratoryjnych; bada doświadczalnie właściwości fizyczne tlenku węgla(IV);uzasadnia konieczność wyposażenia pojazdów i budynków użyteczności publicznej dopuszczającą przedstawia dowody na istnienie powietrza; wie, z jakich substancji składa się powietrze; opisuje na schemacie obieg tlenu w przyrodzie; definiuje tlenek; podaje, jakie zastosowania znalazł tlen; wyjaśnia znaczenie azotu dla organizmów; podaje podstawowe zastosowania azotu; odczytuje z układu okresowego nazwy pierwiastków należących do 18. grupy; zna wzór sumaryczny i strukturalny tlenku węgla(IV) [dwutlenku węgla]; wymienia podstawowe zastosowania tlenku węgla(IV); omawia podstawowe właściwości wodoru; wymienia praktyczne zastosowania wodoru; wymienia źródła zanieczyszczeń powietrza; wyjaśnia skutki zanieczyszczeń powietrza dla przyrody i człowieka. bada skład oraz podstawowe właściwości powietrza; tłumaczy, dlaczego bez tlenu nie byłoby życia na Ziemi; wskazuje źródła pochodzenia ozonu oraz określa jego znaczenie dla organizmów; podaje podstawowe zastosowania praktyczne kilku wybranych tlenków; proponuje sposób otrzymywania tlenków na drodze spalania; ustala nazwy tlenków na podstawie wzorów; ustala wzory sumaryczne tlenków na podstawie nazwy; oblicza masy cząsteczkowe wybranych tlenków; uzupełnia współczynniki stechiometryczne w równaniach reakcji otrzymywania tlenków na drodze utleniania pierwiastków; omawia właściwości azotu; wyjaśnia znaczenie azotu dla organizmów; wymienia źródła tlenku węgla(IV); wyjaśnia znaczenie tlenku węgla(IV) dla organizmów; przeprowadza identyfikację tlenku węgla(IV) przy użyciu wody wapiennej; wie, jaka właściwość tlenku węgla(IV) zadecydowała o jego zastosowaniu; 8 Uczeń: omawia właściwości wodoru; bezpiecznie obchodzi się z substancjami i mieszaninami wybuchowymi; podaje, jakie właściwości wodoru zdecydowały o jego zastosowaniu; podaje przyczyny i skutki smogu; wyjaśnia powstawanie efektu cieplarnianego i konsekwencje jego wzrostu na życie mieszkańców Ziemi; wymienia przyczyny i skutki dziury ozonowej. w gaśnice pianowe lub proszkowe; otrzymuje wodór w reakcji octu z wiórkami magnezowymi; opisuje doświadczenie, za pomocą którego można zbadać właściwości wybuchowe mieszaniny wodoru i powietrza; podaje znaczenie warstwy ozonowej dla życia na Ziemi; sprawdza eksperymentalnie, jaki jest wpływ zanieczyszczeń gazowych na rozwój roślin; bada stopień zapylenia powietrza w swojej okolicy. Przykłady wymagań nadobowiązkowych wie, kto po raz pierwszy i w jaki sposób skroplił powietrze; rozumie proces skraplania powietrza i jego składników; zna szersze zastosowania tlenu cząsteczkowego i ozonu; zna i charakteryzuje właściwości większości znanych tlenków; charakteryzuje kilka nadtlenków; doświadczalnie sprawdza wpływ nawożenia azotowego na wzrost i rozwój roślin; rozumie naturę biochemiczną cyklu azotu w przyrodzie; wyjaśnia, czym spowodowana jest mała aktywność chemiczna helowców; rozumie i opisuje proces fotosyntezy; zna fakty dotyczące badań nad wodorem; podejmuje się zorganizowania akcji o charakterze ekologicznym. wyjaśnia, jak może dojść do wybuchu mieszanin wybuchowych, jakie są jego skutki i jak przed wybuchem można się zabezpieczyć; porównuje gęstość wodoru z gęstością powietrza; przeprowadza doświadczenie udowadniające, że dwutlenek węgla jest gazem cieplarnianym; proponuje działania mające na celu ochronę powietrza przed zanieczyszczeniami. 9 Dział 5. WODA I ROZTWORY WODNE Wymagania na ocenę dobrą bardzo dobrą Uczeń: dostateczną Uczeń: dopuszczającą Uczeń: uzasadnia potrzebę oszczędnego gospodarowania wodą i proponuje sposoby oszczędzania; oblicza procentową zawartość wody w produktach spożywczych na podstawie przeprowadzonych samodzielnie badań; wyjaśnia, co to jest emulsja; otrzymuje emulsję i podaje przykłady emulsji spotykanych w życiu codziennym; wyjaśnia, co to jest koloid; podaje przykłady roztworów koloidalnych spotykanych w życiu codziennym; korzystając z wykresu rozpuszczalności, oblicza rozpuszczalność substancji w określonej masie wody; wyjaśnia, od czego zależy rozpuszczalność gazów w wodzie; omawia znaczenie rozpuszczania się gazów w wodzie dla organizmów; oblicza stężenie procentowe roztworu, znając masę lub objętość i gęstość substancji rozpuszczonej i masę rozpuszczalnika (lub roztworu); oblicza masę lub objętość substancji rozpuszczonej w określonej masie lub objętości roztworu o znanym stężeniu procentowym; Uczeń: wymienia rodzaje wód; wie, jaką funkcję pełni woda w budowie organizmów; podaje przykłady roztworów i zawiesin spotykanych w życiu codziennym; wymienia czynniki przyśpieszające rozpuszczanie ciał stałych; wie, co to jest stężenie procentowe roztworu; zna wzór na stężenie procentowe roztworu; wskazuje znane z życia codziennego przykłady roztworów o określonych stężeniach procentowych; wie, co to jest rozcieńczanie roztworu; wie, co to jest zatężanie roztworu; podaje źródła zanieczyszczeń wody; zna podstawowe skutki zanieczyszczeń wód. tłumaczy obieg wody w przyrodzie; wyjaśnia, jakie znaczenie dla tłumaczy znaczenie wody przyrody ma nietypowa gęstość wody; w funkcjonowaniu organizmów; wykrywa wodę w produktach wyjaśnia znaczenie wody w gospodarce pochodzenia roślinnego i w niektórych człowieka; minerałach; podaje, na czym polega proces tłumaczy, jaki wpływ na rozpuszczanie rozpuszczania się substancji substancji stałych ma polarna budowa w wodzie; wody; bada rozpuszczanie się substancji wskazuje różnice we właściwościach stałych i ciekłych w wodzie; roztworów i zawiesin; bada szybkość rozpuszczania się wyjaśnia, na czym polega różnica substancji w wodzie; między roztworem właściwym a roz podaje różnicę między roztworem tworem koloidalnym; nasyconym i nienasyconym; tłumaczy, co to jest rozpuszczalność przygotowuje roztwór nasycony; substancji; podaje, na czym polega różnica odczytuje wartość rozpuszczalności między roztworem rozcieńczonym substancji z wykresu rozpuszczalności; a stężonym; oblicza stężenie procentowe roztworu, potrafi stosować wzór na stężenie znając masę substancji rozpuszczonej procentowe roztworu do prostych i rozpuszczalnika (lub roztworu); obliczeń; oblicza masę substancji rozpuszczonej przygotowuje roztwory o określonym w określonej masie roztworu o znanym stężeniu procentowym; stężeniu procentowym; wie, na czym polega rozcieńczanie oblicza masę rozpuszczalnika roztworu; potrzebną do przygotowania roztworu podaje sposoby zatężania roztworów; określonym stężeniu procentowym; tłumaczy, w jaki sposób można poznać, oblicza, ile wody należy dodać do daże woda jest zanieczyszczona. nego roztworu w celu rozcieńczenia go do wymaganego stężenia procentowego; 10 Uczeń: oblicza masę substancji, którą należy dodać do danego roztworu w celu zatężenia go do określonego stężenia procentowego; oblicza, ile wody należy odparować z danego roztworu w celu zatężenia go do określonego stężenia procentowego; omawia zagrożenia środowiska przyrodniczego spowodowane skażeniem wód; omawia sposoby zapobiegania zanieczyszczeniom wód. Przykłady wymagań nadobowiązkowych wyjaśnia, co to jest mgła i piana; tłumaczy efekt Tyndalla; prezentuje swoje poglądy na temat ekologii wód w Polsce i na świecie; zna i rozumie definicję stężenia molowego; wykonuje proste obliczenia związane ze stężeniem molowym roztworów.; stosuje zdobyte wiadomości w sytuacjach problemowych. oblicza objętość rozpuszczalnika (o znanej gęstości) potrzebną do przygotowania roztworu określonym stężeniu procentowym; przygotowuje roztwór o określonym stężeniu procentowym przez zmieszanie dwóch roztworów o danych stężeniach; oblicza masy lub objętości roztworów o znanych stężeniach procentowych potrzebne do przygotowania określonej masy roztworu o wymaganym stężeniu; wyjaśnia, jak działa oczyszczalnia ścieków; tłumaczy, w jaki sposób uzdatnia się wodę. 11 Dział 6. WODOROTLENKI A ZASADY Wymagania na ocenę Uczeń: bardzo dobrą Uczeń: dobrą Uczeń: dostateczną Uczeń: przedstawia za pomocą modeli przebieg reakcji tlenków metali z wodą; potrafi zidentyfikować produkty reakcji aktywnych metali z wodą; tłumaczy, w jakich postaciach można spotkać wodorotlenek wapnia i jakie on ma zastosowanie; przedstawia za pomocą modeli przebieg dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) przykładowych zasad. dopuszczającą definiuje wskaźnik; wyjaśnia pojęcie: wodorotlenek; wskazuje metale aktywne i mniej aktywne; wymienia dwie metody otrzymywania wodorotlenków; stosuje zasady bezpiecznego obchodzenia się ze stężonymi zasadami (ługami); wymienia przykłady zastosowania wodorotlenków sodu i potasu; definiuje zasadę na podstawie dysocjacji elektrolitycznej (jonowej). sprawdza doświadczalnie działanie wody na tlenki metali; zna zabarwienie wskaźników w wodzie i zasadach; sprawdza doświadczalnie działanie wody na metale; bada właściwości wybranych wodorotlenków; interpretuje przewodzenie prądu elektrycznego przez zasady; pisze równania dysocjacji elektro litycznej (jonowej) przykładowych zasad; pisze ogólne równanie dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) zasad. Przykłady wymagań nadobowiązkowych wymienia rodzaje wskaźników; podaje przykłady tlenków metali reagujących z wodą; pisze ogólny wzór wodorotlenku oraz wzory wodorotlenków wybranych metali; nazywa wodorotlenki na podstawie wzoru; pisze równania reakcji tlenków metali z wodą; pisze równania reakcji metali z wodą; podaje zasady bezpiecznego obchodzenia się z aktywnymi metalami i zachowuje ostrożność w pracy z nimi; opisuje właściwości wodorotlenków sodu, potasu, wapnia i magnezu; tłumaczy dysocjację elektrolityczną (jonową) zasad; tłumaczy, czym różni się wodorotlenek od zasady. Uczeń: zna kilka wskaźników służących do identyfikacji wodorotlenków; wie, jak zmienia się charakter chemiczny tlenków metali wraz ze wzrostem liczby atomowej metalu; zna pojęcie alkaliów; zna przykłady wodorotlenków metali ciężkich; rozwiązuje zadania problemowe związane z tematyką wodorotlenków i zasad. 12 13 Dział 7. KWASY Wymagania na ocenę Uczeń: bardzo dobrą Uczeń: dobrą Uczeń: przeprowadza pod kontrolą nauczyciela reakcje wody z tlenkami kwasowymi: tlenkiem siarki(IV), tlenkiem fosforu(V), tlenkiem węgla(IV); oblicza na podstawie wzoru sumarycznego kwasu wartościowość niemetalu, od którego kwas bierze nazwę; tworzy modele kwasów beztlenowych; wyjaśnia metody otrzymywania kwasów beztlenowych; układa wzory kwasów z podanych jonów; przedstawia za pomocą modeli przebieg dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) wybranego kwasu; opisuje wspólne właściwości poznanych kwasów; rozumie podział kwasów na kwasy nieorganiczne (mineralne) i kwasy organiczne; sporządza listę produktów spożywczych będących naturalnym źródłem witaminy C; wyjaśnia, co oznacza pojęcie: odczyn roztworu; tłumaczy sens i zastosowanie skali pH; przygotowuje raport z badań odczynu opadów w swojej okolicy; proponuje działania zmierzające do ograniczenia kwaśnych opadów. dostateczną Uczeń: zapisuje równania reakcji otrzymywania pięciu kwasów (siarkowego(IV), siarkowego(VI), fosforowego(V), azotowego(V) i węglowego w reakcji odpowiednich tlenków kwasowych z wodą; podaje, jakie barwy przyjmują wskaźniki w roztworach kwasów; rysuje modele cząsteczek poznanych kwasów (lub wykonuje ich modele przestrzenne); ustala wzory kwasów (sumaryczne i strukturalne) na podstawie ich modeli; zna trujące właściwości chlorowodoru, siarkowodoru i otrzymanych (w wyniku ich rozpuszczenia w wodzie) kwasów; sprawdza doświadczalnie zachowanie się wskaźników w rozcieńczonym roztworze kwasu solnego; zna i stosuje zasady bezpiecznej pracy z kwasami: solnym i siarkowodorowym; bada pod kontrolą nauczyciela niektóre właściwości wybranego kwasu; bada działanie kwasu siarkowego(VI) na żelazo; bada przewodzenie prądu elektrycznego przez roztwory wybranych kwasów; dopuszczającą podaje przykłady tlenków niemetali reagujących z wodą; zna wzory sumaryczne trzech poznanych kwasów; podaje definicje kwasów jako związków chemicznych zbudowanych z atomu (atomów) wodoru i reszty kwasowej; podaje przykłady kwasów beztlenowych: chlorowodorowego i siarkowodorowego; zapisuje wzory sumaryczne poznanych kwasów beztlenowych; zna nazwę zwyczajową kwasu chlorowodorowego; zna zagrożenia wynikające z właściwości niektórych kwasów; wymienia właściwości wybranych kwasów; podaje przykłady zastosowań wybranych kwasów; wie, co to jest skala pH; rozumie pojęcie: kwaśne opady; wymienia skutki kwaśnych opadów. definiuje kwasy jako produkty reakcji tlenków kwasowych z wodą; nazywa kwasy tlenowe na podstawie ich wzoru; zapisuje równania reakcji otrzymywania trzech dowolnych kwasów tlenowych w reakcji odpowiednich tlenków kwasowych z wodą; wskazuje we wzorze kwasu resztę kwasową oraz ustala jej wartościowość; zapisuje wzory strukturalne poznanych kwasów; zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne kwasów beztlenowych oraz podaje nazwy tych kwasów; zapisuje równania otrzymywania kwasów beztlenowych; wymienia właściwości wybranych kwasów; wyjaśnia zasady bezpiecznej pracy z kwasami, zwłaszcza stężonymi; zachowuje ostrożność w pracy z kwasami; zapisuje równania dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) poznanych kwasów; definiuje kwas na podstawie dysocjacji elektrolitycznej (jonowej); wskazuje kwasy obecne w produktach spożywczych i środkach czystości w swoim domu; Uczeń: rozumie potrzebę spożywania naturalnych produktów zawierających kwasy o właściwościach zdrowotnych (kwasy: jabłkowy, mlekowy i askorbinowy); wie, jakie wartości pH oznaczają, że rozwór ma odczyn kwasowy, obojętny lub zasadowy; wyjaśnia pochodzenie kwaśnych opadów; wie, w jaki sposób można zapobiegać kwaśnym opadom; bada odczyn opadów w swojej okolicy. wymienia nazwy zwyczajowe kilku kwasów organicznych, które może znaleźć w kuchni i w domowej apteczce; bada zachowanie się wskaźników w roztworach kwasów ze swojego otoczenia; bada odczyn (lub określa pH) różnych substancji stosowanych w życiu codziennym; omawia, czym różnią się od siebie formy kwaśnych opadów: sucha i mokra; bada oddziaływanie kwaśnych opadów na rośliny. Przykłady wymagań nadobowiązkowych zna kilka wskaźników służących do identyfikacji kwasów; zna wzory i nazwy innych kwasów tlenowych i beztlenowych niż poznanych na lekcjach; wie, jakie są właściwości tych kwasów; zna zastosowanie większości kwasów mineralnych; przedstawia metody przemysłowe otrzymywania poznanych kwasów; proponuje doświadczenie mające na celu opracowanie własnej skali odczynu roztworu; stosuje zdobyte wiadomości w sytuacjach problemowych. Dział 8. SOLE Wymagania na ocenę: Uczeń: bardzo dobrą Uczeń: dobrą Uczeń: planuje doświadczalne otrzymywanie soli z wybranych substratów; przewiduje wynik doświadczenia; zapisuje ogólny wzór soli; przewiduje wyniki doświadczeń (reakcje tlenku zasadowego z kwasem, tlenku kwasowego z zasadą, tlenku kwasowego z tlenkiem zasadowym); weryfikuje założone hipotezy otrzymania soli wybraną metodą; interpretuje równania dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) soli; interpretuje równania reakcji otrzymywania soli wybranymi metodami zapisane w formie cząsteczkowej, jonowej i jonowej w sposób skrócony; omawia przebieg reakcji strącania; doświadczalnie wytrąca sól z roztworu wodnego, dobierając odpowiednie substraty; wyjaśnia, w jakich warunkach zachodzi reakcja soli z zasadami i soli z kwasami; tłumaczy, na czym polega reakcja kwasów z węglanami i identyfikuje produkt tej reakcji; tłumaczy rolę mikro- i makroelementów (pierwiastków biogennych); wyjaśnia rolę nawozów mineralnych; dostateczną Uczeń: pisze równania reakcji tlenków zasadowych z kwasami; pisze równania reakcji tlenków kwasowych z zasadami; pisze równania reakcji tlenków kwasowych z tlenkami zasadowymi; ustala wzór soli na podstawie nazwy i odwrotnie; przeprowadza w obecności nauczyciela reakcje tlenków zasadowych z kwasami, tlenków kwasowych z zasadami oraz tlenków kwasowych z tlenkami zasadowymi; przeprowadza w obecności nauczyciela reakcje metali z kwasami; bada, czy wodne roztwory soli przewodzą prąd; pisze równania dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) soli; pisze w sposób jonowy i jonowy skrócony oraz odczytuje równania reakcji otrzymywania soli wybranymi metodami; ustala na podstawie tabeli rozpuszczalności wzory i nazwy soli dobrze, słabo i trudno rozpuszczalnych w wodzie; przeprowadza reakcję strącania; pisze równania reakcji strącania w formie cząstkowej i jonowej; dopuszczającą definiuje sól; podaje budowę soli; wie jak tworzy się nazwy soli; wie, że sole występują w postaci kryształów; wie, co to jest reakcja zobojętniania; wie, że produktem reakcji kwasu z zasadą jest sól; podaje definicję dysocjacji elektroli tycznej (jonowej); wie, że istnieją sole dobrze, słabo i trudno rozpuszczalne w wodzie; podaje przykłady soli obecnych i przydatnych w codziennym życiu (w kuchni i łazience); wie, w jakim celu stosuje się sole jako nawozy mineralne; zna główny składnik skał wapiennych. przeprowadza pod nadzorem nauczyciela reakcję zobojętniania kwasu z zasadą wobec wskaźnika; pisze równania reakcji otrzymywania soli w reakcji kwasów z zasadami; podaje nazwę soli, znając jej wzór; pisze równania reakcji kwasu z metalem; pisze równania reakcji metalu z niemetalem; wie, jak przebiega dysocjacja elektrolityczna (jonowa) soli; podaje nazwy jonów powstałych w wyniku dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) soli; pisze w formie cząsteczkowej równania reakcji otrzymywania soli wybranymi metodami; sprawdza doświadczalnie, czy sole są rozpuszczalne w wodzie; korzysta z tabeli rozpuszczalności soli i wskazuje sole dobrze, słabo i trudno rozpuszczalne w wodzie; pisze w formie cząsteczkowej równania reakcji soli z kwasami oraz soli z zasadami; podaje nazwy soli obecnych w organizmie człowieka; podaje wzory i nazwy soli obecnych i przydatnych w życiu codziennym; rozumie pojęcia: gips i gips palony. 3 Uczeń: podaje wzory i właściwości wapna wyjaśnia różnicę w procesie palonego i gaszonego; twardnienia zaprawy wapiennej doświadczalnie wykrywa węglany i gipsowej; w produktach pochodzenia zwierzęcego podaje skutki nadużywania nawozów (muszlach i kościach zwierzęcych); mineralnych. omawia rolę soli w organizmach; podaje przykłady zastosowania soli do wytwarzania produktów codziennego użytku. podaje wzór i właściwości gipsu i gipsu palonego; doświadczalnie wykrywa węglany w produktach pochodzenia zwierzęcego (muszlach i kościach zwierzęcych); omawia rolę soli w organizmach; podaje przykłady zastosowania soli do wytwarzania produktów codziennego użytku. Przykłady wymagań nadobowiązkowych korzysta z różnych źródeł informacji dotyczących soli, nie tylko tych wskazanych przez nauczyciela; formułuje problemy i dokonuje analizy/syntezy nowych zjawisk dotyczących soli; zna i rozumie pojęcie miareczkowania; zna nazwy potoczne kilku soli; podaje właściwości poznanych soli; [zna pojęcie katoda i anoda; wie, na czym polega elektroliza oraz reakcje elektrodowe]; F rozumie, na czym polega powlekanie galwaniczne; stosuje zdobyte wiadomości w sytuacjach problemowych. 4 Dział 9. WĘGLOWODORY Uczeń: dopuszczającą rozumie pojęcia: chemia nieorganiczna, chemia organiczna; wie, w jakich postaciach występuje węgiel w przyrodzie; pisze wzory sumaryczne, zna nazwy czterech początkowych węglowodorów nasyconych; zna pojęcie: szereg homologiczny; zna ogólny wzór alkanów; wie, jakie niebezpieczeństwo stwarza brak wystarczającej ilości powietrza podczas spalania węglowodorów nasyconych; wskazuje źródło występowania etenu w przyrodzie; pisze wzór sumaryczny etenu; zna zastosowanie etenu; pisze ogólny wzór alkenów i zna zasady ich nazewnictwa; podaje przykłady przedmiotów wykonanych z polietylenu; pisze ogólny wzór alkinów i zna zasady ich nazewnictwa; pisze wzór sumaryczny etynu (acetylenu); zna zastosowanie acetylenu; wskazuje źródła występowania węglowodorów w przyrodzie. Wymagania na ocenę Uczeń: bardzo dobrą Uczeń: dobrą Uczeń: tłumaczy, dlaczego węgiel tworzy dużo związków chemicznych; wyjaśnia, w jaki sposób właściwości fizyczne alkanów zależą od liczby atomów węgla w ich cząsteczkach; bada właściwości chemiczne alkanów; uzasadnia nazwę: węglowodory nasycone; podaje przykład doświadczenia, w którym można w warunkach laboratoryjnych otrzymać etylen; wykazuje różnice we właściwościach węglowodorów nasyconych i nienasyconych; zapisuje przebieg reakcji polimeryzacji na przykładzie tworzenia się polietylenu; omawia znaczenie tworzyw sztucznych dla gospodarki człowieka; bada właściwości chemiczne etynu; wskazuje podobieństwa we właściwościach alkenów i alkinów; wyjaśnia rolę ropy naftowej i gazu ziemnego we współczesnym świecie. dostateczną wymienia odmiany pierwiastkowe węgla; wyjaśnia, które związki chemiczne nazywa się związkami organicznymi; pisze wzory strukturalne i półstrukturalne dziesięciu początkowych węglowodorów nasyconych; wyjaśnia pojęcie: szereg homologiczny; tłumaczy, jakie niebezpieczeństwo stwarza brak wystarczającej ilości powietrza podczas spalania węglowodorów nasyconych; opisuje właściwości fizyczne etenu; podaje przykłady przedmiotów wykonanych z tworzyw sztucznych; bada właściwości chemiczne etenu; opisuje właściwości fizyczne acetylenu; zna pochodzenie ropy naftowej i gazu ziemnego; wyjaśnia zasady obchodzenia się z cieczami łatwo palnymi. wyjaśnia pochodzenie węgli kopalnych; podaje przykład doświadczenia wykazującego obecność węgla w związkach organicznych; pisze równania reakcji spalania węglowodorów nasyconych przy pełnym i ograniczonym dostępie tlenu; buduje model cząsteczki i pisze wzór sumaryczny i strukturalny etenu; pisze równania reakcji spalania alkenów oraz reakcji przyłączania wodoru i bromu wyjaśnia, na czym polega reakcja polimeryzacji; uzasadnia potrzebę zagospodarowania odpadów tworzyw sztucznych; buduje model cząsteczki oraz pisze wzór sumaryczny i strukturalny etynu; opisuje metodę otrzymywania acetylenu z karbidu; pisze równania reakcji spalania alkinów oraz reakcji przyłączania wodoru i bromu; zna właściwości gazu ziemnego i ropy naftowej. 5 Uczeń: Przykłady wymagań nadobowiązkowych wie, co to oznacza, że atom węgla jest tetraedryczny; rozumie i wyjaśnia pojęcie izomerii; zna wzory sumaryczne i nazwy alkanów o liczbie atomów węgla 11–15; zna inne polimery, np. polichlorek winylu i polipropylen; wie, co to są cykloalkany i węglowodory aromatyczne; stosuje zdobyte wiadomości w sytuacjach problemowych. 6 Dział 10. POCHODNE WĘGLOWODORÓW Wymagania na ocenę Uczeń: bardzo dobrą Uczeń: dobrą Uczeń: dostateczną Uczeń: wyjaśnia proces fermentacji alkoholowej; podaje przykłady alkoholi wielowodorotlenowych – glicerolu (gliceryny, propanotriolu) oraz glikolu etylenowego (etanodiolu) F; pisze wzory sumaryczne i strukturalne alkoholi wielowodorotlenowych; omawia właściwości fizyczne alkoholi wielowodorotlenowych i podaje przykłady ich zastosowania; bada właściwości rozcieńczonego roztworu kwasu octowego; pisze w formie cząsteczkowej równania reakcji kwasów karboksylowych (mrówkowego i octowego) z metalami, tlenkami metali i z zasadami; wyprowadza ogólny wzór kwasów karboksylowych; bada właściwości kwasów tłuszczowych; omawia warunki reakcji kwasów tłuszczowych z wodorotlenkami i pisze równania tych reakcji; omawia przyczyny i skutki twardości wody; opisuje doświadczenie otrzymywania estrów w warunkach pracowni szkolnej; pisze równania reakcji hydrolizy estrów; dopuszczającą definiuje alkohol i podaje ogólny wzór alkoholi jednowodorotlenowych; wymienia właściwości alkoholu metylowego i alkoholu etylowego; zapisuje wzór grupy karboksylowej; wymienia właściwości kwasów tłuszczowych; wie, że sole kwasów tłuszczowych to mydła; definiuje ester jako produkt reakcji kwasu z alkoholem; zna wzór grupy aminowej; wie, co to są aminy i aminokwasy. pisze wzory sumaryczne i strukturalne alkoholi o krótkich łańcuchach; wyjaśnia pojęcia: grupa karboksylowa i kwas karboksylowy; pisze wzory i omawia właściwości kwasu octowego i kwasu mrówkowego; podaje przykłady nasyconych i nienasyconych kwasów tłuszczowych i pisze ich wzory; prawidłowo nazywa sole kwasów karboksylowych; wie, co to jest twardość wody; wie, jaką grupę funkcyjną mają estry; zna budowę cząsteczki aminy (na przykładzie metyloaminy); opisuje budowę cząsteczki aminokwasu. wyjaśnia pojęcie: grupa funkcyjna; omawia właściwości alkoholu metylowego i alkoholu etylowego; pisze równania reakcji spalania alkoholi; omawia trujące działanie alkoholu metylowego i szkodliwe działanie alkoholu etylowego na organizm człowieka; omawia właściwości kwasu octowego i kwasu mrówkowego; pisze równania reakcji spalania i równania dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) kwasów: mrówkowego i octowego; pisze równania reakcji spalania kwasów tłuszczowych; wyjaśnia, czym różnią się tłuszczowe kwasy nasycone od nienasyconych; pisze równania reakcji kwasu oleinowego z wodorem i z bromem; pisze równanie reakcji otrzymywania stearynianu sodu; omawia zastosowanie soli kwasów karboksylowych; wskazuje występowanie estrów; pisze wzory, równania reakcji otrzymywania i stosuje poprawne nazewnictwo estrów; omawia właściwości fizyczne estrów; 7 Uczeń: wymienia przykłady zastosowania wybranych estrów; zna i opisuje właściwości metyloaminy; opisuje właściwości glicyny. Przykłady wymagań nadobowiązkowych zna wzory i nazwy wybranych fluorowcopochodnych; zna izomery alkoholi; zna wzory innych kwasów, np. wzór kwasu szczawiowego. pisze wzory i równania reakcji otrzymywania dowolnych estrów (w tym wosków i tłuszczów); podaje przykłady peptydów występujących w przyrodzie; stosuje zdobyte wiadomości w sytuacjach problemowych. doświadczalnie bada właściwości glicyny; wyjaśnia, w jaki sposób obecność grup funkcyjnych wpływa na właści wości związków; wyjaśnia, na czym polega wiązanie peptydowe. 8 Dział 11. SUBSTANCJE O ZNACZENIU BIOLOGICZNYM Wymagania na ocenę Uczeń: bardzo dobrą Uczeń: dobrą Uczeń: wykazuje doświadczalnie nienasycony charakter oleju roślinnego; tłumaczy proces utwardzania tłuszczów; doświadczalnie sprawdza skład pierwiastkowy białek; wyjaśnia przemiany, jakim ulega spożyte białko w organizmach; bada działanie temperatury i różnych substancji na białka; wykrywa białko w produktach spożywczych, stosując reakcje charakterystyczne (ksantoproteinową i biuretową); wykrywa glukozę w owocach i warzywach, stosując reakcję charakterystyczną (rozpoznawczą) – próbę Trommera; bada właściwości skrobi; przeprowadza reakcję charakterystyczną (rozpoznawczą) skrobi i wykrywa skrobię w produktach spożywczych; proponuje doświadczenie pozwalające zbadać właściwości celulozy; porównuje właściwości skrobi i celulozy; identyfikuje włókna celulozowe; identyfikuje włókna białkowe; wyjaśnia potrzebę oszczędnego gospodarowania papierem; dostateczną Uczeń: pisze wzór cząsteczki tłuszczu i omawia jego budowę; wyjaśnia, na czym polega próba akroleinowa; tłumaczy pojęcie: reakcja charakterystyczna (rozpoznawcza); wyjaśnia rolę tłuszczów w żywieniu; wyjaśnia rolę aminokwasów w budowaniu białka; wyjaśnia pojęcia: koagulacja i denaturacja białka; bada właściwości glukozy; pisze równanie reakcji spalania glu kozy i omawia znaczenie tego procesu w życiu organizmów; bada właściwości sacharozy; pisze równanie hydrolizy sacharozy i omawia znaczenie tej reakcji dla organizmów; omawia rolę błonnika w odżywianiu; wymienia zastosowania celulozy; tłumaczy wady i zalety włókien na podstawie ich składu chemicznego; analizuje etykiety artykułów spożywczych i wskazuje zawarte w nich barwniki, przeciwutleniacze, środki zapachowe, zagęszczające konserwujące; F wie, jaka jest pierwsza litera oznaczeń barwników, przeciwutleniaczy, środków zagęszczających i konserwantów; F dopuszczającą definiuje tłuszcze; podaje przykłady występowania tłuszczów w przyrodzie; wie, że aminokwasy są podstawowymi jednostkami budulcowymi białek; podaje skład pierwiastkowy białek; wie, że białko można wykryć za pomocą reakcji charakterystycznych (rozpoznawczych); zna wzór glukozy; wyjaśnia, z jakich surowców roślinnych otrzymuje się sacharozę; zna wzór sumaryczny skrobi; zna wzór celulozy; wymienia właściwości celulozy; wymienia rośliny będące źródłem pozyskiwania włókien celulozowych; wskazuje zastosowania włókien celulozowych; omawia pochodzenie włókien białkowych i ich zastosowanie; wie, po co są stosowane dodatki do żywności; F wymienia co najmniej trzy przykłady substancji uzależniających; F wskazuje miejsce występowania substancji uzależniających. F omawia pochodzenie tłuszczów i ich właściwości fizyczne; odróżnia tłuszcze roślinne od zwierzęcych oraz stałe od ciekłych; wie, jak odróżnić tłuszcz od oleju mineralnego; omawia rolę białek w budowaniu organizmów; omawia właściwości fizyczne białek; omawia reakcję ksantoproteinową i biuretową jako reakcje charakterystyczne dla białek; pisze równanie reakcji otrzymywania glukozy w procesie fotosyntezy; wyjaśnia pojęcia: cukier i węglowodany; pisze wzór sumaryczny sacharozy; omawia występowanie i rolę skrobi w organizmach roślinnych; pisze wzór sumaryczny skrobi i celulozy; omawia rolę celulozy w organizmach roślinnych; wyjaśnia budowę cząsteczki celulozy; omawia wady i zalety włókien celulozowych; omawia wady i zalety włókien białkowych; wymienia sposoby konserwowania żywności; F podaje przykłady środków konserwujących żywność; F 9 podaje przykładowe barwniki stosowane w przemyśle spożywczym; F podaje przykłady substancji zapachowych stosowanych w produkcji żywności; F podaje przykłady środków zagęszczających i ich oznaczenia, wymienia produkty spożywcze, w których są stosowane; F wymienia podstawowe skutki użycia substancji uzależniających; F zna przyczyny, dla których ludzie sięgają po substancje uzależniające. F wymienia kilka przykładów substancji tłumaczy, w jaki sposób niektóre uzależniających, wskazując ich miejsce substancje wpływają na organizm występowania i skutki po zażyciu; człowieka i co powoduje, że człowiek wymienia kilka przykładów substancji sięga po nie kolejny raz. F uzależniających, wskazując ich miejsce występowania i skutki po zażyciu; F zna społeczne, kulturowe i psychologiczne źródła sięgania po środki uzależniające. F Przykłady wymagań nadobowiązkowych Nauczyciel uczący Wiesława Szarek Uczeń: wie, co to jest glikogen; zna inne reakcje charakterystyczne, np. próbę Tollensa dla glukozy; potrafi wyjaśnić, co to jest struktura pierwszorzędowa i drugorzędowa (trzeciorzędowa) białek; zna przykłady włókien sztucznych, wie, jaką mają budowę; stosuje zdobyte wiadomości w sytuacjach problemowych. Dodatkowo: Uczeń posiada ćwiczenia oraz podręcznik na każdą lekcję 10 WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY Z CHEMII DLA UCZNIÓW Z OBNIŻONYM POZIOMEM WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH. Klasy I, II, III. Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: - posiada wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania - potrafi stosować wiadomości w sytuacjach nietypowych ( problemowych) - umie formułować problemy i dokonywać analizy lub syntezy nowych zjawisk - proponuje rozwiązania nietypowe - osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach chemicznych szczebla wyższego niż szkolny Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który : - opanował w pełnym zakresie wiadomości i umiejętności określone programem - potrafi stosować zdobytą wiedzę do rozwiązywania problemów i zadań w nowych sytuacjach - wykazuje dużą samodzielność i potrafi bez pomocy nauczyciela korzystać z różnych źródeł wiedzy np. układu okresowego pierwiastków, wykresów, tablic, zestawień - potrafi biegle pisać i uwzględniać samodzielnie równania reakcji chemicznych Ocenę dobrą uzyskuje uczeń, który : - opanował w dużym zakresie wiadomości i umiejętności określone programem - poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do samodzielnego rozwiązywania typowych zadań i problemów - potrafi korzystać z układu okresowego pierwiastków, wykresów, tablic i innych źródeł wiedzy chemicznej - potrafi bezpiecznie wykonywać doświadczenia chemiczne - potrafi pisać i uzgadniać równania reakcji chemiczne4j Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który : - opanował w podstawowym zakresie te wiadomości i umiejętności określone programem, które są konieczne do dalszego kształcenia - poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do rozwiązywania, z pomocą nauczyciela, typowych zadań lub problemów - potrafi korzystać z pomocą nauczyciela, z takich źródeł wiedzy jak : układ okresowy pierwiastków, wykresy, tablice - z pomocą nauczyciela potrafi bezpiecznie wykonywać doświadczenia chemiczne potrafi z pomocą nauczyciela, pisać i uzgadniać równania reakcji chemicznej Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: - ma braki w opanowaniu wiadomości i umiejętności określonych programem, ale braki te nie przekreślają możliwości dalszego kształcenia - rozwiązuje, z pomocą nauczyciela typowe zadania teoretyczne lub praktyczne o niewielkim stopniu trudności - z pomocą nauczyciela potrafi bezpiecznie wykonywać bardzo proste eksperymenty chemiczne, pisać proste wzory chemiczne i proste równania chemiczne Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który : - nie opanował tych wiadomości i umiejętności określonych programem, które są konieczne do dalszego kształcenia - nie potrafi rozwiązać zadań teoretycznych lub praktycznych o elementarnym stopniu trudności nawet z pomocą nauczyciela - nie zna symboliki chemicznej - nie potrafi napisać prostych wzorów chemicznych i najprostszych równań chemicznych nawet z pomocą nauczyciela - nie potrafi bezpiecznie posługiwać się prostym sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY Z CHEMII DLA UCZNIÓW Z UPOŚLEDZENIEM W STOPNIU LEKKIM. Klasy I, II, III. Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: - umie formułować problemy i dokonywać analizy lub syntezy nowych zjawisk - osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach chemicznych szczebla szkolnego Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który : - - wykazuje samodzielność i potrafi bez pomocy nauczyciela korzystać z różnych źródeł wiedzy np. układu okresowego pierwiastków, wykresów, tablic, zestawień potrafi pisać i uwzględniać samodzielnie równania reakcji chemicznych Ocenę dobrą uzyskuje uczeń, który : - stosuje wiadomości i umiejętności do samodzielnego rozwiązywania typowych zadań i problemów potrafi korzystać z układu okresowego pierwiastków, wykresów, tablic i innych źródeł wiedzy chemicznej potrafi bezpiecznie wykonywać doświadczenia chemiczne potrafi pisać i uzgadniać równania reakcji chemicznej Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który : - stosuje wiadomości i umiejętności do rozwiązywania, z pomocą nauczyciela, typowych zadań lub problemów - potrafi korzystać z pomocą nauczyciela, z takich źródeł wiedzy jak : układ okresowy pierwiastków, wykresy, tablice - z pomocą nauczyciela potrafi bezpiecznie wykonywać doświadczenia chemiczne - potrafi z pomocą nauczyciela, pisać i uzgadniać równania reakcji chemicznej Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: - ma braki w opanowaniu wiadomości i umiejętności określonych programem, ale braki te nie przekreślają możliwości dalszego kształcenia z pomocą nauczyciela potrafi bezpiecznie wykonywać bardzo proste eksperymenty chemiczne, pisać proste wzory chemiczne i proste równania chemiczne Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który : - nie potrafi rozwiązać zadań teoretycznych lub praktycznych o elementarnym stopniu trudności nawet z pomocą nauczyciela - nie zna symboliki chemicznej - nie potrafi napisać prostych wzorów chemicznych i najprostszych równań chemicznych nawet z pomocą nauczyciela - nie potrafi bezpiecznie posługiwać się prostym sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi Wymagania edukacyjne – fizyka 1 podstawowe dobry rozszerzające 4 bardzo dobry dopełniające Kursywa oznaczono treści dodatkowe konieczne dostateczny 3 Wymagania na poszczególne oceny dopuszczający 2 Uczeń: • potrafi tak zaplanować pomiar, aby zmierzyć wielkości mniejsze od dokładności posiadanego przyrządu pomiarowego • rozkłada siłę na składowe • graficznie dodaje siły o różnych kierunkach • projektuje doświadczenie demonstrujące dodawanie sił o różnych kierunkach • demonstruje równoważenie się sił mających różne kierunki I Uczeń: • samodzielnie projektuje tabelę pomiarową, np. do pomiaru długości ławki, pomiaru czasu pokonywania pewnego odcinka drogi • przeprowadza proste doświadczenia, które sam zaplanował • wyciąga wnioski z przeprowadzonych doświadczeń • potrafi oszacować wyniki pomiaru • wykonuje pomiary, stosując różne metody pomiaru • opisuje siłę jako wielkość wektorową • demonstruje równoważenie się sił mających ten sam kierunek • wykonuje w zespole kilkuosobowym zaprojektowane doświadczenie demonstrujące dodawanie sił o różnych kierunkach • demonstruje skutki bezwładności ciał Rozdział I. Pierwsze spotkania z fizyką Uczeń: Uczeń: • stosuje zasady higieny i bezpieczeństwa • omawia na przykładach, jak fizycy poznają w pracowni fizycznej świat • stwierdza, że podstawą eksperymentów • objaśnia na przykładach, po co nam fizyka fizycznych są pomiary • selekcjonuje informacje uzyskane z różnych • wymienia podstawowe przyrządy służące źródeł, np. na lekcji, z podręcznika, do pomiaru wielkości fizycznych z literatury popularnonaukowej, Internetu • zapisuje wyniki pomiarów w tabeli • wyjaśnia, że pomiar polega na porównaniu • rozróżnia pojęcia: wielkość fizyczna wielkości mierzonej ze wzorcem i jednostka wielkości fizycznej • zapisuje wynik pomiaru z niepewnością • stwierdza, że każdy pomiar obarczony jest pomiaru niepewnością • projektuje tabelę pomiarową pod • oblicza wartość średnią wykonanych kierunkiem nauczyciela pomiarów • przelicza jednostki czasu i długości • stosuje jednostkę siły, którą jest niuton (1 N) • szacuje rząd wielkości spodziewanego • potrafi wyobrazić sobie siłę o wartości 1 N wyniku i wybiera właściwe przyrządy • posługuje się siłomierzem pomiarowe (np. do pomiaru długości) • podaje treść pierwszej zasady dynamiki • wyjaśnia, dlaczego wszyscy posługujemy się Newtona jednym układem jednostek — układem SI • używa ze zrozumieniem przedrostków, np. mili-, mikro-, kilo- itp. • projektuje proste doświadczenia dotyczące np. pomiaru długości • wykonuje schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny • zapisuje wynik obliczeń jako przybliżony z dokładnością do 2–3 cyfr znaczących • definiuje siłę jako miarę działania jednego ciała na drugie • podaje przykłady działania sił i rozpoznaje je w różnych sytuacjach praktycznych m s2 I Uczeń: • omawia, na czym polega ruch ciała • rozróżnia pojęcia: droga i odległość • stosuje jednostki drogi i czasu • określa, o czym informuje nas prędkość • wymienia jednostki prędkości • opisuje ruch jednostajny prostoliniowy • wymienia właściwe przyrządy pomiarowe • mierzy, np. krokami, drogę, którą zamierza przebyć • mierzy czas, w jakim przebywa zaplanowany odcinek drogi • stosuje pojęcie prędkości średniej • podaje jednostkę prędkości średniej • wyjaśnia, jaką prędkość wskazują drogowe znaki nakazu ograniczenia prędkości • określa przyspieszenie • stosuje jednostkę przyspieszenia • wyjaśnia, co oznacza przyspieszenie równe np. 1 • rozróżnia wielkości dane i szukane • wymienia przykłady ruchu jednostajnie opóźnionego i ruchu jednostajnie przyspieszonego 2 • wyznacza siłę wypadkową • określa warunki, w których siły się równoważą • wyjaśnia, od czego zależy bezwładność ciała 3 Rozdział II. Ciała w ruchu Uczeń: Uczeń: • opisuje wybrane układy odniesienia • odczytuje dane zawarte na wykresach • wyjaśnia, na czym polega względność ruchu opisujących ruch • szkicuje wykres zależności drogi od czasu • rysuje wykres zależności drogi od czasu na podstawie opisu słownego w ruchu jednostajnym prostoliniowym • wyodrębnia zjawisko z kontekstu, wskazuje • wykonuje doświadczenia w zespole czynniki istotne i nieistotne dla wyniku • szkicuje wykres zależności prędkości od doświadczenia czasu w ruchu jednostajnym • posługuje się wzorem na drogę w ruchu • stosuje wzory na drogę, prędkość i czas jednostajnym prostoliniowym • rozwiązuje trudniejsze zadania obliczeniowe • szkicuje wykres zależności prędkości dotyczące ruchu jednostajnego od czasu w ruchu jednostajnym na podstawie • rozwiązuje zadania nieobliczeniowe opisu słownego dotyczące ruchu jednostajnego • rozwiązuje proste zadania obliczeniowe • przewiduje, jaki będzie czas jego ruchu związane z ruchem na wyznaczonym odcinku drogi, gdy jego • zapisuje wyniki pomiarów w tabeli prędkość wzrośnie: 2, 3 i więcej razy • odczytuje z wykresu wartości prędkości • przewiduje, jaki będzie czas jego ruchu w poszczególnych chwilach na wyznaczonym odcinku drogi, gdy jego • oblicza drogę przebytą przez ciało prędkość zmaleje: 2, 3 i więcej razy • rysuje wykres zależności drogi od czasu • wyjaśnia, od czego zależy niepewność w ruchu jednostajnym prostoliniowym pomiaru drogi i czasu na podstawie danych z tabeli • przelicza jednostki prędkości • zapisuje wynik obliczenia w przybliżeniu (z dokładnością do 2–3 cyfr znaczących) • wyznacza prędkość, z jaką się porusza, idąc lub biegnąc, i wynik zaokrągla do 2–3 cyfr znaczących • szacuje długość przebywanej drogi na podstawie liczby kroków potrzebnych do jej przebycia • oblicza prędkość średnią • wyjaśnia sens fizyczny przyspieszenia • odczytuje z wykresu wartości prędkości w poszczególnych chwilach • opisuje jakościowo ruch jednostajnie opóźniony • opisuje, analizując wykres zależności prędkości od czasu, czy prędkość ciała rośnie, czy maleje 4 Uczeń: • sporządza wykres na podstawie danych zawartych w tabeli • analizuje wykres i rozpoznaje, czy opisana zależność jest rosnąca, czy malejąca • opisuje prędkość jako wielkość wektorową • projektuje i wykonuje doświadczenie pozwalające badać ruch jednostajny prostoliniowy • rysuje wykres zależności prędkości od czasu w ruchu jednostajnym na podstawie danych z doświadczeń • analizuje wykresy zależności prędkości od czasu i drogi od czasu dla różnych ciał poruszających się ruchem jednostajnym • oblicza prędkość ciała względem innych ciał, np. prędkość pasażera w jadącym pociągu • oblicza prędkość względem różnych układów odniesienia • demonstruje, na czym polega ruch jednostajnie przyspieszony • rysuje, na podstawie wyników pomiaru przedstawionych w tabeli, wykres zależności prędkości ciała od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym • opisuje, analizując wykres zależności prędkości od czasu, czy prędkość ciała rośnie szybciej, czy wolniej • oblicza prędkość końcową w ruchu prostoliniowym jednostajnie przyspieszonym • rozwiązuje zadania obliczeniowe dla ruchu jednostajnie opóźnionego • projektuje doświadczenie pozwalające badać zależność przebytej przez ciało drogi od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym • wykonuje wykres zależności drogi od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym na podstawie danych doświadczalnych I Uczeń: • omawia zależność przyspieszenia od siły działającej na ciało • opisuje zależność przyspieszenia od masy ciała (stwierdza, że łatwiej poruszyć lub zatrzymać ciało o mniejszej masie) • współpracuje z innymi członkami zespołu podczas wykonywania doświadczenia • opisuje ruch ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki Newtona • podaje definicję niutona • stosuje jednostki masy i siły ciężkości • używa pojęcia przyspieszenie grawitacyjne • podaje treść trzeciej zasady dynamiki • opisuje wzajemne oddziaływanie ciał, posługując się trzecią zasadą dynamiki Newtona 2 • odczytuje dane zawarte na wykresach opisujących ruch 3 Rozdział III. Siła wpływa na ruch Uczeń: Uczeń: • podaje przykłady zjawisk będących skutkiem • planuje doświadczenie pozwalające badać działania siły zależność przyspieszenia od działającej siły • wyjaśnia, że pod wpływem stałej siły ciało • wykonuje doświadczenia w zespole porusza się ruchem jednostajnie • wskazuje czynniki istotne i nieistotne przyspieszonym dla przebiegu doświadczenia • projektuje pod kierunkiem nauczyciela tabelę • analizuje wyniki pomiarów i je interpretuje pomiarową do zapisywania wyników • oblicza przyspieszenie ciała, korzystając pomiarów z drugiej zasady dynamiki • wnioskuje, jak zmienia się siła, gdy • rozwiązuje trudniejsze zadania, korzystając przyspieszenie zmniejszy się: 2, 3 i więcej z drugiej zasady dynamiki razy • oblicza siłę ciężkości działającą na ciało • wnioskuje, jak zmienia się siła, gdy znajdujące się np. na Księżycu przyspieszenie wzrośnie: 2, 3 i więcej razy • formułuje wnioski z obserwacji spadających • wnioskuje o masie ciała, gdy pod wpływem ciał danej siły przyspieszenie wzrośnie: 2, 3 • wymienia, jakie warunki muszą być i więcej razy spełnione, aby ciało spadało swobodnie • wnioskuje o masie ciała, gdy pod wpływem • podaje sposób pomiaru sił wzajemnego danej siły przyspieszenie zmniejszy się: 2, 3 oddziaływania ciał i więcej razy • rysuje siły wzajemnego oddziaływania ciał • analizuje zachowanie się ciał na podstawie w prostych przypadkach, np. ciało leżące drugiej zasady dynamiki na stole, ciało wiszące na lince • rozróżnia pojęcia: masa i siła ciężkości • opisuje, jak zmierzyć siłę tarcia statycznego • posługuje się pojęciem siły ciężkości • omawia sposób badania, od czego zależy • oblicza siłę ciężkości działającą na ciało na tarcie Ziemi • uzasadnia, dlaczego przewracamy się, • wymienia przykłady ciał oddziałujących na gdy autobus, którym jedziemy, nagle rusza siebie lub się zatrzymuje • podaje przykłady oporu stawianego ciałom • wyjaśnia przyczynę powstawania siły poruszającym się w różnych ośrodkach odśrodkowej jako siły pozornej • wskazuje przyczyny oporów ruchu • rozróżnia pojęcia: tarcie statyczne i tarcie kinetyczne • wymienia pozytywne i negatywne skutki tarcia 4 • wyjaśnia, dlaczego wykres zależności drogi od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym nie jest linią prostą • rozwiązuje trudniejsze zadania rachunkowe na podstawie analizy wykresu Uczeń: • rysuje wykres zależności przyspieszenia ciała od siły • planuje doświadczenie pozwalające badać zależność przyspieszenia od działającej siły • planuje doświadczenie pozwalające badać zależność przyspieszenia od masy ciała • formułuje hipotezę badawczą • bada doświadczalnie zależność przyspieszenia od masy ciała • porównuje sformułowane wyniki z postawionymi hipotezami • rozwiązuje zadania, w których trzeba obliczyć siłę wypadkową, korzystając z drugiej zasady dynamiki • wyjaśnia, od czego zależy siła ciężkości działająca na ciało znajdujące się na powierzchni Ziemi • omawia zasadę działania wagi • wyjaśnia, dlaczego spadek swobodny ciał jest ruchem jednostajnie przyspieszonym • planuje i wykonuje doświadczenie dotyczące pomiaru tarcia statycznego i dynamicznego • rysuje siły działające na ciała w skomplikowanych sytuacjach, np. ciało leżące na powierzchni równi, ciało wiszące na lince i odchylone o pewien kąt • wyjaśnia zjawisko odrzutu, posługując się trzecią zasadą dynamiki • uzasadnia, dlaczego siły bezwładności są siłami pozornymi • omawia przykłady zjawisk, które możemy wyjaśnić za pomocą bezwładności ciał Zakres wiedzy i umiejętności ucznia na poszczególne oceny Uwaga: Spełnienie wymagań z poziomu wyższego uwarunkowane jest spełnieniem wymagań niższych, co oznacza, że ubiegając się o kolejną, wyższą ocenę, uczeń musi mieć opanowane również zagadnienia przyporządkowane ocenie niższej (zgodnie ze schematem). W tabeli nie umieściliśmy informacji o treściach i umiejętnościach ucznia, które uprawniają nauczyciela do wystawienia oceny celującej. Z powyższego diagramu wynika, że ma to być uczeń bardzo dobry, który wykazuje się wiedzą i umiejętnościami z dziedziny fizyki również wykraczającymi poza obowiązujący zakres programowy. Narzędzia pomiaru osiągnięć 1. Prace klasowe kończące każdy dział nauczania: • sprawdzanie opanowania wiedzy teoretycznej • sprawdzanie umiejętności stosowania poznanej wiedzy w sytuacjach typowych • sprawdzanie umiejętności stosowania poznanej wiedzy w sytuacjach problemowych • rozwiązywanie zadań testowych 2. Krótkie sprawdziany: • kartkówki obejmujące swym zakresem trzy ostatnie lekcje • kartkówki sprawdzające zadania domowe 3. Wypowiedzi ustne: • odpowiedzi • zabieranie głosu na lekcji 4. Prace domowe: • zadania domowe obserwacyjne • zadania domowe obliczeniowe • zadania domowe polegające na napisaniu krótkiej informacji na zadany temat • pomoc innym uczniom w nauce 5. Aktywność na lekcji: • wypowiedzi w czasie lekcji • wyciąganie wniosków z przeprowadzanych doświadczeń • rozwiązywanie zadań • umiejętność pracy w grupie 6. Prace doświadczalne: • wykonywanie doświadczeń na lekcji pod kierunkiem nauczyciela • wykonywanie doświadczeń domowych i przedstawianie na lekcji sprawozdań z tych doświadczeń 7. Udział w konkursach fizycznych - szkolnych i pozaszkolnych: • konkursy międzyszkolne, np. Lwiątko • konkursy wewnątrz szkolne 8. Zeszyt przedmiotowy: • kompletność zeszytu • przejrzystość • systematyczność zapisów • walory estetyczne 9. Systematyczne i poprawne prowadzenie zeszytu ćwiczeń. 10. Przygotowywanie innych prac, np. referatów, projektów itp. Wymagania na poszczególne stopnie z fizyki w klasie pierwszej dla uczniów upośledzonych w stopniu lekkim. I. Pierwsze spotkanie z fizyką Ocena dopuszczająca Uczeń: Stwierdza, że podstawą eksperymentów fizycznych są pomiary Wymienia podstawowe przyrządy służące do pomiaru długości i czasu Posługuje się przyrządami do pomiaru długości i czasu Zna jednostkę siły Posługuje się siłomierzem Zapisuje wyniki pomiarów w tabeli Ocena dostateczna Uczeń: Projektuje tabelę pomiarową pod kierunkiem nauczyciela Rozróżnia pojęcia wielkość fizyczna i jej jednostka Wykonuje schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny Wyciąga wnioski z przeprowadzonych doświadczeń Zaokrągla wyniki pomiaru Zna treść pierwszej zasady dynamiki Newtona Określa warunki, w których siły się równoważą Demonstruje równoważenie się sił mających ten sam kierunek Ocena dobra Uczeń: Wyjaśnia dlaczego posługujemy się układem jednostek SI Planuje proste doświadczenia Przelicza jednostki Używa ze zrozumieniem przedrostków np. mili- mikro- kilo Przeprowadza doświadczenia, które zaplanował Wyznacza siłę wypadkową Demonstruje skutki bezwładności ciał Potrafi oszacować wynik pomiaru Ocena bardzo dobra Uczeń: Szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku i dobiera właściwe przyrządy pomiarowe Zapisuje wynik z dokładnością do 2-3 cyfr znaczących Opisuje siłę jako wielkość wektorową Graficznie dodaje siły o różnych kierunkach Wykonuje doświadczenia w zespole Omawia przykłady zjawisk, które możemy wyjaśnić na podstawie bezwładności ciał II Ciała w ruchu. Ocena dopuszczająca: Uczeń: Stosuje jednostki drogi i czasu Określa o czym informuje nas prędkość Stosuje jednostki prędkości Odróżnia prędkość chwilową od prędkości średniej Opisuje ruch jednostajny prostoliniowy Rozróżnia wielkości dane i szukane Mierzy długość i czas w jakim przebywa zaplanowany odcinek drogi Stosuje pojęcie prędkości średniej Określa przyspieszenie Wymienia przykłady ruchu jednostajnie przyspieszonego i jednostajnie opóźnionego Ocena dostateczna Uczeń: Rozróżnia pojęcie droga i odległość Omawia na czym polega ruch ciała Szkicuje wykres zależności prędkości od czasu na podstawie opisu słownego Sporządza wykres na podstawie danych z tabeli Oblicza prędkość średnią Opisuje jakościowo ruch jednostajnie przyspieszony Opisuje, analizując wykres v(t) czy prędkość ciała rośnie czy maleje Odczytuje z wykresu wartości prędkości w poszczególnych chwilach czasu Ocena dobra Uczeń: Wyjaśnia pojęcie względność ruchu Przelicza jednostki prędkości Rysuje wykres s(t) w ruchu jednostajnym prostoliniowym Oblicza drogę przebytą przez ciało Stosuje wzory na drogę, prędkość i czas Rozwiązuje zadania obliczeniowe dotyczące ruchu jednostajnego Odróżnia prędkość średnią od prędkości chwilowej Planuje metodę pomiaru prędkości Oblicza prędkość, z jaką porusza się idąc lub biegnąc Wyjaśnia jednostkę przyspieszenia Wyjaśnia sens fizyczny przyspieszenia, oblicza je Projektuje tabelę pomiarową Odczytuje dane zawarte na wykresach opisujących ruch Rozwiązuje proste zadania dotyczące omawianych zagadnień Ocena bardzo dobra Uczeń: Odczytuje dane zawarte na wykresach opisujących ruch Analizuje wykres v(t) i s(t) dla ciał poruszających się ruchem jednostajnym Oblicza prędkość ciała względem innych ciał Rysuje wykres v(t) w ruchu jednostajnie przyspieszonym Szkicuje wykres s(t) w ruchu jednostajnie przyspieszonym Wyjaśnia kształt wykresu s(t) w ruchu jednostajnie przyspieszonym Oblicza drogę w ruchu jednostajnie przyspieszonym Oblicza przyspieszenie korzystając z danych odczytanych z wykresu s(t) Rozwiązuje typowe zadania dotyczące omawianych zagadnień III. Siła wpływa na ruch Ocena dopuszczająca Uczeń: Podaje przykłady zjawisk będących skutkiem działania siły Omawia zależność przyspieszenia od siły działającej na ciało Stosuje jednostki masy i ciężaru Zna pojęcia przyspieszenia grawitacyjnego Opisuje ruch ciała na podstawie II zasady dynamiki Newtona Opisuje wzajemne oddziaływanie ciał Ocena dostateczna Uczeń: Podaje treść zasad dynamiki Newtona Wyjaśnia, że pod wpływem stałej siły ciało porusza się ruchem jednostajnie przyspieszonym Opisuje zależność przyspieszenia od masy ciała Rozróżnia pojęcia masa i ciężar ciała Wymienia przykłady ciał oddziałujących na siebie Podaje przykłady oraz przyczyny oporów ruchu Wymienia pozytywne i negatywne skutki tarcia Ocena dobra Uczeń Wnioskuje jak zmienia się przyspieszenie ze zmianą siły i masy Opisuje zachowanie się ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki Newtona Rozwiązuje proste zadania korzystając z drugiej zasady dynamiki Oblicza ciężar ciała na Ziemi Wyjaśnia na czym polega swobodny spadek ciał Rysuje siły wzajemnego oddziaływania ciał w prostych przypadkach Omawia sposób zbadania od czego zależy tarcie Rozwiązuje proste zadania dotyczące omawianych zagadnień Ocena bardzo dobra Uczeń: Planuje doświadczenie pozwalające badać zależność a(F) Rysuje zależność a(F) Wyjaśnia dlaczego siły opisane w trzeciej zasadzie dynamiki nie równoważą się Rozwiązuje zadania, w których trzeba obliczyć siłę wypadkową Wyjaśnia dlaczego swobodny spadek jest ruchem jednostajnie przyspieszonym Wyjaśnia zjawisko odrzutu posługując się III zasadą dynamiki Rozwiązuje typowe zadania dotyczące omawianych zagadnień IV Praca i energia ocena dopuszczająca Uczeń: umie wymienić przykłady wykonywania pracy zgodnie ze znaczeniem tego pojęcia w fizyce, zna symbol i wymiar pracy, zna symbol i wymiar mocy, umie wymienić rodzaje energii i podać przykłady ich występowania, wymienia jednostki energii potencjalnej i kinetycznej wie, kiedy ciało posiada energię potencjalną ciężkości (Epc) - podaje przykłady, wie, że ciało będące w ruchu posiada energię kinetyczną (Ek) - podaje przykłady, wyznacza masę posługując się wagą wymienia przykłady zastosowania dźwigni ocena dostateczna Uczeń: definiuje jednostkę pracy wskazuje, kiedy mimo działającej siły, nie jest wykonywana praca zna i rozumie pojęcie mocy, wie, że ciało zdolne do wykonywania pracy posiada energię mechaniczną, zna symbol i wymiar energii, określa praktyczne sposoby wykorzystania energii potencjalnej i kinetycznej zna wzór Epc = mgh wie, od jakich wielkości i jak zależy Ek , zna wzór na obliczenie Ek = mv2/2, opisuje na przykładach przemiany energii kinetycznej w potencjalną i odwrotnie zna zasadę zachowania energii mechanicznej. wie, że podczas spadku swobodnego ciała maleje jego Epc a rośnie Ek. rozróżnia dźwignię dwustronną i jednostronną wyznacza doświadczalnie warunek równowagi dźwigni dwustronnej ocena dobra Uczeń: umie obliczyć pracę ze wzoru W = F s, umie obliczyć F lub S ze wzoru W=FS, umie podać przykłady, kiedy tę samą moc osiąga się wykonując różne prace, umie obliczyć wartość mocy ze wzoru P=W/t, umie obliczyć wartość pracy ze wzoru P=W/t, umie podać praktyczne wykorzystanie energii mechanicznej występującej w przyrodzie, rozumie związek między Epc a określającymi ją wielkościami i wypływającymi zeń konsekwencjami, potrafi doświadczalnie wykazać, że Ek zależy od masy ciała i jego prędkości, umie podać przykłady przemiany energii mechanicznej, wyjaśnia dlaczego energia potencjalna ciała spadającego swobodnie maleje, a kinetyczna rośnie wyjaśnia w jakim celu i w jakich sytuacjach stosujemy maszyny proste ocena bardzo dobra Uczeń: przelicza wielokrotności i podwielokrotności jednostek pracy i mocy umie wykazać, że w czasie spadania swobodnego całkowita energia mechaniczna nie ulega zmianie, rozwiązuje zadania rachunkowe z wykorzystaniem zasady zachowania energii rozwiązuje typowe zadania z wykorzystaniem zasady zachowania energii mechanicznej wyznacza masę przedmiotów posługując się dźwignią dwustronną, linijką i innym ciałem o znanej masie rozwiązuje typowe zadania z wykorzystaniem poznanych wzorów i zależności. rozwiązuje zadania problemowe z wykorzystaniem poznanych wzorów i zależności V. Cząsteczki i ciepło ocena dopuszczająca Uczeń: podaje przykłady świadczące o ruchu cząsteczek nazywa stany skupienia materii wymienia właściwości ciał stałych, cieczy i gazów nazywa zmiany stanu skupienia materii odczytuje z tabeli temperatury topnienia i wrzenia wybranych substancji opisuje skalę temperatur Celsjusza rozróżnia wielkości dane i szukane wymienia dobre i złe przewodniki ciepła opisuje techniczne zastosowania materiałów izolacyjnych ocena dostateczna Uczeń: podaje przykłady świadczące o przyciąganiu się cząsteczek stwierdza, że wszystkie ciała są zbudowane z cząsteczek podaje przykłady dyfuzji opisuje zjawiska topnienia, krzepnięcia, parowania, skraplania porównuje ciepło właściwe różnych substancji opisuje przepływ powietrza w pomieszczeniach wywołany konwekcją stwierdza równość temperatury topnienia i krzepnięcia odczytuje ciepło topnienia i parowania wybranych substancji definiuje ciepło topnienia porównuje ciepło topnienia różnych substancji definiuje ciepło parowania ocena dobra Uczeń: wyjaśnia mechanizm zjawiska dyfuzji opisuje budowę mikroskopową ciał stałych, cieczy i gazów opisuje zjawisko napięcia powierzchniowego wyjaśnia od czego zależy energia wewnętrzna ciała wyjaśnia jak można zmienić energię wewnętrzną ciała wyjaśnia o czym informuje nas ciepło właściwe opisuje ruch wody w naczyniu wywołany zjawiskiem konwekcji opisuje przenoszenie ciepła przez promieniowanie podaje jednostki ciepła topnienia opisuje zjawisko parowania, wrzenia podaje jednostkę ciepła parowania ocena bardzo dobra Uczeń: opisuje doświadczenie ilustrujące zjawisko napięcia powierzchniowego wyjaśnia przyczynę występowania zjawiska napięcia powierzchniowego opisuje zmianę objętości ciał wynikającą ze zmiany stanu skupienia analizuje jakościowo zmiany energii wewnętrznej spowodowane wykonaniem pracy i przepływem ciepła wyjaśnia znaczenie dużej wartości ciepła właściwego wody opisuje przebieg doświadczenia polegającego na wyznaczeniu ciepła właściwego wody wyznacza ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elektrycznego lub grzałki o znanej mocy posługuje się pojęciem ciepła topnienia i parowania rozwiązuje typowe zadania z wykorzystaniem poznanych zagadnień i wzorów VI Ciśnienie i siła wyporu ocena dopuszczająca Uczeń: wymienia jednostki objętości wyjaśnia, jakie wielkości fizyczne trzeba znać, aby obliczyć gęstość odczytuje gęstości wybranych ciał z tabeli rozróżnia dane i szukane opisuje, jak obliczamy ciśnienie opisuje, jak obliczamy ciśnienie hydrostatyczne stwierdza, że na ciało zanurzone w cieczy działa siła wyporu stwierdza, że siła wyporu działa także w gazach ocena dostateczna Uczeń: wyznacza objętość cieczy i ciał stałych przy użyciu menzurki wyjaśnia, o czym informuje nas gęstość wymienia jednostki gęstości porównuje gęstości różnych ciał wyjaśnia, o czym informuje nas ciśnienie wymienia jednostki ciśnienia definiuje jednostkę ciśnienia wyjaśnia, od czego zależy ciśnienie hydrostatyczne formułuje prawo Pascala wymienia praktyczne zastosowania prawa Pascala formułuje prawo Archimedesa mierzy siłę wyporu ciała wykonanego z jednorodnej substancji o gęstości większej od gęstości wody, za pomocą siłomierza wymienia zastosowania praktyczne siły wyporu powietrza ocena dobra Uczeń: oblicza objętość ciał mających kształt prostopadłościanu lub sześcianu, stosując odpowiedni wzór matematyczny przelicza jednostki gęstości posługuje się pojęciem gęstości do rozwiązywania zadań nieobliczeniowych rozwiązuje proste zadania z wykorzystaniem zależności miedzy siłą nacisku, powierzchnią styku i ciśnieniem opisuje doświadczenie ilustrujące prawo Pascala wyjaśnia działanie prasy hydraulicznej wyjaśnia pływanie ciał na podstawie prawa Archimedesa ocena bardzo dobra Uczeń: przelicza jednostki objętości rozwiązuje proste zadania z wykorzystaniem zależności między masą, objętością i gęstością wyznacza gęstość substancji, z jakiej wykonano przedmiot w kształcie prostopadłościanu, walca lub kuli za pomocą wagi i linijki stosuje pojęcie ciśnienia hydrostatycznego do rozwiązywania zadań rachunkowych oblicza siłę wyporu, stosując prawo Archimedesa rozwiązuje zadania rachunkowe, stosując prawo Archimedesa rozszerzające bardzo dobry dopełniające Kursywą oznaczono treści dodatkowe. podstawowe dobry 4 Fizyka. Klasa 2 konieczne dostateczny 3 Wymagania na poszczególne oceny dopuszczający 2 Uczeń: • analizuje kierunek przepływu elektronów podczas elektryzowania ciał przez tarcie i dotyk • posługuje się pojęciem ładunku elektrycznego jako wielokrotności ładunku elementarnego • wyjaśnia, dlaczego ciała naelektryzowane przyciągają nienaelektryzowane przewodniki • wyjaśnia, dlaczego ciała naelektryzowane przyciągają nienaelektryzowane izolatory • wskazuje analogie między zjawiskami, porównując przepływ prądu z przepływem wody • przewiduje wynik doświadczenia wykazującego, że niektóre ciecze przewodzą prąd elektryczny • opisuje zjawisko przesyłania sygnałów z narządów zmysłu do mózgu • rozwiązuje zadania, wykorzystując pojęcie pojemności akumulatora • analizuje schemat przedstawiający wielkości natężenia oraz napięcia spotykane w przyrodzie i urządzeniach elektrycznych • analizuje schemat przedstawiający moc urządzeń elektrycznych • analizuje koszty eksploatacji urządzeń elektrycznych o różnej mocy • podaje sposoby oszczędzania energii elektrycznej • wymienia korzyści dla środowiska naturalnego wynikające ze zmniejszenia zużycia energii elektrycznej 1 Uczeń: • opisuje jakościowo oddziaływanie ładunków jednoimiennych i różnoimiennych • stosuje zasadę zachowania ładunku do wyjaśniania zjawiska elektryzowania ciał przez tarcie • stosuje zasadę zachowania ładunku do wyjaśniania zjawiska elektryzowania ciał przez dotyk ciałem naelektryzowanym • przelicza wielokrotności i podwielokrotności jednostki ładunku • opisuje budowę elektroskopu • wyjaśnia, do czego służy elektroskop • opisuje budowę metalu (przewodnika) • opisuje budowę izolatora • buduje proste obwody elektryczne według zadanego schematu • opisuje doświadczenie wykazujące, że niektóre ciecze przewodzą prąd elektryczny • wyjaśnia, do czego służy piorunochron • przelicza wielokrotności i podwielokrotności jednostek napięcia i natężenia • rozwiązuje proste zadania, wykorzystując wzory definiujące napięcie i natężenie prądu • przelicza wielokrotności i podwielokrotności jednostek pracy i mocy • przelicza dżule na kilowatogodziny i kilowatogodziny na dżule • rozwiązuje proste zadania, wykorzystując wzory na pracę i moc • rysuje schemat obwodu, który służy do pomiaru napięcia i natężenia prądu Rozdział I. Elektrostatyka i prąd elektryczny Uczeń: Uczeń: • wymienia rodzaje ładunków elektrycznych • opisuje budowę atomu • wyjaśnia, które ładunki się odpychają, a które • demonstruje zjawisko wzajemnego przyciągają oddziaływania ciał naelektryzowanych • demonstruje zjawisko elektryzowania przez • opisuje sposoby elektryzowania ciał przez tarcie tarcie i dotyk • podaje jednostkę ładunku • wyjaśnia, na czym polega zjawisko • podaje przykłady przewodników i izolatorów elektryzowania ciał • klasyfikuje materiały, dzieląc je na • wyjaśnia, czym różnią się przewodniki od przewodniki i izolatory izolatorów • wymienia źródła napięcia • opisuje przepływ prądu w przewodnikach • stwierdza, że prąd elektryczny płynie tylko jako ruch elektronów w obwodzie zamkniętym • rysuje schematy obwodów elektrycznych, • podaje przykłady praktycznego wykorzystania stosując umowne symbole • wyjaśnia, jak powstaje jon dodatni, a jak jon przepływu prądu w cieczach • wymienia przykłady przepływu prądu ujemny w zjonizowanych gazach, wykorzystywane • wyjaśnia, na czym polega przepływ prądu lub obserwowane w życiu codziennym w cieczach • wyjaśnia, jak należy zachowywać się w • wyjaśnia, na czym polega przepływ prądu czasie burzy elektrycznego w gazach • wymienia jednostki napięcia i natężenia • definiuje napięcie elektryczne • rozróżnia wielkości dane i szukane • definiuje natężenie prądu • wyjaśnia sposób obliczania pracy prądu • oblicza pracę wykonaną przez urządzenie elektrycznego elektryczne, posługując się pojęciem mocy • wyjaśnia sposób obliczania mocy urządzeń • oblicza koszt zużytej energii elektrycznej elektrycznych • porównuje pracę wykonaną w tym samym • wymienia jednostki pracy i mocy czasie przez urządzenia o różnej mocy • nazywa przyrządy służące do pomiaru • określa dokładność przyrządów napięcia i natężenia pomiarowych (woltomierza i amperomierza) • określa zakres pomiarowy przyrządów • mierzy napięcie i natężenie prądu (woltomierza i amperomierza) • podaje niepewność pomiaru napięcia i natężenia 1 • podaje przykłady szeregowego połączenia odbiorników energii elektrycznej • podaje przykłady równoległego połączenia odbiorników energii elektrycznej 2 • wyjaśnia, jakie napięcie uzyskujemy, gdy baterie połączymy szeregowo • wyjaśnia, jakie napięcie uzyskujemy, gdy baterie połączymy równolegle 3 4 • montuje obwód elektryczny według • planuje doświadczenie, którego celem jest podanego schematu wyznaczenie mocy żarówki • oblicza moc żarówki na podstawie • projektuje tabelę pomiarową wykonanych pomiarów • zapisuje wynik pomiaru, uwzględniając • rysuje schemat szeregowego połączenia niepewność pomiaru odbiorników energii elektrycznej • uzasadnia, że przez odbiorniki połączone • rysuje schemat równoległego połączenia szeregowo płynie prąd o takim samym odbiorników energii elektrycznej natężeniu • wyjaśnia dlaczego przy równoległym łączeniu • wyjaśnia, że napięcia elektryczne na odbiorników jest na nich jednakowe napięcie odbiornikach połączonych szeregowo sumują się • wyjaśnia dlaczego przy równoległym łączeniu odbiorników prąd z głównego przewodu rozdziela się na poszczególne odbiorniki (np. na podstawie analogi hydrodynamicznej) Rozdział II. Elektryczność i magnetyzm Uczeń: Uczeń: • podaje sposób obliczania oporu • formułuje prawo Ohma elektrycznego • oblicza natężenie prądu lub napięcie, • podaje jednostkę oporu posługując się proporcjonalnością prostą • mierzy napięcie i natężenie • buduje obwód elektryczny • zapisuje wyniki pomiaru napięcia i natężenia • oblicza opór, wykorzystując wyniki pomiaru w tabeli napięcia i natężenia • odczytuje dane z wykresu zależności I(U) • oblicza opór na podstawie wykresu • podaje wartość napięcia skutecznego w zależności I(U) domowej sieci elektrycznej • wyjaśnia, dlaczego nie wolno dotykać • wymienia rodzaje energii, na jakie przewodów elektrycznych pod napięciem zamieniana jest energia elektryczna • wyjaśnia, w jakim celu stosujemy • wyjaśnia, że każdy magnes ma dwa bieguny bezpieczniki • nazywa bieguny magnetyczne • zapisuje dane i szukane w rozwiązywanych • wymienia przykłady zastosowania magnesów zadaniach • opisuje budowę elektromagnesu • opisuje oddziaływanie magnesów • wymienia przykłady zastosowania • wskazuje bieguny magnetyczne Ziemi elektromagnesów • opisuje działanie elektromagnesu • wymienia przykłady zastosowania silników • wyjaśnia rolę rdzenia w elektromagnesie zasilanych prądem stałym • opisuje budowę silnika elektrycznego • wymienia przykłady zastosowania prądnicy • opisuje budowę transformatora • wymienia przykłady zastosowania transformatora Uczeń: Uczeń: • przelicza wielokrotności i podwielokrotności • wyjaśnia przyczynę oporu elektrycznego jednostki oporu • planuje doświadczenie, którego celem jest • stosuje prawo Ohma do rozwiązywania wyznaczenie oporu elektrycznego prostych zadań obliczeniowych • projektuje tabelę pomiarową • rysuje schemat obwodu • wyjaśnia, co to znaczy, że w domowej sieci • sporządza wykres zależności natężenia elektrycznej mamy doprowadzone napięcie prądu od napięcia przemienne • porównuje obliczone wartości oporów • oblicza, czy dany bezpiecznik wyłączy prąd, • wyjaśnia, do czego służy uziemienie wiedząc, jaka jest liczba i moc włączonych • opisuje zasady postępowania przy porażeniu urządzeń elektrycznych elektrycznym • rozwiązuje zadania, w których konieczne jest • rozwiązuje zadania, w których konieczne jest połączenie wiedzy o przepływie prądu z połączenie wiedzy o przepływie prądu z nauką prawami mechaniki o cieple • rozwiązuje zadania obliczeniowe, posługując • opisuje zasadę działania kompasu się pojęciem sprawności urządzenia • opisuje zachowanie igły magnetycznej • wyjaśnia, dlaczego żelazo znajdujące się w znajdującej się w pobliżu przewodnika z pobliżu magnesu też staje się magnesem prądem • wyjaśnia, dlaczego nie mogą istnieć • opisuje wzajemne oddziaływanie magnesów pojedyncze bieguny magnetyczne z elektromagnesami • wyjaśnia przyczynę namagnesowania • wyjaśnia działanie silnika elektrycznego magnesów trwałych prądu stałego • opisuje doświadczenie, w którym energia • opisuje budowę prądnicy elektryczna zamienia się w energię • wyjaśnia, w jakim celu stosujemy mechaniczną transformatory • opisuje doświadczenia, które pozwalają zaobserwować przepływ prądu w obwodzie niezasilanym ze źródła prądu • opisuje działanie prądnicy 1 2 3 Uczeń: • opisuje ruch wahadła matematycznego • zapisuje wynik obliczenia średniego czasu wahadła jako przybliżony • oblicza częstotliwość drgań wahadła • opisuje ruch ciężarka zawieszonego na sprężynie • wyjaśnia, dlaczego nie mierzymy czasu jednego drgania, tylko 10, 20 lub 30 drgań • opisuje, na których etapach ruchu wahadła energia potencjalna rośnie, a na których maleje • opisuje, na których etapach ruchu wahadła energia kinetyczna rośnie, a na których maleje • wskazuje punkty toru, w których ciężarek osiąga największą i najmniejszą (zerową) energię kinetyczną • stosuje do obliczeń zależność między długością fali, prędkością i okresem • oblicza czas lub drogę przebywaną przez dźwięk w różnych ośrodkach • porównuje dźwięki na podstawie wykresów zależności x(t) • posługuje się pojęciami: infradźwięki i ultradźwięki • stosuje do obliczeń zależność między długością fali, prędkością i okresem • wyjaśnia, dlaczego dźwięk nie może rozchodzić się w próżni • opisuje doświadczenie ilustrujące ułożenie linii pola magnetycznego wokół magnesu • stwierdza, że ładunek elektryczny wytwarza pole elektryczne • wyjaśnia, że promieniowanie cieplne jest falą elektromagnetyczną • stwierdza, że ciała ciemne pochłaniają więcej promieniowania niż jasne Rozdział III. Drgania i fale Uczeń: Uczeń: • wskazuje położenie równowagi ciała w ruchu • definiuje amplitudę, okres i częstotliwość drgającym drgań • nazywa jednostki amplitudy, okresu • oblicza średni czas ruchu wahadła na i częstotliwości drgań podstawie wykonanych pomiarów • podaje przykłady drgań mechanicznych • wyznacza okres i częstotliwość drgań • mierzy czas wahnięć wahadła (np. ciężarka zawieszonego na sprężynie dziesięciu), wykonując kilka pomiarów • odczytuje amplitudę i okres z wykresu x(t) • oblicza okres drgań wahadła, wykorzystując dla ciała drgającego wynik pomiaru czasu • wskazuje punkty toru, w których wahadło • podaje przykłady fal osiąga największą i najmniejszą (zerową) • odczytuje z wykresu zależności x(t) energię potencjalną amplitudę i okres drgań • wskazuje punkty toru, w których wahadło • odczytuje z wykresu zależności y(x) osiąga największą i najmniejszą (zerową) amplitudę i długość fali energię kinetyczną • podaje przykłady ciał, które są źródłem • opisuje falę, posługując się pojęciami: dźwięków amplituda, okres, częstotliwość, prędkość • wytwarza dźwięki o większej i mniejszej i długość fali częstotliwości od danego dźwięku za • stwierdza, że prędkość rozchodzenia się pomocą dowolnego ciała drgającego lub dźwięku zależy od rodzaju ośrodka instrumentu muzycznego • porównuje prędkości dźwięków w różnych • wytwarza dźwięki głośniejszy i cichszy od ośrodkach danego dźwięku za pomocą dowolnego ciała • wymienia wielkości fizyczne, od których drgającego lub instrumentu muzycznego zależy wysokość dźwięku • wymienia przykłady praktycznego • wymienia wielkości fizyczne, od których zastosowania ultradźwięków zależy głośność dźwięku • stwierdza, że fala elektromagnetyczna może • wyjaśnia, że fale elektromagnetyczne różnią rozchodzić się w próżni się częstotliwością (i długością) • stwierdza, że w próżni wszystkie fale • podaje przybliżoną prędkość fal elektromagnetyczne rozchodzą się elektromagnetycznych w próżni z jednakową prędkością • stwierdza, że każde ciało wysyła • podaje przykłady zjawiska rezonansu promieniowanie cieplne • opisuje doświadczenie ilustrujące zjawisko mechanicznego ugięcia fali na wodzie • opisuje doświadczenie ilustrujące zjawisko interferencji fal na wodzie • opisuje doświadczenie ilustrujące zjawisko rezonansu mechanicznego 4 Uczeń: • analizuje siły działające na ciężarek zawieszony na sprężynie w kolejnych fazach jego ruchu • analizuje przemiany energii w ruchu wahadła matematycznego, stosując zasadę zachowania energii • analizuje przemiany energii w ruchu ciężarka zawieszonego na sprężynie • wskazuje punkty toru, w których ciężarek osiąga największą i najmniejszą (zerową) energię potencjalną ciężkości • wskazuje punkty toru, w których wahadło osiąga największą i najmniejszą (zerową) energię potencjalną sprężystości • opisuje mechanizm przekazywania drgań z jednego punktu ośrodka do drugiego w przypadku fal na napiętej linie • opisuje mechanizm przekazywania drgań z jednego punktu ośrodka do drugiego podczas rozchodzenia się fal dźwiękowych w powietrzu • opisuje sposoby wytwarzania dźwięku w instrumentach muzycznych, głośnikach itp. • rysuje wykresy fal dźwiękowych różniących się wysokością • rysuje wykresy fal dźwiękowych różniących się amplitudą • wyjaśnia, na czym polega echolokacja • nazywa rodzaje fal elektromagnetycznych (radiowe, mikrofale, promieniowanie podczerwone, światło widzialne, promieniowanie nadfioletowe i promieniowanie rentgenowskie) • podaje przykłady zastosowania różnych rodzajów fal elektromagnetycznych • opisuje pole magnetyczne jako właściwość przestrzeni, w której działają siły magnetyczne 1 2 • wyjaśnia zjawisko interferencji fal • wyjaśnia, że zjawisko dyfrakcji i interferencji dotyczy zarówno fal dźwiękowych, jak i elektromagnetycznych • wyjaśnia zjawisko rezonansu mechanicznego 3 • określa zwrot linii pola magnetycznego • opisuje ustawienie igiełki magnetycznej w polu magnetycznym • opisuje pole elektryczne jako właściwość przestrzeni, w której działają siły elektryczne • wyjaśnia, że częstotliwość fali wysyłanej przez ciało zależy od jego temperatury • wyjaśnia, które ciała bardziej się nagrzewają - jasne czy ciemne • wyjaśnia zjawisko efektu cieplarnianego • wyjaśnia zjawisko dyfrakcji fali • porównuje sposoby rozchodzenia się fal mechanicznych i elektromagnetycznych, podając cechy wspólne i różnice • wyjaśnia rolę rezonansu w konstrukcji i działaniu instrumentów muzycznych • podaje przykłady rezonansu fal elektromagnetycznych 4 WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE Z FIZYKI W KL. II dla uczniów z orzeczeniem o upośledzeniu w stopniu lekkim Elektrostatyka Ocena dopuszczająca uczeń: -umie naelektryzować ciało przez potarcie i dotyk, -wie, że są dwa rodzaje ładunku elektrycznego, oznaczone ,,+” i ,,-”, -wie, że ładunki jednoimienne odpychają się, a różno imienne przyciągają, -wie, że można ciało naelektryzować na odległość, -wie, że wokół ładunku istnieje pole elektryczne. Ocena dostateczna uczeń: -umie wyjaśnić różnicę miedzy ciałem obojętnym, a naelektryzowanym, -umie rozładować ciało naelektryzowane przez uziemienie, -zna podstawowe elementy budowy atomu: protony, neutrony i elektrony, -wie, że ładunki protonu i elektronu są równe co do wartości, ale mają przeciwne znaki, -zna symbol i jednostkę ładunku elektrycznego, -umie narysować siły wzajemnego oddziaływania między takimi samymi ładunkami, -umie naelektryzować ciało przez wpływ nietrwale, -zna zasadę zachowania ładunku elektrycznego, Ocena dobra uczeń: -umie wyjaśnić mechanizm rozładowania przez uziemienie ciała naelektryzowanego ujemnie, -wie co to są przewodniki elektryczne i izolatory, odróżnia je, -wie, jak zależy siła elektrostatyczna w zależności od wartości ładunków i odległości między nimi, -umie zaprezentować doświadczenie obrazujące oddziaływanie ciał naelektryzowanych, -potrafi wykazać, że w polu elektrostatycznym na ładunek w nim umieszczony działa siła, Ocena bardzo dobra uczeń: -zna pożyteczne i szkodliwe skutki elektryzowania ciał, ich wykorzystanie i ochronę przed nimi, -umie narysować siły elektrostatyczne miedzy ładunkami różnoimiennymi i jednoimiennymi o różnych wartościach, -umie narysować linie pola między ładunkiem jednoimiennym i różnoimiennym oraz przedstawić pole jednorodne, -umie zastosować zasadę zachowania ładunku w zadaniach, PRĄD ELEKTRYCZNY Ocena dopuszczająca uczeń: -umie podać przykłady źródeł prądu stałego, -zna podstawowe elementy obwodu elektrycznego, -wie, że wielkością charakteryzującą prąd elektryczny jest jego natężenie, -wie, że napięcie mierzymy woltomierzem, a natężenie amperomierzem, -wie, że istnieją przewodniki i izolatory oraz zna ich zastosowanie. Ocena dostateczna uczeń: -umie narysować symbol źródła prądu, -wie, że amperomierz włącza się do obwodu szeregowo, -zna treść I prawa Kirchhoffa, -zna symbol i wymiar natężenia prądu, -zna symbol i wymiar napięcia elektrycznego, -wie, że woltomierz włącza się do obwodu równolegle, -zna określenie oporu elektrycznego odbiornika, Ocena dobra uczeń: -wie, na czym polega zjawisko przepływu prądu elektrycznego, -umie zbudować prosty obwód elektryczny, umie zmierzyć natężenie i napięcie prądu w obwodzie, -zna definicję natężenia prądu i umie ją zapisywać wzorem I=Q/t, -zna wzór na obliczenie pracy W=UIt, -potrafi wyjaśnić pojęcie mocy prądu elektrycznego, -zna wzór na obliczenie mocy prądu P=UI i umie ją obliczyć, -umie obliczyć R i U ze wzoru R=U/I, Ocena bardzo dobra uczeń: -potrafi wyjaśnić, dlaczego po pewnym czasie źródła prądu przestają działać, -umie narysować schemat prostego obwodu z włączonymi odpowiednio miernikami, -potrafi zbudować obwód złożony z miernikami i odczytać ich wskazania, -umie obliczyć ze wzoru I=Q/t wartość I oraz Q, -rozwiązuje zadania zwykorzystaniem I prawa Kirchhoffa, -wie do czego służy licznik energii elektrycznej i bezpiecznik prądu, -zna zależności między napięciami i natężeniami przy połączeniach szeregowych i równoległych odbiorników. Magnetyzm Ocena dopuszczająca uczeń wie: -że wokół Ziemi i trwałego magnesu istnieje pole magnetyczne -jak oddziałują na siebie dwa bieguny magnesów sztabkowych -jakie są źródła pola magnetycznego -gdzie wykorzystuje się transformatory -że domowa instalacja elektryczna zasilana jest prądem przemiennym Ocena dostateczna uczeń wie: -że są substancje na które pole magnetyczne nie działa oraz substancje, które stają się trwałymi magnesami lub nietrwałymi, gdy umieści się je w polu magnetycznym -że bieguny magnetyczne występują parami -jakie ma zastosowanie elektromagnes -jak zbudowany jest transformator -jak wykorzystuje się transformator do zmiany napięcia -gdzie i jak wytwarza się oraz przesyła energię elektryczną Ocena dobra uczeń umie: -zademonstrować oddziaływanie biegunów magnetycznych -wykorzystać igłę magnetyczną do stwierdzenia istnienia pola magnetycznego -wykazać istnienie pola magnetycznego w pobliżu przewodnika z prądem -określić zwrot siły działającej na obwód elektryczny umieszczony w polu magnetycznym - wyjaśnić jaka jest zasada działania transformatora Ocena bardzo dobra uczeń umie: -wyjaśnić, dlaczego żelazo w polu magnetycznym zachowuje się jak magnes -przedstawić za pomocą linii pola magnetycznego: pole magnetyczne przewodnika prostoliniowego, kołowego i zwojnicy -zaprojektować i zbudować prosty elektromagnes RUCH DRGAJĄCY I FALOWY Ocena dopuszczająca uczeń: -podaje przykłady ciał drgających -wie co to są drgania gasnące, a co wymuszone -wie co to jest amplituda drgań -wie co to jest okres i częstotliwość drgań -wie co jest źródłem dźwięku -wie w jakich ośrodkach może rozchodzić się dźwięk -wie, że hałas jest szkodliwy dla zdrowia człowieka Ocena dostateczna uczeń: -wie na czym polega ruch drgający -podaje przykłady drgań gasnących i wymuszonych -wie jak powstaje i jakie są rodzaje fal -wie, że w danym ośrodku fala rozchodzi się ze stałą prędkością -wie jakie wielkości charakteryzują dźwięki -wie w jaki sposób należy ograniczać i zwalczać hałas Ocena dobra uczeń: -umie zademonstrować ruch drgający -umie zademonstrować powstawanie fali -wie na czym polegają zjawiska: odbicia, załamania, interferencji, ugięcia fali -umie zademonstrować rozchodzenie się fal dźwiękowych -potrafi objaśnić pojęcie długości fali i zna zależność długości fali od szybkości rozchodzenia się fali w danym ośrodku Ocena bardzo dobra uczeń: -umie wyznaczyć okres i częstotliwość drgań -potrafi zademonstrować zjawisko rezonansu akustycznego -potrafi rozwiązać typowe zadania z wykorzystaniem poznanych wzorów Wymagania na poszczególne stopnie z fizyki w klasie III Optyka Ocena dopuszczająca Uczeń: Wymienia źródła światła Wyjaśnia, co to jest promień światła Wymienia rodzaje wiązek światła Wyjaśnia, dlaczego widzimy Wskazuje ciała przezroczyste i nieprzezroczyste Wskazuje kąt padania i załamania światła Podaje przykłady załamania światła Wskazuje oś optyczną soczewki Rozróżnia po kształcie soczewkę skupiająca i rozpraszającą Wskazuje praktyczne zastosowania soczewek Rysuje symbol soczewki, os optyczną, zaznacza ogniska Wymienia cechy obrazu tworzonego przez soczewkę skupiającą Posługuje się pojęciami: kat padania i kąt odbicia światła Zaznacza kąt padania i odbicia światła Wymienia zastosowania zwierciadeł płaskich, wklęsłych i wypukłych Opisuje zwierciadło wklęsłe i wypukłe Ocena dostateczna Uczeń: Opisuje doświadczenie, w którym można otrzymać cień i półcień Wyjaśnia na czym polega zjawisko załamania światła Demonstruje zjawisko załamania światła Posługuje się pojęciami: ognisko i ogniskowa soczewki Oblicza zdolność skupiającą soczewki Tworzy za pomocą soczewki skupiającej obrazy przedmiotu dobierając doświadczalnie położenie soczewki i przedmiotu Nazywa cechy wytworzonego przez soczewkę obrazu Rysuje trzy promienie konstrukcyjne Wyjaśnia rolę źrenicy oka Bada doświadczalnie zjawisko odbicia światła Nazywa cechy obrazu powstałego w zwierciadle płaskim Posługuje się pojęciami ognisko i ogniskowa zwierciadła Przedstawia bieg promieni równoległych po odbiciu od powierzchni zwierciadeł kulistych Wymienia zjawiska obserwowane w przyrodzie powstałe w wyniku rozszczepienia światła Opisuje światło jako mieszaninę fal o różnych częstotliwościach Ocena dobra Uczeń: Rozwiązuje zadania z optyki wykorzystując własności trójkątów podobnych Opisuje bieg promieni świetlnych na granicy dwóch ośrodków przezroczystych Porównuje zdolności skupiające soczewek na podstawie znajomości ich ogniskowych Wyjaśnia zasadę działania lupy Rysuje konstrukcyjnie obraz tworzony przez lupę Wymienia cechy obrazu tworzonego przez soczewkę rozpraszającą Wyjaśnia pojęcia dalekowzroczność i krótkowzroczność Rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez zwierciadła wklęsłe Wymienia cechy obrazu wytworzonego przez zwierciadło wklęsłe Opisuje budowę lunety Opisuje zjawisko rozszczepienia światła za pomocą pryzmatu Ocena bardzo dobra Uczeń: Wyjaśnia powstawanie obszarów cienia i półcienia za pomocą prostoliniowego rozchodzenia się światła Wyjaśnia zasadę działania kamery obskura Rysuje bieg promieni na granicy ośrodków przezroczystych (trudniejsze przypadki) Rozróżnia rodzaje soczewek na podstawie ich zdolności skupiających Wyjaśnia pojęcia obraz rzeczywisty i pozorny Rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez soczewkę w sytuacjach nietypowych Opisuje rolę soczewek w korygowaniu wad wzroku Opisuje zjawisko rozproszenia światła Rysuje i opisuje obraz wytworzony przez zwierciadło wypukłe Opisuje powstawanie obrazu w mikroskopie i lunecie Wyjaśnia barwne widzenie przedmiotów Przed egzaminem Wymagania w zakresie tego działu obejmują wymagania edukacyjne w klasie pierwszej i drugiej z fizyki. Wymagania na poszczególne stopnie z fizyki w klasie III Optyka Ocena dopuszczająca Uczeń: Wymienia źródła światła Wyjaśnia, co to jest promień światła Wymienia rodzaje wiązek światła Wskazuje ciała przezroczyste i nieprzezroczyste Podaje przykłady załamania światła Wskazuje oś optyczną soczewki Rozróżnia po kształcie soczewkę skupiająca i rozpraszającą Wskazuje praktyczne zastosowania soczewek Wymienia cechy obrazu tworzonego przez soczewkę skupiającą Posługuje się pojęciami: kat padania i kąt odbicia światła Zaznacza kąt padania i odbicia światła Wymienia zastosowania zwierciadeł płaskich, wklęsłych i wypukłych Opisuje zwierciadło wklęsłe i wypukłe Ocena dostateczna Uczeń: Opisuje doświadczenie, w którym można otrzymać cień i półcień Wyjaśnia na czym polega zjawisko załamania światła Wskazuje kąt padania i załamania światła Posługuje się pojęciami: ognisko i ogniskowa soczewki Rysuje symbol soczewki, os optyczną, zaznacza ogniska Tworzy za pomocą soczewki skupiającej obrazy przedmiotu dobierając doświadczalnie położenie soczewki i przedmiotu Nazywa cechy wytworzonego przez soczewkę obrazu Rysuje trzy promienie konstrukcyjne Bada doświadczalnie zjawisko odbicia światła Zaznacza kąt padania i odbicia światła Nazywa cechy obrazu powstałego w zwierciadle płaskim Posługuje się pojęciami ognisko i ogniskowa zwierciadła Przedstawia bieg promieni równoległych po odbiciu od powierzchni zwierciadeł kulistych Wymienia zjawiska obserwowane w przyrodzie powstałe w wyniku rozszczepienia światła Opisuje światło jako mieszaninę fal o różnych częstotliwościach Ocena dobra Uczeń: Demonstruje zjawisko załamania światła Oblicza zdolność skupiającą soczewki Porównuje zdolności skupiające soczewek na podstawie znajomości ich ogniskowych Nazywa cechy obrazu powstałego w zwierciadle płaskim Wymienia cechy obrazu tworzonego przez soczewkę rozpraszającą Wyjaśnia rolę źrenicy oka Wyjaśnia pojęcia dalekowzroczność i krótkowzroczność Rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez zwierciadła wklęsłe Wymienia cechy obrazu wytworzonego przez zwierciadło wklęsłe Opisuje zjawisko rozszczepienia światła za pomocą pryzmatu Ocena bardzo dobra Uczeń: Wyjaśnia zasadę działania kamery obskura Rysuje bieg promieni na granicy ośrodków przezroczystych (trudniejsze przypadki) Rozróżnia rodzaje soczewek na podstawie ich zdolności skupiających Wyjaśnia pojęcia obraz rzeczywisty i pozorny Wyjaśnia zasadę działania lupy Rysuje konstrukcyjnie obraz tworzony przez lupę Opisuje budowę lunety Opisuje rolę soczewek w korygowaniu wad wzroku Opisuje zjawisko rozproszenia światła Wyjaśnia barwne widzenie przedmiotów Przed egzaminem Wymagania w zakresie tego działu obejmują wymagania edukacyjne w klasie pierwszej i drugiej z fizyki. Informatyka. Podstawowe tematy. Program nauczania G. Koba 5 SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE Z INFORMATYKI W KL. I – III Gimnazjum 1.1. Komputer i grafika komputerowa Posługiwanie się komputerem i jego oprogramowaniem 4 Uczeń: 3 Uczeń: 2 Uczeń: Uczeń: podaje kilka zastosowań komputera; wskazuje kilka przykładów zastosowania komputera, np. w szkole, zakładach pracy i życiu społecznym; wymienia części składowe zestawu komputerowego; definiuje komputer jako zestaw urządzeń elektronicznych i określa ich przeznaczenie; zna jednostki pojemności pamięci; wymienia i omawia różne typy komputerów oraz budowę i działanie wybranych urządzeń współpracujących z komputerem mieszczące się na płycie podaje przykłady kart głównej; rozszerzeń, które można zainstalować w komputerze; wymienia i omawia różne typy komputerów oraz budowę omawia różne typy komputerów i działanie wybranych urządzeń oraz budowę i działanie współpracujących z komputerem, wybranych urządzeń np. skanera, aparatu cyfrowego współpracujących z komputerem, np. kamery cyfrowej i internetowej omawia podstawowe układy omawia zastosowanie komputera omawia schemat działania w różnych dziedzinach życia, komputera, nauki i gospodarki; m.in. przekształcanie informacji w dane, przetwarzanie danych zna pojęcia: program oraz wyjaśnia funkcje procesora komputerowy, pamięć, system odpowiedzialnego za te dwójkowy, bit, bajt, RAM; procesy; wyjaśnia, czym jest BIOS; posługuje się komputerem i urządzeniami TI w podstawowym zakresie; podaje kilka przykładów urządzeń współpracujących z komputerem; wie, że nadmierna ilość czasu spędzonego przy komputerze zagraża zdrowiu psychicznemu i fizycznemu; zdaje sobie sprawę, że można uzależnić się od komputera; zna i stosuje sposoby zapobiegania uzależnianiu się od komputera mgr Barbara Niecko Uczeń: 6 potrafi określić podstawowe parametry części składowych komputera i urządzeń współpracujących z komputerem; opisuje wybrane zastosowania informatyki, z uwzględnieniem swoich zainteresowań, oraz ich wpływ na osobisty rozwój, rynek pracy i rozwój ekonomiczny; samodzielnie wyszukuje w Internecie informacje o nowych urządzeniach współpracujących z komputerem; korzysta z dokumentacji urządzeń komputerowych 1 określa pojemność pamięci, ilość wolnego i zajętego miejsca na dysku; porównuje wybrane systemy operacyjne, podając różnice wyszukuje w Internecie lub innych źródłach informacje na temat nowych programów użytkowych i nośników pamięci omawia cechy wybranych systemów operacyjnych, m.in.: Windows, Linux, Mac OS potrafi zainstalować i odinstalować prosty program, np. edukacyjny, grę wyjaśnia różnicę między różnymi rodzajami licencji; potrafi ze zrozumieniem przeczytać treść licencji na używany program 2 korzystając z Internetu lub innych źródeł, odszukuje więcej informacji na temat darmowych licencji umieszcza skrót programu na potrafi skorzystać w razie pulpicie, potrzeby z pomocy do programu; wybiórczo korzysta z pomocy do programów; wyjaśnia procesy zachodzące w czasie uruchamiania wyjaśnia rolę pamięci operacyjnej i instalowania programu; w czasie uruchamiania programu; wie, jak odinstalować program komputerowy omawia przykładowe rodzaje darmowych licencji zna pojęcie: prawo autorskie, zna podstawowe funkcje systemu podaje przykłady systemów operacyjnego operacyjnych podaje przykłady nośników pamięci wie, na czym polega uruchamianie i instalowanie programów; omawia przeznaczenie poszczególnych rodzajów programów użytkowych, podając przykłady konkretnych programów; Informatyka. Podstawowe tematy. Program nauczania G. Koba zna podstawowe zasady pracy z programem komputerowym (uruchamianie, wybór opcji z menu, kończenie pracy z programem) wie, jaka jest rola systemu operacyjnego wie, że należy posiadać licencję wie, co to jest licencja na na używany program program i wymienia jej rodzaje; komputerowy; wymienia przykłady wie, na czym polega piractwo przestępczości komputerowej komputerowe i jakie grożą sankcje za nielegalne uzyskanie programu komputerowego w celu osiągnięcia korzyści majątkowych mgr Barbara Niecko Informatyka. Podstawowe tematy. Program nauczania G. Koba 3 Opracowywanie za pomocą komputera rysunków 2 4 Uczeń: Uczeń: Uczeń: zna zasady tworzenia dokumentu zna podstawowe formaty plików komputerowego na przykładzie graficznych; tworzenia rysunku w programie graficznym; posługuje się narzędziami malarskimi trzech wybranych programów graficznych do tworzenia kompozycji z figur; przy użyciu wybranego edytora grafiki tworzy prosty rysunek, używając podstawowych narzędzi graficznych; rozumie, dlaczego należy zapisać dokument na nośniku pamięci masowej; drukuje rysunek potrafi zapisać dokument komputerowy w pliku w określonym miejscu (dysku, folderze); odczytuje rysunek zapisany w pliku, wprowadza zmiany i zapisuje ponownie wykonuje operacje na obrazie i jego fragmentach, m.in.: zaznacza, kopiuje i wkleja fragmenty rysunku i zdjęcia, stosując wybrane programy graficzne; tworzy proste animacje komputerowe pakuje i rozpakowuje pliki lub foldery; tworzy animacje komputerowe; rozumie, dlaczego należy wykonywać kopie dokumentów; przy użyciu wybranego edytora grafiki tworzy rysunki, stosując operacje na obrazie i jego fragmentach, przekształca obrazy; umieszcza napisy na obrazie; kopiuje, przenosi i kasuje pliki wybraną przez siebie metodą; posługuje się programem antywirusowym w celu wykrycia wirusów zna zasady ochrony przed złośliwymi programami; omawia ogólne zasady działania wirusów komputerowych; rozumie, jakie szkody może wyrządzić wirus komputerowy stosuje podstawowe zasady ochrony przed wirusami komputerowymi potrafi kopiować, przenosić i usuwać pliki i foldery metodą przez Schowek oraz metodą przeciągnij i upuść; mgr Barbara Niecko Uczeń: 6 Uczeń: 5 przekształca formaty plików graficznych; utrzymuje na bieżąco porządek w zasobach komputerowych; pamięta o tworzeniu kopii ważniejszych plików na innym nośniku; przygotowuje animacje według własnego pomysłu, korzystając z różnych możliwości wybranego programu do tworzenia animacji samodzielnie wyszukuje możliwości trzech wybranych programów graficznych, porównując je; umieszcza napisy na obrazie, porównując możliwości trzech wybranych programów graficznych; tworzy rozbudowane animacje komputerowe; zmienia kolory i inne efekty na zdjęciu, stosując wybrane programy graficzne; drukuje obraz, ustalając samodzielnie wybrane parametry wydruku omawia inne rodzaje zagrożeń (konie trojańskie, programy szpiegujące); wie, jak ochronić się przed włamaniem się do komputera; wyjaśnia czym jest firewall korzystając z dodatkowych źródeł, wyszukuje informacje na temat programów szpiegujących określanych jako adware i spyware 3 Informatyka. Podstawowe tematy. Program nauczania G. Koba 1.2. Praca z dokumentem tekstowym 3 Opracowywanie tekstu przy użyciu edytora tekstu 2 4 5 6 Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: 4 rozumie działanie mechanizmu „łącz z plikiem" i omawia różnicę między obiektem osadzonym a połączonym samodzielnie wyszukuje opcje menu potrzebne do rozwiązania dowolnego problemu; przygotowuje profesjonalny tekst – pismo, sprawozdanie, z zachowaniem poznanych zasad redagowania i formatowania tekstów; drukuje dokumenty tekstowe, dobierając odpowiednie parametry drukowania stosuje odpowiednio spacje nierozdzielającą; zna rodzaje tabulatorów i potrafi je właściwie zastosować; stosuje przypisy; osadza obraz w dokumencie tekstowym, wstawia obraz do dokumentu tekstowego z zachowaniem połączenia oraz omawia różnice między tymi dwoma metodami; wstawia dowolne wzory, wykorzystując edytor równań; zna ogólne możliwości edytorów zna i stosuje sposoby tekstu i zasady pracy usprawniające pracę nad tekstem z dokumentem tekstowym; (m.in. stosowanie gotowych szablonów, wbudowanych zna i stosuje podstawowe zasady słowników); redagowania tekstu; dostosowuje formatowanie tekstu do jego stosuje różne typy tabulatorów, przeznaczenia; potrafi zmienić ich ustawienia w całym tekście; potrafi podzielić tekst na kolumny zna podstawowe zasady pracy z długim tekstem (redaguje nagłówek, stopkę wstawia numery stron); wykorzystuje edytor równań do pisania prostych wzorów; stosuje automatyczną numerację i wypunktowanie; wykorzystuje możliwości automatycznego wyszukiwania i zamiany znaków; stosuje tabulacje, wcięcia, interlinie; wstawia tabelę i wykonuje podstawowe operacje na jej komórkach tworzy prosty dokument zna i stosuje podstawowe zasady tekstowy; formatowania i redagowania tekstu; stosuje wyróżnienia w tekście, korzystając ze zmian parametrów formatuje tekst: wybiera atrybuty czcionki; tekstu, sposób wyrównywania tekstu między marginesami, wykonuje podstawowe operacje parametry czcionek; na fragmentach tekstu – kopiowanie, wycinanie, wklejanie; formatuje rysunek (obiekt) wstawiony do tekstu; zmienia ozdabia tekst gotowymi jego rozmiary, oblewa tekstem rysunkami, obiektami z galerii lub stosuje inny układ rysunku obrazów, stosując wybraną przez względem tekstu; siebie metodę; zapisuje dokument w pliku mgr Barbara Niecko Informatyka. Podstawowe tematy. Program nauczania G. Koba 1.3. Internet i multimedia 2 Uczeń: 3 Uczeń: 4 Uczeń: 5 Uczeń: 6 Komputer jako źródło informacji Uczeń: wymienia zalety łączenia komputerów w sieć; wie, jak uzyskać dostęp do Internetu; opisuje sieci lokalne i globalne oraz podstawowe klasy sieci; potrafi udostępniać zasoby, np. foldery; zna pojęcia: witryna, strona główna, serwer internetowy, hiperłącze, hipertekst; potrafi wyszukiwać informacje w Internecie: korzysta z katalogów stron WWW; potrafi zastosować różne narzędzia do wyszukiwania informacji; stosuje złożony sposób wyszukiwania; porządkuje najczęściej odwiedzane strony omawia wybrane usługi potrafi znaleźć interesującą internetowe (m.in.: nauka i praca grupę dyskusyjną i przejrzeć w Internecie, książki czasopisma, dyskusję na dany temat; muzea, banki, zakupy i aukcje, podróże, rozrywka); wyszukuje informacje w internetowych zasobach danych dba o formę listu i jego pojemność; ozdabia listy, załączając rysunek, dodaje tło; stosuje podpis automatyczny; zakłada książkę adresową; uczestniczy w dyskusji na forum dyskusyjnym, stosując zasady netykiety zapisuje się do grupy i uczestniczy w dyskusji, stosując zasady netykiety potrafi założyć konto pocztowe, korzystając z programu do obsługi poczty i przez stronę WWW; podaje i omawia przykłady usług internetowych oraz różnych form komunikacji 5 potrafi właściwie zawęzić obszar poszukiwań, aby szybko odszukać informacje potrafi formułować własne wnioski i spostrzeżenia dotyczące rozwoju Internetu, jego znaczenia dla różnych dziedzin gospodarki i dla własnego rozwoju; wymienia kilka zastosowań Internetu; omawia wybrane usługi internetowe; zna pojęcia: Internet, strona internetowa, WWW; zna podstawowe zasady pracy w szkolnej (lokalnej) sieci komputerowej; otwiera stronę o podanym adresie; wyszukuje informacje w Internecie według prostego hasła; porusza się po stronie WWW potrafi wyszukiwać informacje w Internecie: korzysta z wyszukiwarek zna i stosuje zasady netykiety pocztowej; omawia inne sposoby komunikowania się przez Sieć redaguje i wysyła prosty list dołącza załączniki do listu; elektroniczny, korzystając korzysta z książki adresowej; z podstawowych zasad netykiety; potrafi skorzystać z wybranych form komunikacji, np. z komunikatora, stosując zasady netykiety mgr Barbara Niecko stosuje przepisy prawa związane z pobieraniem materiałów z Internetu; zdaje sobie sprawę z konieczności racjonalnego gospodarowania czasem spędzonym w Sieci Informatyka. Podstawowe tematy. Program nauczania G. Koba zna zagrożenia i ostrzeżenia dotyczące korzystania z komunikacji za pomocą Internetu; zdaje sobie sprawę z anonimowości kontaktów w Sieci zna podstawowe przepisy dotyczące korzystania z e-usług zna ogólne zasady projektowania potrafi, korzystając zna funkcje i zastosowanie stron WWW i wie, jakie narzędzia z podstawowych znaczników najważniejszych znaczników umożliwiają ich tworzenie; HTML, tworzyć prostą strukturę HTML; strony; wie, w jaki sposób zbudowane są potrafi wstawiać obrazy do strony WWW umie tworzyć akapity i wymuszać utworzonych stron; podział wiersza, dodawać nagłówki do tekstu, zmieniać krój umie tworzyć listy wypunktowane i numerowane i wstawiać i wielkość czcionki hiperłącza mgr Barbara Niecko formatuje tekst na stronie, wstawia tabele, na przykładach uzasadnia zalety i zagrożenia wynikające z pojawienia się Internetu posługuje się wybranym programem przeznaczonym do tworzenia stron WWW; zna większość znaczników HTML; potrafi przedstawić własne wnioski z analizy zalet i wad uzależniania różnych dziedzin życia od Internetu publikuje stronę WWW w Internecie dba o poprawność merytoryczną i redakcyjną tekstów; potrafi tworzyć proste witryny składające się z kilku połączonych ze sobą stron; publikuje utworzone strony w Internecie; wie, jak założyć internetowy dziennik – blog; umieszcza informacje w odpowiednich serwisach internetowych; współpracuje w grupie przy tworzeniu projektu, wykonując samodzielnie zadania szczegółowe 6 Informatyka. Podstawowe tematy. Program nauczania G. Koba Opracowywanie za pomocą komputera prezentacji multimedialnych 4 5 6 Uczeń: 3 Uczeń: 2 Uczeń: umieszcza w prezentacji efekty dźwiękowe; Uczeń: Uczeń: przygotowuje plan prezentacji; planuje wygląd slajdów; Uczeń: zna działanie i zastosowanie wielu funkcji dostępnych w arkuszu kalkulacyjnym; Uczeń: wykonuje w arkuszu proste obliczenia z dziedziny fizyki, samodzielnie wyszukuje opcje menu potrzebne do rozwiązania określonego problemu; potrafi samodzielnie zastosować wyjaśnia różnicę między tabelą adres bezwzględny lub osadzoną a połączoną; mieszany, aby ułatwić obliczenia; potrafi układać rozbudowane formuły z zastosowaniem funkcji JEŻELI; 5 współpracuje w grupie przy tworzeniu projektu, wykonując samodzielnie zadania szczegółowe przygotowuje prezentację w postaci albumu fotograficznego; potrafi samodzielnie zaprojektować i przygotować multimedialną prezentację na wybrany temat, cechującą się ciekawym ujęciem zagadnienia, interesującym układem slajdów dba o poprawność redakcyjną tekstów korzysta z szablonów; dobiera odpowiedni szablon do danej prezentacji; potrafi ustawić tło jednakowe dla wszystkich slajdów; wstawia na slajd hiperłącza, umieszcza przyciski akcji; zmienia kolejność slajdów; usuwa niepotrzebne slajdy Uczeń: 4 Uczeń: 3 zna i stosuje zasadę adresowania względnego; potrafi tworzyć formuły wykonujące bardziej zaawansowane obliczenia; rozróżnia zasady adresowania potrafi prawidłowo zaprojektować tabelę arkusza kalkulacyjnego (m.in.: wprowadza opisy do tabeli, formatuje komórki arkusza; ustala format danych, dostosowując go do wprowadzanych informacji); stosuje funkcje arkusza kalkulacyjnego, tj.: SUMA, ŚREDNIA; 6 wie, co to jest prezentacja zna cechy dobrej prezentacji; multimedialna i posługuje się podaje przykładowe programy do programem do jej tworzenia; tworzenia prezentacji; zna podstawowe zasady wykonuje przejścia między tworzenia prezentacji; slajdami; tworzy prezentację składającą się z kilku slajdów z zastosowaniem stosuje tło we wszystkich slajdach; potrafi ustawić tło inne animacji niestandardowych; dla każdego slajdu; wstawia do slajdu tekst i grafikę; zapisuje prezentację, potrafi uruchomić pokaz slajdów 1.4. Obliczenia w arkuszu kalkulacyjnym 2 Opracowywanie za pomocą komputera danych liczbowych Uczeń: zna zastosowania arkusza kalkulacyjnego i omawia budowę dokumentu arkusza; pisze formułę wykonującą jedno z czterech podstawowych działań arytmetycznych (dodawanie, odejmowanie, mnożenie, dzielenie); mgr Barbara Niecko 7 dzielenie); ŚREDNIA; Informatyka. Podstawowe tematy. Program nauczania G. Koba potrafi zastosować kopiowanie i wklejanie formuł; tworzy wykres składający się z dwóch serii danych, potrafi dodać do niego odpowiednie opisy modyfikuje tabele w celu usprawnienia obliczeń, m.in.: wstawia i usuwa wiersze (kolumny); zmienia szerokość kolumn i wysokość wierszy tabeli; wie, jak wprowadzić do komórek długie teksty i duże liczby; zna ogólne zasady przygotowania wykresu w arkuszu kalkulacyjnym; korzysta z kreatora wykresów do utworzenia prostego wykresu; zapisuje utworzony arkusz we wskazanym folderze docelowym 1.5. Bazy danych 2 wstawia tabelę arkusza do dokumentu tekstowego jako obiekt osadzony i jako obiekt połączony; względnego, bezwzględnego obliczenia z dziedziny fizyki, i mieszanego; matematyki, geografii, np. tworzy tabelę do obliczania wartości stosuje arkusz do kalkulacji funkcji liniowej i tworzy wydatków i do obliczania ceny odpowiedni wykres; z podatkiem VAT; dostosowuje odpowiednio rodzaj adresowania; tworzy, zależnie od danych, różne typy wykresów: XY (punktowy), liniowy, kołowy; zna zasady doboru typu wykresu do danych i wyników; drukuje tabelę arkusza, dobierając odpowiednie parametry drukowania; rozróżnia linie siatki i obramowania wstawia tabelę arkusza kalkulacyjnego do dokumentu tekstowego z pliku Uczeń: 5 Uczeń: 4 Uczeń: wyjaśnia, na czym polega przetwarzanie danych w bazach danych; tworzy kwerendy w widoku projektu; w zapytaniach stosuje proste kryterium wyboru (dotyczące jednego lub dwóch pól); tworzy prosty formularz za pomocą kreatora zadań; projektuje tabelę, stosując podstawowe zasady tworzenia tabel; podaje przykłady zbiorów informacji, które mogą być gromadzone w bazach danych; podaje przykłady oprogramowania do tworzenia baz danych; wymienia obiekty, jakie może zawierać plik bazy danych; wyjaśnia pojęcie klucza; potrafi ustalić porządek malejący lub rosnący w bazie według podanych przez nauczyciela kluczy; wyjaśnia funkcję formularzy i raportów; wymienia i omawia etapy projektowania systemów informatycznych; umieszcza w raporcie podsumowania, określające dane statystyczne (minimum, maksimum), porządkuje dane w raporcie według zadanych kryteriów; tworzy formularze, dostosowując formularz do wprowadzanych danych; potrafi skorzystać z kreatora zadań i modyfikować formularz w widoku projektu; 3 Opracowywanie za pomocą komputera bazy danych Uczeń: podaje przykłady baz danych ze swojego otoczenia, np. w szkolnym sekretariacie, bibliotece; na przykładzie gotowego pliku bazy danych potrafi omówić jej strukturę – określić, jakie informacje są w niej pamiętane i wyjaśnić pojęcia: tabela, rekord, pole; korzystając z gotowego formularza, potrafi zaktualizować dane w rekordzie i dopisać nowy rekord; mgr Barbara Niecko określonego problemu; projektuje samodzielnie tabelę arkusza z zachowaniem poznanych zasad wykonywania obliczeń w arkuszu kalkulacyjnym Uczeń: 6 potrafi samodzielnie zaprojektować poprawną strukturę bazy danych na wybrany przez siebie temat, w tym ustalić pola, zaprojektować formularz, zaplanować odpowiednie zapytania i raporty oraz je utworzyć; podaje przykłady systemów informatycznych z otoczenia i wyjaśnia ich zastosowanie; rozumie różnicę między wynikiem wyszukiwania dowolnego ciągu znaków 8 Informatyka. Podstawowe tematy. Program nauczania G. Koba tworzy proste zapytanie na podstawie gotowej tabeli, korzystając z kreatora zadań potrafi wyświetlić wynik gotowego i raportów; zapytania i omówić czego zapytanie dotyczyło; prezentuje informacje, korzystając z przygotowanych raportów 1.6. Algorytmika 2 przygotowuje raporty na podstawie tabeli lub kwerendy; drukuje raporty współpracuje w grupie, wykonując samodzielnie zadania szczegółowe z wykorzystaniem opcji Znajdź i z użyciem zapytania; Uczeń: 9 potrafi skorzystać z tego samego raportu do wydrukowania danych na podstawie różnych zapytań Uczeń: potrafi samodzielnie napisać specyfikację określonego zadania; 6 Uczeń: wyjaśnia pojęcie specyfikacja problemu; 5 Uczeń: omawia etapy rozwiązywania problemu (zadania); 4 wyjaśnia pojęcie algorytmu; wie, na czym polega iteracja; potrafi samodzielnie zapoznać się z programem edukacyjnym przeznaczonym do konstrukcji schematów blokowych; określa dane do zadania oraz wyniki i zapisuje prosty algorytm liniowy w postaci listy kroków; prezentuje algorytmy iteracyjne za pomocą listy kroków i schematu blokowego, korzystając z programu edukacyjnego; realizuje algorytm liniowy i z warunkami w arkuszu kalkulacyjnym buduje schemat blokowy algorytmu z warunkiem prostym, korzystając z programu edukacyjnego; analizuje algorytmy, w których występują powtórzenia i określa, od czego zależy liczba powtórzeń; buduje schemat blokowy algorytmu, w których wystąpią złożone sytuacje warunkowe; określa sytuacje warunkowe, tj. takie, które wyprowadzają różne wyniki – zależnie od spełnienia narzuconych warunków; buduje schemat blokowy prostego algorytmu liniowego, korzystając z programu edukacyjnego; analizuje schemat blokowy algorytmu z rozgałęzieniami buduje schemat blokowy określonego algorytmu iteracyjnego, np. algorytmu określa, kiedy może nastąpić zapętlenie w algorytmie iteracyjnym i potrafi rozwiązać ten problem; realizuje algorytm z warunkami w arkuszu kalkulacyjnym 3 Rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji z wykorzystaniem komputera, stosowanie podejścia algorytmicznego Uczeń: zapisuje prosty algorytm liniowy w postaci listy kroków; zna podstawowe zasady prezentacji algorytmów w postaci schematów blokowych (zna podstawowe bloki potrzebne do budowania schematu blokowego); analizuje gotowy schemat blokowy prostego algorytmu mgr Barbara Niecko Informatyka. Podstawowe tematy. Program nauczania G. Koba analizuje i omawia gotowe modele różnych zjawisk, np. przyrodniczych stosuje algorytm poszukiwania przez połowienie w zabawie w zgadywanie liczby opisuje algorytm, znajdowania wybranego elementu w zbiorze nieuporządkowanym, na przykładzie wyboru największej liczby spośród n liczb – stosuje przeszukiwanie liniowe; realizuje proste algorytmy w programie Baltie pisze proste programy w Logo, pisze proste programy w Logo, używając podstawowych poleceń używając podstawowych poleceń, opisuje algorytm, znajdowania wybranego elementu w zbiorze nieuporządkowanym, na przykładzie wyboru najwyższego ucznia spośród pięciu ogląda, korzystając z gotowych plików, modele zjawisk mgr Barbara Niecko definiuje procedury w Logo z parametrami i bez parametrów oraz wywołuje je; realizuje prostą sytuację warunkową w Logo; realizuje algorytmy iteracyjne w programie Baltie omawia algorytm sortowania przez wybór na konkretnym przykładzie; analizuje gotową listę kroków tego algorytmu; omawia algorytm sortowania bąbelkowego na konkretnym przykładzie wyjaśnia, na czym polega modelowanie rzeczywistości; omawia, korzystając z gotowego przykładu, np. modelu rzutu kostką sześcienną do gry, na czym polega modelowanie zna pojęcia: translacja, kompilacja, interpretacja; Euklidesa, korzystając z programu edukacyjnego wyjaśnia zasady programowania i kompilowania oraz wie, jak są pamiętane wartości zmiennych; rozróżnia kompilację od interpretacji; pisze programy w języku Logo, stosując procedury wyjaśnia, na czym polega prezentacja algorytmu w postaci programu; wyjaśnia pojęcia: parametr formalny i aktualny; zapisuje algorytmy iteracyjne w Logo tworzy schematy blokowe wybranych algorytmów, korzystając z programu edukacyjnego korzystając z dodatkowych źródeł, np. Internetu, wyszukuje informacje na temat modelowania opisuje algorytm znajdowania wybranego elementu w zbiorze uporządkowanym – stosuje algorytm poszukiwania przez połowienie; analizuje gotowy schemat blokowy algorytmu sortowania bąbelkowego, korzystając z programu ELI wykonuje prosty model, np. rzutu monetą, korzystając z arkusza kalkulacyjnego 10 1 Kryteria oceniania – wymagania na poszczególne oceny. Klasa II – III gimnazjum I ROLA I NARZĘDZIA INFORMATYKI Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń który: - świadomie stosuje się do zasad regulaminu pracowni komputerowej, - potrafi wskazać przykłady zastosowania komputera w szkole, zakładach pracy i życiu społecznym, - uruchomi prosty program np. z ikony i właściwie zakończyć jego działanie, - dokona zmian: rozmiaru i położenia okien metodą „ciągnij i upuść” oraz zwinąć i rozwinąć okno, - prawidłowo wyłączyć komputer i uporządkować stanowisko, Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń który: - wskaże przykłady zastosowania techniki informacyjnej w szkole, przemyśle i życiu społecznym, - rozróżni podstawowe elementy składowe komputera: jednostkę centralną, monitor, klawiaturę; określić ich przeznaczenie oraz posługiwać się nimi w stopniu elementarnym, - wskaże przykłady zastosowania podstawowych programów, np. programu do pisania tekstu, programu do tworzenia grafiki komputerowej, programów gier komputerowych itp. - wyjaśni, na czym polega i w jakim celu łączy się komputery w sieć. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń który: - potrafi dostrzec i uzasadnić korzyści płynące z zastosowania technik informatycznych w tych dziedzinach, - rozróżni niektóre dodatkowe urządzenia zewnętrzne komputera: drukarkę, skaner; wskazać ich przeznaczenie i przykłady zastosowania – w szkole i poza nią, - odszukać program we wskazanym katalogu, uruchomić i prawidłowo go opuścić, - odpowiednio rozmieścić okna na ekranie, Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń który: - potrafi samodzielnie odszukać program we wskazanym katalogu, uruchomić i prawidłowo go opuścić, - poda przykłady zastosowania „profesjonalnego” innych programów komputerowych, np.: programów do obliczeń i do sporządzania wykresów, do zarządzania zasobami informacji, do komunikacji pomiędzy komputerami itp. - samodzielnie potrafi rozróżnić pracę na komputerze autonomicznym od pracy w sieci komputerów, - wymieni i dokładnie omówi obszary zastosowania informatyki jako dziedziny wiedzy, - odpowiednio rozłoży okna kilku uruchomionych programów, - prawidłowo wyłączy komputer wykorzystując skróty klawiszowe, - omówi różne sposoby połączenia komputerów sieć. Ocenę celującą otrzymuje uczeń który: - wymieni przykłady programów użytkowych i ich zastosowanie oraz zdefiniuje pojęcie „wersja programu”, - potrafi wykorzystać skróty klawiszowe programów, - wymieni inne urządzenia peryferyjne oraz potrafi wskazać ich zastosowanie w szkole i poza nią; rozróżni sieci lokalne i rozległe, - wymieni przykłady programów użytkowych i ich zastosowanie oraz zdefiniuje pojęcie „wersja programu”, II METODY TWORZENIA DOKUMENTU KOMPUTEROWEGO Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń który: - potrafi nazwać dokument – rysunek (z pomocą nauczyciela) i zapisać z katalogu domyślnym, - wykorzysta niektóre narzędzia: do kreślenia prostokątów, elips, linii, wielokątów oraz gumki w prostych rysunkach, - potrafi wyciąć i przemieścić blok, - potrafi odczytać rysunek z katalogu domyślnego, z pomocą nauczyciela, - prawidłowo zamknie okno programu (opuścić program). 2 - potrafi tworzyć własne katalogi, określi rodzaje pamięci komputera i potrafi wskazywać, gdzie znajduje się aktualnie pamiętany (tworzony) dokument, potrafi wydrukować dokument zapisany w pliku – wg wskazówek i za pomocą nauczyciela, Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń który: - z pomocą nauczyciela uruchomi edytor grafiki i korzystając z przygotowanych materiałów i wskazówek, potrafi wybrać potrzebne opcje z menu edytora, - rozróżni paski narządzi i objaśni ich możliwości, - użyje jednego z przekształceń („efektów”), - zdefiniuje elementarne pojęcia: „pamięć”, „plik”, „dokument komputerowy”, - potrafi przygotować projekt prostego rysunku z wykorzystaniem kilku poznanych elementów, np. wizytówkę, - porusza się po strukturze katalogów korzystając z wybranego programu, - przegląda zawartość dysku twardego i dyskietek oraz odszukiwać zapisane wcześniej pliki, - potrafi kopiować, przenosić pliki z dysku twardego na dyskietkę (i odwrotnie) stosując wybraną przez siebie metodę oraz kasuje niepotrzebne pliki, Ocenę dobrą otrzymuje uczeń który: - samodzielnie uruchomi edytor grafiki i wybierze poznane opcje menu edytora, - potrafi nazwać dokument – rysunek i zapisać go w miejscu (katalogu, dysku) wskazanym przez nauczyciela, - potrafi skopiować i wkleić blok w obrębie tego samego rysunku, - potrafi przygotować projekt rysunku z wykorzystaniem poznanych mechanizmów, np. kopiowania, - odczyta rysunek z katalogu domyślnego przy niewielkiej pomocy nauczyciela, - potrafi wykonać kopiowanie plików przynajmniej na dwa sposoby (przez Schowek i metodą chwyć i upuść), - omówi własności pamięci operacyjnej oraz uzasadni – dlaczego należy zapisywać dokument, w trakcie pracy nad nim, na dysku twardym, - porusza się po strukturze katalogów korzystając z różnych programów, - poprawnie dobierze nazwy plików i katalogów, Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń który: - wykorzysta wszystkie narządza edytora w projektach prostych rysunków, - użyje przekształceń („efektów”), jakimi dysponuje edytor, - potrafi zdefiniować pojęcia: „pamięć operacyjna”, „pamięć zewnętrzna” , - potrafi odczytać ustawienia strony i wyjść z programu, - nazwie dokument i samodzielnie wybierze miejsce zapisu, - odszuka i odczyta rysunek zapisany w dowolnym miejscu (katalogu, dysku), - przekształci wybrany element rysunku na różne sposoby, w tym potrafi pochylić i zmniejszyć, - potrafi skopiować i wkleić blok z innego rysunku, - potrafi wydrukować samodzielnie dokument zapisany w pliku. - wyjaśni szczegółowo własności i przeznaczenie poszczególnych rodzajów pamięci - odszuka plik nie znając miejsca jego zapisu (katalogu), - potrafi zauważyć podobieństwa i różnice w programach do obsługi katalogów i plików, - określi rodzaje wirusów i uzasadni ich szkodliwość, Ocenę celującą otrzymuje uczeń który: - poda orientacyjne wielkości: „pamięci operacyjnej”, „pamięci zewnętrznej” i „plików graficznych” oraz rozróżni pliki ze względu na ich rozszerzenia, - potrafi przygotować złożony projekt rysunku z wykorzystaniem elementów skopiowanych z innych plików, - potrafi stosować opcje ustawienia strony i samodzielnie zmienić jej ustawienia; zastosuje różne sposoby zakończenia pracy programu. - utworzy rysunki złożone, wg własnych pomysłów, wykorzystując różne „efekty”, - tworzy skomplikowane rysunki z wykorzystaniem wszystkich narzędzi edytora, - uruchomi edytor grafiki na różne sposoby; samodzielnie odszuka w menu inne, niż omawiane, możliwości edytora, - potrafi określać pojemności pamięci, ilość wolnego i zajętego miejsca oraz wielkość plików, - rozróżni typy plików po ich rozszerzeniach, - wykona operacje na plikach stosując skróty klawiszowe, tzw. gorące klawisze); potrafi pakować (kompresować) pliki, 3 III REDAGOWANIE TEKSTU ZA POMOCĄ EDYTORA TEKSTU Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń który: - podaje różnice miedzy edytorem tekstu a edytorem grafiki, - wprowadzi i potrafi kasować (usuwać) znaki dostępne bezpośrednio z klawiatury, w tym polskie znaki diakrytyczne, - uzupełni dane we wskazanej tabeli (z wykorzystaniem tabulatorów), - potrafi przenieść poznane zasady zapisu i odczytu plików na pliki tekstowe, - potrafi poprawić błędy lub uzupełnić tekst w istniejącym pliku – wg poleceń nauczyciela, - kopiować, wycinać lub przenosić wskazane fragmenty tekstu – w obrębie tego samego pliku, korzystając z mechanizmów schowka, Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń który: - potrafi napisać krótki tekst na zadany temat, - zaznaczy dowolny fragment tekstu jednym ze sposobów, - sformatuje akapit wg zaleceń nauczyciela, - wykorzysta tabulatory domyślne w zadaniu zaleconym przez nauczyciela, - zdefiniuje i poda proste przykłady wyliczania i numerowania. - zmodyfikuje dowolny plik tekstowy, - wydrukuje cały dokument. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń który: - wstawi rysunek do tworzonego tekstu, - zdefiniuje pojęcie redakcja tekstu i wskaże na różnice między redakcją tekstu i redakcją rysunku, - przełączy układ klawiatury, korzystając ze wskaźnika klawiatury, - napisze krótki tekst, używając znaków podziału i znaków końca akapitu, - zaznaczy dowolny fragment tekstu różnymi sposobami, - potrafi kopiować, wycinać lub przenieść fragmenty tekstu – i innego pliku, korzystając z mechanizmów schowka, - potrafi dobrać odpowiednio format akapitu i uzasadnić wybór; zmienić czcionkę akapitu lub jego części, - utworzy nieskomplikowana tabele danych, - potrafi zastosować wyliczanie lub numerowanie, Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń który: - potrafi zmodyfikować rysunek wstawiony do tekstu, - wydrukuje dowolny fragment tekstu. - potrafi odpowiednio zmodyfikować ustawienie tabulatorów, - napisze krótki, sformatowany tekst, - utworzy przykładowy plik stosując wszystkie sposoby formatowania dokumentu (dosuniecie do marginesów, centrowanie, justowanie), - użyje w swoim dokumencie wyliczania z numerowaniem, - ustawi parametry wydruku, Ocenę celującą otrzymuje uczeń który: - potrafi wprowadzić i kasować (usuwać) znaki niedostępne bezpośrednio z klawiatury, - zmodyfikuje dowolny plik tekstowy z wstawionym obiektem, - potrafi samodzielnie dobrać i ustawić tabulatory – odpowiednio do zawartości dokumentu, - samodzielnie zaprojektuje i wykona sformatowaną tabele danych, IV INTERNET I MULTIMEDIA Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń który: - wymienia kilka zastosowań Internetu, - otwiera stronę o podanym adresie, - porusza się po stronie WWW, - redaguje i wysyła prosty list elektroniczny, - potrafi skorzystać z wybranych form komunikacji, np. z komunikatora, stosując zasady netykiety, - wie, w jaki sposób zbudowane są strony WWW. - zna ogólne zasady projektowania stron internetowych. 4 Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń który: - zna podstawowe zasady pracy w szkolnej sieci komputerowej, - zna pojęcia: Internet, strona internetowa, WWW, - omawia wybrane usługi internetowe, - potrafi wyszukać informacje w Internecie: korzysta z wyszukiwarek, - omawia inne sposoby komunikowania się przez Sieć , - potrafi korzystać z podstawowych znaczników HTML, tworzyć prostą strukturę strony. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń który: - wymienia zalety łączenia komputerów w sieć, - zna pojęcia: witryna, strona główna, serwer internetowy, hiperłącze i hipertekst, - wyszukuje informacje w internetowych zasobach danych, - dba o formę listu i jego pojemność; ozdabia listy, załączając rysunek, dodaje tło; stosuje podpis automatyczny; zakłada książkę adresową, - potrafi założyć konto pocztowe, korzystając z programu do obsługi poczty i przez stronę WWW, - podaje i omawia przykłady usług internetowych oraz różnych form komunikacji, - zna funkcje i zastosowanie najważniejszych znaczników HTML, - potrafi wstawiać obrazy do utworzonych stron, - umie tworzyć listy wypunktowane i numerowane i wstawiać hiperłącza. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń który: - opisuje sieci lokalne i globalne oraz podstawowe klasy sieci; potrafi udostępniać zasoby np. foldery, - wie jak uzyskać dostęp do Internetu, - potrafi zastosować różne narzędzia do wyszukiwania informacji, stosuje złożony sposób wyszukiwania, - porządkuje najczęściej odwiedzane strony, - uczestniczy w dyskusji na forum dyskusyjnym, stosując zasady netykiety, - formatuje tekst na stronie, wstawia tabele, - publikuje utworzone strony w Internecie - wie, jak założyć internetowy dziennik – blog, - umieszcza informacje w odpowiednich serwisach internetowych. Ocenę celującą otrzymuje uczeń który: - potrafi formułować własne wnioski dotyczące rozwoju Internetu, jego znaczenie dla różnych dziedzin gospodarki i dla własnego rozwoju, - potrafi właściwie zawęzić obszar poszukiwań aby szybko odszukać informację, - potrafi znaleźć interesującą grupę dyskusyjną i przejrzeć dyskusję na dany temat, - zapisuje się do grupy i uczestniczy w dyskusji stosując zasady netykiety, - potrafi przedstawić własne wnioski z analizy zalet i wad uzależnienia różnych dziedzin życia od Internetu. - zna większość znaczników HTML, - posługuje się wybranym programem przeznaczonym do tworzenia stron WWW, - potrafi tworzyć proste witryny składające się z kilku połączonych ze sobą stron, - dba o poprawność merytoryczną i redakcyjną tekstów, - publikuje stronę WWW w Internecie. V OBLICZENIA W ARKUSZU Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń który: - wprowadzi do komórki napis tekstowy lub liczby postaci dziesiętnej, o niewielkiej ilości liczb, - zdefiniuje pojęcie „blok” i porówna je z pojęciem znanym z obsługi edytora tekstu i grafiki, - zademonstruje jeden ze sposobów zaznaczenia bloku komórek (za pomocą myszy lub za pomocą klawiatury), - opisze zasady pracy grupowej przy tworzeniu dokumentów złożonych i ilustrowanych wykresami, - doda dane do wcześniej utworzonego arkusza, - utworzy prosty wykres do przykładu podanego przez nauczyciela, 5 - wydrukuje cały (wskazany) arkusz, Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń który: - poda dowolny przykład zastosowania arkusza w życiu codziennym i uzasadnia jego użycie, - właściwie używa klawiszy nawigacyjnych i klawiszy edycyjnych, - opisuje operacje wycinania i kopiowania komórek (bloku komórek) z wykorzystaniem mechanizmów Schowka i zrealizuje kopiowanie wartości, - zaprojektuje i zrealizuje w arkuszu prosty przykład wg wskazówek nauczyciela – z wykorzystaniem adresowania względnego, - zrealizuje w arkuszu prosty przykład obliczeń z fizyki lub matematyki – z wykorzystaniem adresowania bezwzględnego, - poda przykład ilustracji wykresem zadania zleconego przez nauczyciela, - opisze i wykorzysta mechanizm schowka do włączania tabel arkusza do tekstu, - potrafi korzystając z własności arkusza wykonać symulację znanych zjawisk fizycznych, Ocenę dobrą otrzymuje uczeń który: - wskaże przykłady zastosowania arkusza w różnych dziedzinach nauki i techniki, - przeprowadzi analizę przykładowego problemu i opracuje właściwy algorytm obliczeń, - wprowadzi do komórki liczby dowalonej postaci dziesiętnej i odpowiednio je zaokrągli, - zademonstruje różne sposoby zaznaczania bloku komórek, - poda różne przykłady zastosowania wykresu w arkuszu kalkulacyjnym, - samodzielnie utworzy prosty wykres, złożony z jednej serii danych, opisze arkusz lub wykres – z zastosowaniem pola tekstowego, - włączy tabele arkusza do tekstu z wykorzystaniem mechanizmu OLE, - samodzielnie zmodyfikuje utworzony arkusz, - wydrukuje wskazaną część arkusza. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń który: - potrafi wykorzystać w edycji arkusza skróty klawiszowe, - opisze operacje wycinania i kopiowania formuł, z wykorzystaniem mechanizmów schowka i zrealizuje kopiowanie formuł, - samodzielnie opracuje i zrealizuje w arkuszu prosty przykład obliczeń z fizyki lub matematyki – z wykorzystanie adresowania względnego, - samodzielnie przeprowadzić analizę problemu i opracuje odpowiedni algorytm z zastosowaniem funkcji arkusza, - potrafi samodzielnie zaprojektować i zrealizować w arkuszu obliczenia – wykorzystaniem adresowania bezwzględnego, - wykorzysta w kopiowaniu komórek własności adresu mieszanego, - wprowadzi do komórki liczby w dowolnej postaci w tym wykładniczej, - poda przykłady różnych typów wykresów i ich zastosowanie w arkuszach kalkulacyjnych, Ocenę celującą otrzymuje uczeń który: - samodzielnie opracuje i zrealizuje w arkuszu obliczenia z fizyki i matematyki – z wykorzystaniem funkcji i adresowania względnego, - samodzielnie opracuje i zrealizuje w arkuszu obliczenia z fizyki lub matematyki – z wykorzystaniem funkcji i adresowania mieszanego, - samodzielnie utworzy wykres złożony z wielu serii danych, wykorzysta pole tekstowe do wprowadzenia różnych elementów (tekstowych i/lub graficznych) do arkusza, - samodzielnie zmodyfikuje arkusze wykorzystując elementy innych arkuszy lub inne obiekty, - wydrukuje arkusz z wstawionym wykresem. VI ŹRÓDŁA INFORMACJI I IMETODY JEJ PRZETWARZANIA Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń który: - poda przykłady zbiorów informacji (z otaczające rzeczywistości), które mogą być gromadzone w bazach danych, - wprowadzi dane korzystając z gotowego formularza, - wyprowadzi dane na ekran korzystając z gotowego raportu, - odczyta istniejący plik bazy danych i zapisze go (np. po modyfikacji), - potrafi porządkować informacje w przykładowej bazie danych wg założonego kryterium, - potrafi wyszukiwać informacje w gotowej bazie danych stosując proste kryterium wyboru, 6 - potrafi wyszukiwać informacje w multimedialnej bazie danych (z niewielką pomocą nauczyciela) np. dane hasło w Encyklopedii, potrafi wydrukować dokument korzystając z gotowego raportu, Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń który: - zaktualizuje informacje w prostej bazie danych; zmodyfikuje (dostosuje) strukturę istniejącej bazy danych – wg wskazówek nauczyciela, - wykorzysta znany mechanizm schowka do wykonywania operacji w bazie, np. do kopiowania danych w tabeli, - potrafi włączać dane z bazy do tekstu w celu przygotowania korespondencji seryjnej, projektować etykiety adresowe, - potrafi przesyłać informacje na odległość, np. do kolegi z innej szkoły, korzystając z usług poczty elektronicznej. - potrafi wyszukać informacje w Internecie podając adres strony WWW, Ocenę dobrą otrzymuje uczeń który: - poda przykłady mulimedialnych baz danych i omówi ich przeznaczenie, - potrafi wyszukiwać informacje w gotowej bazie danych stosując złożone kryteria wyboru (dotyczące kilku pól), - potrafi porządkować informacje samodzielnie dobierając kryterium, - przeprowadzi analizę prostego zadania (problemu) i zaprojektuje własną bazę danych (bazę informacji), - zaprojektuje własny formularz do wprowadzania i prezentacji danych, - potrafi opracować projekt raportu (zestawienia), - potrafi wydrukować wybrane rekordy bazy danych (bazy informacji), - potrafi projektować etykiety adresowe, - potrafi porównać wysyłanie listów zwykłą pocztą do poczty elektronicznej – wskaże podobieństwa i różnice, - potrafi wyszukiwać informacje w Internecie korzystając z przeglądarek internetowych. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń który: - wykorzysta znany mechanizm OLE, aby włączyć do projektu formularza obiekty graficzne, - samodzielnie (korzystając tylko z Pomocy wbudowanej do programu) wyszuka informacje na zadany temat w multimedialnej bazie danych, - poda przykłady relacyjnych baz danych, - potrafi wyszukiwać informacje w relacyjnych bazach danych, - potrafi opisać strukturę relacyjnej bazy danych (bazy informacji), - włączy dowolne obiekty do projektu formularza, - omówi znaczenie poszczególnych skrótów i nazw w adresie e-mail, - skopiuje do nowego pliku strukturę bazy danych, Ocenę celującą otrzymuje uczeń który: - uporządkuje informacje dobierając złożone kryterium sortowania i selekcji, - wydrukuje samodzielnie przygotowany raport, - potrafi swobodnie przeglądać i wyszukiwać informacje w nieznanych wcześniej programach, - samodzielnie łączy się z siecią Internet i korzysta z dodatkowych usług, np. potrafi wziąć udział w dyskusji w tzw. grupach dyskusyjnych na wybrany temat, samodzielnie przygotować referat na wybrany temat korzystając z różnych źródeł informacji. VII ALGORYTMIKA Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń który: - wymieni przykłady działań z życia codziennego i przedmiotów szkolnych, które uważa za algorytmy, - sformułuje problem, określi dane do zadania oraz wyniki, - potrafi stosować praktycznie proste techniki sortowania (bąbelkowe, przez wybór) do porządkowania dowolnych zbiorów elementów; analizuje gotowe schematy blokowe przedstawiając te techniki, - wyjaśni, na czym polega strukturalny zapis algorytmu oraz znaczenie stosowania procedur, Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń który: 7 - potrafi analizować (symulować działanie) algorytmu przedstawionego w postaci schematu blokowego i przedstawić prosty algorytm w postaci listy kroków, schematu blokowego i w symbolicznym języku programowania, korzystając z odpowiednich programów dydaktycznych, określa sytuacje warunkowe, tj. takie, które wprowadzają różne wyniki – zależnie od spełnienia narzuconych warunków; potrafi analizować przykłady algorytmów z rozgałęzieniami, potrafi analizować algorytmy, w których występują powtórzenia (iteracje) i określać, od czego zależą liczba powtórzeń, określa problemy, w których występuje rekurencja poda przykłady „zjawisk rekurencyjnych” – z życia i doświadczeń szkolnych. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń który: - potrafi wyróżnić postępowania z różnych przedmiotów szkolnych: matematyki, fizyki, które są algorytmami, - przedstawi dokładną specyfikację dowolnego zadania, - potrafi prezentować graficznie w postaci schematu blokowego wybrane techniki sortowania – korzystając z odpowiednich programów dydaktycznych, - wyjaśni znaczenie parametrów formalnych i aktualnych oraz sposobu ich przekazywania, - potrafi prezentować algorytmy rekurencyjne w postaci schematów blokowych. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń który: - wykorzysta znany mechanizm OLE, aby włączyć do projektu formularza obiekty graficzne, - samodzielnie (korzystając tylko z Pomocy wbudowanej do programu) wyszuka informacje na zadany temat w multimedialnej bazie danych, - poda przykłady relacyjnych baz danych, - potrafi wyszukiwać informacje w relacyjnych bazach danych, - potrafi opisać strukturę relacyjnej bazy danych (bazy informacji), - włączy dowolne obiekty do projektu formularza, - omówi znaczenie poszczególnych skrótów i nazw w adresie e-mail, - skopiuje do nowego pliku strukturę bazy danych, Ocenę celującą otrzymuje uczeń który: - potrafi prezentować algorytmy w wybranym języku programowania wysokiego poziomu, - potrafi przedstawić algorytm rozwiązania zadania, w którym występują sytuacje warunkowe w postaci algorytmu, - określi, kiedy może nastąpić zapętlenie w algorytmie iteracyjnym; umie temu zapobiec, - potrafi prezentować techniki sortowania w wybranym języku programowania, - potrafi prezentować złożone algorytmy (z podprogramami), w wybranym języku programowania, - zamieni rozwiązanie iteracyjne algorytmu na rekurencyjne. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: - nie opanował elementarnych wiadomości i umiejętności wymaganych na ocenę dopuszczającą; - nie rozumie podstawowych pojęć; - nie potrafi rozwiązać problemu, nawet z pomocą nauczyciela nie potrafi w minimalnym stopniu radzić sobie z problemem; - nie przestrzega zasad BHP; - nie radzi sobie zupełnie z pracą z komputerem; - nawet przy pomocy nauczyciela nie potrafi wykonać prostych poleceń wymagających zastosowania podstawowych umiejętności; - lekceważy przedmiot i nie wykazuje chęci współpracy. POMIAR OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW Ocenianie obejmuje: • • • • • • pisemne lub praktyczne prace sprawdzające - klasówki (sprawdziany) (1 w semestrze), odpowiedzi ustne, prace praktyczne na lekcji, obserwacja: aktywności na lekcji i pracy w grupie, prace domowe (w szczególnych wypadkach) prowadzenie zeszytu przedmiotowego. 8 1. Na lekcję uczniowie przynoszą podręczniki (obowiązkowo) i zeszyty. Zeszyty są sprawdzane pod koniec każdego semestru (na ocenę). 2. W semestrze można raz zgłosić nieprzygotowanie, czyli np. brak zeszytu lub książki, brak pracy domowej, niechęć do ewentualnej odpowiedzi. Nieprzygotowania nie można zgłosić w dniu zapowiedzianej (wpisanej do dziennika) klasówki lub sprawdzianu. Nieprzygotowanie musi zostać zgłoszone na początku lekcji (najpóźniej do momentu sprawdzenia listy obecności). Zgłoszenie po tym czasie, nie będzie uwzględniane. 3. Plusy (+) i minusy (-) mogą też być stawiane za odpowiedzi lub ćwiczenia, które były niewystarczające na wystawienie konkretnej oceny (poza odczuciem: pozytywny lub negatywny), a także za odpowiednią aktywność na lekcji. 4. Trzy plusy są zamieniane na ocenę 5, natomiast trzy minusy są zamieniane na ocenę 1. 5. Udział w różnego rodzaju konkursach jest oceniany poprzez wystawienie oceny bardzo dobrej gdy uczeń zakwalifikuje się do II etapu (pozaszkolnego) lub celującej gdy uzyska znaczący wynik w II etapie lub zakwalifikuje się do III etapu. 6. Oceny z prac punktowanych wystawiane są wg następującej zasady: 0 – 35% -1 36 – 50% -2 51 – 65% -3 66 – 80% -4 81 – 95% -5 96 – 100% -6 7. Wiadomości uczniów będą sprawdzane: klasówką lub sprawdzianem na koniec działu (w zależności od objętości działu). Uczeń nieobecny na klasówce lub sprawdzianie ma 3 tygodnie od powrotu do szkoły na dokonanie zaliczenia. Po tym czasie (uwzględniane są losowe przypadki uzgodnione z nauczycielem) wstawiona będzie automatycznie ocena 1. odpowiedzią, kartkówką lub ćwiczeniami praktycznymi w trakcie przerabiania działu. 8. Uczeń, który nie był w szkole w dniu klasówki lub sprawdzianu, pisze pracę w innym terminie uzgodnionym z nauczycielem. Jeżeli jest to działanie celowe (nieobecność tylko na informatyce lub nieusprawiedliwiona), to pisze pracę w terminie wyznaczonym przez nauczyciela (najczęściej są to pierwsze zajęcia, na których się pojawi). 9. Jeżeli uczeń przychodzi do szkoły (po nieobecności przynajmniej dwa tygodnie) w dniu pisanej klasówki lub sprawdzianu, to może uzgodnić z nauczycielem inny termin pisania pracy, nie później jednak niż 2 tygodnie od powrotu do szkoły. 10. Poprawę może pisać uczeń, który dostał z klasówki lub sprawdzianu 1, 2, 3 lub 4. Ocena z poprawy jest drugą oceną z danej pracy. Obie oceny wliczają się do średniej. Nie poprawia się 1 otrzymanej za ściąganie! Każdy uczeń, któremu udowodni się posiadanie na klasówce lub sprawdzianie ściągi, zeszytu lub książki otrzymuje za pracę automatycznie ocenę 1. Nie można pisać ponownie pracy, z której otrzymało się ocenę 5, ponieważ z poprawy nie można otrzymać oceny 6. 11. Nie poprawia się ocen z odpowiedzi i kartkówek. W tych przypadkach można się zgłosić do odpowiedzi. 12. Ocena semestralna (roczna) jest wypadkową ocen cząstkowych uzyskanych przez ucznia z klasówek, kartkówek itp. i nie może być poprawiana. 1 Kryteria oceniania – wymagania na poszczególne oceny. Klasa II – III gimnazjum dla ucznia z upośledzeniem w stopniu lekkim. I ROLA I NARZĘDZIA INFORMATYKI Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń który: - stosuje się do zasad regulaminu pracowni komputerowej, - z pomocą nauczyciela potrafi wskazać przykłady zastosowania komputera w szkole, zakładach pracy i życiu społecznym, - z pomocą nauczyciela uruchomi prosty program np. z ikony i właściwie zakończyć jego działanie, - z pomocą nauczyciela dokona zmian: rozmiaru i położenia okien metodą „ciągnij i upuść” oraz zwinąć i rozwinąć okno, - z pomocą nauczyciela uczeń potrafi prawidłowo wyłączyć komputer i uporządkować stanowisko. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń który: - świadomie stosuje się do zasad regulaminu pracowni komputerowej, - potrafi wskazać przykłady zastosowania komputera w szkole, zakładach pracy i życiu społecznym, - uruchomi prosty program np. z ikony i właściwie zakończyć jego działanie, - dokona zmian: rozmiaru i położenia okien metodą „ciągnij i upuść” oraz zwinąć i rozwinąć okno, - prawidłowo wyłączyć komputer i uporządkować stanowisko, Ocenę dobrą otrzymuje uczeń który: - wskaże przykłady zastosowania techniki informacyjnej w szkole, przemyśle i życiu społecznym, - rozróżni podstawowe elementy składowe komputera: jednostkę centralną, monitor, klawiaturę; określić ich przeznaczenie oraz posługiwać się nimi w stopniu elementarnym, - wskaże przykłady zastosowania podstawowych programów, np. programu do pisania tekstu, programu do tworzenia grafiki komputerowej, programów gier komputerowych itp. - wyjaśni, na czym polega i w jakim celu łączy się komputery w sieć. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń który: - potrafi dostrzec i uzasadnić korzyści płynące z zastosowania technik informatycznych w tych dziedzinach, - rozróżni niektóre dodatkowe urządzenia zewnętrzne komputera: drukarkę, skaner; wskazać ich przeznaczenie i przykłady zastosowania – w szkole i poza nią, - odszukać program we wskazanym katalogu, uruchomić i prawidłowo go opuścić, - odpowiednio rozmieścić okna na ekranie, II METODY TWORZENIA DOKUMENTU KOMPUTEROWEGO Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń który: - z pomocą nauczyciela potrafi nazwać dokument – rysunek (z pomocą nauczyciela) i zapisać z katalogu domyślnym, - z pomocą nauczyciela wykorzysta niektóre narzędzia: do kreślenia prostokątów, elips, linii, wielokątów oraz gumki w prostych rysunkach, - potrafi odczytać rysunek z katalogu domyślnego, z pomocą nauczyciela, - z pomocą nauczyciela prawidłowo zamknie okno programu (opuścić program). Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń który: - potrafi nazwać dokument – rysunek (z pomocą nauczyciela) i zapisać z katalogu domyślnym, - wykorzysta niektóre narzędzia: do kreślenia prostokątów, elips, linii, wielokątów oraz gumki w prostych rysunkach, - potrafi wyciąć i przemieścić blok, - potrafi odczytać rysunek z katalogu domyślnego, z pomocą nauczyciela, 2 - prawidłowo zamknie okno programu (opuścić program). potrafi tworzyć własne katalogi, określi rodzaje pamięci komputera i potrafi wskazywać, gdzie znajduje się aktualnie pamiętany (tworzony) dokument, potrafi wydrukować dokument zapisany w pliku – wg wskazówek i za pomocą nauczyciela, Ocenę dobrą otrzymuje uczeń który: - z pomocą nauczyciela uruchomi edytor grafiki i korzystając z przygotowanych materiałów i wskazówek, potrafi wybrać potrzebne opcje z menu edytora, - rozróżni paski narządzi i objaśni ich możliwości, - użyje jednego z przekształceń („efektów”), - zdefiniuje elementarne pojęcia: „pamięć”, „plik”, „dokument komputerowy”, - potrafi przygotować projekt prostego rysunku z wykorzystaniem kilku poznanych elementów, np. wizytówkę, - porusza się po strukturze katalogów korzystając z wybranego programu, - przegląda zawartość dysku twardego i dyskietek oraz odszukiwać zapisane wcześniej pliki, - potrafi kopiować, przenosić pliki z dysku twardego na dyskietkę (i odwrotnie) stosując wybraną przez siebie metodę oraz kasuje niepotrzebne pliki, Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń który: - samodzielnie uruchomi edytor grafiki i wybierze poznane opcje menu edytora, - potrafi nazwać dokument – rysunek i zapisać go w miejscu (katalogu, dysku) wskazanym przez nauczyciela, - potrafi skopiować i wkleić blok w obrębie tego samego rysunku, - potrafi przygotować projekt rysunku z wykorzystaniem poznanych mechanizmów, np. kopiowania, - odczyta rysunek z katalogu domyślnego przy niewielkiej pomocy nauczyciela, - potrafi wykonać kopiowanie plików przynajmniej na dwa sposoby (przez Schowek i metodą chwyć i upuść), - omówi własności pamięci operacyjnej oraz uzasadni – dlaczego należy zapisywać dokument, w trakcie pracy nad nim, na dysku twardym, - porusza się po strukturze katalogów korzystając z różnych programów, - poprawnie dobierze nazwy plików i katalogów, III REDAGOWANIE TEKSTU ZA POMOCĄ EDYTORA TEKSTU Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń który: - z pomocą nauczyciela wprowadzi i potrafi kasować (usuwać) znaki dostępne bezpośrednio z klawiatury, w tym polskie znaki diakrytyczne, - z pomocą nauczyciela uczeń uzupełni dane we wskazanej tabeli, - z pomocą nauczyciela uczeń potrafi kopiować, wycinać lub przenosić wskazane fragmenty tekstu – w obrębie tego samego pliku, korzystając z mechanizmów schowka, Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń który: - wprowadzi i potrafi kasować (usuwać) znaki dostępne bezpośrednio z klawiatury, w tym polskie znaki diakrytyczne, - uzupełni dane we wskazanej tabeli (z wykorzystaniem tabulatorów), - potrafi przenieść poznane zasady zapisu i odczytu plików na pliki tekstowe, - potrafi poprawić błędy lub uzupełnić tekst w istniejącym pliku – wg poleceń nauczyciela, - kopiować, wycinać lub przenosić wskazane fragmenty tekstu – w obrębie tego samego pliku, korzystając z mechanizmów schowka, Ocenę dobrą otrzymuje uczeń który: - potrafi napisać krótki tekst na zadany temat, - zaznaczy dowolny fragment tekstu jednym ze sposobów, - sformatuje akapit wg zaleceń nauczyciela, - wykorzysta tabulatory domyślne w zadaniu zaleconym przez nauczyciela, - zdefiniuje i poda proste przykłady wyliczania i numerowania. - zmodyfikuje dowolny plik tekstowy, - wydrukuje cały dokument. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń który: - wstawi rysunek do tworzonego tekstu, 3 - IV zdefiniuje pojęcie redakcja tekstu i wskaże na różnice między redakcją tekstu i redakcją rysunku, przełączy układ klawiatury, korzystając ze wskaźnika klawiatury, napisze krótki tekst, używając znaków podziału i znaków końca akapitu, zaznaczy dowolny fragment tekstu różnymi sposobami, potrafi kopiować, wycinać lub przenieść fragmenty tekstu – i innego pliku, korzystając z mechanizmów schowka, potrafi dobrać odpowiednio format akapitu i uzasadnić wybór; zmienić czcionkę akapitu lub jego części, utworzy nieskomplikowana tabele danych, potrafi zastosować wyliczanie lub numerowanie, INTERNET I MULTIMEDIA Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń który: - z pomocą nauczyciela otwiera stronę o podanym adresie, - z pomocą nauczyciela porusza się po stronie WWW, - z pomocą nauczyciela redaguje i wysyła prosty list elektroniczny, Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń który: - wymienia kilka zastosowań Internetu, - otwiera stronę o podanym adresie, - porusza się po stronie WWW, - redaguje i wysyła prosty list elektroniczny, - potrafi skorzystać z wybranych form komunikacji, np. z komunikatora, stosując zasady netykiety, - wie, w jaki sposób zbudowane są strony WWW. - zna ogólne zasady projektowania stron internetowych. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń który: - zna podstawowe zasady pracy w szkolnej sieci komputerowej, - zna pojęcia: Internet, strona internetowa, WWW, - omawia wybrane usługi internetowe, - potrafi wyszukać informacje w Internecie: korzysta z wyszukiwarek, - omawia inne sposoby komunikowania się przez Sieć , - potrafi korzystać z podstawowych znaczników HTML, tworzyć prostą strukturę strony. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń który: - wymienia zalety łączenia komputerów w sieć, - zna pojęcia: witryna, strona główna, serwer internetowy, hiperłącze i hipertekst, - wyszukuje informacje w internetowych zasobach danych, - dba o formę listu i jego pojemność; ozdabia listy, załączając rysunek, dodaje tło; stosuje podpis automatyczny; zakłada książkę adresową, - potrafi założyć konto pocztowe, korzystając z programu do obsługi poczty i przez stronę WWW, - podaje i omawia przykłady usług internetowych oraz różnych form komunikacji, - zna funkcje i zastosowanie najważniejszych znaczników HTML, - potrafi wstawiać obrazy do utworzonych stron, - umie tworzyć listy wypunktowane i numerowane i wstawiać hiperłącza. V OBLICZENIA W ARKUSZU Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń który: - z pomocą nauczyciela wprowadzi do komórki napis tekstowy lub liczby postaci dziesiętnej, o niewielkiej ilości liczb, - z pomocą nauczyciela doda dane do wcześniej utworzonego arkusza, - z pomocą nauczyciela utworzy prosty wykres, - z pomocą nauczyciela wydrukuje cały arkusz, 4 Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń który: - z pomocą nauczyciela wprowadzi do komórki napis tekstowy lub liczby postaci dziesiętnej, o niewielkiej ilości liczb, - zdefiniuje pojęcie „blok” i porówna je z pojęciem znanym z obsługi edytora tekstu i grafiki, - doda dane do wcześniej utworzonego arkusza, - utworzy prosty wykres do przykładu podanego przez nauczyciela, - z pomocą nauczyciela wydrukuje cały (wskazany) arkusz, Ocenę dobrą otrzymuje uczeń który: - poda dowolny przykład zastosowania arkusza w życiu codziennym i uzasadnia jego użycie, - właściwie używa klawiszy nawigacyjnych i klawiszy edycyjnych, - opisuje operacje wycinania i kopiowania komórek (bloku komórek) z wykorzystaniem mechanizmów Schowka i zrealizuje kopiowanie wartości, - zaprojektuje i zrealizuje w arkuszu prosty przykład wg wskazówek nauczyciela – z wykorzystaniem adresowania względnego, - zrealizuje w arkuszu prosty przykład obliczeń z fizyki lub matematyki – z wykorzystaniem adresowania bezwzględnego, - poda przykład ilustracji wykresem zadania zleconego przez nauczyciela, - opisze i wykorzysta mechanizm schowka do włączania tabel arkusza do tekstu, - potrafi korzystając z własności arkusza wykonać symulację znanych zjawisk fizycznych, Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń który: - wskaże przykłady zastosowania arkusza w różnych dziedzinach nauki i techniki, - przeprowadzi analizę przykładowego problemu i opracuje właściwy algorytm obliczeń, - wprowadzi do komórki liczby dowalonej postaci dziesiętnej i odpowiednio je zaokrągli, - zademonstruje różne sposoby zaznaczania bloku komórek, - poda różne przykłady zastosowania wykresu w arkuszu kalkulacyjnym, - samodzielnie utworzy prosty wykres, złożony z jednej serii danych, opisze arkusz lub wykres – z zastosowaniem pola tekstowego, - włączy tabele arkusza do tekstu z wykorzystaniem mechanizmu OLE, - samodzielnie zmodyfikuje utworzony arkusz, - wydrukuje wskazaną część arkusza. VI ŹRÓDŁA INFORMACJI I IMETODY JEJ PRZETWARZANIA Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń który: - z pomocą nauczyciela poda przykłady zbiorów informacji (z otaczające rzeczywistości), które mogą być gromadzone w bazach danych, - z pomocą nauczyciela wprowadzi dane korzystając z gotowego formularza, - z pomocą nauczyciela wyprowadzi dane na ekran korzystając z gotowego raportu, - z pomocą nauczyciela odczyta istniejący plik bazy danych i zapisze go (np. po modyfikacji), - z pomocą nauczyciela potrafi wyszukiwać informacje w gotowej bazie danych stosując proste kryterium wyboru, Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń który: - poda przykłady zbiorów informacji (z otaczające rzeczywistości), które mogą być gromadzone w bazach danych, - wprowadzi dane korzystając z gotowego formularza, - wyprowadzi dane na ekran korzystając z gotowego raportu, - odczyta istniejący plik bazy danych i zapisze go (np. po modyfikacji), - potrafi porządkować informacje w przykładowej bazie danych wg założonego kryterium, - potrafi wyszukiwać informacje w gotowej bazie danych stosując proste kryterium wyboru, - z pomocą nauczyciela potrafi wyszukiwać informacje w multimedialnej bazie danych (z niewielką pomocą nauczyciela) np. dane hasło w Encyklopedii, - z pomocą nauczyciela potrafi wydrukować dokument korzystając z gotowego raportu, Ocenę dobrą otrzymuje uczeń który: - zaktualizuje informacje w prostej bazie danych; zmodyfikuje (dostosuje) strukturę istniejącej bazy danych – wg wskazówek nauczyciela, - wykorzysta znany mechanizm schowka do wykonywania operacji w bazie, np. do kopiowania danych w tabeli, - potrafi włączać dane z bazy do tekstu w celu przygotowania korespondencji seryjnej, projektować 5 - etykiety adresowe, potrafi przesyłać informacje na odległość, np. do kolegi z innej szkoły, korzystając z usług poczty elektronicznej. potrafi wyszukać informacje w Internecie podając adres strony WWW, Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń który: - poda przykłady mulimedialnych baz danych i omówi ich przeznaczenie, - potrafi wyszukiwać informacje w gotowej bazie danych stosując złożone kryteria wyboru (dotyczące kilku pól), - potrafi porządkować informacje samodzielnie dobierając kryterium, - przeprowadzi analizę prostego zadania (problemu) i zaprojektuje własną bazę danych (bazę informacji), - zaprojektuje własny formularz do wprowadzania i prezentacji danych, - potrafi opracować projekt raportu (zestawienia), - potrafi wydrukować wybrane rekordy bazy danych (bazy informacji), - potrafi projektować etykiety adresowe, - potrafi porównać wysyłanie listów zwykłą pocztą do poczty elektronicznej – wskaże podobieństwa i różnice, - potrafi wyszukiwać informacje w Internecie korzystając z przeglądarek internetowych. VII ALGORYTMIKA Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń który: - z pomocą nauczyciela wymieni przykłady działań z życia codziennego i przedmiotów szkolnych, które uważa za algorytmy, - z pomocą nauczyciela wyjaśni, na czym polega strukturalny zapis algorytmu oraz znaczenie stosowania procedur, Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń który: - wymieni przykłady działań z życia codziennego i przedmiotów szkolnych, które uważa za algorytmy, - z pomocą nauczyciela sformułuje problem, określi dane do zadania oraz wyniki, - z pomocą nauczyciela potrafi stosować praktycznie proste techniki sortowania (bąbelkowe, przez wybór) do porządkowania dowolnych zbiorów elementów; analizuje gotowe schematy blokowe przedstawiając te techniki, - z pomocą nauczyciela wyjaśni, na czym polega strukturalny zapis algorytmu oraz znaczenie stosowania procedur, Ocenę dobrą otrzymuje uczeń który: - potrafi analizować (symulować działanie) algorytmu przedstawionego w postaci schematu blokowego i przedstawić prosty algorytm w postaci listy kroków, schematu blokowego i w symbolicznym języku programowania, korzystając z odpowiednich programów dydaktycznych, - określa sytuacje warunkowe, tj. takie, które wprowadzają różne wyniki – zależnie od spełnienia narzuconych warunków; potrafi analizować przykłady algorytmów z rozgałęzieniami, - potrafi analizować algorytmy, w których występują powtórzenia (iteracje) i określać, od czego zależą liczba powtórzeń, - określa problemy, w których występuje rekurencja poda przykłady „zjawisk rekurencyjnych” – z życia i doświadczeń szkolnych. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń który: - potrafi wyróżnić postępowania z różnych przedmiotów szkolnych: matematyki, fizyki, które są algorytmami, - przedstawi dokładną specyfikację dowolnego zadania, - potrafi prezentować graficznie w postaci schematu blokowego wybrane techniki sortowania – korzystając z odpowiednich programów dydaktycznych, - wyjaśni znaczenie parametrów formalnych i aktualnych oraz sposobu ich przekazywania, - potrafi prezentować algorytmy rekurencyjne w postaci schematów blokowych. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: - nie opanował elementarnych wiadomości i umiejętności wymaganych na ocenę dopuszczającą; - nie rozumie podstawowych pojęć; - nie potrafi rozwiązać problemu, nawet z pomocą nauczyciela nie potrafi w minimalnym stopniu radzić 6 sobie z problemem; - nie przestrzega zasad BHP; - nie radzi sobie zupełnie z pracą z komputerem; - nawet przy pomocy nauczyciela nie potrafi wykonać prostych poleceń wymagających zastosowania podstawowych umiejętności; - lekceważy przedmiot i nie wykazuje chęci współpracy. WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI DLA KLASY I GIMNAZJUM Matematyka z plusem. Program nauczania matematyki w gimnazjum. M. Jucewicz, M. Karpiński, J. Lech Zeszyt w kratkę minimum 60-kartkowy, 10 kartek A4 do prac klasowych. Przyrządy geometryczne: linijka, ekierka, kątomierz, ołówek, cyrkiel. Na ocenę dopuszczającą Uczeń zna: • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Pojęcie liczby naturalnej, całkowitej i wymiernej Sposób zaokrąglania liczb Algorytmy dodawania i odejmowania oraz mnożenia i dzielenia liczb wymiernych dodatnich Kolejność wykonywania działań Pojęcie liczb przeciwnych Pojęcie wartości bezwzględnej Pojęcie procentu Podstawowe pojęcia: punkt, prosta, odcinek Pojęcia prostych prostopadłych i prostych równoległych Pojęcie kąta i jego miary Rodzaje kątów Pojęcie wielokąta Sumę miar kątów wewnętrznych trójkąta Definicję figur przystających Definicje prostokąta i kwadratu Jednostki miary pola Wzory na obliczanie pól powierzchni wielokątów Pojęcie układu współrzędnych Pojęcie wyrażenia algebraicznego Pojęcie jednomianu Pojęcie jednomianów podobnych Pojęcie sumy algebraicznej i wyrazów podobnych Pojęcie równania i jego Metodę równań równoważnych Pojęcie nierówności i jej rozwiązania Pojęcie punktów i figur symetrycznych względem prostej Pojęcie osi symetrii figury Pojęcie symetralnej odcinka Pojęcie dwusiecznej kąta Pojecie punktów symetrycznych względem punktu Uczeń rozumie: • • • • • • Rozszerzenie osi liczbowej na liczby ujemne Potrzebę zaokrąglania liczb Potrzebę stosowania procentów w życiu codziennym Pojęcia kątów wpisanego i środkowego oraz wskazać kąt wpisany i środkowy Pojęcie rozwiązania równania i nierówności Pojęcie symetrii i potrafi rozpoznawać figury symetryczne względem prostej 1 WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI DLA KLASY I GIMNAZJUM • Pojęcie osi symetrii figury i potrafi podać przykłady figur, które mają oś symetrii • Pojęcie figur symetrycznych do siebie względem punktu Uczeń umie: • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Porównywać liczby wymierne Zaznaczać liczby wymierne na osi liczbowej Zamieniać ułamki zwykłe na dziesiętne i odwrotnie Zaokrąglać liczby do danego rzędu Dodawać i odejmować liczby wymierne zapisane w jednakowej postaci Podawać liczby odwrotne do danych Mnożyć i dzielić przez liczby całkowite Obliczać ułamki danych liczb Obliczać potęgi i pierwiastki liczb wymiernych Wskazać przykłady zastosowań procentów w życiu codziennym Zamieniać procenty na ułamki i ułamki na procenty Wyrażać w procentach zaznaczone części figur Zaznaczać procenty danych figur Obliczać procenty danych liczb Kreślić odcinki i proste prostopadłe oraz równoległe Konstruować odcinki przystające do danego Dzielić odcinki na połowy Konstruować kąty przystające do danego Wskazywać figury przystające Rozróżniać czworokąty Rysować przekątne i wysokości czworokątów Obliczać pola czworokątów Rysować układ współrzędnych i zaznaczać na nim punkty o podanych współrzędnych Budować proste wyrażenia algebraiczne Rozróżniać pojęcia: suma, różnica, iloczyn i iloraz Obliczać wartości liczbowe prostych wyrażeń algebraicznych bez ich przekształcania Podać współczynnik liczbowy jednomianu Wskazać jednomiany podobne Odczytać wyrazy sumy algebraicznej Wskazywać współczynniki sum algebraicznych i wyodrębniać wyrazy podobne Mnożyć sumy algebraiczne przez liczby Zapisywać zadania w postaci równań Sprawdzić, czy dane liczby spełniają równanie lub nierówności Rozwiązywać proste równania (takie sprzeczne i tożsamościowe) oraz nierówności bez stosowania przekształceń na wyrażeniach algebraicznych • Wykreślać punkty symetryczne do danych • Rysować figury w symetrii osiowej, gdy figura i oś nie mają punktów wspólnych • Konstruować symetralne odcinków • Konstrukcyjnie wyznaczać środki odcinków • Konstruować dwusieczną kąta • Rysować figury w symetrii środkowej, gdy środek symetrii nie należy do figury • Odczytywać współrzędne punktów symetrycznych względem osi oraz początku układu współrzędnych • Podawać przykłady proporcji 2 WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI DLA KLASY I GIMNAZJUM Na ocenę dostateczną Uczeń winien opanować wiedzę j/w, a ponadto: Uczeń zna: • • • • • • • • • • Warunek konieczny zamiany ułamka zwykłego na ułamek dziesiętny skończony Cechy przystawania trójkątów Definicje trapezu, równoległoboku i rombu Zależność między kątami wpisanym i środkowym opartymi na tym samym łuku Pojęcie równań równoważnych, tożsamościowych i sprzecznych Własność symetralnej odcinka Pojęcie własność dwusiecznej kąta Pojęcie środka symetrii figury Pojęcie proporcji i jej własności Pojęcie proporcjonalności prostej i odwrotnej Uczeń rozumie: • • • • • • • • Pojęcie zbioru liczb wymiernych Budowę twierdzenia Zasadę nazywania wyrażeń algebraicznych Zasadę przeprowadzenia redukcji wyrazów podobnych Pojęcie symetralnej odcinka i jej własności Własność dwusiecznej kąta Pojęcie figury środkowosymetrycznej Pojęcie proporcjonalności prostej i odwrotnej Uczeń umie: • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Znajdować liczbę wymierną leżącą pomiędzy dwiema danymi na osi liczbowej Określać na podstawie rozwinięć dziesiętnych, czy dane liczby są liczbami wymiernymi Zaokrąglać liczby o rozwinięciu dziesiętnym nieskończonym okresowym do danego rzędu Szacować wyniki działań Dodawać i odejmować liczby wymierne zapisane w różnych postaciach Mnożyć i dzielić liczby wymierne Znajdować liczby, znając ich ułamki Wykonywać działania łączne na liczbach wymiernych dodatnich Obliczać wartości wyrażeń arytmetycznych zawierających wartość bezwzględną Obliczać wartości wyrażeń arytmetycznych w sytuacjach problemowych Stosować prawa działań Zamieniać liczby wymierne na procenty Obliczać jakim procentem jednej liczby jest druga Kreślić geometryczne sumy i różnice kątów Konstruować trójkąty o danych trzech bokach Podać własności czworokątów Zamieniać jednostki miary pola Budować i odczytywać wyrażenia algebraiczne Obliczać wartości liczbowe wyrażeń algebraicznych bez ich przekształcania Porządkować jednomiany Redukować wyrazy podobne Opuszczać nawiasy Rozpoznawać sumy algebraiczne przeciwne Mnożyć sumy algebraiczne przez jednomiany 3 WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI DLA KLASY I GIMNAZJUM • Wyłączać wspólny czynnik przed nawias • Zapisywać sumy w postaci iloczynów • Obliczać wartości liczbowe wyrażeń algebraicznych dla zmiennych wymiernych po przekształceniu do postaci dogodnej do obliczeń w sytuacjach problemowych • Rozpoznawać równania i nierówności równoważne • Budować równania o podanych rozwiązaniach • Stosować metodę równań równoważnych w rozwiązywaniu równań posiadających jeden pierwiastek, a także równań tożsamościowych i sprzecznych • Rozwiązywać równania i nierówności z zastosowaniem przekształceń na wyrażeniach algebraicznych • Przedstawiać zbory rozwiązań nierówności na osi liczbowej • Określać własności punktów symetrycznych względem prostej • Rysować figury w symetrii osiowej, gdy figura i oś mają punkty wspólne • Wykreślać osie symetrii, względem których punkty są symetryczne • Rysować osie symetrii figur • Rysować figury w symetrii środkowej, gdy środek symetrii należy do figury • Wykreślać środek symetrii, względem którego punkty są symetryczne • Określać własności punktów symetrycznych względem punktu • Rysować figury posiadające środek symetrii • Wskazywać środki symetrii figur • Wyznaczać środki symetrii odcinków • Znajdować punkty symetryczne względem osi oraz początku układu współrzędnych • Tworzyć figury symetryczne • Rozwiązywać równania w postaci proporcji Na ocenę dobrą Uczeń winien opanować wiedzę j/w, a ponadto: Uczeń zna: • Twierdzenie o kącie wpisanym opartym na półokręgu Uczeń rozumie: • Zasadę klasyfikacji trójkątów • Zasadę klasyfikacji czworokątów • Budowę twierdzenia Uczeń umie: • • • • • • • • • • • • Przedstawiać rozwinięcie dziesiętne nieskończone okresowe w postaci ułamków zwykłych Dokonywać porównań, szacując w zadaniach tekstowych Obliczać wartości wyrażeń arytmetycznych zawierających większą liczbę działań Zapisywać podane słownie wyrażenie arytmetyczne i obliczyć jego wartość Układać odpowiednie wyrażenia arytmetyczne do zadań tekstowych i obliczać je Korzystać z kalkulatora Klasyfikować trójkąty ze względu na boki oraz na kąty Konstruować trójkąty, gdy dane są dwa boki i kąt między nimi zawarty Klasyfikować czworokąty ze względu na boki oraz kąty Stosować własności czworokątów w zadaniach w sytuacjach problemowych Wyznaczać współrzędne brakujących wierzchołków prostokąta Obliczać wartości liczbowe wyrażeń algebraicznych dla zmiennych wymiernych po przekształceniu do postaci dogodnej do obliczeń w sytuacjach problemowych 4 WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI DLA KLASY I GIMNAZJUM • • • • • • • • • • Analizować treści zadań o prostej konstrukcji Wyrażać treści zadań za pomocą równań i nierówności Rozwiązywać zadania tekstowe za pomocą równań i sprawdzać rozwiązania Wrażać treści zadań z procentami za pomocą równań Rozwiązywać zadania tekstowe z procentami za pomocą równań i sprawdzać rozwiązania Przekształcać wzory, w tym fizyczne i geometryczne Wykreślać osie symetrii, względem których figury są symetryczne Wykorzystywać własności punktów symetrycznych w zadaniach w sytuacjach problemowych Wskazywać wszystkie osie symetrii figur Rysować figury posiadające więcej niż jedną oś symetrii i figury posiadające więcej niż jeden środek symetrii • Wykreślać środek symetrii, względem którego figury są symetryczne • Rozwiązywać zadania tekstowe związane z wielkościami wprost proporcjonalnymi Na ocenę bardzo dobrą Uczeń winien opanować wiedzę j/w, a ponadto: Uczeń umie: • W wyrażeniu arytmetycznym tak wstawić nawiasy, aby otrzymać żądany wynik w sytuacjach problemowych • Wyznaczać zbiory punktów o współrzędnych spełniających określone warunki w sytuacjach problemowych • Rozwiązywać zadania tekstowe związane z obliczaniem pól i obwodów wielokątów na płaszczyźnie w układzie współrzędnych w sytuacjach problemowych • Znajdować liczby spełniające określone warunki w sytuacjach problemowych • Uzupełniać brakujące liczby w dodawaniu, odejmowaniu, mnożeniu i dzieleniu tak, aby otrzymać ustalony wynik w sytuacjach problemowych • Stosować zależności między bokami i kątami w trójkącie w zadaniach tekstowych w sytuacjach problemowych • Rozwiązywać zadania z zastosowaniem ułamków w sytuacjach problemowych • Znajdować liczby znając ich procenty • Przedstawiać dane w postaci diagramów w sytuacjach problemowych • Budować i odczytywać wyrażenia o konstrukcji wielodziałaniowej w sytuacjach problemowych Wykorzystywać własności punktów symetrycznych w zadaniach w sytuacjach problemowych • Odczytywać diagramy procentowe w sytuacjach problemowych • Rozwiązywać zadania tekstowe z procentami w sytuacjach problemowych • Wykorzystywać równania do wyznaczania współrzędnych punktów symetrycznych względem osi oraz początku układu współrzędnych w sytuacjach problemowych • Dzielić odcinki oraz kąty na 2n równych części w sytuacjach problemowych • Rysować figury posiadające środek symetrii • Wskazywać środki symetrii figur • Wyznaczać środki symetrii odcinków • Tworzyć figury symetryczne 5 WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI DLA KLASY I GIMNAZJUM Na ocen celującą Uczeń winien opanować wiedzę j/w, a ponadto: Samodzielnie rozwiązuje zadania dodatkowe, wykraczające poza realizowany program. Stosuje prawidłowy i przejrzysty sposób zapisu rozwiązania oraz oryginalne metody (prostsze) rozwiązania zadania o znacznym stopniu trudności. Ustawicznie rozwija samodzielnie swoje zainteresowania matematyczne. Przedstawia przejrzyste i wyczerpujące rozwiązanie zadania dodatkowego. Osiąga najwyższe sukcesy w pracach klasowych i konkursach organizowanych w klasie i w szkole. Stosuje prawidłowy i przejrzysty sposób rozwiązywania zadania o dużej złożoności. Rozwija swoje zainteresowania matematyczne biorąc aktywny udział w zajęciach kółka matematycznego i w organizowanych konkursach klasowych, szkolnych i międzyszkolnych. 6 WYMAGANIA Z MATEMATYKI DLA UCZNIÓW 1 KLASY GIMNAZJUM Z UPOŚLEDZENIEM W STOPNIU LEKKIM Na ocenę dopuszczającą: Uczeń: zna pojęcie liczby naturalnej, całkowitej, wymiernej umie zaznaczać liczbę wymierną na osi liczbowej umie zamieniać ułamek zwykły na dziesiętny i odwrotnie zna cyfry rzymskie zna sposób zaokrąglania liczb zna algorytm dodawania i odejmowania liczb wymiernych dodatnich zna algorytm mnożenia i dzielenia liczb wymiernych dodatnich umie podać liczbę odwrotną do danej zna pojęcie procentu umie obliczyć procent danej liczby zna pojęcie diagramu procentowego umie określić procentowo zaznaczoną część figury zna podstawowe pojęcia: punkt, prosta, odcinek zna pojęcie kąta zna pojęcie wielokąta zna definicję prostokąta i kwadratu zna jednostki miary pola zna wzory na obliczanie pól powierzchni wielokątów umie narysować układ współrzędnych zna pojęcie wyrażenia algebraicznego zna pojęcie jednomianu zna pojęcie sumy algebraicznej zna pojęcie równania umie podać przykłady proporcji zna pojęcie symetralnej odcinka zna pojęcie osi symetrii figury Na ocenę dostateczną Uczeń winien opanować wiedzę j/w, a ponadto: rozumie rozszerzenie osi liczbowej na liczby ujemne rozumie potrzebę zaokrąglania liczb umie mnożyć i dzielić przez liczbę naturalną zna kolejność wykonywania działań na pojęcie liczb przeciwnych umie odczytać z osi liczbowej liczby spełniające określony warunek zna pojęcie odległości między dwiema liczbami na osi liczbowej umie obliczyć liczbę na podstawie jej procentu umie zamienić procent na ułamek umie zamienić ułamek na procent umie z diagramów odczytać potrzebne informacje zna sposób obliczania jakim procentem jednej liczby jest druga liczba rozumie potrzebę stosowania procentów w życiu codziennym zna pojęcie prostych prostopadłych i równoległych zna pojęcie miary kąta zna rodzaje kątów zna sumę miar kątów wewnętrznych trójkąta zna definicję figur przystających 1 WYMAGANIA Z MATEMATYKI DLA UCZNIÓW 1 KLASY GIMNAZJUM Z UPOŚLEDZENIEM W STOPNIU LEKKIM umie rozróżniać poszczególne rodzaje czworokątów zna zależności pomiędzy jednostkami pola zna wzór na pole prostokąta zna wzór na pole kwadratu zna pojęcie układu współrzędnych umie odczytać współrzędne punktów zna pojęcie jednomianów podobnych umie porządkować jednomiany zna pojęcie wyrazów podobnych umie przemnożyć każdy wyraz sumy algebraicznej przez liczbę zna pojęcie rozwiązania równania zna metodę równań równoważnych rozumie pojęcie proporcjonalności prostej zna pojęcie proporcjonalności odwrotnej zna pojęcie punktów symetrycznych względem prostej zna pojęcie figur symetrycznych względem prostej zna pojęcie dwusiecznej kąta i jej własności zna pojęcie punktów symetrycznych względem punktu zna pojęcie środka symetrii figury Na ocenę dobrą Uczeń winien opanować wiedzę j/w, a ponadto: zapisuje liczby naturalne całkowite w systemie rzymskim (do 3000) zna pojęcia: rozwinięcie dziesiętne skończone, nieskończone, okres umie zaokrąglić liczbę umie dodawać i odejmować liczby wymierne dodatnie zapisane w jednakowej postaci umie obliczać ułamek danej liczby naturalnej umie opisać zbiór liczb za pomocą nierówności umie zaznaczyć na osi liczbowej liczby spełniające określoną nierówność umie konstruować odcinek przystający do danego umie obliczyć jakim procentem jednej liczby jest druga liczba umie wskazać przykłady zastosowań procentów w życiu codziennym korzysta ze związków między kątami utworzonymi przez prostą przecinającą dwie proste równoległe umie kreślić poszczególne rodzaje trójkątów umie wskazać figury przystające rozumie pojęcie rozwiązania równania umie rysować przekątne zamienia jednostki umie budować proste wyrażenia algebraiczne umie obliczyć wartość liczbową wyrażenia bez jego przekształcenia dla zmiennych wymiernych umie określić współczynniki liczbowe jednomianu rozumie zasadę przeprowadzania redukcji wyrazów podobnych umie odczytać wyrazy sumy algebraicznej umie wskazać współczynniki sumy algebraicznej umie wyodrębnić wyrazy podobne umie opuścić nawiasy umie przemnożyć każdy wyraz sumy algebraicznej przez jednomian umie stosować metodę równań równoważnych 2 WYMAGANIA Z MATEMATYKI DLA UCZNIÓW 1 KLASY GIMNAZJUM Z UPOŚLEDZENIEM W STOPNIU LEKKIM umie rozwiązywać równania bez stosowania przekształceń na wyrażeniach algebraicznych umie wykonać sprawdzenie do równania umie rozpoznawać wielkości odwrotnie proporcjonalne umie rozpoznawać figury symetryczne względem prostej umie wykreślić punkt symetryczny do danego umie rysować figury w symetrii osiowej, gdy figura i oś nie mają punktów wspólnych umie podać przykłady figur, które mają oś symetrii umie narysować oś symetrii figury umie rozpoznawać figury symetryczne względem punktu umie wykreślić punkt symetryczny do danego umie rysować figury w symetrii środkowej, gdy środek symetrii:-nie należy do figury umie zaznaczyć punkty o danych współrzędnych Na ocenę bardzo dobrą Uczeń winien opanować wiedzę j/w, a ponadto: umie dodawać, odejmować, mnożyć i dzielić dwie liczby ujemne oraz o różnych znakach umie na podstawie rysunku osi liczbowej określić odległość między liczbami wskazuje na osi liczbowej zbiór liczb spełniających warunek typu: x≥3, x<5 rozumie pojęcia podwyżka (obniżka) o pewien procent umie podzielić odcinek na połowy wie jak obliczyć podwyżkę (obniżkę) o pewien procent umie konstruować kąt przystający do danego umie rysować wysokości czworokątów umie obliczać pole prostokąta, którego boki są wyrażone w tych samych jednostkach umie obliczać pola wielokątów umie rysować odcinki w układzie współrzędnych umie rozróżnić pojęcia: suma, różnica, iloczyn, iloraz umie rozpoznać jednomiany podobne umie zredukować wyrazy podobne umie zredukować wyrazy podobne umie wyłączyć wspólny czynnik(liczbę) przed nawias umie sprawdzić, czy dana liczba spełnia równanie umie rozpoznawać wielkości wprost proporcjonalne umie rysować figury symetryczne względem prostej gdy-mają punkty wspólne umie konstruować symetralną odcinka umie konstrukcyjnie znajdować środek odcinka umie konstruować dwusieczną kąta umie rysować figury w symetrii środkowej, gdy środek symetrii:- należy do figury umie podać przykłady figur, które mają środek symetrii umie odnaleźć punkty symetryczne względem osi oraz początku układu współrzędnych Na ocenę celującą Uczeń winien opanować wiedzę j/w, a ponadto: • Opanował w pełni materiał przewidziany programem nauczania. • Stosuje poznaną wiedzę w sytuacjach typowych. • Potrafi samodzielnie korzystać ze źródeł informacji wskazanych przez nauczyciela. • Wyszukuje samodzielnie materiały na dany temat. • Odróżnia rzeczywistość realną od fikcji. • Odnosi sukcesy w konkursach matematycznych. • Podejmuje próby samodzielnego formułowania własnych sądów i opinii na określony temat. 3 Matematyka z plusem dla gimnazjum WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI DLA KLASY 2 GIMNAZJUM OPRACOWANO NA PODSTAWIE PODSTAWY PROGRAMOWEJ I PROGRAMU MATEMATYKA Z PLUSEM POZIOMY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH: K – konieczny - ocena dopuszczająca (2); P – podstawowy - ocena dostateczna (3);R – rozszerzający - ocena dobra (4); D – dopełniający - ocena bardzo dobra (5); W – wykraczający - ocena celująca (6) Treści nieobowiązkowe oznaczono szarym paskiem. 1 CELE PODSTAWOWE CELE PONADPODSTAWOWE Matematyka z plusem dla gimnazjum 2 umie stosować potęgowanie iloczynu i ilorazu w zadaniach tekstowych (R-D) umie porównać potęgi sprowadzając do tej samej podstawy ( R) umie stosować potęgowanie potęgi do obliczania wartości liczbowej wyrażeń (R-D) umie porównać potęgi korzystając z potęgowania potęgi (W) umie stosować mnożenie i dzielenie potęg o tych samych podstawach do obliczania wartości liczbowej wyrażeń (R-D) Uczeń: umie zapisać liczbę w postaci iloczynu potęg (R) umie obliczyć wartość wyrażenia arytmetycznego zawierającego potęgi (R-D) umie zapisać liczbę w systemach niedziesiątkowych i odwrotnie (W) umie rozwiązać nietypowe zadanie tekstowe związane z potęgami (W) umie przekształcić wyrażenie arytmetyczne zawierające potęgi (W) DZIAŁ 1. POTĘGI Uczeń: zna podręcznik i zeszyt ćwiczeń, z których będzie korzystał w ciągu roku szkolnego na lekcjach matematyki (K) Uczeń: zna i rozumie pojęcie potęgi o wykładniku naturalnym (K) umie zapisać potęgę w postaci iloczynu (K) umie zapisać iloczyn jednakowych czynników w postaci potęgi (K) umie obliczyć potęgę o wykładniku naturalnym (K) umie zapisać liczbę w postaci potęgi (P) umie zapisać liczbę w postaci iloczynu potęg (P) umie porównać potęgi o różnych wykładnikach naturalnych i takich samych podstawach oraz o takich samych wykładnikach naturalnych i różnych dodatnich podstawach (K-P) nie wykonując obliczeń umie określić znak potęgi (P) umie obliczyć wartość wyrażenia arytmetycznego zawierającego potęgi (P) zna wzór na mnożenie i dzielenie potęg o tych samych podstawach (K) rozumie powstanie wzoru na mnożenie i dzielenie potęg o tych samych podstawach (P) umie zapisać w postaci jednej potęgi iloczyny i ilorazy potęg o takich samych podstawach (K-P) umie mnożyć i dzielić potęgi o tych samych podstawach (K) umie przedstawić potęgę w postaci iloczynu i ilorazu potęg o tych samych podstawach (P) umie stosować mnożenie i dzielenie potęg o tych samych podstawach do obliczania wartości liczbowej wyrażeń (P) zna wzór na potęgowanie potęgi (K) rozumie powstanie wzoru na potęgowanie potęgi (P) umie zapisać w postaci jednej potęgi potęgę potęgi (K) umie potęgować potęgę (K) umie przedstawić potęgę w postaci potęgowania potęgi (P) umie stosować potęgowanie potęgi do obliczania wartości liczbowej wyrażeń (P) zna wzór na potęgowanie ilorazu i iloczynu (K) rozumie powstanie wzoru na potęgowanie ilorazu i iloczynu (P) umie zapisać w postaci jednej potęgi iloczyny i ilorazy potęg o takich samych wykładnikach (K-P) umie potęgować iloraz i iloczyn (K) umie zapisać iloraz i iloczyn potęg o tych samych wykładnikach w postaci jednej potęgi (K-P) Matematyka z plusem dla gimnazjum umie doprowadzić wyrażenie do prostszej postaci stosując działania na potęgach (P) zna pojęcie potęgi o wykładniku całkowitym ujemnym (K) rozumie pojęcie potęgi o wykładniku całkowitym ujemnym (P) umie obliczyć potęgę o wykładniku całkowitym ujemnym (K-P) zamienia potęgi o wykładnikach całkowitych ujemnych na odpowiednie potęgi o wykładnikach naturalnych (K-P) zna pojęcie notacji wykładniczej (K) umie zapisać liczbę w notacji wykładniczej (K-P) umie doprowadzić wyrażenie do prostszej postaci stosując działania na potęgach ( R) umie doprowadzić wyrażenie do prostszej postaci stosując działania na potęgach (D-W) umie stosować działania na potęgach w zadaniach tekstowych (R-D) umie obliczyć potęgę o wykładniku całkowitym ujemnym (R) umie wykonać porównanie ilorazowe potęg o wykładnikach ujemnych (R-D) umie wykonać działania na potęgach o wykładnikach całkowitych (D) umie obliczyć wartość wyrażenia arytmetycznego zawierającego potęgi o wykładnikach całkowitych (R-D) rozumie potrzebę stosowania notacji wykładniczej w praktyce (R) umie zapisać liczbę w notacji wykładniczej (R) umie wykonać porównywanie ilorazowe dla liczb podanych w notacji wykładniczej (R-D) umie oszacować wartość wyrażenia zawierającego pierwiastki (R) umie obliczyć wartość wyrażenia arytmetycznego zawierającego pierwiastki (R-D) umie oszacować liczbę niewymierną (R-D) DZIAŁ 2. PIERWIASTKI zna pojęcie pierwiastka arytmetycznego II stopnia z liczby nieujemnej i III stopnia z dowolnej liczby (K) zna pojęcie liczby niewymiernej i rzeczywistej (K) rozumie różnicę w rozwinięciu dziesiętnym liczby wymiernej i niewymiernej (P) umie obliczyć pierwiastek arytmetyczny II stopnia z liczby nieujemnej i III stopnia z dowolnej liczby (K-P) umie oszacować wartość wyrażenia zawierającego pierwiastki (P) umie określić na podstawie rozwinięcia dziesiętnego, czy dana liczba jest wymierna, czy niewymierna (P) umie obliczyć wartość wyrażenia arytmetycznego zawierającego pierwiastki (P) zna wzór na obliczanie pierwiastka z iloczynu i ilorazu (K) zna wzór na obliczanie pierwiastka II stopnia z kwadratu liczby nieujemnej i pierwiastka III stopnia z sześcianu dowolnej liczby (K) umie obliczyć pierwiastek II stopnia z kwadratu liczby nieujemnej i pierwiastek III stopnia z sześcianu dowolnej liczby (K) umie wyłączyć czynnik przed znak pierwiastka oraz włączyć czynnik pod znak pierwiastka (K-R) umie mnożyć i dzielić pierwiastki II stopnia oraz pierwiastki III stopnia (K) umie stosować wzory na obliczanie pierwiastka z iloczynu i ilorazu do wyznaczania wartości liczbowej wyrażeń (P) umie obliczyć pierwiastek II stopnia z kwadratu liczby nieujemnej i pierwiastek III stopnia z sześcianu dowolnej liczby (R) umie wyłączyć czynnik przed znak pierwiastka (R) umie włączyć czynnik pod znak pierwiastka (R-D) umie wykonywać działania na liczbach niewymiernych (R-D) umie stosować wzór na obliczanie pierwiastka z iloczynu i ilorazu do obliczania wartości liczbowej wyrażeń (P-D) umie usuwać niewymierność z mianownika korzystając z własności pierwiastków (R-D) umie porównać pierwiastki podnosząc do odpowiedniej potęgi (D-W) umie doprowadzić wyrażenie algebraiczne zawierające potęgi i pierwiastki do prostszej postaci (R-D) 3 Matematyka z plusem dla gimnazjum umie wyznaczyć promień lub średnicę koła, znając jego pole (R) umie obliczyć pole koła, znając jego obwód i odwrotnie (R-D) umie obliczyć pole nietypowej figury wykorzystując wzór na pole koła (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z porównywaniem pól figur (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z obwodami i polami figur (D-W) umie obliczyć długość figury złożonej z łuków i odcinków (R) obliczyć pole figury złożonej z wielokątów i wycinków koła (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z obwodami i polami figur (D-W) umie obliczyć promień okręgu, znając miarę kąta środkowego i długość łuku, na którym jest oparty (R) umie obliczyć promień koła, znając miarę kąta środkowego i pole wycinka koła (R) rozumie sposób wyznaczenia liczby (R) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z długością okręgu (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane porównywaniem obwodów figur (R-D) DZIAŁ 3. DŁUGOŚĆ OKRĘGU I POLE KOŁA zna wzór na obliczanie długości okręgu (K) zna liczbę (K) umie obliczyć długość okręgu znając jego promień lub średnicę (K-P) umie wyznaczyć promień lub średnicę okręgu, znając jego długość (P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z porównywaniem obwodów figur (P) zna wzór na obliczanie pola koła (K) umie obliczyć pole koła, znając jego promień lub średnicę (K-P) umie obliczyć pole pierścienia kołowego, znając promienie lub średnice kół ograniczających pierścień (K-P) umie wyznaczyć promień lub średnicę koła, znając jego pole (P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane porównywaniem pól figur (P) zna pojęcie kąta środkowego (K) zna pojęcie łuku (K) zna pojęcie wycinka koła (K) umie rozpoznać kąt środkowy (K-P) umie obliczyć długość łuku jako określonej części okręgu (K-P) umie obliczyć pole wycinka koła jako określonej części koła (K-P) umie obliczyć długość łuku i pole wycinka koła, znając miarę kąta środkowego (P) umie obliczyć długość figury złożonej z łuków i odcinków (P) umie obliczyć pole figury złożonej z wielokątów i wycinków koła (P) 4 Matematyka z plusem dla gimnazjum DZIAŁ 4. WYRAŻENIA ALGEBRAICZNE zna pojęcie wyrażenia algebraicznego (K) umie doprowadzić wyrażenie algebraiczne do prostszej postaci (R-D) zna pojęcie jednomianu (K) umie budować i odczytać wyrażenia algebraiczne o konstrukcji wielodziałaniowej (R-D) zna pojęcie jednomianu uporządkowanego (K) umie obliczyć wartość liczbową wyrażenia dla zmiennych wymiernych po przekształceniu do postaci dogodnej do obliczeń (R-D) zna pojęcie jednomianów podobnych (K) umie stosować dodawanie i odejmowanie sum algebraicznych rozumie zasadę przeprowadzania redukcji wyrazów podobnych (P) w zadaniach tekstowych (R-W) rozumie zasadę nazywania wyrażeń algebraicznych (K) umie budować proste wyrażenia algebraiczne (K) umie opisać za pomocą wyrażeń algebraicznych związki pomiędzy różnymi wielkościami (K-P) umie odczytać wyrażenia algebraiczne (K-P) umie porządkować jednomiany (K-P) umie podać współczynnik liczbowy jednomianu (K) umie wskazać jednomiany podobne (K) umie redukować wyrazy podobne (K-P) umie dodawać i odejmować sumy algebraiczne (K-P) umie opuszczać nawiasy (P) umie doprowadzić wyrażenie algebraiczne do prostszej postaci (P) umie obliczyć wartość liczbową wyrażenia dla zmiennych wymiernych bez jego przekształcania (K-P) umie obliczyć wartość liczbową wyrażenia dla zmiennych wymiernych po przekształceniu do postaci dogodnej do obliczeń (P) umie mnożyć i dzielić sumę algebraiczną przez liczbę wymierną (K) umie wyłączyć wspólny czynnik przed nawias (R-D) umie mnożyć sumę algebraiczną przez jednomian (K-P) umie stosować mnożenie jednomianów przez sumy algebraiczne w zadaniach tekstowych (R-W) umie wyłączyć wspólny czynnik przed nawias (K-P) umie wykorzystać wyrażenia algebraiczne do rozwiązywania zadań związanych z umie obliczyć wartość liczbową wyrażenia dla zmiennych wymiernych po podzielnością i dzieleniem z resztą (W) przekształceniu do postaci dogodnej do obliczeń (P) umie wyrazić pole figury w postaci wyrażenia algebraicznego (R-D) umie wyrazić pole figury w postaci wyrażenia algebraicznego (P) umie mnożyć sumy algebraiczne (P) umie mnożyć sumy algebraiczne (R) umie doprowadzić wyrażenie algebraiczne do prostszej postaci stosując mnożenie sum algebraicznych (R-D) umie interpretować geometrycznie iloczyn sum algebraicznych (R) umie stosować mnożenie sum algebraicznych w zadaniach tekstowych (R-W) zna wzór na kwadrat sumy (P) umie przekształcać wyrażenia algebraiczne stosując wzory skróconego mnożenia (R-D) zna wzór na kwadrat różnicy (P) umie wykorzystać wzory skróconego mnożenia do obliczeń wartości wyrażeń, w których występują kwadraty liczb (R-D) zna wzór na różnicę kwadratów (P) umie przekształcać wyrażenia algebraiczne stosując wzory skróconego mnożenia (P-R) umie wykorzystać wzory skróconego mnożenia do dowodzenia własności liczb (D-W) umie wykorzystać wzory skróconego mnożenia do obliczania pól (R-W) 5 Matematyka z plusem dla gimnazjum DZIAŁ 5. UKŁADY RÓWNAŃ umie określić rodzaj układu równań (R-D) umie dobrać współczynniki układu równań, aby otrzymać żądany rodzaj układu (D) umie zapisać treść zadania w postaci układu równań (D-W) umie tworzyć układ równań o danym rozwiązaniu (D-W) zna pojęcie układu równań (K) zna pojęcie rozwiązania układu równań (K) rozumie pojęcie rozwiązania układu równań (K) umie podać przykładowe rozwiązanie równania I stopnia z dwiema niewiadomymi (K-P) umie zapisać treść zadania w postaci układu równań (K-P) umie sprawdzić, czy dana para liczb spełnia układ równań (K-P) zna metodę podstawiania (K) umie wyznaczyć niewiadomą z równania (K-P) umie rozwiązać układ równań I stopnia z dwiema niewiadomymi metodą podstawiania (K-P) umie rozwiązać zadanie tekstowe z zastosowaniem układu równań i metody podstawiania (P-R) zna metodę przeciwnych współczynników (K) umie rozwiązać układ równań I stopnia z dwiema niewiadomymi metodą przeciwnych współczynników (K-P) umie rozwiązać zadanie tekstowe z zastosowaniem układu równań i metody przeciwnych współczynników (P) zna pojęcia: układ oznaczony, nieoznaczony, sprzeczny (P) umie podać przykłady par liczb spełniających podany układ nieoznaczony (P) umie rozwiązać zadanie tekstowe z zastosowaniem układu równań (R-W) umie wykorzystać diagramy procentowe w zadaniach tekstowych (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe z zastosowaniem układu równań i procentów(R-W) umie wyznaczyć niewiadomą z równania (R) umie rozwiązać układ równań I stopnia z dwiema niewiadomymi metodą podstawiania (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe z zastosowaniem układu równań i metody podstawiania (R-D) umie rozwiązać układ równań z większą ilością niewiadomych (W) umie rozwiązać układ równań I stopnia z dwiema niewiadomymi metodą przeciwnych współczynników (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe z zastosowaniem układu równań i metody przeciwnych współczynników (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe z zastosowaniem układu równań (P-R) umie rozwiązać zadanie tekstowe z zastosowaniem układu równań i procentów ( P-R) DZIAŁ 6. TRÓJKĄTY PROSTOKĄTNE zna twierdzenie Pitagorasa (K) rozumie konstrukcję odcinka o długości wyrażonej liczbą niewymierną (R) rozumie potrzebę stosowania twierdzenia Pitagorasa (K) umie konstruować odcinek o długości wyrażonej liczbą niewymierną (R-D) umie obliczyć długość przeciwprostokątnej na podstawie twierdzenia Pitagorasa (K) umie konstruować kwadraty o polu równym sumie pól danych kwadratów (W) umie obliczyć długości przyprostokątnych na podstawie twierdzenia Pitagorasa (P) umie uzasadnić twierdzenie Pitagorasa (W) zna twierdzenie odwrotne do twierdzenia Pitagorasa (K) umie sprawdzić, czy trójkąt o danych bokach jest prostokątny (R) rozumie potrzebę stosowania twierdzenia odwrotnego do twierdzenia Pitagorasa (K) umie stosować twierdzenie odwrotne do twierdzenia Pitagorasa w zadaniach tekstowych (R-D) umie sprawdzić, czy trójkąt o danych bokach jest prostokątny (K-P) umie określić rodzaj trójkąta znając jego boki (W) umie wskazać trójkąt prostokątny w figurze (K) umie stosować twierdzenie Pitagorasa w zadaniach o trójkątach, prostokątach, trapezach, rombach (R-D) umie stosować twierdzenie Pitagorasa w prostych zadaniach o trójkątach, prostokątach, 6 trapezach, rombach (K-P) umie wyprowadzić wzór na obliczanie długości wysokości trójkąta równobocznego (R) umie obliczyć wysokość lub pole trójkąta równobocznego, znając jego bok (R) umie obliczyć długość boku lub pole kwadratu, znając jego przekątną (R) umie obliczyć długość boku lub pole trójkąta równobocznego, znając jego wysokość (RD) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z przekątną kwadratu i wysokością trójkąta równobocznego (R-W) umie stosować twierdzenie Pitagorasa w zadaniach rachunkowych i konstrukcyjnych (R-D) umie obliczyć długości boków wielokąta leżącego w układzie współrzędnych (R) umie sprawdzić, czy trójkąt leżący w układzie współrzędnych jest prostokątny (R-D) umie sprawdzić, czy punkty leżą na okręgu lub w kole umieszczonym w układzie współrzędnych (R-D) Matematyka z plusem dla gimnazjum umie odczytać odległość między dwoma punktami o równych odciętych lub rzędnych (K) umie wyznaczyć odległość między dwoma punktami, których współrzędne wyrażone są liczbami całkowitymi (P) zna wzór na obliczanie długości przekątnej kwadratu (K) zna wzór na obliczanie długości wysokości trójkąta równobocznego (K) zna wzór na obliczanie pola trójkąta równobocznego (P) umie wyprowadzić wzór na obliczanie długości przekątnej kwadratu (P) umie obliczyć długość przekątnej kwadratu, znając jego bok (K-P) umie obliczyć wysokość lub pole trójkąta równobocznego, znając jego bok (P) umie obliczyć długość boku lub pole kwadratu, znając jego przekątną (P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z przekątną kwadratu i wysokością trójkąta równobocznego (P) zna zależność między bokami i kątami trójkąta o kątach 900, 450, 450 oraz 900, 300, 600 (P) umie rozwiązać trójkąt prostokątny o kątach 900, 450, 450 oraz 900, 300, 600 (P) umie rozwiązać trójkąt prostokątny o kątach 900, 450, 450 oraz 900, 300, 600 (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe z wykorzystaniem zależności między bokami i kątami trójkąta o kątach 900, 450, 450 oraz 900, 300, 600 (R-W) umie konstruować okrąg styczny w danym punkcie do ramion kąta ostrego(R) umie rozwiązać zadanie konstrukcyjne i rachunkowe związane z okręgiem wpisanym w trójkąt (R-W) zna twierdzenie o równości długości odcinków na ramionach kąta wyznaczonych przez wierzchołek kąta i punkty styczności (R) umie rozwiązać zadanie konstrukcyjne i rachunkowe związane ze styczną do okręgu (R-W) umie rozwiązać zadanie konstrukcyjne i rachunkowe związane z okręgiem opisanym na trójkącie (R-W) DZIAŁ 7. WIELOKĄTY I OKRĘGI zna pojęcie okręgu opisanego na wielokącie (K) umie konstruować okrąg opisany na trójkącie (K) umie określić położenie środka okręgu opisanego na trójkącie prostokątnym, ostrokątnym, rozwartokątnym (P) korzysta z twierdzenia o trójkącie prostokątnym wpisanym w okrąg (P-R) umie konstruować okrąg przechodzący przez trzy dane punkty (P) umie rozpoznać wzajemne położenie prostej i okręgu (K) zna pojęcie stycznej do okręgu (K) umie rozpoznać styczną do okręgu (K) wie, że styczna do okręgu jest prostopadła do promienia poprowadzonego do punktu styczności (K) umie konstruować styczną do okręgu, przechodzącą przez dany punkt na okręgu (K) umie konstruować okrąg styczny do prostej w danym punkcie (P) umie rozwiązać zadanie konstrukcyjne i rachunkowe związane ze styczną do okręgu (P) zna pojęcie okręgu wpisanego w wielokąt (K) umie konstruować okrąg wpisany w trójkąt (K) umie obliczać pole trójkąta znając jego boki i promień okręgu wpisanego w ten trójkąt 7 rozumie warunek wpisywania i opisywania okręgu na czworokącie (D) umie obliczyć długość promienia, pole lub obwód koła opisanego i wpisanego w trójkąt równoboczny o danym boku (R) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z okręgami wpisanymi i opisanymi na wielokątach foremnych (R-W) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z wielokątami foremnymi (D-W) Matematyka z plusem dla gimnazjum (P-R) umie rozwiązać zadanie konstrukcyjne i rachunkowe związane z okręgiem wpisanym w trójkąt (P-R) zna pojęcie wielokąta foremnego (K) rozumie własności wielokątów foremnych (P) umie konstruować sześciokąt i ośmiokąt foremny wpisany w okrąg o danym promieniu (K-P) umie obliczyć miarę kąta wewnętrznego wielokąta foremnego (P) umie wskazać wielokąty foremne środkowosymetryczne (P) umie podać ilość osi symetrii wielokąta foremnego (P) umie obliczyć długość promienia okręgu wpisanego w kwadrat o danym boku (K) umie obliczyć długość promienia okręgu opisanego na kwadracie o danym boku (P) umie obliczyć długość promienia, pole lub obwód koła opisanego i wpisanego w trójkąt równoboczny o danym boku (P) umie wpisać i opisać okrąg na wielokącie (K-P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z okręgami wpisanymi i opisanymi na wielokątach foremnych (P) 8 umie kreślić siatkę graniastosłupa o podstawie dowolnego wielokąta (P-R) umie rozpoznać siatkę graniastosłupa (R-W) umie obliczyć pole powierzchni graniastosłupa (R) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z polem powierzchni graniastosłupa prostego (R-W) umie obliczyć sumę długości krawędzi graniastosłupa (R) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z sumą długości krawędzi (R-D) umie rozwiązać nietypowe zadanie związane z rzutem graniastosłupa (W) DZIAŁ 8. GRANIASTOSŁUPY zna pojęcie prostopadłościanu (K) zna pojęcie graniastosłupa prostego (K) zna pojęcie graniastosłupa pochyłego (P) zna pojęcie graniastosłupa prawidłowego (K) zna budowę graniastosłupa (K) rozumie sposób tworzenia nazw graniastosłupów (K) umie wskazać na modelu krawędzie i ściany prostopadłe i równoległe (K) umie wskazać na rysunku krawędzie i ściany prostopadłe i równoległe (P) umie określić liczbę wierzchołków, krawędzi i ścian graniastosłupa (K-P) umie rysować graniastosłup prosty w rzucie równoległym (K-P) umie obliczyć sumę długości krawędzi graniastosłupa (P) zna pojęcie siatki graniastosłupa (K) zna pojęcie pola powierzchni graniastosłupa (K) zna wzór na obliczanie pola powierzchni graniastosłupa (K) rozumie pojęcie pola figury (K) rozumie sposób obliczania pola powierzchni jako pola siatki (P) rozumie zasadę kreślenia siatki (K) umie rozpoznać siatkę graniastosłupa (K-P) umie kreślić siatkę graniastosłupa o podstawie trójkąta lub czworokąta (K) umie kreślić siatkę graniastosłupa o podstawie dowolnego wielokąta (P) umie obliczyć pole powierzchni graniastosłupa (K-P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z polem powierzchni graniastosłupa umie obliczyć długość przekątnej dowolnej ściany i przekątnej graniastosłupa (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z długościami przekątnych, polem i objętością graniastosłupa (R-W) umie obliczyć objętość graniastosłupa (R) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z objętością graniastosłupa (R-W) umie zamieniać jednostki objętości (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z objętością prostopadłościanu (R-W) Matematyka z plusem dla gimnazjum prostego (P) zna wzór na obliczanie objętości prostopadłościanu i sześcianu (K) zna jednostki objętości (K) rozumie zasady zamiany jednostek objętości (P) rozumie pojęcie objętości figury (K) umie zamieniać jednostki objętości (K-P) umie obliczyć objętość prostopadłościanu i sześcianu (K-P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z objętością prostopadłościanu (P) zna wzór na obliczanie objętości graniastosłupa (K) umie obliczyć objętość graniastosłupa (K-P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z objętością graniastosłupa (P) zna pojęcie przekątnej ściany graniastosłupa (K) zna pojęcie przekątnej graniastosłupa (K) umie wskazać na modelu przekątną ściany bocznej oraz przekątną graniastosłupa (KP) umie rysować w rzucie równoległym przekątne ścian oraz przekątne graniastosłupa (PR) umie obliczyć długość przekątnej ściany graniastosłupa jako przekątnej prostokąta (PR) umie kreślić siatkę ostrosłupa (R) umie rozpoznać siatkę ostrosłupa (R-D) umie obliczyć pole powierzchni ostrosłupa (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z polem powierzchni ostrosłupa (R-W) umie obliczyć sumę długości krawędzi ostrosłupa (R) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z sumą długości krawędzi (R-D) DZIAŁ 9. OSTROSŁUPY zna pojęcie ostrosłupa (K) zna pojęcie ostrosłupa prawidłowego (K) zna pojęcie czworościanu i czworościanu foremnego (K) zna budowę ostrosłupa (K) rozumie sposób tworzenia nazw ostrosłupów (K) zna pojęcie wysokości ostrosłupa (K) umie określić ilość wierzchołków, krawędzi i ścian ostrosłupa (K-P) umie rysować ostrosłup w rzucie równoległym (K-P) umie obliczyć sumę długości krawędzi ostrosłupa (P) zna pojęcie siatki ostrosłupa (K) zna pojęcie pola powierzchni ostrosłupa (K) zna wzór na obliczanie pola powierzchni ostrosłupa (K) rozumie pojęcie pola figury (K) rozumie sposób obliczania pola powierzchni jako pola siatki (P) rozumie zasadę kreślenia siatki (K) umie kreślić siatkę ostrosłupa prawidłowego (K-P) umie rozpoznać siatkę ostrosłupa (K-P) umie obliczyć pole ostrosłupa prawidłowego (K-P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z polem powierzchni ostrosłupa (P) 9 umie stosować twierdzenie Pitagorasa do wyznaczania długości odcinków (R) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z długością odcinków, polem powierzchni i objętością ostrosłupa (R-W) umie określić rodzaj figury powstałej z przekroju bryły (R-D) umie obliczyć pole przekroju graniastosłupa lub ostrosłupa (R-W) umie obliczyć objętość ostrosłupa (R) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z objętością ostrosłupa (R-W) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z objętością ostrosłupa i graniastosłupa (DW) Matematyka z plusem dla gimnazjum zna pojęcie wysokości ostrosłupa (K) zna wzór na obliczanie objętości ostrosłupa (K) zna jednostki objętości (K) rozumie pojęcie objętości figury (K) umie obliczyć objętość ostrosłupa (K-P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z objętością ostrosłupa (P) zna pojęcie wysokości ściany bocznej (K) umie wskazać trójkąt prostokątny, w którym występuje dany lub szukany odcinek (K) umie stosować twierdzenie Pitagorasa do wyznaczania długości odcinków (P) zna pojęcie przekroju figury (K) umie określić rodzaj figury powstałej z przekroju bryły (P) umie obliczyć pole przekroju graniastosłupa i ostrosłupa (P) zna pojęcie prawdopodobieństwa zdarzenia losowego (R) umie podać zdarzenia losowe w doświadczeniu (R) umie obliczyć prawdopodobieństwo zdarzenia (R-W) umie ocenić zdarzenia mniej i bardziej prawdopodobne, zdarzenia pewne i zdarzenia niemożliwe (R-D) umie obliczyć średnią (R) umie obliczyć medianę (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane ze średnią i medianą (R-W) umie opracować dane statystyczne (R-D) umie prezentować dane statystyczne (R-D) umie interpretować prezentowane informacje (R-D) umie prezentować dane w korzystnej formie (D) DZIAŁ 10. STATYSTYKA zna pojęcie diagramu słupkowego i kołowego (K) zna pojęcie wykresu (K) zna pojęcie tabeli łodygowo – listkowej (P) rozumie potrzebę korzystania z różnych form prezentacji informacji (K) umie odczytać informacje z tabeli, wykresu, diagramu, tabeli łodygowo – listkowej (K-P) umie ułożyć pytania do prezentowanych danych (P) zna pojęcie średniej, mediany (K) umie obliczyć średnią (K-P) umie policzyć medianę (K-P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane ze średnią (P) zna pojęcie danych statystycznych (K) umie zebrać dane statystyczne (K) umie opracować dane statystyczne (P) umie prezentować dane statystyczne (P) zna pojęcie zdarzenia losowego (K) umie podać zdarzenia losowe w doświadczeniu (K-P) umie obliczyć prawdopodobieństwo zdarzenia (P) umie ocenić zdarzenia mniej/bardziej prawdopodobne (P) 10 ocena dopuszczająca (2) ocena dobra (4) ocena celująca (6) POZIOMY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH: K - konieczny R - rozszerzający W - wykraczający ocena dostateczna (3) ocena bardzo dobra (5) Matematyka z plusem dla gimnazjum P - podstawowy D - dopełniający Tematy nieobowiązkowe oznaczono szarym paskiem. 1 CELE PODSTAWOWE Matematyka z plusem dla gimnazjum CELE PONADPODSTAWOWE umie doprowadzić wyrażenie do prostszej postaci stosując działania na potęgach ( R-D) umie stosować działania na potęgach w zadaniach tekstowych (R-D) umie obliczyć potęgę o wykładniku całkowitym ujemnym (R) umie stosować potęgowanie iloczynu i ilorazu w zadaniach tekstowych (R-D) umie porównać potęgi sprowadzając do tej samej podstawy ( D) umie stosować potęgowanie potęgi do obliczania wartości liczbowej wyrażeń (R-D) umie stosować mnożenie i dzielenie potęg o tych samych podstawach do obliczania wartości liczbowej wyrażeń (D) Uczeń: umie zapisać liczbę w postaci iloczynu potęg (D) umie obliczyć wartość wyrażenia arytmetycznego zawierającego potęgi (D) DZIAŁ 1. POTĘGI Uczeń: zna podręcznik i zeszyt ćwiczeń, z których będzie korzystał w ciągu roku szkolnego na lekcjach matematyki (K) Uczeń: zna i rozumie pojęcie potęgi o wykładniku naturalnym (K) umie zapisać potęgę w postaci iloczynu (K) umie zapisać iloczyn jednakowych czynników w postaci potęgi (K) umie obliczyć potęgę o wykładniku naturalnym (P) umie zapisać liczbę w postaci potęgi (R) umie porównać potęgi o różnych wykładnikach naturalnych i takich samych podstawach oraz o takich samych wykładnikach naturalnych i różnych dodatnich podstawach (P) nie wykonując obliczeń umie określić znak potęgi (R) umie obliczyć wartość wyrażenia arytmetycznego zawierającego potęgi (R) zna wzór na mnożenie i dzielenie potęg o tych samych podstawach (K) rozumie powstanie wzoru na mnożenie i dzielenie potęg o tych samych podstawach (R) umie zapisać w postaci jednej potęgi iloczyny i ilorazy potęg o takich samych podstawach (P) umie mnożyć i dzielić potęgi o tych samych podstawach (P) umie przedstawić potęgę w postaci iloczynu i ilorazu potęg o tych samych podstawach (R) zna wzór na potęgowanie potęgi (K) rozumie powstanie wzoru na potęgowanie potęgi (R) umie potęgować potęgę (P) umie stosować potęgowanie potęgi do obliczania wartości liczbowej wyrażeń (R) zna wzór na potęgowanie ilorazu i iloczynu (K) rozumie powstanie wzoru na potęgowanie ilorazu i iloczynu (R) umie zapisać w postaci jednej potęgi iloczyny i ilorazy potęg o takich samych wykładnikach (P) umie potęgować iloraz i iloczyn (P) umie zapisać iloraz i iloczyn potęg o tych samych wykładnikach w postaci jednej potęgi (P) umie doprowadzić wyrażenie do prostszej postaci stosując działania na potęgach (P) (proste przykłady) zna pojęcie potęgi o wykładniku całkowitym ujemnym (K) 2 Matematyka z plusem dla gimnazjum umie obliczyć potęgę o wykładniku całkowitym ujemnym (P) zamienia potęgi o wykładnikach całkowitych ujemnych na odpowiednie potęgi o wykładnikach naturalnych (P) zna pojęcie notacji wykładniczej (K) umie zapisać liczbę w notacji wykładniczej (P) (proste przykłady umie wykonać działania na potęgach o wykładnikach całkowitych (D) umie obliczyć wartość wyrażenia arytmetycznego zawierającego potęgi o wykładnikach całkowitych (D) rozumie potrzebę stosowania notacji wykładniczej w praktyce (R) umie zapisać liczbę w notacji wykładniczej (R-D) umie wykonać porównywanie ilorazowe dla liczb podanych w notacji wykładniczej (D) umie stosować wzór na obliczanie pierwiastka z iloczynu i ilorazu do obliczania wartości liczbowej wyrażeń (R-D) umie usuwać niewymierność z mianownika korzystając z własności pierwiastków (D) umie doprowadzić wyrażenie algebraiczne zawierające potęgi i pierwiastki do prostszej postaci (R-D) umie oszacować wartość wyrażenia zawierającego pierwiastki (R) umie obliczyć wartość wyrażenia arytmetycznego zawierającego pierwiastki (RD) DZIAŁ 2. PIERWIASTKI zna pojęcie pierwiastka arytmetycznego II stopnia z liczby nieujemnej i III stopnia z dowolnej liczby (K) zna pojęcie liczby niewymiernej i rzeczywistej (P) umie obliczyć pierwiastek arytmetyczny II stopnia z liczby nieujemnej i III stopnia z dowolnej liczby (K-P) umie oszacować wartość wyrażenia zawierającego pierwiastki (P-R) umie obliczyć wartość wyrażenia arytmetycznego zawierającego pierwiastki (P-R) (proste przykłady) zna wzór na obliczanie pierwiastka z iloczynu i ilorazu (K) zna wzór na obliczanie pierwiastka II stopnia z kwadratu liczby nieujemnej i pierwiastka III stopnia z sześcianu dowolnej liczby (P) umie obliczyć pierwiastek II stopnia z kwadratu liczby nieujemnej i pierwiastek III stopnia z sześcianu dowolnej liczby (K-P) umie wyłączyć czynnik przed znak pierwiastka oraz włączyć czynnik pod znak pierwiastka (R) umie mnożyć i dzielić pierwiastki II stopnia oraz pierwiastki III stopnia (P) umie stosować wzory na obliczanie pierwiastka z iloczynu i ilorazu do wyznaczania wartości liczbowej wyrażeń (R) umie obliczyć pole koła, znając jego obwód i odwrotnie (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z długością okręgu (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane porównywaniem obwodów figur (D) DZIAŁ 3. DŁUGOŚĆ OKRĘGU I POLE KOŁA zna wzór na obliczanie długości okręgu (K) zna liczbę (K) umie obliczyć długość okręgu znając jego promień lub średnicę (K-P) umie wyznaczyć promień lub średnicę okręgu, znając jego długość (P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z porównywaniem obwodów figur (R) (proste przykłady) zna wzór na obliczanie pola koła (K) 3 umie obliczyć pole koła, znając jego promień lub średnicę (K-P) umie obliczyć pole pierścienia kołowego, znając promienie lub średnice kół ograniczających pierścień (R) umie wyznaczyć promień lub średnicę koła, znając jego pole (R) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane porównywaniem pól figur (R) (proste przykłady) umie obliczyć długość figury złożonej z łuków i odcinków (D) obliczyć pole figury złożonej z wielokątów i wycinków koła (D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z obwodami i polami figur (D) umie obliczyć pole nietypowej figury wykorzystując wzór na pole koła (D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z porównywaniem pól figur (D) Matematyka z plusem dla gimnazjum zna pojęcie kąta środkowego (K) zna pojęcie łuku (K) zna pojęcie wycinka koła (K) umie rozpoznać kąt środkowy (P) umie obliczyć długość łuku jako określonej części okręgu (P-R) umie obliczyć pole wycinka koła jako określonej części koła (P-R) umie obliczyć długość łuku i pole wycinka koła, znając miarę kąta środkowego (R) 4 Matematyka z plusem dla gimnazjum umie wyłączyć wspólny czynnik przed nawias (R-D) umie stosować mnożenie jednomianów przez sumy algebraiczne w zadaniach tekstowych (D) umie wyrazić pole figury w postaci wyrażenia algebraicznego (R-D) umie doprowadzić wyrażenie algebraiczne do prostszej postaci (R-D) umie budować i odczytać wyrażenia algebraiczne o konstrukcji wielodziałaniowej (D) umie obliczyć wartość liczbową wyrażenia dla zmiennych wymiernych po przekształceniu do postaci dogodnej do obliczeń (R-D) umie stosować dodawanie i odejmowanie sum algebraicznych w zadaniach tekstowych (D) DZIAŁ 4. WYRAŻENIA ALGEBRAICZNE zna pojęcie wyrażenia algebraicznego (K) zna pojęcie jednomianu (P) zna pojęcie jednomianów podobnych (P) rozumie zasadę przeprowadzania redukcji wyrazów podobnych (P-R) umie budować proste wyrażenia algebraiczne (K-P) umie opisać za pomocą wyrażeń algebraicznych związki pomiędzy różnymi wielkościami (P) umie porządkować jednomiany (P) umie podać współczynnik liczbowy jednomianu (K) umie wskazać jednomiany podobne (P) umie redukować wyrazy podobne (P) umie dodawać i odejmować sumy algebraiczne (P-R) umie opuszczać nawiasy (P-R) umie doprowadzić wyrażenie algebraiczne do prostszej postaci (P-R) umie obliczyć wartość liczbową wyrażenia dla zmiennych wymiernych bez jego przekształcania (P) umie obliczyć wartość liczbową wyrażenia dla zmiennych wymiernych po przekształceniu do postaci dogodnej do obliczeń (R) umie mnożyć i dzielić sumę algebraiczną przez liczbę wymierną (K) umie mnożyć sumę algebraiczną przez jednomian (P) umie wyłączyć wspólny czynnik przed nawias (P) (proste przykłady) umie obliczyć wartość liczbową wyrażenia dla zmiennych wymiernych po przekształceniu do postaci dogodnej do obliczeń (P-R) umie wyrazić pole figury w postaci wyrażenia algebraicznego (P-R) umie mnożyć sumy algebraiczne (R) umie doprowadzić wyrażenie algebraiczne do prostszej postaci stosując mnożenie sum algebraicznych (R-D) umie stosować mnożenie sum algebraicznych w zadaniach tekstowych (D) umie zapisać treść zadania w postaci układu równań (D) umie tworzyć układ równań o danym rozwiązaniu (D) DZIAŁ 5. UKŁADY RÓWNAŃ zna pojęcie układu równań (K) zna pojęcie rozwiązania układu równań (K) rozumie pojęcie rozwiązania układu równań (K) umie podać przykładowe rozwiązanie równania I stopnia z dwiema niewiadomymi (K-P) umie zapisać treść zadania w postaci układu równań (P-R) (proste przykłady) 5 umie sprawdzić, czy dana para liczb spełnia układ równań (P) zna metodę podstawiania (K) umie wyznaczyć niewiadomą z równania (P) (proste przykłady) umie wykorzystać diagramy procentowe w zadaniach tekstowych (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe z zastosowaniem układu równań i procentów(D) umie rozwiązać zadanie tekstowe z zastosowaniem układu równań (D) umie określić rodzaj układu równań (R-D) umie dobrać współczynniki układu równań, aby otrzymać żądany rodzaj układu (D) umie wyznaczyć niewiadomą z równania (R) umie rozwiązać układ równań I stopnia z dwiema niewiadomymi metodą podstawiania (D) umie rozwiązać zadanie tekstowe z zastosowaniem układu równań i metody podstawiania (D) umie rozwiązać układ równań I stopnia z dwiema niewiadomymi metodą przeciwnych współczynników (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe z zastosowaniem układu równań i metody przeciwnych współczynników (D) Matematyka z plusem dla gimnazjum zna metodę przeciwnych współczynników (K) rozumie metodę przeciwnych współczynników (P) umie rozwiązać układ równań I stopnia z dwiema niewiadomymi metodą przeciwnych współczynników (R) zna pojęcia: układ oznaczony, nieoznaczony, sprzeczny (P) umie rozwiązać zadanie tekstowe z zastosowaniem układu równań (P-R) (proste przykłady) umie rozwiązać zadanie tekstowe z zastosowaniem układu równań i procentów ( P-R) (proste przykłady) umie wyprowadzić wzór na obliczanie długości wysokości trójkąta równobocznego (D) umie stosować twierdzenie Pitagorasa w zadaniach o trójkątach, prostokątach, trapezach, rombach (R-D) umie stosować twierdzenie Pitagorasa w zadaniach rachunkowych i konstrukcyjnych (D) umie obliczyć długości boków wielokąta leżącego w układzie współrzędnych (R) umie sprawdzić, czy trójkąt leżący w układzie współrzędnych jest prostokątny (D) umie sprawdzić, czy trójkąt o danych bokach jest prostokątny (R) umie stosować twierdzenie odwrotne do twierdzenia Pitagorasa w zadaniach tekstowych (D) umie określić rodzaj trójkąta znając jego boki (W) umie obliczyć długości przyprostokątnych na podstawie twierdzenia Pitagorasa (R DZIAŁ 6. TRÓJKĄTY PROSTOKĄTNE zna twierdzenie Pitagorasa (K) rozumie potrzebę stosowania twierdzenia Pitagorasa (K) umie obliczyć długość przeciwprostokątnej na podstawie twierdzenia Pitagorasa (P) umie obliczyć długości przyprostokątnych na podstawie twierdzenia Pitagorasa (R) (proste przykłady) zna twierdzenie odwrotne do twierdzenia Pitagorasa (K) rozumie potrzebę stosowania twierdzenia odwrotnego do twierdzenia Pitagorasa (P) umie sprawdzić, czy trójkąt o danych bokach jest prostokątny (P) (proste przykłady) umie wskazać trójkąt prostokątny w figurze (K) umie stosować twierdzenie Pitagorasa w prostych zadaniach o trójkątach, prostokątach, trapezach, rombach (P) (proste przykłady) umie odczytać odległość między dwoma punktami o równych odciętych lub rzędnych (K) umie wyznaczyć odległość między dwoma punktami, których współrzędne wyrażone są liczbami całkowitymi (R) zna wzór na obliczanie długości przekątnej kwadratu (P) 6 Matematyka z plusem dla gimnazjum 0 umie obliczyć wysokość lub pole trójkąta równobocznego, znając jego bok (D) umie obliczyć długość boku lub pole trójkąta równobocznego, znając jego wysokość (D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z przekątną kwadratu i wysokością trójkąta równobocznego (R-D) 0 zna wzór na obliczanie długości wysokości trójkąta równobocznego (P) zna wzór na obliczanie pola trójkąta równobocznego (P) umie wyprowadzić wzór na obliczanie długości przekątnej kwadratu (R) umie obliczyć długość przekątnej kwadratu, znając jego bok (P) umie obliczyć wysokość lub pole trójkąta równobocznego, znając jego bok (R) (proste przykłady) umie obliczyć długość boku lub pole kwadratu, znając jego przekątną (R) 0 umie rozwiązać zadanie tekstowe z wykorzystaniem zależności między bokami i kątami 0 0 0 trójkąta o kątach 90 , 45 , 45 0 0 0 oraz 90 , 30 , 60 (D) 0 zna zależność między bokami i kątami trójkąta o kątach 90 , 45 , 45 oraz 90 , 0 0 30 , 60 (P) 0 0 0 0 0 0 umie rozwiązać trójkąt prostokątny o kątach 90 , 45 , 45 oraz 90 , 30 , 60 (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z wielokątami foremnymi (D) umie konstruować okrąg styczny w danym punkcie do ramion kąta ostrego(D) umie rozwiązać zadanie konstrukcyjne i rachunkowe związane ze styczną do okręgu (D) umie rozwiązać zadanie konstrukcyjne i rachunkowe związane z okręgiem opisanym na trójkącie (D) DZIAŁ 7. WIELOKĄTY I OKRĘGI zna pojęcie okręgu opisanego na wielokącie (K) umie konstruować okrąg opisany na trójkącie (P) umie określić położenie środka okręgu opisanego na trójkącie prostokątnym, ostrokątnym, rozwartokątnym (R) korzysta z twierdzenia o trójkącie prostokątnym wpisanym w okrąg (R) umie konstruować okrąg przechodzący przez trzy dane punkty (R) umie rozpoznać wzajemne położenie prostej i okręgu (K) zna pojęcie stycznej do okręgu (K) umie rozpoznać styczną do okręgu (K) wie, że styczna do okręgu jest prostopadła do promienia poprowadzonego do punktu styczności (P) umie konstruować styczną do okręgu, przechodzącą przez dany punkt na okręgu (P) umie konstruować okrąg styczny do prostej w danym punkcie (R) zna pojęcie okręgu wpisanego w wielokąt (K) umie konstruować okrąg wpisany w trójkąt (P) umie obliczać pole trójkąta znając jego boki i promień okręgu wpisanego w ten trójkąt (R) umie rozwiązać zadanie konstrukcyjne i rachunkowe związane z okręgiem wpisanym w trójkąt (R-D) zna pojęcie wielokąta foremnego (K) rozumie własności wielokątów foremnych (P) umie konstruować sześciokąt i ośmiokąt foremny wpisany w okrąg o danym promieniu (R) 7 umie obliczyć długość promienia, pole lub obwód koła opisanego i wpisanego w trójkąt równoboczny o danym boku (D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z okręgami wpisanymi i opisanymi na wielokątach foremnych (D) Matematyka z plusem dla gimnazjum umie obliczyć miarę kąta wewnętrznego wielokąta foremnego (R) umie wskazać wielokąty foremne środkowosymetryczne (R) umie podać ilość osi symetrii wielokąta foremnego (D) umie obliczyć długość promienia okręgu wpisanego w kwadrat o danym boku (K) umie obliczyć długość promienia okręgu opisanego na kwadracie o danym boku (P) umie obliczyć długość promienia, pole lub obwód koła opisanego i wpisanego w trójkąt równoboczny o danym boku (R) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z okręgami wpisanymi i opisanymi na wielokątach foremnych (R) (proste przykłady) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z objętością graniastosłupa (R-D) umie zamieniać jednostki objętości (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z objętością prostopadłościanu (R-D) umie rozpoznać siatkę graniastosłupa (R-D) umie obliczyć pole powierzchni graniastosłupa (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z polem powierzchni graniastosłupa prostego (D) umie obliczyć sumę długości krawędzi graniastosłupa (R) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z sumą długości krawędzi (D) DZIAŁ 8. GRANIASTOSŁUPY zna pojęcie prostopadłościanu (K) zna pojęcie graniastosłupa prostego (P) zna pojęcie graniastosłupa pochyłego (R) zna pojęcie graniastosłupa prawidłowego (P) zna budowę graniastosłupa (K) rozumie sposób tworzenia nazw graniastosłupów (P) umie wskazać na modelu krawędzie i ściany prostopadłe i równoległe (K) umie wskazać na rysunku krawędzie i ściany prostopadłe i równoległe (P-R) umie określić liczbę wierzchołków, krawędzi i ścian graniastosłupa (P) umie rysować graniastosłup prosty w rzucie równoległym (P-R) zna pojęcie siatki graniastosłupa (K) zna pojęcie pola powierzchni graniastosłupa (K) zna wzór na obliczanie pola powierzchni graniastosłupa (K) rozumie sposób obliczania pola powierzchni jako pola siatki (P) umie rozpoznać siatkę graniastosłupa (P) umie kreślić siatkę graniastosłupa o podstawie trójkąta lub czworokąta (P) umie kreślić siatkę graniastosłupa o podstawie dowolnego wielokąta (R) zna wzór na obliczanie objętości prostopadłościanu i sześcianu (K) zna jednostki objętości (K) rozumie zasady zamiany jednostek objętości (P) rozumie pojęcie objętości figury (P) umie obliczyć objętość prostopadłościanu i sześcianu (P) zna wzór na obliczanie objętości graniastosłupa (K) umie obliczyć objętość graniastosłupa (P-R) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z objętością graniastosłupa (R) (proste 8 Matematyka z plusem dla gimnazjum przykłady) zna pojęcie przekątnej ściany graniastosłupa (K) umie obliczyć długość przekątnej dowolnej ściany i przekątnej graniastosłupa (D) zna pojęcie przekątnej graniastosłupa (K) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z długościami przekątnych, polem i objętością graniastosłupa (D) umie wskazać na modelu przekątną ściany bocznej oraz przekątną graniastosłupa (P) umie rysować w rzucie równoległym przekątne ścian oraz przekątne graniastosłupa (R) umie obliczyć długość przekątnej ściany graniastosłupa jako przekątnej prostokąta (R) umie stosować twierdzenie Pitagorasa do wyznaczania długości odcinków (R) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z długością odcinków, polem powierzchni i objętością ostrosłupa (D) umie obliczyć objętość ostrosłupa (R) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z objętością ostrosłupa (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z objętością ostrosłupa i graniastosłupa (D) umie kreślić siatkę ostrosłupa (R) umie rozpoznać siatkę ostrosłupa (R-D) umie obliczyć pole powierzchni ostrosłupa (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z polem powierzchni ostrosłupa (D) umie obliczyć sumę długości krawędzi ostrosłupa (R) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z sumą długości krawędzi (R-D) DZIAŁ 9. OSTROSŁUPY zna pojęcie ostrosłupa (K) zna pojęcie ostrosłupa prawidłowego (P) zna pojęcie czworościanu i czworościanu foremnego (P) zna budowę ostrosłupa (K) rozumie sposób tworzenia nazw ostrosłupów (P) zna pojęcie wysokości ostrosłupa (K) umie określić ilość wierzchołków, krawędzi i ścian ostrosłupa (K-P) umie rysować ostrosłup w rzucie równoległym (P) umie obliczyć sumę długości krawędzi ostrosłupa (P) zna pojęcie siatki ostrosłupa (K) zna pojęcie pola powierzchni ostrosłupa (K) zna wzór na obliczanie pola powierzchni ostrosłupa (K) rozumie sposób obliczania pola powierzchni jako pola siatki (P) rozumie zasadę kreślenia siatki (K) umie kreślić siatkę ostrosłupa prawidłowego (P) umie rozpoznać siatkę ostrosłupa (P) umie obliczyć pole ostrosłupa prawidłowego (P-R) (proste przykłady) zna pojęcie wysokości ostrosłupa (K) zna wzór na obliczanie objętości ostrosłupa (K) zna jednostki objętości (K) rozumie pojęcie objętości figury (P) umie obliczyć objętość ostrosłupa (P) zna pojęcie wysokości ściany bocznej (K) umie wskazać trójkąt prostokątny, w którym występuje dany lub szukany odcinek (P) 9 Matematyka z plusem dla gimnazjum zna pojęcie danych statystycznych (K) umie zebrać dane statystyczne (K) umie opracować dane statystyczne (R) zna pojęcie średniej, mediany (K) umie obliczyć średnią (P) umie policzyć medianę (P) zna pojęcie diagramu słupkowego i kołowego (K) zna pojęcie wykresu (K) zna pojęcie tabeli łodygowo – listkowej (R) rozumie potrzebę korzystania z różnych form prezentacji informacji (K) umie odczytać informacje z tabeli, wykresu, diagramu, tabeli łodygowo – listkowej (P-R) umie ułożyć pytania do prezentowanych danych (R) umie ocenić zdarzenia mniej i bardziej prawdopodobne, zdarzenia pewne i zdarzenia niemożliwe (R-D) umie prezentować dane statystyczne (D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane ze średnią i medianą (R-D) umie interpretować prezentowane informacje (R-D) umie prezentować dane w korzystnej formie (D) DZIAŁ 10. STATYSTYKA zna pojęcie zdarzenia losowego (K) umie podać zdarzenia losowe w doświadczeniu (P) umie obliczyć prawdopodobieństwo zdarzenia (R) 10 Matematyka z plusem dla gimnazjum WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM Opracowano na podstawie podstawy programowej obowiązującej od września 2009 roku i programu nauczania Matematyka z plusem Matematyka 3. Podręcznik dla gimnazjum. Nowa wersja, praca zbiorowa pod red. M. Dobrowolskiej, Gdańsk 2011 OBWIĄZUJĄCY ZESTAW PODRĘCZNIKÓW WYDANYCH PRZEZ GWO Matematyka 3. Lekcje powtórzeniowe - M. Grochowalska Matematyka 3. Sprawdziany. Trzecia wersja, M. Grochowalska Matematyka 3. Sprawdziany. Druga wersja, praca zbiorowa Matematyka 3. Sprawdziany, M. Grochowalska Matematyka. Kalendarz gimnazjalisty. Przygotowanie do egzaminu po gimnazjum, praca zbiorowa Matematyka 3. Zbiór zadań, M. Braun, J. Lech, Gdańsk 2011 Matematyka 3. Zeszyt ćwiczeń z płytą CD-ROM. Nowa wersja, M. Dobrowolska, M. Jucewicz, M. Karpiński, M. Krzyżanowska, Gdańsk 2011 Matematyka 3. Podręcznik dla gimnazjum. Wersja dla nauczyciela, praca zbiorowa pod red. M. Dobrowolskiej, Gdańsk 2011 KSIĄŻKI POMOCNICZE WYDANE PRZEZ GWO POZIOMY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH: K – konieczny - ocena dopuszczająca (2); P – podstawowy - ocena dostateczna (3); R – rozszerzający - ocena dobra (4); D – dopełniający - ocena bardzo dobra (5); W – wykraczający - ocena celująca (6) Tematy nieobowiązkowe oznaczono szarym paskiem. 1 CELE PODSTAWOWE Matematyka z plusem dla gimnazjum Uczeń: Uczeń: zna podręcznik, z którego będzie korzystał w ciągu roku szkolnego na lekcjach matematyki (K) zna PSO (K) CELE PONADPODSTAWOWE zna nazwy wykresów niektórych funkcji ( liniowa, parabola) (R) umie wyznaczyć współrzędne punktów przecięcia się wykresu z osiami układu współrzędnych (R-D) umie dopasować wzory do wykresów funkcji (R-D) umie zastąpić wzorem opis słowny funkcji (R-D) umie odczytać z wykresu zbiór argumentów, dla których funkcja przyjmuje określone wartości (R-D) umie na podstawie wzoru narysować wykres funkcji (R-W) potrafi rozwiązać zadania tekstowe związane z wykresem funkcji i jej wzorem umie przedstawić funkcję za pomocą opisu słownego, wzoru, grafu, wykresu i tabelki (R) umie wskazać miejsce zerowe funkcji (R-W) umie przedstawić wykres funkcji spełniającej warunki (R-D) umie podać argumenty, dla których funkcja przyjmuje wartości dodatnie lub ujemne (R-D) umie odczytać z wykresu argumenty, dla których funkcja przyjmuje największą lub najmniejszą wartość (P-R) umie interpretować informacje z kilku wykresów narysowanych w jednym układzie współrzędnych (R-D) umie interpretować informacje odczytane z wykresu (R-W) DZIAŁ 1. FUNKCJE rozumie wykres jako sposób prezentacji informacji (K) umie odczytać informacje z wykresu (K) umie interpretować informacje odczytane z wykresu (P) umie odczytać i porównać informacje z kilku wykresów narysowanych w jednym układzie współrzędnych (K-P) umie interpretować informacje z kilku wykresów narysowanych w jednym układzie współrzędnych (P) zna pojęcie funkcji (K) zna pojęcia: dziedzina, argument, wartość funkcji, zmienna zależna i niezależna (K) zna pojęcie miejsca zerowego (K) rozumie pojęcie przyporządkowania (K) umie przedstawić funkcję za pomocą opisu słownego, wzoru, grafu, wykresu i tabelki (K-P) umie odczytać wartość funkcji dla danego argumentu lub argument dla danej wartości z tabelki (K), wykresu (K) i grafu (K) umie wskazać miejsce zerowe funkcji (P) umie na podstawie wykresu funkcji określić jej monotoniczność (P) zna różne sposoby zapisu funkcji określonej danym wzorem (K-P) rozumie związek między wzorem funkcji a jej wykresem (K) zna etapy rysowania wykresów funkcji (P) umie sprawdzić rachunkowo i na wykresie, czy punkt należy do wykresu funkcji (K) umie na podstawie wzoru wyznaczyć argument dla danej wartości funkcji i odwrotnie (P) umie obliczyć miejsce zerowe funkcji (K-P) umie odczytać z wykresu miejsce zerowe (K-P) umie odczytać z wykresu zbiór argumentów, dla których funkcja przyjmuje wartości dodatnie lub ujemne (P) 2 oraz ich wykresami (R-W) umie rozpoznać wielkości odwrotnie proporcjonalne (R) umie rozwiązywać zadania tekstowe związane z wielkościami odwrotnie proporcjonalnymi oraz ich wykresami (R-W) umie rozpoznać wielkości wprost proporcjonalne (R) umie narysować wykres funkcji typu y=ax (R-D) umie rozwiązywać zadania tekstowe związane z wielkościami wprost proporcjonalnymi Matematyka z plusem dla gimnazjum zna związek pomiędzy wielkościami wprost proporcjonalnymi (K) zna kształt linii będącej wykresem wielkości wprost proporcjonalnych (K-P) zna pojęcie współczynnika proporcjonalności (K-P) zna związek pomiędzy wielkościami odwrotnie proporcjonalnymi (K) zna kształt linii będącej wykresem wielkości odwrotnie proporcjonalnych (K-P) umie rozpoznać wielkości wprost proporcjonalne (P) umie obliczyć współczynnik proporcjonalności (P) umie opisać wzorem dane wielkości wprost proporcjonalne (P) umie narysować wykres funkcji typu y=ax jeśli dziedziną jest zbiór liczb rzeczywistych (P) umie rozpoznać wielkości odwrotnie proporcjonalne (P) umie opisać wzorem dane wielkości odwrotnie proporcjonalne (P) umie określić długości boków trójkąta prostokątnego podobnego, znając skalę podobieństwa (R-D) umie uzasadniać podobieństwo trójkątów prostokątnych (R) umie rozwiązać zadanie tekstowe wykorzystujące cechy trójkątów podobnych (R-W) umie stosować twierdzenie Talesa w sytuacjach realistycznych (R-D) umie obliczyć pole figury podobnej (R) umie określić stosunek pól figur podobnych (R) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z polami figur podobnych (D-W) umie stosować jednokładność do powiększania lub pomniejszania figury w podanej skali (D-W) umie rozpoznać trójkąty prostokątne podobne (R-D) umie uzasadnić podobieństwo trójkątów prostokątnych (D-W) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z prostokątami podobnymi i trójkątami prostokątnymi podobnymi (D-W) zna konstrukcję złotego prostokąta (W) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z figurami podobnymi (R) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z figurami podobnym (D-W) DZIAŁ 2. FIGURY PODOBNE zna pojęcie figur podobnych i skali podobieństwa (K) zna warunki podobieństwa wielokątów (K) rozumie pojęcie figur podobnych i potrafi je rozpoznać (K) rozumie pojęcie skali podobieństwa (K) umie określić skalę podobieństwa (K-P) umie podać wymiary figury podobnej w danej skali (K-P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z figurami podobnymi (P) zna wzór na stosunek pól figur podobnych (K) umie określić stosunek pól figur podobnych (P) umie obliczyć pole figury podobnej znając skalę podobieństwa (P) umie obliczyć skalę podobieństwa znając pola figur podobnych (P) zna cechę podobieństwa prostokątów (K) zna cechę podobieństwa trójkątów prostokątnych wynikającą ze stosunku długości przyprostokątnych (K) umie rozpoznać prostokąty podobne (K-P) umie rozpoznać trójkąty prostokątne podobne (K-P) umie obliczyć długości boków trójkąta podobnego, znając skalę podobieństwa (K-P) zna cechy podobieństwa trójkątów prostokątnych (K) umie sprawdzić podobieństwo trójkątów prostokątnych o danych bokach (P) umie sprawdzić podobieństwo trójkątów prostokątnych o danym kącie ostrym (P) umie zastosować twierdzenie Talesa (K-P) 3 Matematyka z plusem dla gimnazjum umie określić wymiary bryły powstałej w wyniku obrotu danej figury (R-D) umie obliczyć pole przekroju osiowego bryły obrotowej (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z bryłami obrotowymi (D-W) DZIAŁ 3. BRYŁY OBROTOWE zna pojęcie bryły obrotowej i osi obrotu (K) zna pojęcia: walec, stożek, kula, sfera (K) zna budowę brył obrotowych (K) zna pojęcie przekroju bryły obrotowej (K) zna pojęcie kąta rozwarcia stożka (P) umie rysować bryły obrotowe w rzucie równoległym (K) umie określić rodzaj bryły powstałej w wyniku obrotu danej figury (K-P) umie określić wymiary bryły powstałej w wyniku obrotu danej figury (K-P) umie obliczyć pole przekroju osiowego bryły obrotowej (P) zna wzór na objętość i pole powierzchni całkowitej walca (K) rozumie pojęcie walca (K) umie kreślić siatkę walca (K-P) umie obliczyć pole powierzchni całkowitej lub bocznej walca, podstawiając do wzoru (K-P) umie obliczyć objętość walca, podstawiając do wzoru (K-P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z polem powierzchni całkowitej lub objętością walca (P) zna wzór na objętość i pole powierzchni całkowitej stożka (K) rozumie pojęcie stożka (K) umie kreślić siatkę stożka (K-P) umie obliczyć pole powierzchni całkowitej lub bocznej stożka, podstawiając do wzoru (K-P) umie obliczyć objętość stożka, podstawiając do wzoru (K-P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z polem powierzchni całkowitej lub objętością stożka (P) rozumie pojęcie kuli i sfery, wskazuje modele (K) zna wzór na objętość i pole powierzchni całkowitej kuli i sfery (K) umie obliczyć pole powierzchni całkowitej sfery i objętość kuli, znając promień (K) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z polem powierzchni lub objętością kuli (P) umie stosować twierdzenie Pitagorasa w zadaniach o walcu (R-D) umie stosować własności trójkątów prostokątnych o kątach 900, 450, 450 oraz 900, 300, 600 w zadaniach o walcu (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z polem powierzchni całkowitej lub objętością walca (D-W) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z bryłami złożonymi z walców (R-W) umie stosować twierdzenie Pitagorasa w zadaniach o stożku (R-D) umie stosować własności trójkątów prostokątnych o kątach 900, 450, 450 oraz 900, 300, 600 w zadaniach o stożku (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z polem powierzchni całkowitej lub objętością stożka (D-W) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z bryłami złożonymi z walców i stożków (R-W) umie rozwiązać zadanie związane ze stożkiem ściętym (W) umie obliczyć pole przekroju kuli o danym promieniu, wykonanego w danej odległości od środka (D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z polem powierzchni lub objętością kuli (R-W) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z zamianą kształtu brył przy stałej objętości (D-W) umie obliczyć pole powierzchni i objętość nietypowej bryły, powstałej w wyniku obrotu danej figury wokół osi (D-W) DZIAŁ 4. LICZBY I WYRAŻENIA ALGEBRAICZNE 4 5 umie oszacować wartość wyrażenia zawierającego pierwiastki (R-D) umie wyłączyć czynnik przed znak pierwiastka (R) umie włączyć czynnik pod znak pierwiastka (R-D) umie usunąć niewymierność z mianownika korzystając z własności pierwiastków (R) umie obliczać wartości wyrażeń arytmetycznych zawierających większą liczbę działań (R-D) umie dokonać porównań, szacując wartości w zadaniach tekstowych (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z działaniami na liczbach (R-D) umie odczytać współrzędne punktów na osi liczbowej i zaznaczyć liczbę na osi liczbowej (R) umie porównać i porządkować liczby przedstawione w różny sposób (R-D) umie zapisać i odczytać w systemie rzymskim liczby większe od 4000 (R-D) umie zapisać liczbę w notacji wykładniczej (R) umie porównać liczby przedstawione na różne sposoby (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe dotyczące różnych sposobów zapisywania liczb (R-D) zna inne systemy zapisywania liczb (R) umie zapisać liczby w systemie dwójkowym i nieduże – w trójkowym (R-W) umie przedstawić w systemie dziesiątkowym liczbę, którą zapisano w innym systemie(dwójkowym, trójkowym) (R-D) Matematyka z plusem dla gimnazjum zna pojęcie notacji wykładniczej (K) zna sposób zaokrąglania liczb (K) rozumie potrzebę zaokrąglania liczb (K) rozumie potrzebę stosowania notacji wykładniczej w praktyce (P) umie oszacować wynik działań (K-P) umie zaokrąglić liczby do podanego rzędu (K-P) umie zapisać liczbę w notacji wykładniczej (P) umie porównać liczby przedstawione w różny sposób (K-P) zna znaki używane do zapisu liczb w systemie rzymskim (K) zna zasady zapisu liczb w systemie rzymskim(P) umie zapisać i odczytać liczby naturalne dodatnie w systemie rzymskim (K-P) zna pojęcia: liczby naturalnej, liczby całkowitej, liczby wymiernej (K) zna pojęcia: liczby niewymiernej, liczby rzeczywistej (K) zna pojęcia liczby przeciwnej do danej oraz odwrotności danej liczby(K) rozumie różnicę pomiędzy rozwinięciem dziesiętnym liczby wymiernej a niewymiernej (P) umie podać liczbę przeciwną do danej (K) oraz odwrotność danej liczby (K-P) umie podać rozwinięcie dziesiętne ułamka zwykłego (K-P) umie odczytać współrzędną punktu na osi liczbowej oraz zaznaczyć liczbę na osi liczbowej (K-P) zna pojęcie potęgi o wykładniku: naturalnym (K), całkowitym ujemnym (P) zna pojęcie pierwiastka arytmetycznego II stopnia z liczby nieujemnej i III stopnia z dowolnej liczby (K) umie obliczyć potęgę o wykładniku: naturalnym(K), całkowitym ujemnym (P) umie obliczyć pierwiastek arytmetyczny II i III stopnia z liczb, które są odpowiednio kwadratami lub sześcianami liczb wymiernych (K) umie oszacować wartość wyrażenia zawierającego pierwiastki (P-R) umie porównać (K) oraz porządkować (K-P) liczby przedstawione w różny sposób zna algorytmy działań na ułamkach (K) zna kolejność wykonywania działań (K) umie wykonać działania łączne na liczbach (K-P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z działaniami na liczbach (P) zna wzory dotyczące potęgowania i pierwiastkowania (K) umie zapisać w postaci jednej potęgi iloczyny i ilorazy potęg o takich samych podstawach (K-P) umie zapisać w postaci jednej potęgi iloczyny i ilorazy potęg o takich samych wykładnikach (K-P) umie zapisać w postaci jednej potęgi potęgę potęgi o wykładnikach naturalnych (K-P), całkowitych (P-R) stosuje w obliczeniach notację wykładniczą (P-R) umie wyłączyć czynnik przed znak pierwiastka (P) umie usunąć niewymierność z mianownika korzystając z własności pierwiastków (P) umie oszacować wartość wyrażenia zawierającego pierwiastki (P-R) umie obliczyć wartość liczbową wyrażenia po przekształceniu do postaci dogodnej do obliczeń (R-D) umie przekształcać wyrażenia algebraiczne (R-D) umie przekształcać wyrażenia algebraiczne stosując wzory skróconego mnożenia (R-D) umie wyłączyć wspólny czynnik przed nawias (R-D) umie usunąć niewymierność z mianownika stosując wzory skróconego mnożenia (R-D) umie stosować przekształcenia wyrażeń algebraicznych w zadaniach tekstowych (R-W) umie obliczyć liczbę na podstawie jej procentowego wzrostu (obniżki) (R-D) umie obliczyć liczbę na podstawie danego jej procentu (R) umie obliczyć jakim procentem jednej liczby jest druga liczba(R) umie rozwiązać zadanie związane z procentami (R-W) Matematyka z plusem dla gimnazjum zna pojęcie procentu (K) zna pojęcie promila (K) rozumie potrzebę stosowania procentów w życiu codziennym (K) umie zamienić procent na ułamek i odwrotnie (K-P) umie obliczyć procent danej liczby (K-P) umie odczytać dane z diagramu procentowego (K-P) umie obliczyć liczbę na podstawie danego jej procentu (P) umie obliczyć jakim procentem jednej liczby jest druga liczba (P) umie rozwiązać zadanie związane z procentami (P) zna pojęcie punktu procentowego (P) zna pojęcie inflacji (P) umie obliczyć liczbę większą lub mniejszą o dany procent (P) umie rozwiązać zadanie związane z procentami w kontekście praktycznym (P-R) umie obliczyć o ile procent wzrosła lub zmniejszyła się liczba (P-R) umie obliczyć liczbę na podstawie jej procentowego wzrostu (obniżki) (P-R) zna pojęcia: wyrażenie algebraiczne, jednomian, suma algebraiczna, wyrazy podobne (K) zna zasadę przeprowadzania redukcji wyrazów podobnych (K) umie budować proste wyrażenia algebraiczne (K) umie redukować wyrazy podobne w sumie algebraicznej (K-P) umie dodawać i odejmować sumy algebraiczne (K-P) umie mnożyć jednomiany, sumę algebraiczną przez jednomian (K) oraz sumy algebraiczne (K-P) umie obliczyć wartość liczbową wyrażenia bez jego przekształcania (K-P) i po przekształceniu do postaci dogodnej do obliczeń (P) umie przekształcać wyrażenia algebraiczne (P) umie opisywać zadania tekstowe za pomocą wyrażeń algebraicznych (P) umie wyłączyć wspólny czynnik przed nawias (P) 6 umie rozwiązać równanie (R-D) umie rozwiązać nierówność (R-D) umie rozwiązać układ liniowy metodą podstawiania lub metodą przeciwnych współczynników (R-D) umie rozwiązać równanie, korzystając z proporcji (R-D) umie rozwiązać równanie, korzystając z proporcji (R-D) umie przekształcić wzór (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z zastosowaniem równań lub układów równań (R-W) Matematyka z plusem dla gimnazjum zna pojęcie równania (K) zna pojęcia równań: równoważnych, tożsamościowych, sprzecznych (P) zna metodę równań równoważnych (K) zna pojęcie układu równań (K) zna pojęcie rozwiązania układu równań (K) zna pojęcia układów: oznaczonych, nieoznaczonych, sprzecznych (P) zna metodę podstawiania (K) zna metodę przeciwnych współczynników (K) rozumie pojęcie rozwiązania równania (K) rozumie pojęcie rozwiązania układu równań (K) umie rozwiązać równanie (K-P) umie rozwiązać układ równań liniowych metodą podstawiania lub metodą przeciwnych współczynników (K-P) umie rozpoznać równanie sprzeczne lub tożsamościowe (P) umie rozpoznać układ sprzeczny lub nieoznaczony (P) umie rozwiązać równanie, korzystając z proporcji (K-P) umie przekształcić wzór (P) umie opisać za pomocą równania lub układu równań zadanie osadzone w kontekście praktycznym (P-R) umie sprawdzić, czy trójkąt o danych bokach jest prostokątny (R) umie rozwiązać trójkąt prostokątny o kątach 900, 450, 450 oraz 900, 300, 600 (R-D) umie obliczyć pole trójkąta ograniczonego wykresami funkcji liniowych oraz osią OX lub OY (R-D) umie obliczyć pole i obwód trójkąta (R-D) umie wyznaczyć kąty trójkąta na podstawie danych z rysunku (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z trójkątami (R-W) DZIAŁ 5. FIGURY NA PŁASZCZYŹNIE zna pojęcie trójkąta (K) zna warunek istnienia trójkąta (P) zna sumę miar kątów wewnętrznych trójkąta (K) zna wzór na pole dowolnego trójkąta (K) zna twierdzenie Pitagorasa i twierdzenie do niego odwrotne (K) zna wzory na obliczanie wysokości i pola trójkąta równobocznego (K) zna zależność między bokami i kątami trójkąta prostokątnego o kątach 900, 450, 450 oraz 900, 300, 600 (P) rozumie zasadę klasyfikacji trójkątów (P) rozumie potrzebę stosowania twierdzenia Pitagorasa i twierdzenia do niego odwrotnego (K) umie sprawdzić, czy z odcinków o danych długościach można zbudować trójkąt (P) umie obliczyć miarę trzeciego kąta trójkąta, mając dane dwa pozostałe (K) umie zapisać wzór Pitagorasa dla trójkąta prostokątnego (K) umie obliczyć długość przeciwprostokątnej (K) i przyprostokątnej na podstawie twierdzenia Pitagorasa (P) umie obliczyć wysokość i pole trójkąta równobocznego o danym boku (K) 7 Matematyka z plusem dla gimnazjum umie obliczyć pole trójkąta o danej podstawie i wysokości (K) umie obliczyć długość odcinka w układzie współrzędnych (P) umie sprawdzić, czy trójkąt o danych bokach jest prostokątny (K-P) umie rozwiązać trójkąt prostokątny o kątach 900, 450, 450 oraz 900, 300, 600 (P) umie obliczyć pole i obwód trójkąta (P) umie wyznaczyć kąty trójkąta na podstawie danych z rysunku (K-P) zna definicję prostokąta, kwadratu, trapezu, równoległoboku i rombu (K) umie obliczyć pole czworokąta (R) zna wzory na obliczanie pól powierzchni czworokątów (K) umie obliczyć pole wielokąta (R) zna własności czworokątów (K) umie wyznaczyć kąty czworokąta na podstawie danych z rysunku (R-D) rozumie zasadę klasyfikacji czworokątów (P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z wielokątami (R-W) umie obliczyć pole i obwód czworokąta (K-P) umie obliczyć pole wielokąta (P) umie wyznaczyć kąty czworokąta na podstawie danych z rysunku (K-P) zna pojęcie okręgu i koła (K) umie obliczyć pole koła, znając jego obwód i odwrotnie (R) zna elementy okręgu i koła (K) umie obliczyć pole odcinka koła (R-D) zna wzór na obliczanie długości okręgu (K) umie obliczyć obwód figury ograniczonej łukami i odcinkami (R-D) zna wzór na obliczanie pola koła (K) umie obliczyć pole figury złożonej z wielokątów i wycinków koła (R-D) zna pojęcie łuku i wycinka koła (K) umie stosować własność stycznej w obliczaniu miar kątów (R) zna wzór na obliczanie długości łuku (P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z okręgami i kołami (R-W) zna wzór na obliczanie pola wycinka koła (P) zna twierdzenie o kącie wpisanym opartym na półokręgu (P) zna pojęcie stycznej do okręgu (K) rozumie sposób wyznaczenia liczby (P) umie obliczyć długość okręgu znając jego promień lub średnicę (K-P) umie obliczyć pole koła, znając jego promień lub średnicę (K-P) umie obliczyć pole koła, znając jego obwód i odwrotnie (P) umie obliczyć długość łuku jako określonej części okręgu (K) umie obliczyć pole wycinka koła jako określonej części koła (K) umie obliczyć długość łuku i pole wycinka koła, znając miarę kąta środkowego (P) umie obliczyć obwód figury ograniczonej łukami i odcinkami (P) umie obliczyć pole figury złożonej z wielokątów i wycinków koła (P) zna pojęcie okręgów rozłącznych, przecinających się i stycznych (K) umie określić wzajemne położenie dwóch okręgów, znając ich promienie i odległość umie określić wzajemne położenie dwóch okręgów, znając ich promienie i odległość między między ich środkami (R) ich środkami (P) umie obliczyć odległość między środkami okręgów, znając ich promienie i położenie (R-D) umie obliczyć odległość między środkami okręgów, znając ich promienie i położenie (P) umie rozwiązać zadanie z okręgami w układzie współrzędnych (R-D) umie rozwiązać zadanie z okręgami w układzie współrzędnych (P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z wzajemnym położeniem dwóch okręgów (RW) umie obliczyć długości promieni, pola i obwody kół wpisanych i opisanych na kwadracie, trójkącie równobocznym i sześciokącie (P-R) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z okręgami opisanymi i wpisanymi w wielokąty foremne (R-W) zna pojęcie okręgu opisanego na wielokącie i wpisanego w wielokąt (K) zna pojęcie symetralnej odcinka (K) zna pojęcie dwusiecznej kąta (K) zna pojęcie wielokąta foremnego (K) zna wzór na promień okręgu opisanego i wpisanego w kwadrat, trójkąt równoboczny 8 umie wskazywać osie i środki symetrii figur złożonych (R-D) umie budować figury posiadające środek symetrii i nie posiadające osi symetrii (R) umie budować figury o określonej ilości osi symetrii (R) umie podać współrzędne punktów symetrycznych względem prostych postaci y=a, x=a (D) Matematyka z plusem dla gimnazjum i sześciokąt (P) umie konstruować sześciokąt i ośmiokąt foremny wpisany w okrąg o danym promieniu (K-P) umie konstruować symetralną odcinka (K) umie konstruować dwusieczną kąta (K) umie obliczyć miarę kąta wewnętrznego wielokąta foremnego (P) umie obliczyć długości promieni, pola i obwody kół wpisanych i opisanych na kwadracie, trójkącie równobocznym i sześciokącie (P-R) zna pojęcie punktów i figur symetrycznych względem prostej i względem punktu (K) zna pojęcie osi symetrii figury oraz środka symetrii figury (K) rozumie pojęcie osi symetrii figury i potrafi ją wskazać w prostych przypadkach (K) rozumie pojęcie środka symetrii figury i potrafi go wskazać w prostych przypadkach (K) umie znajdować punkty symetryczne do danych względem prostej i względem punktu (K) umie rysować figury w symetrii osiowej, gdy figura i oś nie mają punktów wspólnych (K), lub mają punkty wspólne (P) umie rysować figury w symetrii środkowej, gdy środek symetrii nie należy do figury (K) lub należy do figury (P) umie określić własności punktów symetrycznych (P) umie znajdować punkty i figury symetryczne względem osi oraz początku układu współrzędnych (K-P) umie budować figury posiadające oś symetrii i nie posiadające środka symetrii (P) umie budować figury o określonej ilości osi symetrii (P) 9 umie zamieniać jednostki pola i objętości (R) umie rozpoznać siatkę graniastosłupa (R-W) umie obliczyć długość odcinka w graniastosłupie korzystając z twierdzenia Pitagorasa (R-D) umie obliczyć długość odcinka w graniastosłupie korzystając z własności trójkątów prostokątnych o kątach 900, 450, 450 oraz 900, 300, 600 (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z graniastosłupem (R-W) DZIAŁ 6. BRYŁY zna pojęcie graniastosłupa, prostopadłościanu i sześcianu oraz ich budowę (K) zna pojęcie graniastosłupa prostego i prawidłowego (K) zna wzory na obliczanie pola powierzchni i objętości graniastosłupa (K) zna pojęcie przekroju graniastosłupa (P) zna jednostki pola i objętości (K) rozumie sposób tworzenia nazw graniastosłupów (K) rozumie zasady zamiany jednostek pola i objętości (P) umie określić ilość wierzchołków, krawędzi i ścian graniastosłupa (K) umie obliczyć sumę długości krawędzi graniastosłupa (K-P) umie obliczyć pole powierzchni i objętość graniastosłupa, podstawiając do wzoru (K-P) umie zamieniać jednostki pola i objętości (P) umie rozpoznać siatkę graniastosłupa (K-P) umie rysować graniastosłup w rzucie równoległym (K-P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z graniastosłupem (P) por. Dział 3 Matematyka z plusem dla gimnazjum umie obliczyć długość odcinka w graniastosłupie korzystając z twierdzenia Pitagorasa (P) zna pojęcie ostrosłupa i czworościanu (K) zna pojęcie ostrosłupa prawidłowego i czworościanu foremnego (K) zna budowę ostrosłupa (K) umie określić ilość wierzchołków, krawędzi i ścian ostrosłupa (K) zna wzory na obliczanie pola powierzchni i objętości ostrosłupa (K) zna pojęcie wysokości ostrosłupa (K) rozumie sposób tworzenia nazw ostrosłupów (K) umie obliczyć sumę długości krawędzi ostrosłupa (K-P) umie obliczyć pole powierzchni i objętość ostrosłupa, podstawiając do wzoru (K-P) umie rysować ostrosłup w rzucie równoległym (K-P) umie rozpoznać siatkę ostrosłupa (K-P) umie obliczyć długość odcinka w ostrosłupie korzystając z twierdzenia Pitagorasa (P) por. Dział 3 umie ustalić odległość wzdłuż stoku (R) umie określić azymut (R) na podstawie poziomic umie określić nachylenie (R) umie porównać informacje (R) umie analizować informacje (R-W) umie przetwarzać informacje (R-W) umie interpretować informacje (R-W) umie wykorzystać informacje w praktyce (R-W) umie porównać informacje (R) umie analizować informacje (R-W) umie przetwarzać informacje (R-W) umie interpretować informacje (R-W) umie wykorzystać informacje w praktyce (R-W) umie zamieniać jednostki stosowane w praktyce (R) umie zamieniać jednostki nietypowe (R-D) umie wykonać obliczenia w sytuacjach praktycznych, stosując zamianę jednostek (R-D) zna pojęcie przekroju ostrosłupa (R) umie zamieniać jednostki pola i objętości (R) umie rozpoznać siatkę ostrosłupa (R-W) umie obliczyć długość odcinka w ostrosłupie korzystając z twierdzenia Pitagorasa (R-D) umie obliczyć długość odcinka w ostrosłupie korzystając z własności trójkątów prostokątnych o kątach 900, 450, 450 oraz 900, 300, 600 (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z ostrosłupem (R-W) zna pojęcie jednostki (K) rozumie zasadę zamiany jednostek (P) umie posługiwać się jednostkami miary (K) umie zamieniać jednostki stosowane w praktyce (K-P) umie zamieniać jednostki nietypowe (P-D) umie wykonać obliczenia w sytuacjach praktycznych, stosując zamianę jednostek (P-D) umie odczytać informacje przedstawione w formie tekstu, tabeli, schematu (K-P) umie selekcjonować informacje (K-P) umie porównać informacje (K-P) umie analizować informacje (P) umie przetwarzać informacje (P) umie interpretować informacje (K-P) umie wykorzystać informacje w praktyce (K-P) zna pojęcie diagramu (K) rozumie pojęcie diagramu (K) umie odczytać informacje przedstawione na diagramie (K) umie selekcjonować informacje (K-P) umie porównać informacje (K-P) umie analizować informacje (P) umie przetwarzać informacje (P) umie interpretować informacje (K-P) umie wykorzystać informacje w praktyce (K-P) zna pojęcie mapy (K) zna pojęcie skali mapy (K) rozumie pojęcie skali mapy (K) 10 umie obliczyć prędkość, drogę lub czas, mając dwie pozostałe wielkości z zamianą jednostek (R) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z prędkością, drogą i czasem na bazie wykresu (D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z prędkością, drogą i czasem (R-W) umie przekształcić wzór (R-D) umie sporządzić wykres wielkości podanych w tabeli oraz odczytać z niego potrzebne informacje (R-D) umie rozwiązać zadanie dotyczące: -zmian długości, objętości, ciśnienia pod wpływem temperatury (R-D) -zamiany jednostek temperatury (R-D) -gęstości (R-D) -cząsteczek, pierwiastków i atomów (R-D) -roztworów (R-D) umie wykonać obliczenia w różnych sytuacjach praktycznych, operuje procentami (R-D) umie obliczyć stan konta po kilku latach (R) umie porównać lokaty bankowe (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z oprocentowaniem (R-W) umie wykonać obliczenia w różnych sytuacjach praktycznych, operuje procentami (R-D) umie obliczyć VAT przed obniżką znając cenę brutto po obniżce o dany procent (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z obliczaniem różnych podatków (R-W) umie obliczyć lokalny czas w różnych miejscach na kuli ziemskiej (R-D) umie podać długość geograficzną dla miejsc na Ziemi mających określony czas (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z mapą (D-W) Matematyka z plusem dla gimnazjum umie ustalić skalę mapy (K-P) umie ustalić odległości na mapie o danej skali (K-P) umie określić na podstawie poziomic wysokość szczytu (K-P) umie na podstawie poziomic określić kształt góry (P) umie ustalić odległość wzdłuż stoku (P) zna pojęcie oprocentowania (K) zna pojęcia: cena netto, cena brutto (K) rozumie pojęcie podatku (K) rozumie pojęcie podatku VAT (K-P) umie obliczyć wartość podatku VAT oraz cenę brutto dla danej stawki VAT (K-P) umie obliczyć podatek od wynagrodzenia (K-P) umie obliczyć cenę netto znając cenę brutto oraz VAT (P) zna pojęcie oprocentowania (K) rozumie pojęcie oprocentowania (K) umie obliczyć stan konta po roku czasu znając oprocentowanie (K) umie wykonać obliczenia w różnych sytuacjach praktycznych, operuje procentami (K-P) umie obliczyć stan konta po kilku latach (P) umie obliczyć oprocentowanie, znając otrzymaną po roku kwotę i odsetki (P) umie porównać lokaty bankowe (P) zna zależność między prędkością, drogą i czasem (K) umie obliczyć prędkość, drogę lub czas, mając dwie pozostałe wielkości (K-P) umie zamienić jednostki prędkości (P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z prędkością, drogą i czasem (P) umie przekształcić wzór (K-P) umie obliczyć o jaki procent zmienia się dana wielkość fizyczna (P) umie rozwiązać zadanie dotyczące: -zmian długości, objętości, ciśnienia pod wpływem temperatury (K-P) -zamiany jednostek temperatury (K-P) -gęstości (K-P) -cząsteczek, pierwiastków i atomów (K-P) -roztworów (K-P) 11 Matematyka z plusem dla gimnazjum 12 POZIOMY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH: Matematyka z plusem dla gimnazjum K – konieczny - ocena dopuszczająca (2); P – podstawowy - ocena dostateczna (3); R – rozszerzający - ocena dobra (4); D – dopełniający - ocena bardzo dobra (5); W – wykraczający - ocena celująca (6) Tematy nieobowiązkowe oznaczono szarym paskiem. 1 Matematyka z plusem dla gimnazjum CELE PONADPODSTAWOWE umie obliczać wartości wyrażeń arytmetycznych zawierających większą liczbę działań (R-D) umie dokonać porównań, szacując wartości w zadaniach tekstowych (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z działaniami na liczbach (D) umie odczytać współrzędne punktów na osi liczbowej i zaznaczyć liczbę na osi liczbowej (R) umie porównać i porządkować liczby przedstawione w różny sposób (R-D) umie zapisać i odczytać w systemie rzymskim liczby (R-D) umie zapisać liczbę w notacji wykładniczej (D) umie porównać liczby przedstawione na różne sposoby (D) umie rozwiązać zadanie tekstowe dotyczące różnych sposobów zapisywania liczb (D) Uczeń: DZIAŁ 1. LICZBY I WYRAŻENIA ALGEBRAICZNE CELE PODSTAWOWE Uczeń: zna podręcznik i zeszyt ćwiczeń, z których będzie korzystał w ciągu roku szkolnego na lekcjach matematyki (K) zna PSO (K) zna pojęcie notacji wykładniczej (P) zna sposób zaokrąglania liczb (P) rozumie potrzebę zaokrąglania liczb (K) rozumie potrzebę stosowania notacji wykładniczej w praktyce (P) umie oszacować wynik działań (P) umie zaokrąglić liczby do podanego rzędu (R) umie zapisać liczbę w notacji wykładniczej (R) umie porównać liczby przedstawione w różny sposób (P) zna znaki używane do zapisu liczb w systemie rzymskim (K) zna zasady zapisu liczb w systemie rzymskim(P) umie zapisać i odczytać liczby naturalne dodatnie w systemie rzymskim (R) zna pojęcia: liczby naturalnej, liczby całkowitej, liczby wymiernej (K) zna pojęcia: liczby niewymiernej, liczby rzeczywistej (P) zna pojęcia liczby przeciwnej do danej oraz odwrotności danej liczby(K) rozumie różnicę pomiędzy rozwinięciem dziesiętnym liczby wymiernej a niewymiernej (R) umie podać liczbę przeciwną do danej (K) oraz odwrotność danej liczby (P) umie odczytać współrzędną punktu na osi liczbowej oraz zaznaczyć liczbę na osi liczbowej (P) zna pojęcie potęgi o wykładniku: naturalnym (P), całkowitym ujemnym (R) zna pojęcie pierwiastka arytmetycznego II stopnia z liczby nieujemnej i III stopnia z dowolnej liczby (K) umie obliczyć potęgę o wykładniku: naturalnym(P), całkowitym ujemnym (R) umie obliczyć pierwiastek arytmetyczny II i III stopnia z liczb, które są odpowiednio kwadratami lub sześcianami liczb wymiernych (P) umie oszacować wartość wyrażenia zawierającego pierwiastki (P-R) zna algorytmy działań na ułamkach (K) zna kolejność wykonywania działań (K) umie wykonać działania łączne na liczbach (P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z działaniami na liczbach (R) 2 umie rozwiązać równanie (R-D) umie rozwiązać nierówność (R-D) umie rozwiązać układ liniowy metodą podstawiania lub metodą przeciwnych współczynników (R-D) umie rozwiązać równanie, korzystając z proporcji (R-D) umie rozwiązać równanie, korzystając z proporcji (R-D) umie obliczyć wartość liczbową wyrażenia po przekształceniu do postaci dogodnej do obliczeń (R-D) umie przekształcać wyrażenia algebraiczne (D) umie wyłączyć wspólny czynnik przed nawias (R-D) umie stosować przekształcenia wyrażeń algebraicznych w zadaniach tekstowych (R) umie obliczyć liczbę na podstawie jej procentowego wzrostu (obniżki) (D) umie obliczyć liczbę na podstawie danego jej procentu (D) umie obliczyć jakim procentem jednej liczby jest druga liczba(D) umie rozwiązać zadanie związane z procentami (D) umie oszacować wartość wyrażenia zawierającego pierwiastki (R-D) umie wyłączyć czynnik przed znak pierwiastka (D) umie włączyć czynnik pod znak pierwiastka (D) umie usunąć niewymierność z mianownika korzystając z własności pierwiastków (D) Matematyka z plusem dla gimnazjum zna wzory dotyczące potęgowania i pierwiastkowania (K) umie zapisać w postaci jednej potęgi iloczyny i ilorazy potęg o takich samych podstawach (P) umie zapisać w postaci jednej potęgi iloczyny i ilorazy potęg o takich samych wykładnikach (P) umie zapisać w postaci jednej potęgi potęgę potęgi o wykładnikach naturalnych (P), całkowitych (R) stosuje w obliczeniach notację wykładniczą (R) umie oszacować wartość wyrażenia zawierającego pierwiastki (P-R) zna pojęcie procentu (K) zna pojęcie promila (K) rozumie potrzebę stosowania procentów w życiu codziennym (K) umie zamienić procent na ułamek i odwrotnie (P) umie obliczyć procent danej liczby (K-P) umie odczytać dane z diagramu procentowego (K-P) umie obliczyć liczbę na podstawie danego jej procentu (R) umie obliczyć jakim procentem jednej liczby jest druga liczba (R) umie rozwiązać zadanie związane z procentami (R) zna pojęcie punktu procentowego (P) umie obliczyć liczbę większą lub mniejszą o dany procent (P) umie rozwiązać zadanie związane z procentami w kontekście praktycznym (R) umie obliczyć o ile procent wzrosła lub zmniejszyła się liczba (R-D) umie obliczyć liczbę na podstawie jej procentowego wzrostu (obniżki) (R-D) zna pojęcia: wyrażenie algebraiczne, jednomian, suma algebraiczna, wyrazy podobne (K) zna zasadę przeprowadzania redukcji wyrazów podobnych (K) umie budować proste wyrażenia algebraiczne (K) umie redukować wyrazy podobne w sumie algebraicznej (P) umie dodawać i odejmować sumy algebraiczne (P) umie mnożyć jednomiany, sumę algebraiczną przez jednomian (P) oraz sumy algebraiczne (P-R) umie obliczyć wartość liczbową wyrażenia bez jego przekształcania (P) i po przekształceniu do postaci dogodnej do obliczeń (R) umie przekształcać wyrażenia algebraiczne (R) umie opisywać zadania tekstowe za pomocą wyrażeń algebraicznych (R) umie wyłączyć wspólny czynnik przed nawias (R) zna pojęcie równania (K) zna pojęcia równań: równoważnych, tożsamościowych, sprzecznych (R) zna metodę równań równoważnych (P) zna pojęcie układu równań (K) zna pojęcie rozwiązania układu równań (K) zna pojęcia układów: oznaczonych, nieoznaczonych, sprzecznych (R) 3 zna nazwy wykresów niektórych funkcji ( liniowa, parabola) (D) umie wyznaczyć współrzędne punktów przecięcia się wykresu z osiami układu współrzędnych (R-D) umie dopasować wzory do wykresów funkcji (D) umie zastąpić wzorem opis słowny funkcji (D) umie odczytać z wykresu zbiór argumentów, dla których funkcja przyjmuje określone wartości (R-D) umie na podstawie wzoru narysować wykres funkcji (D) umie przedstawić funkcję za pomocą opisu słownego, wzoru, grafu, wykresu i tabelki (D) umie przedstawić wykres funkcji spełniającej warunki (D) umie podać argumenty, dla których funkcja przyjmuje wartości dodatnie lub ujemne (RD) umie odczytać z wykresu argumenty, dla których funkcja przyjmuje największą lub najmniejszą wartość (R-D) umie interpretować informacje z kilku wykresów narysowanych w jednym układzie współrzędnych (R-D) umie interpretować informacje odczytane z wykresu (R) umie przekształcić wzór (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z zastosowaniem równań lub układów równań (R) Matematyka z plusem dla gimnazjum zna metodę podstawiania (P) zna metodę przeciwnych współczynników (P) rozumie pojęcie rozwiązania równania (K) rozumie pojęcie rozwiązania układu równań (K) umie rozwiązać równanie (P) umie rozwiązać układ równań liniowych metodą podstawiania lub metodą przeciwnych współczynników (P-R) umie przekształcić wzór (R) umie opisać za pomocą równania lub układu równań zadanie osadzone w kontekście praktycznym (R) rozumie wykres jako sposób prezentacji informacji (K) umie odczytać informacje z wykresu (P) umie interpretować informacje odczytane z wykresu (R) umie odczytać i porównać informacje z kilku wykresów narysowanych w jednym układzie współrzędnych (P) umie interpretować informacje z kilku wykresów narysowanych w jednym układzie współrzędnych (R) zna pojęcie funkcji (K) zna pojęcia: dziedzina, argument, wartość funkcji, zmienna zależna i niezależna (P) zna pojęcie miejsca zerowego (P) umie przedstawić funkcję za pomocą opisu słownego, wzoru, grafu, wykresu i tabelki (P-R) umie odczytać wartość funkcji dla danego argumentu lub argument dla danej wartości z tabelki, wykresu i grafu (P) umie wskazać miejsce zerowe funkcji (R) umie na podstawie wykresu funkcji określić jej monotoniczność (P) zna różne sposoby zapisu funkcji określonej danym wzorem (P) rozumie związek między wzorem funkcji a jej wykresem (P) zna etapy rysowania wykresów funkcji (P) umie sprawdzić na wykresie, czy punkt należy do wykresu funkcji (K) umie na podstawie wzoru wyznaczyć argument dla danej wartości funkcji i odwrotnie (R) umie obliczyć miejsce zerowe funkcji (P-R) umie odczytać z wykresu miejsce zerowe (P) umie odczytać z wykresu zbiór argumentów, dla których funkcja przyjmuje wartości dodatnie lub ujemne (R) 4 Matematyka z plusem dla gimnazjum zna związek pomiędzy wielkościami wprost proporcjonalnymi (K) zna kształt linii będącej wykresem wielkości wprost proporcjonalnych (P) umie rozwiązywać zadania tekstowe związane z wielkościami wprost proporcjonalnymi zna pojęcie współczynnika proporcjonalności (P) oraz ich wykresami (D) zna związek pomiędzy wielkościami odwrotnie proporcjonalnymi (K) umie rozwiązywać zadania tekstowe związane z wielkościami odwrotnie zna kształt linii będącej wykresem wielkości odwrotnie proporcjonalnych (P) proporcjonalnymi oraz ich wykresami (D) umie rozpoznać wielkości wprost proporcjonalne (P) umie opisać wzorem dane wielkości wprost proporcjonalne (R) umie narysować wykres funkcji typu y=ax jeśli dziedziną jest zbiór liczb rzeczywistych (R-D) umie rozpoznać wielkości odwrotnie proporcjonalne (P) umie opisać wzorem dane wielkości odwrotnie proporcjonalne (R) umie obliczyć pole koła, znając jego obwód i odwrotnie (R) umie obliczyć pole wielokąta (R) umie wyznaczyć kąty czworokąta na podstawie danych z rysunku (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z wielokątami (D) umie sprawdzić, czy trójkąt o danych bokach jest prostokątny (R) 0 0 0 0 0 0 umie rozwiązać trójkąt prostokątny o kątach 90 , 45 , 45 oraz 90 , 30 , 60 (R-D) umie obliczyć pole trójkąta ograniczonego wykresami funkcji liniowych oraz osią OX lub OY (D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z trójkątami (R-D) DZIAŁ 3. FIGURY NA PŁASZCZYŹNIE zna pojęcie trójkąta (K) zna warunek istnienia trójkąta (P) zna sumę miar kątów wewnętrznych trójkąta (K) zna wzór na pole dowolnego trójkąta (P) zna twierdzenie Pitagorasa i twierdzenie do niego odwrotne (P) zna wzory na obliczanie wysokości i pola trójkąta równobocznego (R) 0 0 0 zna zależność między bokami i kątami trójkąta prostokątnego o kątach 90 , 45 , 45 oraz 0 0 0 90 , 30 , 60 (R) rozumie potrzebę stosowania twierdzenia Pitagorasa i twierdzenia do niego odwrotnego (P) umie sprawdzić, czy z odcinków o danych długościach można zbudować trójkąt (P) umie zapisać wzór Pitagorasa dla trójkąta prostokątnego (P) umie obliczyć długość przeciwprostokątnej i przyprostokątnej na podstawie twierdzenia Pitagorasa (P) umie obliczyć wysokość i pole trójkąta równobocznego o danym boku (R) umie obliczyć pole trójkąta o danej podstawie i wysokości (K) umie obliczyć długość odcinka w układzie współrzędnych (R) umie sprawdzić, czy trójkąt o danych bokach jest prostokątny (P) umie obliczyć pole i obwód trójkąta (P) umie wyznaczyć kąty trójkąta na podstawie danych z rysunku (K-P) zna wzory na obliczanie pól powierzchni czworokątów (K) zna własności czworokątów (P) rozumie zasadę klasyfikacji czworokątów (P) umie obliczyć pole i obwód czworokąta (P) umie obliczyć pole wielokąta (R) zna pojęcie okręgu i koła (K) 5 umie obliczyć pole odcinka koła (D) umie obliczyć obwód figury ograniczonej łukami i odcinkami (D) umie obliczyć pole figury złożonej z wielokątów i wycinków koła (D) umie stosować własność stycznej w obliczaniu miar kątów (D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z okręgami i kołami (D) Matematyka z plusem dla gimnazjum zna elementy okręgu i koła (P) zna wzór na obliczanie długości okręgu (K) zna wzór na obliczanie pola koła (K) zna pojęcie łuku i wycinka koła (P) zna wzór na obliczanie długości łuku (R) zna wzór na obliczanie pola wycinka koła (R) zna twierdzenie o kącie wpisanym opartym na półokręgu (R) zna pojęcie stycznej do okręgu (P) umie obliczyć długość okręgu znając jego promień lub średnicę (P) umie obliczyć pole koła, znając jego promień lub średnicę (P) umie obliczyć pole koła, znając jego obwód i odwrotnie (R) umie obliczyć długość łuku jako określonej części okręgu (P) umie obliczyć pole wycinka koła jako określonej części koła (P) umie obliczyć długość łuku i pole wycinka koła, znając miarę kąta środkowego (R) zna pojęcie okręgu opisanego na wielokącie i wpisanego w wielokąt (K) zna pojęcie symetralnej odcinka (K) zna pojęcie dwusiecznej kąta (K) zna pojęcie wielokąta foremnego (K) zna wzór na promień okręgu opisanego i wpisanego w kwadrat, trójkąt równoboczny i sześciokąt (R) umie konstruować symetralną odcinka (P) umie konstruować dwusieczną kąta (P) umie obliczyć miarę kąta wewnętrznego wielokąta foremnego (R) umie wskazywać osie i środki symetrii figur złożonych (D) umie budować figury posiadające środek symetrii i nie posiadające osi symetrii (D) umie budować figury o określonej ilości osi symetrii (D) umie obliczyć długości promieni, pola i obwody kół wpisanych i opisanych na kwadracie, trójkącie równobocznym i sześciokącie (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z okręgami opisanymi i wpisanymi w wielokąty foremne (D) zna pojęcie okręgów rozłącznych, przecinających się i stycznych (P) umie rozwiązać zadanie z okręgami w układzie współrzędnych (D) umie określić wzajemne położenie dwóch okręgów, znając ich promienie i odległość między umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z wzajemnym położeniem dwóch okręgów ich środkami (R) (D) umie obliczyć odległość między środkami okręgów, znając ich promienie i położenie (R) zna pojęcie punktów i figur symetrycznych względem prostej i względem punktu (K) zna pojęcie osi symetrii figury oraz środka symetrii figury (K) rozumie pojęcie osi symetrii figury i potrafi ją wskazać w prostych przypadkach (P) rozumie pojęcie środka symetrii figury i potrafi go wskazać w prostych przypadkach (P) umie znajdować punkty symetryczne do danych względem prostej i względem punktu (P) umie rysować figury w symetrii osiowej, gdy figura i oś nie mają punktów wspólnych, lub mają punkty wspólne (R) umie rysować figury w symetrii środkowej, gdy środek symetrii nie należy do figury (P) lub należy do figury (R) umie znajdować punkty i figury symetryczne względem osi oraz początku układu współrzędnych (K-P) umie budować figury posiadające oś symetrii i nie posiadające środka symetrii (R) 6 Matematyka z plusem dla gimnazjum umie określić długości boków trójkąta prostokątnego podobnego, znając skalę podobieństwa (R-D) umie uzasadniać podobieństwo trójkątów prostokątnych (D) umie rozwiązać zadanie tekstowe wykorzystujące cechy trójkątów podobnych (D) umie uzasadnić podobieństwo trójkątów prostokątnych (D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z prostokątami podobnymi i trójkątami prostokątnymi podobnymi (D) umie określić stosunek pól figur podobnych (R) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z polami figur podobnych (D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z figurami podobnymi (D) DZIAŁ 4. FIGURY PODOBNE zna pojęcie figur podobnych i skali podobieństwa (K) zna warunki podobieństwa wielokątów (P) rozumie pojęcie figur podobnych i potrafi je rozpoznać (K) rozumie pojęcie skali podobieństwa (P) umie określić skalę podobieństwa (P) umie podać wymiary figury podobnej w danej skali (R) zna wzór na stosunek pól figur podobnych (P) umie określić stosunek pól figur podobnych (R) umie obliczyć pole figury podobnej znając skalę podobieństwa (R) umie obliczyć skalę podobieństwa znając pola figur podobnych (R) zna cechę podobieństwa prostokątów (K) umie rozpoznać prostokąty podobne (P) umie rozpoznać trójkąty prostokątne podobne (P) umie obliczyć długości boków trójkąta podobnego, znając skalę podobieństwa (P-R) zna cechy podobieństwa trójkątów prostokątnych (K) umie sprawdzić podobieństwo trójkątów prostokątnych o danych bokach (P) umie sprawdzić podobieństwo trójkątów prostokątnych o danym kącie ostrym (P) zna pojęcie przekroju ostrosłupa (R) umie zamieniać jednostki pola i objętości (R) umie rozpoznać siatkę graniastosłupa (D) umie obliczyć długość odcinka w graniastosłupie korzystając z twierdzenia Pitagorasa (D) umie obliczyć długość odcinka w graniastosłupie korzystając 0 0 0 0 0 0 z własności trójkątów prostokątnych o kątach 90 , 45 , 45 oraz 90 , 30 , 60 (D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z graniastosłupem (D) DZIAŁ 5. BRYŁY zna pojęcie graniastosłupa, prostopadłościanu i sześcianu oraz ich budowę (K) zna pojęcie graniastosłupa prostego i prawidłowego (P) zna wzory na obliczanie pola powierzchni i objętości graniastosłupa (P) zna jednostki pola i objętości (K) rozumie sposób tworzenia nazw graniastosłupów (P) rozumie zasady zamiany jednostek pola i objętości (R) umie określić ilość wierzchołków, krawędzi i ścian graniastosłupa (K) umie obliczyć sumę długości krawędzi graniastosłupa (P) umie obliczyć pole powierzchni i objętość graniastosłupa, podstawiając do wzoru (P) umie zamieniać jednostki pola i objętości (R) umie rozpoznać siatkę graniastosłupa (P) umie rysować graniastosłup w rzucie równoległym (P) zna pojęcie ostrosłupa i czworościanu (K) zna pojęcie ostrosłupa prawidłowego i czworościanu foremnego (K) 7 umie analizować informacje (R-W) umie przetwarzać informacje (D) umie interpretować informacje (R-D) umie zamieniać jednostki nietypowe (D) umie wykonać obliczenia w sytuacjach praktycznych, stosując zamianę jednostek (R-D) umie stosować twierdzenie Pitagorasa w zadaniach o walcu (R-D) 0 0 0 0 0 umie stosować własności trójkątów prostokątnych o kątach 90 , 45 , 45 oraz 90 , 30 , 0 60 w zadaniach o walcu (D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z polem powierzchni całkowitej lub objętością walca (D) umie stosować twierdzenie Pitagorasa w zadaniach o stożku (R-D) 0 0 0 0 0 umie stosować własności trójkątów prostokątnych o kątach 90 , 45 , 45 oraz 90 , 30 , 0 60 w zadaniach o stożku (D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z polem powierzchni całkowitej lub objętością stożka (D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z polem powierzchni lub objętością kuli (D) umie obliczyć pole powierzchni i objętość nietypowej bryły, powstałej w wyniku obrotu danej figury wokół osi (D) umie określić wymiary bryły powstałej w wyniku obrotu danej figury (R-D) umie obliczyć pole przekroju osiowego bryły obrotowej (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z bryłami obrotowymi (D) umie obliczyć długość odcinka w ostrosłupie korzystając z twierdzenia Pitagorasa (D) umie obliczyć długość odcinka w ostrosłupie korzystając 0 0 0 0 0 0 z własności trójkątów prostokątnych o kątach 90 , 45 , 45 oraz 90 , 30 , 60 (D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z ostrosłupem (D) Matematyka z plusem dla gimnazjum zna budowę ostrosłupa (K) umie określić ilość wierzchołków, krawędzi i ścian ostrosłupa (P) zna wzory na obliczanie pola powierzchni i objętości ostrosłupa (P) zna pojęcie wysokości ostrosłupa (K) umie obliczyć sumę długości krawędzi ostrosłupa (P) umie obliczyć pole powierzchni i objętość ostrosłupa, podstawiając do wzoru (P) umie rozpoznać siatkę ostrosłupa (R) zna pojęcie bryły obrotowej i osi obrotu (K) zna pojęcia: walec, stożek, kula, sfera (K) zna pojęcie przekroju bryły obrotowej (P) zna pojęcie kąta rozwarcia stożka (R) umie rysować bryły obrotowe w rzucie równoległym (P) umie określić rodzaj bryły powstałej w wyniku obrotu danej figury (R) zna wzór na objętość i pole powierzchni całkowitej walca (P) umie kreślić siatkę walca (K-P) umie obliczyć pole powierzchni całkowitej lub bocznej walca, podstawiając do wzoru (P) umie obliczyć objętość walca, podstawiając do wzoru (P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z polem powierzchni całkowitej lub objętością walca (R) zna wzór na objętość i pole powierzchni całkowitej stożka (P) umie kreślić siatkę stożka (P) umie obliczyć pole powierzchni całkowitej lub bocznej stożka, podstawiając do wzoru (P) umie obliczyć objętość stożka, podstawiając do wzoru (P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z polem powierzchni całkowitej lub objętością stożka (R) rozumie pojęcie kuli i sfery, wskazuje modele (K) zna wzór na objętość i pole powierzchni całkowitej kuli i sfery (P) umie obliczyć pole powierzchni całkowitej sfery i objętość kuli, znając promień (P) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z polem powierzchni lub objętością kuli (R) zna pojęcie jednostki (K) rozumie zasadę zamiany jednostek (P) umie posługiwać się jednostkami miary (K) umie zamieniać jednostki stosowane w praktyce (P) umie odczytać informacje przedstawione w formie tekstu, tabeli, schematu (K-P) umie selekcjonować informacje (P) umie porównać informacje (P) umie analizować informacje (R) umie interpretować informacje (R) 8 umie wykorzystać informacje w praktyce (P-R) zna pojęcie diagramu (K) rozumie pojęcie diagramu (P) umie odczytać informacje przedstawione na diagramie (P) umie selekcjonować informacje (P-R) umie obliczyć prędkość, drogę lub czas, mając dwie pozostałe wielkości z zamianą jednostek (D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z prędkością, drogą i czasem na bazie wykresu (D) umie wykonać obliczenia w różnych sytuacjach praktycznych, operuje procentami (R-D) umie obliczyć stan konta po kilku latach (D) umie porównać lokaty bankowe (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z oprocentowaniem (D) umie wykonać obliczenia w różnych sytuacjach praktycznych, operuje procentami (R-D) umie obliczyć VAT przed obniżką znając cenę brutto po obniżce o dany procent (D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z obliczaniem różnych podatków (D) umie porównać informacje (R) umie analizować informacje (R-D) umie przetwarzać informacje (R-D) umie interpretować informacje (D) umie wykorzystać informacje w praktyce (R-D) umie określić azymut (D) na podstawie poziomic umie określić nachylenie (D) umie obliczyć lokalny czas w różnych miejscach na kuli ziemskiej (R-D) umie podać długość geograficzną dla miejsc na Ziemi mających określony czas (R-D) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z mapą (D) Matematyka z plusem dla gimnazjum zna pojęcie skali mapy (K) rozumie pojęcie skali mapy (P) umie ustalić skalę mapy (P) umie ustalić odległości na mapie o danej skali (P) umie określić na podstawie poziomic wysokość szczytu (P-R) umie na podstawie poziomic określić kształt góry (R) umie ustalić odległość wzdłuż stoku (R) zna pojęcie oprocentowania (K) zna pojęcia: cena netto, cena brutto (K) rozumie pojęcie podatku (K) rozumie pojęcie podatku VAT (P) umie obliczyć wartość podatku VAT oraz cenę brutto dla danej stawki VAT (P-R) umie obliczyć podatek od wynagrodzenia (P-R) umie obliczyć cenę netto znając cenę brutto oraz VAT (R) zna pojęcie oprocentowania (K) rozumie pojęcie oprocentowania (P) umie obliczyć stan konta po roku czasu znając oprocentowanie (P) umie wykonać obliczenia w różnych sytuacjach praktycznych, operuje procentami (P-R) umie obliczyć oprocentowanie, znając otrzymaną po roku kwotę i odsetki (R) zna zależność między prędkością, drogą i czasem (K) umie obliczyć prędkość, drogę lub czas, mając dwie pozostałe wielkości (P) umie zamienić jednostki prędkości (R) umie rozwiązać zadanie tekstowe związane z prędkością, drogą i czasem (R-D) umie przekształcić wzór (P) umie obliczyć o jaki procent zmienia się dana wielkość fizyczna (R) umie rozwiązać zadanie dotyczące: -zmian długości, objętości, ciśnienia pod wpływem temperatury (P) -zamiany jednostek temperatury (P) -gęstości (P) umie przekształcić wzór (R-D) umie sporządzić wykres wielkości podanych w tabeli oraz odczytać z niego potrzebne informacje (D) umie rozwiązać trudniejsze zadanie dotyczące: -zmian długości, objętości, ciśnienia pod wpływem temperatury (R-D) -zamiany jednostek temperatury (R-D) -gęstości (R-D) -cząsteczek, pierwiastków i atomów (R-D) -roztworów (R-D) 9 KRYTERIA OCENIANIA Z WYCHOWANIA FIZYCZNEGO W GIMNAZJUM W PRZYSIETNICY NA ROK SZKOLNY 2012/2013 Przedmiotowy system oceniania ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczyciela poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia umiejętności i wiadomości w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z podstaw programowych ze szczególnym uwzględnieniem umiejętności przyjętych jako priorytetowe. 1. 2. 3. 4. Przedmiotowy system oceniania jest zgodny z: Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 września 2004r. z póz. Zm., dotyczącego zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów. Statutem Zespołu Szkół w Przysietnicy. Programem autorskim mgr E. Wieczorek nr 12/2009 Wewnątrzszkolnym Systemem Oceniania ZS w Przysietnicy Ocenianie ma na celu: 1. Poinformowanie ucznia o poziomie osiągnięć edukacyjnych i postępach w tym zakresie 2. Pomoc uczniowi w samodzielnym rozwoju. 3. Motywowanie ucznia do dalszej pracy, wysiłku i samodoskonalenia się 4. Dostarczenie rodzicom i nauczycielom rzetelnej i szczegółowej informacji o postępach, trudnościach i specjalnych uzdolnieniach ucznia 5. Umożliwienie nauczycielowi kontroli rozwoju ucznia, doskonalenie organizacji i metod pracy dydaktyczno-wychowawczej. Przedmiotem oceny semestralnej i całorocznej z wychowania fizycznego jest wypadkowa ocen za: - frekwencję, systematyczność - aktywność, zaangażowanie, stosunek do przedmiotu - sprawności, umiejętności i wiadomości Funkcje poszczególnych elementów składowych: Sprawność - wdrażanie do samousprawniania i samodoskonalenia, osiąganie postępów dbałość o zdrowie i kondycję fizyczną. Wiadomości – poznanie terminologii sportowej, wiadomości z zakresu bezpieczeństwa oraz wpływu ruchu dla zdrowia, wiadomości z zakresu edukacji zdrowotnej Aktywność - wdrażanie do podejmowania maksymalnego wysiłku, zaangażowania, inicjatywy i samodzielności, samokontroli i samooceny, Frekwencja - wdrażanie do systematycznego uczestnictwa w zajęciach w aspekcie wychowawczym i zdrowotnym Sprawność Ocena sprawności jest wypadkową ocen poszczególnych cech motorycznych związanych z uprawianymi dyscyplinami sportowymi. Do tych dyscyplin zaliczamy: 1. lekką atletykę (szybkość, wytrzymałość szybkościowa, wytrzymałość, siła, skoczność) 2. gry zespołowe (koordynacja ruchowa) 3. gimnastykę (zwinność, gibkość) Ad . 1 W przypadku lekkiej atletyki przedstawia się to następująco. Uczeń wykonuje wybrane próby sprawnościowe: => biegowe (szybkość, wytrzymałość) => rzutowe (siła) => skocznościowe Za wykonanie każdej próby uczeń zostaje oceniony według schematu dostosowanego do danej grupy uczniów, na podstawie średnich wyników. Ad. 2 W zakres tej dyscypliny wchodzi koszykówka, siatkówka, piłka ręczna oraz piłka nożna. Uczeń w zależności od warunków bazowych wykonuje próby w zakresie poszczególnych gier (dwie lub trzy do wyboru). Uczniowie tej samej grupy wykonują takie same próby. W przypadku kilku prób ocena końcowa jest wypadkową ocen z poszczególnych gier. Ad. 3 Próby sprawnościowe w zakresie gimnastyki obejmują takie elementy jak: ćwiczenia zwinnościowe ćwiczenia gibkościowe ćwiczenia siłowe skoki gimnastyczne ćwiczenia równoważne formy rytmiczno – taneczne – dziewczęta Ocena końcowa z gimnastyki jest wypadkową ocen poszczególnych wybranych elementów wykonywanych przez grupę ćwiczebną. Ocena końcowa jest wypadkową poszczególnych ocen cech motorycznych, które uczeń uzyskuje wykonując określone próby sprawnościowe. Ocena ta może ulec zmianie w wyniku określonych postaw wobec przedmiotu, które wymienione są w szczegółowych kryteriach oceny. Wiadomości: Ocenę z wiadomości uzyskuje się na podstawie przeprowadzonego testu, sprawdzianu, dyskusji, pogadanki z zakresu nazewnictwa sprzętu, terminologii sportowej, przepisów gier zespołowych, itp. Brane są również pod uwagę posiadane wiadomości na temat zdrowia i rekreacji ruchowej, z zakresu wykładanych tematów z edukacji zdrowotnej. Aktywność : -zaangażowanie Ocenie podlega indywidualny wkład aktywności fizycznej ucznia – wysiłek włożony w wykonanie zadania ruchowego oraz umiejętność współdziałania z partnerem i współpracy w zespole. Uczniowie oceniani są plusami bądź minusami oraz dodatkowo ocenami cząstkowymi. Plusy: a) - wykonanie ćwiczeń i zadań w sposób zbliżony do swoich maksymalnych możliwości - inwencję twórczą b) - aktywny udział w zajęciach i współzawodnictwo w ich organizacji c) - duży zasób wiedzy i umiejętności d) - zdyscyplinowanie e) - udział w rozgrywkach wewnątrzszkolnych i pozaszkolnych f) - stosowanie odpowiednich zabiegów higienicznych Trzykrotne otrzymanie plusa jest równoznaczne z pozytywna oceną cząstkową- bardzo dobrą Minusy: a) - przy niechętnym, bądź negatywnym stosunku do uczestnictwa w zajęciach b) - za brak dyscypliny c) - negatywny stosunek do lekcji d) - nieposzanowanie sprzętu e) - arogancki i wulgarny sposób odnoszenia się do kolegów, koleżanek i nauczyciela, aroganckie gesty f) - brak stroju, nieprzygotowanie do lekcji ( trzykrotny i każdy kolejny brak stroju lub brak pisemnego zwolnienia z lekcji karany jest oceną niedostateczną) Trzykrotne otrzymanie minusa jest równoznaczne z cząstkowa ocena niedostateczną. Cząstkowa ocena celująca: - jednorazowo za systematyczne uczestnictwo w zajęciach pozalekcyjnych na terenie szkoły - jednorazowo za przynależność do klubu sportowego - za każdy udział w zawodach sportowych Cząstkowa ocena bardzo dobra: - za wyróżniające na tle klasy osiągnięcia ucznia podczas lekcji - za przygotowanie referatów na określony temat wskazany przez nauczyciela Cząstkowa ocena niedostateczna: - za lekceważący stosunek do obowiązków szkolnych, nieprzestrzeganie regulaminów i zasad BHP Frekwencja: Ocenie podlega ilość godzin aktywnego uczestnictwa w zajęciach wychowania fizycznego. Ocenia się też czynny udział w lekcjach - pozytywnie, lub też bierny udział w lekcji (niećwiczenie wynikające z własnych niechęci) – negatywnie. Spóźnienia, nieusprawiedliwione nieobecności lekcji wychowania fizycznego, bądź wagary negatywnie wpływają na ocenę śródroczną i końcową z wychowania fizycznego. Usprawiedliwiona nieobecność w szkole nie wpływa na obniżenie oceny. UWAGA: - każdy zdrowy uczeń ma obowiązek czynnie uczestniczyć w zajęciach wychowania fizycznego zwolnienie z ćwiczeń, uwzględniane jest za okazaniem zaświadczenia lekarskiego o niedyspozycji zdrowotnej. Osoby posiadające zwolnienie na okres powyżej 30 dni, zobowiązane są przedstawić zwolnienie lekarskie do dyrekcji szkoły (za pośrednictwem nauczyciela wychowania fizycznego) - dziewczęta niedysponowane również mają obowiązek czynnie uczestniczyć w zajęciach w odpowiednim stroju sportowym(spodenki lub dresy).Oczywiście przy zgłoszeniu złego samopoczucia oczekują na ławeczce. Sporadycznie uwzględniane jest zwolnienie z powodu niedyspozycji potwierdzonej przez rodziców, maksymalnie dwa razy w ciągu miesiąca. - rodzic może sporadycznie zwolnić dziecko, z czynnego udziału w lekcji WF, po przebytej chorobie( do dwóch dni po powrocie do szkoły – okazanie pisemnego zwolnienia), oraz w przypadku złego samopoczucia danego dnia. W razie potrzeby dłuższego zwolnienia, proszę o skontaktowanie z nauczycielem WF lub wychowawcą. - Z uwagi na bezpieczeństwo zwraca się uwagę na właściwe przygotowanie. Dziewczęta posiadające zbyt długie i ostre paznokcie, nie zostają dopuszczone do czynnego udziału w lekcji. Traktowane są tak samo jak w przypadku nieprzygotowania do lekcji – braku stroju. - Sprawdziany umiejętności oceniane będą według tabel z ocenami poszczególnych prób w testach sprawnościowych opracowanych przez fachowców danej dyscypliny z dostosowaniem do grupy ćwiczebnej - nauczyciel może uzupełnić sprawdziany lub zastąpić innymi konkurencjami - uczeń powinien być poinformowany co najmniej 1 tydzień przed planowanym sprawdzianem - każdy uczeń oceniany jest według indywidualnych predyspozycji, możliwości i umiejętności - w przypadku gdy uczeń: z przyczyn losowych nie brał udziału w sprawdzianie (powrót po chorobie, pobyt w szpitalu, sanatorium) ma obowiązek zaliczyć test sprawnościowy w ciągu dwóch tygodni od dnia powrotu do szkoły –jeśli nie ma przeciwwskazań lekarskich. - termin zaliczenia sprawdzianu z lekkiej atletyki uzależniony jest od warunków pogodowych - ze sprawdzianu postępu sprawności , uczeń nie może otrzymać oceny niedostatecznej, chyba, że nie podszedł do testu w wyznaczonym terminie każdą ocenę uczeń może poprawić - uczeń może otrzymać ocenę niedostateczną ze sprawdzianu umiejętności i może ją poprawić Klasyfikacja śródroczna i końcoworoczna. 1) Odbywa się według wytycznych Wewnątrzszkolnego Systemu Oceniania (WSO) 2) Uczeń jest nieklasyfikowany jeśli opuści powyżej 50% lekcji w semestrze bez uzasadnienia – brak podstaw do ustalenia oceny klasyfikującej z przedmiotu 3) Uczeń nieklasyfikowany ma prawo zdawać egzamin klasyfikacyjny zgodnie z WSO 4) Jeśli uczeń zwolniony był z ćwiczeń w I semestrze, ocenę końcowo roczną wystawia się na podstawie ocen cząstkowych w semestrze II 5) Uczeń z wysoką sprawnością, a negatywnym stosunkiem do przedmiotu( aktywność, zaangażowanie, frekwencja) może otrzymać ocenę sporo obniżoną \ SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA UMIEJĘTNOŚCI I WIADOMOŚCI W POSZCZEGÓLNYCH KLASACH: UMIEJĘTNOŚCI: KLASA I GIMNAZJUM 1. 2. 3. 4. 5. Gimnastyka - skok rozkroczny przez kozła wzdłuż, przerzut bokiem Piłka siatkowa – odbicie piłki sposobem dolnym i górnym, zagrywka dwoma sposobami. LA - rzut piłką lekarską Piłka koszykowa , piłka ręczna, , nożna(chłopcy)- test umiejętności. Gimnastyka - układ gimnastyczny wg własnego pomysłu lub/i układ ćwiczeń równoważnych 6. LA - lekkoatletyczny tor przeszkód, biegi krótkie i długie, technika skoku w dal, biegi wytrzymałościowe, bieg wahadłowy KLASA II GIMNAZJUM 1. Gimnastyka - piramida gimnastyczna dwójkowa i wieloosobowa, układ gimnastyczny 2. Piłka siatkowa - Zagrywka na celność, zbicie 3. Formy taneczno-rytmiczne: samodzielne przeprowadzenie w dziesięciominutowej jednostce czasowej rytmiczne ćwiczenia aerobiku.(dziewczęta) 4. Piłka koszykowa , ręczna, nożna (chłopcy) - Test umiejętności koszykarskich lub/i w piłce ręcznej 5. Gimnastyka – stanie na głowie z asekuracją, stanie na rękach z asekuracją., przewroty 7. LA - pchnięcie kulą ( ocena techniki ), biegi krótkie i długie, średnie, biegi wytrzymałościowe, bieg wahadłowy 6. technika skoku wzwyż, skok w dal KLASA III GIMNAZJUM 1. 2. 3. 4. 5. 6. LA - Bieg sztafetowy; 4x100m, krótki, średnie i długie, bieg wahadłowy, skok w dal z miejsca Gimnastyka - skok rozkroczny przez kozła ustawionego wszerz., skrzynia Siatkówka - rozegranie piłki w zespole trójkowym (podanie, wystawienie, atak) Piłka koszykowa , ręczna nożna (chłopcy)– tor sprawnościowy( zwód, atak) Gimnastyka artystyczna – układ z przyborem Gimnastyka - przerzut bokiem/stanie na rękach, przewroty łączone WIADOMOŚCI : KLASA I GIMNAZJUM 1. 2. 3. 4. 5. 6. Zasady hartowania organizmu. Pierwsza pomoc. Prawidłowa terminologia w określaniu nazw przyrządów, przyborów oraz ćwiczeń. Test wiadomości. Znaczenie ćwiczeń kompensacyjnych. Walory i możliwości rekreacyjne najbliższej okolicy. KLASA II GIMNAZJUM 1. 2. 3. 4. 5. 6. Wykorzystanie naturalnych warunków środowiska do organizacji zajęć ruchowych. Zmiany zachodzące w organizmie przy danej wadzie postawy. Kodeks etyczny kibica, zawodnika, sędziego. Test wiadomości. Samoocena wydolności na podstawie częstości skurczów serca. Cywilizacja, zło czy dobro dla zdrowia? KLASA III GIMNAZJUM 1. 2. 3. 4. 5. 6. Nie uzależniać się - pierwsza zasada zdrowego stylu życia. Diety - moda czy konieczność? Życie jest ruchem a ruch jest życiem Jak i gdzie biegać? Test wiadomości Zasady określające granice i bariery skuteczności aktywności fizycznej KRYTERIA OCENIANIA Z WYCHOWANIA Z ORZECZENIEM O KSZTAŁCENIU SPECJALNYM. FIZYCZNEGO DLA UCZNIÓW Uczniowie z orzeczeniem o kształceniu specjalnym, oceniani są według powyższego systemu oceniania z uwzględnieniem indywidualnych predyspozycji i możliwości. Uczniowie z deficytami zdrowia, sprawności, koordynacji ruchowej traktowani są szczególnie, na miarę ich możliwości. Ocenia się głównie chęci, aktywność , zaangażowanie na lekcji w ćwiczenia. W przypadku trudności w wykonywaniu danych ćwiczeń, ujętych w sprawdzianie, stosujemy zamienniki. Inne, łatwiejsze, też wymagające wkładu pracy ćwiczenia, dające możliwości osiągnięcia satysfakcji przez dziecko, nie zniechęcając do dalszej aktywności fizycznej. Szczegółowe kryteria oceny: Celująca ................ 6 Uczeń: osiągnął sprawność fizyczną znacznie wykraczającą poza program nauczania lub na poziomie bardzo dobrym bierze czynny udział w pozalekcyjnych zajęciach sportowo-rekreacyjnych posiada wzorową postawę i stosunek do przedmiotu (brak spóźnień, zdyscyplinowany, koleżeński) posiada poprawne nawyki higieniczno-zdrowotne (schludny wygląd, dba o higienę osobistą) wykazał się znajomością prawidłowej terminologii sportowej i przepisów sportowych w zakresie dyscyplin uprawianych w szkole osiąga sukcesy w zawodach sportowych klasyfikując się do finałów wojewódzkich ma wszystkie usprawiedliwione nieobecności na lekcjach wychowania fizycznego Bardzo dobra.......... 5 Uczeń: osiągnął sprawność fizyczną na poziomie dobrym lub bardzo dobrym czyniąc systematyczne postępy wykazał się znajomością prawidłowej terminologii sportowej i przepisów sportowych w zakresie dyscyplin uprawianych w szkole posiada prawidłowe nawyki higieniczne, postawę i stosunek do przedmiotu (jest zdyscyplinowany, nie spóźnia się na lekcje) ma wszystkie usprawiedliwione nieobecności na lekcjach systematycznie doskonali swoją sprawność motoryczną i wykazuje duże postępy w osobistym usprawnieniu bierze udział w zawodach sportowych Dobra.....................4 Uczeń: osiągnął sprawność fizyczną na poziomie dobrym czyniąc nieregularne postępy posiada dobrą lecz niepełną znajomość terminologii sportowej i przepisów sportowych w zakresie dyscyplin uprawianych w szkole nieregularnie przynosi strój na lekcje wychowania fizycznego (maksymalnie 2 razy brak stroju w semestrze), ale posiada doby stosunek do przedmiotu (jest zdyscyplinowany) spóźnia się na lekcje (maksymalnie 2 razy w semestrze) nie potrzebuje większych bodźców do pracy nad osobistym usprawnieniem, dysponuje dobrą sprawnością motoryczną Dostateczna.......... 3 Uczeń: spełnia dostateczne wymagania sprawnościowe - brak postępów większości prób sprawnościowych dysponuj e przeciętną sprawnością motoryczną w jego wiadomościach z zakresu kultury fizycznej są znaczne luki, a tych które ma nie potrafi wykorzystać w praktyce wykazuje braki w zakresie dbałości o zdrowie i higienę osobistą nieregularnie przynosi strój na lekcje wychowania fizycznego (maksymalnie 5 razy brak stroju w semestrze) opuszcza zajęcia obowiązkowe, posiada nieusprawiedliwione fizycznego (maksymalnie dwie w semestrze) spóźnia się na zajęcia (maksymalnie 5 razy w semestrze) godziny z wychowania Dopuszczająca.....2 Uczeń: spełnia minimalne wymagania sprawnościowe, nie czyni postępów w zakresie sprawności motorycznej i umiejętności ruchowych wykazuje duże braki w znajomości przepisów sportowych w zakresie dyscyplin uprawianych w szkole spóźnia się na zajęcia nieregularnie przynosi strój na lekcje wychowania fizycznego (maksymalnie 8 razy brak stroju w semestrze) opuszcza zajęcia obowiązkowe, posiada nieusprawiedliwione godziny z wychowania fizycznego (do 10 godzin w semestrze) wykazuje duże braki w zakresie dbałości o zdrowie (higiena osobista, wygląd zewnętrzny) Niedostateczna.... 1 Uczeń: nie spełnia wymagań sprawnościowych (unika sprawdzianów, nie przynosi stroju na lekcje) opuszcza zajęcia obowiązkowe, posiada nieusprawiedliwione nieobecności ma lekceważący stosunek do zajęć i nie wykazuje żadnych postępów w usprawnieniu Opracowali: Ewa Wieczorek Sławomir Skwarcan Rozdział 1. Lp. Czym zajmuje się geografia? Temat Współrzędne geograficzne I. Podstawy geografii 2. konieczny Uczeń: • wyjaśnia znaczenie terminu „geografia” • wymienia podstawowe dyscypliny nauk geograficznych • wymienia sfery Ziemi • wymienia przykłady źródeł informacji geograficznej • wyjaśnia znaczenie terminu „siatka geograficzna” • wskazuje na mapie i globusie południki: 0° i 180° oraz półkule wschodnią i zachodnią • wskazuje na mapie i globusie równik oraz półkule północną i południową podstawowy Uczeń: • wyjaśnia, czym zajmuje się geografia fizyczna i społeczno-ekonomiczna • podaje główne cechy kształtu i wymiarów Ziemi • wymienia cechy południków i równoleżników • wskazuje na globusie oraz mapie świata zwrotniki i koła podbiegunowe • wyjaśnia znaczenie terminów: „długość geograficzna”, „szerokość geograficzna” • określa położenie geograficzne punktów i obszarów na mapie Poziom wymagań rozszerzający Uczeń: • wyjaśnia różnice między elipsoidą a geoidą • omawia współzależności zachodzące między sferami Ziemi • odczytuje współrzędne geograficzne na globusie • określa położenie matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na mapie • lokalizuje na globusie i na mapie obiekty na podstawie współrzędnych geograficznych • ocenia znaczenie umiejętności określania współrzędnych geograficznych w życiu człowieka dopełniający Uczeń: • zna imiona lub nazwiska uczonych i ich dokonania w poznaniu kształtu Ziemi • omawia wpływ poszczególnych sfer Ziemi na życie i działalność gospodarczą człowieka • podaje zasady działania oraz przykłady zastosowania systemu nawigacji satelitarnej GPS wykraczający Uczeń: • przedstawia ewolucję poglądów na temat kształtu i wymiarów Ziemi • omawia wpływ działalności człowieka na funkcjonowanie sfer Ziemi 3. 4. 5. 6. • oblicza skalę mapy, znając odległość rzeczywistą i odległość na mapie Mapa i jej skala • wykazuje znaczenie skali mapy w przedstawianiu różnych informacji geograficznych na mapie • przekształca rodzaje skali mapy • oblicza powierzchnię rzeczywistą, znając skalę mapy i powierzchnię na mapie • wyjaśnia znaczenie terminów: „mapa”, „skala mapy”, „siatka kartograficzna”, „legenda” • wymienia elementy mapy • wyjaśnia różnice między siatką geograficzną a siatką kartograficzną • rozróżnia rodzaje skali mapy • wskazuje skalę mniejszą i większą • posługuje się skalą mapy do obliczania odległości w terenie • posługuje się w terenie planem Rodzaje map. Generalizacja • wyjaśnia, na czym polega generalizacja treści mapy i uzasadnia konieczność jej stosowania • wskazuje możliwości praktycznego wykorzystania planów i różnych rodzajów map • wyjaśnia znaczenie terminu „plan” • dokonuje podziału map ze względu na skalę i treść • wskazuje różnice między mapą a planem • wymienia i wskazuje przykłady map tematycznych • dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych • charakteryzuje wybrane metody prezentacji rzeźby terenu na mapach • rysuje profil terenu, korzystając z rysunku poziomicowego Przedstawianie zjawisk na mapach • oblicza wysokość względną oraz charakteryzuje rzeźbę terenu na podstawie rysunku poziomicowego i mapy hipsometrycznej • charakteryzuje wybrane metody prezentacji zjawisk na mapach • dobiera właściwą metodę do przedstawienia wybranego zjawiska na mapie • wykazuje związek między cechami środowiska przyrodniczego a zagospodarowaniem • odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych, w tym również odczytuje wysokość bezwzględną • projektuje i opisuje trasy wycieczek na podstawie map turystycznych, samochodowych i • wymienia metody prezentacji zjawisk na mapach • wymienia metody prezentacji rzeźby terenu na mapach • wyjaśnia znaczenie terminów: „wysokość względna”, „wysokość bezwzględna”, „poziomica” • posługuje się w terenie mapą topograficzną, turystyczną i samochodową (m.in. orientuje mapę oraz Czytamy mapę • identyfikuje położenie odpowiadających sobie obiektów geograficznych na fotografiach, zdjęciach lotniczych • analizuje i interpretuje treści map ogólnogeograficznych i tematycznych II. Ruchy Ziemi 7. Ruch obiegowy Ziemi • wymienia planety Układu Słonecznego • wyjaśnia znaczenie terminów: „orbita”, „ruch obiegowy Ziemi”, „równonoc wiosenna”, „równonoc jesienna”, „przesilenie zimowe”, „przesilenie letnie” • wymienia daty równonocy wiosennej i jesiennej oraz przesilenia letniego i zimowego • wymienia planety Układu Słonecznego, zachowując właściwą kolejność • porównuje planety Układu Słonecznego, korzystając z danych liczbowych • podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi • podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchu obiegowego Ziemi • określa wartość kąta nachylenia osi ziemskiej do płaszczyzny orbity • podaje przyczynę zmiany kąta padania promieni słonecznych na powierzchnię Ziemi w ciągu roku • wymienia strefy oświetlenia Ziemi oraz mapach topograficznych • wyjaśnia znaczenie terminów: „górowanie”, „widnokrąg” • przedstawia (wykorzystując również własne obserwacje) zmiany w oświetleniu Ziemi oraz w długości trwania dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych i porach roku • wymienia przyczyny występowania astronomicznych pór roku • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata obszary, na których występują dni i noce polarne • podaje przyczyny występowania zaćmienia Słońca i Księżyca identyfikuje obiekty geograficzne na mapie i w terenie) • lokalizuje na mapach (również konturowych) najważniejsze obiekty geograficzne na świecie i w Polsce (niziny, wyżyny, góry, rzeki, jeziora, wyspy, morza, państwa itp.) • wyjaśnia przyczyny występowania zjawiska dnia i nocy polarnej • dowodzi związku między ruchem obiegowym Ziemi a zmianą długości trwania dnia i nocy w ciągu roku • dowodzi wpływu nachylenia osi ziemskiej do płaszczyzny orbity na występowanie astronomicznych pór roku • przedstawia na ilustracji układ Ziemi, Słońca i Księżyca podczas zaćmienia Słońca i Księżyca topograficznych • wyjaśnia znaczenie terminów: „galaktyka”, „Droga Mleczna”, „planety karłowate” • omawia wpływ ruchu obiegowego Ziemi na zmiany w przyrodzie i życie człowieka • oblicza wysokość Słońca nad widnokręgiem obszaru na podstawie mapy topograficznej 8. Ruch obrotowy Ziemi • wyjaśnia znaczenie terminów: „ruch obrotowy Ziemi”, „doba”, „czas słoneczny”, „czas strefowy”, „czas urzędowy” • podaje cechy ruchu obrotowego Ziemi • podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchu obrotowego Ziemi • wyjaśnia przyczynę występowania dnia i nocy • wyjaśnia, dlaczego zostały wprowadzone strefy czasowe i międzynarodowa linia zmiany daty • charakteryzuje strefy oświetlenia Ziemi • wyjaśnia różnice między czasem słonecznym a czasem strefowym i urzędowym • posługuje się mapą stref czasowych do określania różnicy czasu strefowego i słonecznego na Ziemi • wymienia nazwy stref czasowych, w których obrębie położona jest Polska • posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: „ruch obrotowy Ziemi”, „czas słoneczny”, „czas strefowy” • omawia zastosowanie gnomonu • wskazuje zależność między ruchem obrotowym Ziemi a rachubą czasu • oblicza czas miejscowy, znając różnicę długości geograficznej • uzasadnia konieczność stosowania czasu strefowego i urzędowego • wymienia skutki działania siły Coriolisa • wyjaśnia, dlaczego międzynarodowa linia zmiany daty nie pokrywa się dokładnie z południkiem 180° • omawia wpływ ruchu obrotowego Ziemi na zjawiska przyrodnicze i życie człowieka III. Atmosfera i hydrosfera 9. 10. Atmosfera. Temperatura powietrza Ciśnienie atmosferyczne i wiatr • wyjaśnia znaczenie terminów: „atmosfera”, „troposfera”, „pogoda” • podaje nazwy gazów wchodzących w skład powietrza atmosferycznego • wymienia czynniki klimatotwórcze wpływające na wartość temperatury powietrza • wyjaśnia znaczenie terminów: „ciśnienie atmosferyczne”, „niż baryczny”, „wyż baryczny”, „izobara” • wymienia jednostki ciśnienia atmosferycznego • wymienia przykłady wiatrów stałych i okresowo zmiennych, występujących na kuli ziemskiej • wyjaśnia przyczynę powstawania wiatru • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata obszary występowania pasatów i monsunów • wymienia nazwy warstw atmosfery, zaczynając od warstwy znajdującej się najbliżej powierzchni Ziemi • omawia zmiany temperatury powietrza w atmosferze, posługując się ilustracją • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata obszary o najwyższej i najniższej temperaturze powietrza • wyjaśnia zależność między wartością ciśnienia atmosferycznego a wysokością nad poziomem morza • sporządza schemat wyżu i niżu barycznego • charakteryzuje poszczególne warstwy atmosfery • sporządza klimatogram, korzystając z danych klimatycznych • wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca a temperaturą powietrza • oblicza średnią roczną temperaturę powietrza, średnią roczną amplitudę temperatury powietrza oraz roczną sumę opadów atmosferycznych • charakteryzuje rodzaje wiatrów na podstawie ilustracji • oblicza zmiany temperatury powietrza wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza • wyjaśnia na przykładach wpływ czynników klimatotwórczych na wartość temperatury powietrza • wyjaśnia, w jaki sposób powstają cyklony tropikalne i tornada, charakteryzuje je oraz podaje obszary ich występowania • wyjaśnia znaczenie terminu „inwersja termiczna” • omawia wpływ działalności człowieka na zmiany zachodzące w składzie powietrza atmosferycznego 11. Wilgotność powietrza i opady atmosferyczne • wyjaśnia znaczenie terminów: „wilgotność powietrza”, „wilgotność względna”, „kondensacja”, „resublimacja” • wymienia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych • wyjaśnia proces powstawania chmur i opadów atmosferycznych • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata obszary o najwyższych i najniższych rocznych sumach opadów atmosferycznych • rozpoznaje rodzaje opadów i osadów atmosferycznych na podstawie fotografii • podaje przykłady negatywnego wpływu nadmiaru oraz niedoboru opadów atmosferycznych na życie i działalność człowieka • rozpoznaje rodzaje chmur na podstawie fotografii • omawia warunki powstawania poszczególnych rodzajów osadów atmosferycznych • omawia przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia opadów atmosferycznych na Ziemi • omawia sposób powstawania opadów frontalnych, konwekcyjnych i orograficznych 12. Klimaty kuli ziemskiej • wyjaśnia znaczenie terminu „klimat” • wymienia elementy klimatu • podaje różnicę między klimatem a pogodą • wymienia główne czynniki klimatotwórcze • charakteryzuje wpływ głównych czynników klimatotwórczych na klimat • wymienia strefy klimatyczne na kuli ziemskiej i wskazuje ich zasięg na mapie stref klimatycznych • wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi • charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych położonych w różnych strefach klimatycznych • omawia na przykładach wpływ wybranych czynników klimatotwórczych na klimat danego obszaru • podaje przykłady wpływu klimatu na życie i działalność gospodarczą człowieka • podaje na podstawie map tematycznych zależności między strefami oświetlenia Ziemi a strefami klimatycznymi • charakteryzuje klimat górski • omawia wpływ klimatu górskiego na występowanie pięter roślinnych • ocenia wpływ klimatu na zagospodarowanie wybranych regionów kuli ziemskiej IV. Wnętrze Ziemi 13. 14. Zasoby wodne Ziemi Budowa wnętrza Ziemi • wymienia metody badania wnętrza Ziemi • wyjaśnia znaczenie terminów: „minerał”, „skała”, „prądy cieplne”, „magma” • wymienia kolejne warstwy wnętrza Ziemi, zaczynając od warstwy znajdującej się najgłębiej • podaje przykłady wód powierzchniowych i podziemnych • wyjaśnia znaczenie terminów: „morze”, „zatoka”, „szelf kontynentalny”, „gejzer”, „wody termalne”, „wody mineralne” • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata oceany i podaje ich nazwy • wymienia rodzaje ruchów wody morskiej • wyjaśnia znaczenie badań geofizycznych w poznawaniu budowy wnętrza Ziemi • wskazuje różnicę między minerałem a skałą • klasyfikuje skały ze względu na ich genezę • wyjaśnia różnicę między litosferą a skorupą ziemską • omawia zasoby wodne Ziemi, korzystając z diagramu • podaje jednostkę zasolenia wód oceanicznych • omawia zasolenie wód oceanicznych • wymienia typy mórz i wskazuje ich przykłady na mapie ogólnogeograficznej świata • wyjaśnia znaczenie terminów: „ciepły prąd morski”, „zimny prąd morski” • podaje przykłady ciepłych i zimnych prądów morskich • podaje przykłady kamieni szlachetnych • wymienia przykłady gospodarczego wykorzystania skał i minerałów • omawia budowę wnętrza Ziemi, posługując się ilustracją • podaje zależność między głębokością a temperaturą we wnętrzu Ziemi • omawia przyczyny zróżnicowania zasolenia wód oceanicznych • podaje przykłady mórz o największym i najmniejszym zasoleniu wód • wymienia i wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata przykłady ciepłych i zimnych prądów morskich • rozumie znaczenie mórz i oceanów w życiu i gospodarce człowieka • porównuje warstwy wnętrza Ziemi • rozpoznaje na podstawie okazów skał wybrane skały i określa ich rodzaj ze względu na genezę • omawia warunki powstawania poszczególnych rodzajów skał na podstawie ilustracji • omawia przyczyny występowania falowania i pływów • podaje przykłady gospodarczego wykorzystania wód podziemnych • wyjaśnia mechanizm funkcjonowania gejzerów • wymienia przykłady obszarów występowania gejzerów • określa twardość minerałów na podstawie skali Mohsa • charakteryzuje zjawisko El Niño 15. 16. Wulkanizm Płytowa budowa litosfery. Trzęsienia ziemi • wyjaśnia znaczenie terminów: „lawa”, „erupcja”, „wulkan”, • wymienia produkty erupcji wulkanicznej • wymienia procesy wewnętrzne kształtujące rzeźbę powierzchni Ziemi • wyjaśnia znaczenie terminów: „ryft oceaniczny”, „grzbiet śródoceaniczny”, „hipocentrum”, „epicentrum” • podaje główne cechy płytowej budowy litosfery • podaje przyczynę ruchu płyt litosfery • podaje przyczynę trzęsień ziemi • omawia skutki trzęsień ziemi • omawia budowę wulkanu, posługując się ilustracją • omawia pozytywne i negatywne skutki erupcji wulkanicznych • wymienia przykłady wulkanów i wskazuje je na mapie ogólnogeograficznej świata • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata obszary wzmożonej aktywności wulkanicznej • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata obszary wzmożonej aktywności sejsmicznej • podaje skalę, w której określana jest siła trzęsień ziemi • wykazuje związek pomiędzy płytową budową litosfery a występowaniem zjawisk wulkanicznych • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata przebieg Ognistego Pierścienia Pacyfiku • wykazuje związek pomiędzy płytową budową litosfery a występowaniem trzęsień ziemi • omawia sposób powstawania ryftów oceanicznych, grzbietów śródoceanicznych i rowów oceanicznych • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata najwyższe wulkany poszczególnych kontynentów i podaje ich nazwy • podaje przykłady działań podejmowanych przez człowieka w celu zminimalizowania skutków trzęsień ziemi V. Procesy zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi 17. 18. Powstawanie gór Wietrzenie • wymienia procesy zewnętrzne kształtujące rzeźbę powierzchni Ziemi • wyjaśnia znaczenie terminu „wietrzenie” • wymienia rodzaje wietrzenia • podaje nazwę produktu wietrzenia • wyjaśnia znaczenie terminu „ruchy górotwórcze” • wymienia nazwy er, zaczynając od najstarszej ery • wymienia rodzaje gór • wymienia wielkie formy ukształtowania powierzchni lądów • wyjaśnia proces wietrzenia fizycznego, chemicznego i biologicznego • wyjaśnia zjawisko wietrzenia mrozowego i łuszczenia się skał • podaje we właściwej kolejności nazwy okresów w dziejach Ziemi • wymienia najważniejsze orogenezy w dziejach Ziemi • wymienia wielkie formy ukształtowania dna oceanów • podaje przykłady gór fałdowych, zrębowych i wulkanicznych • wskazuje na ogólnogeograficznej mapie świata przykłady wielkich form ukształtowania powierzchni lądów • omawia zależność między warunkami klimatycznymi a rodzajem i przebiegiem wietrzenia • wyjaśnia znaczenie terminu „subdukcja” • wymienia zjawiska towarzyszące procesowi subdukcji • podaje przykłady gór wypiętrzonych podczas poszczególnych orogenez • posługuje się ze zrozumieniem pojęciem „wietrzenie” • charakteryzuje proces odpadania i formy rzeźby terenu powstałe w jego wyniku • charakteryzuje na podstawie ilustracji mechanizm powstawania gór fałdowych i zrębowych • wyjaśnia proces powstawania gór wulkanicznych • charakteryzuje wielkie formy ukształtowania powierzchni lądów oraz dna oceanów • wymienia i charakteryzuje rodzaje ruchów masowych • podaje przykłady niebezpieczeństw grożących człowiekowi wskutek wystąpienia ruchów masowych • wymienia najwyższe szczyty na kontynentach i podaje ich wysokości 19. 20. Procesy krasowe Rzeźbotwórcza działalność rzek • wyjaśnia znaczenie terminu „krasowienie” • wymienia nazwy skał ulegających krasowieniu • wyjaśnia znaczenie terminów: „erozja wgłębna”, „erozja wsteczna”, „erozja boczna”, „akumulacja” • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata przykłady najdłuższych rzek świata • wskazuje na ilustracji przedstawiającej dorzecze: źródło, rzekę główną, dopływy, ujście, obszar dorzecza, dział wodny • wymienia przykłady form powstałych w wyniku niszczącej i budującej działalności rzeki • wymienia typy ujść rzecznych • wymienia formy krasu powierzchniowego i podziemnego • wyjaśnia proces powstawania meandrów i starorzeczy • omawia warunki sprzyjające powstawaniu delt i ujść lejkowatych • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata przykłady ujść deltowych i lejkowatych • omawia procesy krasowe i warunki, w których zachodzą • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata obszary występowania rzeźby krasowej • posługuje się ze zrozumieniem pojęciem „erozja” • przedstawia rzeźbotwórczą rolę wód płynących • wykazuje związek między spadkiem rzeki a charakterem procesów rzeźbotwórczych wody płynącej • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności rzeki • omawia formy krasowe występujące na powierzchni i pod powierzchnią ziemi • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku krasowienia • oblicza średni spadek rzeki • podaje nazwy i wymiary najdłuższych oraz najgłębszych jaskiń na świecie i w Polsce 21. 22. Rzeźbotwórcza działalność lodowców górskich i lądolodów Rzeźbotwórcza działalność morza • wyjaśnia znaczenie terminu „granica wiecznego śniegu” • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata obszary współcześnie zlodowacone • wyjaśnia znaczenie terminu „abrazja” • wskazuje różnice między lodowcem górskim a lądolodem • wymienia czynniki warunkujące powstawanie lodowców górskich i lądolodów • wymienia formy rzeźby terenu powstałe w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów • podaje przykłady form powstałych w wyniku rzeźbotwórczej działalności morza • wymienia typy wybrzeży morskich • omawia, korzystając z ilustracji, proces cofania się klifu oraz proces powstawania mierzei • wskazuje na ogólnogeograficznej mapie świata typy wybrzeży morskich • rozpoznaje na ilustracjach i fotografiach formy polodowcowe oraz podaje ich nazwy • przedstawia rzeźbotwórczą rolę fal morskich • wyjaśnia genezę typów wybrzeży morskich • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności morza • przedstawia rzeźbotwórczą rolę lądolodów i lodowców górskich • omawia, korzystając z ilustracji, podobieństwa i różnice w krajobrazie polodowcowym powstałym w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów • podaje przykłady działań mających na celu ochronę wybrzeży klifowych przed abrazją • ocenia wpływ zmian klimatycznych na grubość pokrywy lodowej lodowców górskich i lądolodów VI. Pedosfera i biosfera 23. 24. Rzeźbotwórcza działalność wiatru Gleby i roślinność na Ziemi • wyjaśnia znaczenie terminu „gleba” • wyjaśnia, na czym polega proces glebotwórczy • wymienia czynniki glebotwórcze • wymienia strefy roślinne na Ziemi • wyjaśnia znaczenie terminów: „deflacja”, „korazja” • wyjaśnia znaczenie terminu „żyzność gleby” • wskazuje i nazywa poziomy glebowe na ilustracji przedstawiającej profil glebowy • podaje przykłady gleb strefowych i astrefowych • omawia znaczenie gleb w przyrodzie i gospodarce człowieka • wskazuje strefy roślinne na mapie ogólnogeograficznej świata • podaje przykłady niszczącej i budującej działalności wiatru na pustyniach • wymienia rodzaje pustyń ze względu na rodzaj podłoża • wskazuje na mapie ogólno-geograficznej świata największe pustynie • charakteryzuje poziomy glebowe • charakteryzuje wybrane typy gleb strefowych i astrefowych • omawia zróżnicowanie stref roślinnych na Ziemi • wyjaśnia różnice między barchanem a wydmą paraboliczną • porównuje profile glebowe różnych typów gleb • wykazuje zależności zachodzące między czynnikami glebotwórczymi a typem genetycznym gleby • wykazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie roślinności i gleb na Ziemi • przedstawia rzeźbotwórczą rolę wiatru • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności wiatru • uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania glebami • wykazuje związek pomiędzy zróżnicowaniem stref roślinnych na Ziemi a działalnością gospodarczą człowieka • omawia wpływ szaty roślinnej na rzeźbotwórczą działalność wiatru Rozdział 1. Lp. Wymagania edukacyjne „Planeta Nowa 2” Afryka Temat konieczny Warunki naturalne Uczeń: • wskazuje Afrykę na mapie świata • wyjaśnia znaczenie terminów: „obszar bezodpływowy”, „rzeka okresowa”, „rzeka epizodyczna” • wymienia nazwy stref klimatyczno-roślinno-glebowych Afryki • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej wybrane elementy linii brzegowej, krainy geograficzne, rzeki i jeziora Afryki oraz podaje ich nazwy 2. Ludność i urbanizacja • wyjaśnia znaczenie terminu „gęstość zaludnienia” • podaje liczbę ludności Afryki • wymienia nazwy odmian ludzkich zamieszkujących Afrykę • wymienia nazwy obszarów najgęściej i najsłabiej zaludnionych w Afryce • wymienia problemy mieszkańców Afryki podstawowy Uczeń: • określa położenie geograficzne Afryki na kuli ziemskiej • wymienia czynniki geograficzne kształtujące klimat Afryki • przyporządkowuje strefom klimatycznym odpowiednie formacje roślinne i typy gleb • porównuje linię brzegową Afryki z linią brzegową innych kontynentów • wyjaśnia znaczenie terminów: „eksplozja demograficzna”, „przyrost naturalny”, „urbanizacja” • omawia zróżnicowanie ludności Afryki • omawia przyczyny eksplozji demograficznej w Afryce • wyjaśnia przyczyny niskiego poziomu urbanizacji w Afryce • wskazuje na mapie oraz Poziom wymagań rozszerzający Uczeń: • określa położenie matematyczno-geograficzne Afryki • omawia wpływ wybranych czynników geograficznych na klimat Afryki • określa cechy ukształtowania powierzchni Afryki • wyjaśnia występowanie stref klimatyczno-roślinno-glebowych • charakteryzuje klimat oraz formacje roślinne Afryki na podstawie mapy klimatycznej, klimatogramów oraz ilustracji • charakteryzuje wody powierzchniowe Afryki • ocenia wpływ warunków naturalnych na rozmieszczenie ludności • omawia wskaźnik HDI w wybranych krajach na podstawie mapy tematycznej • omawia problemy związane z epidemią AIDS na kontynencie afrykańskim • wymienia przyczyny i skutki głodu oraz konfliktów zbrojnych dopełniający Uczeń: • oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Afryki • wykazuje symetryczność stref klimatyczno-roślinno-glebowych Afryki • wyjaśnia zależności między rozmieszczeniem stref klimatycznych, roślinnych i glebowych • uzasadnia twierdzenie, że Afryka jest kontynentem ludzi młodych • proponuje działania mające na celu ograniczenie problemów mieszkańców Afryki wykraczający Uczeń: • wykazuje związki między budową geologiczną a ukształtowaniem pionowym Afryki • wyjaśnia mechanizm powstawania systemu rowów tektonicznych w Afryce • dowodzi związku między warunkami klimatycznymi, ukształtowaniem pionowym a gęstością i układem sieci rzecznej 1 • oblicza współczynnik przyrostu naturalnego • wyjaśnia przyczyny i skutki wysokiego przyrostu naturalnego • analizuje przyczyny i skutki głodu w Afryce • ocenia skutki wybranych konfliktów zbrojnych • określa związki pomiędzy problemami wyżywienia, występowaniem chorób Ameryka Północna i Południowa 3. Gospodarka, • opisuje poziom rozwoju Egipt, Republika gospodarczego Afryki Południowej Afryki • wymienia czynniki warunkujące rozwój rolnictwa w Afryce • wymienia nazwy najważniejszych roślin żywieniowych i eksportowych uprawianych w Afryce • wymienia główne cechy środowiska Egiptu i Republiki Południowej Afryki 4. Warunki naturalne • wskazuje Amerykę na mapie świata • wyjaśnia znaczenie terminów: „Ameryka Łacińska”, „Ameryka Środkowa” • wskazuje elementy linii brzegowej Ameryki na mapie oraz wymienia ich nazwy • wymienia czynniki geograficzne kształtujące klimat Ameryki • wskazuje na mapie i wymienia nazwy największych miast Afryki • opisuje problemy mieszkańców Afryki • wyjaśnia znaczenie terminu „produkt krajowy brutto” • wyjaśnia, dlaczego Afryka nazywana jest kontynentem rolniczym • wyjaśnia przyczyny niskiego poziomu rozwoju przemysłu w Afryce • opisuje pasterstwo koczownicze • opisuje poziom rozwoju usług w Afryce • opisuje potencjał gospodarczy Egiptu i RPA • określa położenie geograficzne Ameryki na kuli ziemskiej • wskazuje na mapie i wymienia nazwy obszarów aktywnych sejsmicznie i wulkanicznie • opisuje linię brzegową Ameryki • przyporządkowuje strefom klimatycznym odpowiednie zbiorowiska roślinne toczących się na terenie Afryki a poziomem życia w krajach Afryki położonych na południe od Sahary • oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Ameryki • porównuje rozwinięcie linii brzegowej i ukształtowanie powierzchni Ameryki z innymi kontynentami • omawia skutki południkowego układu form rzeźby terenu w Ameryce Północnej i Południowej • wykazuje wpływ klimatu • omawia uwarunkowania • ocenia warunki rozwoju gospodarczego środowiska Afryki przyrodniczego Afryki • analizuje pod kątem rozwoju gospodarowanie w strefie rolnictwa Sahelu • analizuje mapy • wyjaśnia przyczyny i gospodarcze Afryki skutki pustynnienia i formułuje wnioski • analizuje przyczyny i • porównuje cechy skutki nadmiernej społeczno-gospodarcze działalności rolniczej na przykładzie Egiptu • uzasadnia konieczność i RPA sztucznego nawadniania pól uprawnych w Egipcie • określa położenie matematyczno-geograficzne Ameryki • opisuje cechy klimatu Ameryki Północnej i Południowej na podstawie klimatogramów i mapy klimatycznej • wyjaśnia przyczyny wulkanizmu i trzęsień ziemi w Ameryce • wykazuje wpływ wybranych czynników przyrodniczych na klimat 2 • określa związki pomiędzy problemami wyżywienia, występowaniem chorób a poziomem życia w krajach Afryki położonych na południe od Sahary • dowodzi wpływu kolonializmu na aktualne problemy gospodarcze Afryki • wykazuje zróżnicowanie poziomu rozwoju społecznogospodarczego państw afrykańskich • wykazuje związki między budową geologiczną a ukształtowaniem pionowym Ameryki • wykazuje związki między warunkami klimatycznymi, ukształtowaniem pionowym a gęstością i układem sieci rzecznej • omawia aktywność sejsmiczną uskoku San Andreas 5. Ludność i urbanizacja 6. Gospodarka • wymienia cechy państw wysoko rozwiniętych gospodarczo • wskazuje na mapie i wymienia nazwy krajów Ameryki najlepiej i najsłabiej rozwiniętych gospodarczo wymienia nazwy najważniejszych krain geograficznych, rzek i jezior w Ameryce Północnej i Południowej • wymienia nazwy przedstawicieli odmian ludzkich oraz odmian mieszanych • wyjaśnia przyczyny zróżnicowania ludności Ameryki • wskazuje na mapie obszary gęsto i słabo zaludnione w Ameryce oraz nazywa je • wymienia nazwy i wskazuje na mapie największe miasta Ameryki 7. Stany Zjednoczone • wskazuje na mapie świata Stany Zjednoczone, podaje nazwę stolicy tego kraju i nazwy państw z nim sąsiadujących • wskazuje na mapie i • analizuje przyczyny wzrostu liczby ludności Ameryki oraz prognozuje dalsze jej zmiany • oblicza współczynnik przyrostu rzeczywistego w wybranych krajach Ameryki • analizuje zmiany wskaźnika urbanizacji w Ameryce • opisuje warunki życia i pracy ludzi zamieszkujących wielkie miasta Ameryki 3 • wyjaśnia wpływ migracji na zróżnicowanie etniczne ludności Ameryki • wykazuje zależności między warunkami naturalnymi a rozmieszczeniem ludności w Ameryce • wyjaśnia przyczyny wysokiego poziomu urbanizacji w Ameryce Północnej i Południowej • wyróżnia główne cechy i przyczyny zróżnicowania kulturowego i etnicznego ludności Ameryki Ameryki • opisuje wielkie migracje w dziejach Ameryki • wymienia przyczyny dużego zróżnicowania etnicznego i kulturowego ludności Ameryki • opisuje, korzystając z mapy, rozmieszczenie ludności Ameryki Północnej i Południowej • porównuje liczbę ludności w wybranych krajach Ameryki na podstawie dostępnych źródeł • wymienia przyczyny migracji do wielkich miast • opisuje cechy gospodarki bogatej północy i biednego południa Ameryki • wyjaśnia różnice między gospodarką krajów wysoko i słabo rozwiniętych gospodarczo • analizuje przyczyny • ocenia warunki zróżnicowania środowiska gospodarczego bogatej przyrodniczego północy i biednego Ameryki pod kątem południa Ameryki rozwoju rolnictwa • opisuje związki między warunkami przyrodniczymi a rozmieszczeniem przemysłu w Ameryce • analizuje • udowadnia, ze Stany uwarunkowania rozwoju Zjednoczone są potęgą przemysłu gospodarczą świata nowoczesnych technologii • wykazuje związki między gospodarką a warunkami na rozmieszczenie zbiorowisk roślinnych w Ameryce • wskazuje na mapie obszary o największej koncentracji przemysłu w Ameryce i nazywa je • uzasadnia, że Amerykanie są narodem imigrantów • udowadnia, że Stany Zjednoczone krajem wysoko rozwiniętym gospodarczo • analizuje skutki gwałtownego wzrostu liczby ludności w wielkich miastach Ameryki • określa położenie geograficzne USA • omawia cechy ukształtowania powierzchni USA • opisuje zróżnicowanie ludności USA 8. Brazylia wymienia nazwy • wyjaśnia zależność • opisuje znaczenie Doliny wybranych krain między warunkami Krzemowej w rozwoju geograficznych, przyrodniczymi a gospodarczym USA najważniejszych rzek i rozmieszczeniem • charakteryzuje regiony jezior USA ludności w USA rolnicze w USA • wymienia najważniejsze • wyjaśnia • analizuje strukturę cechy środowiska uwarunkowania użytkowania ziemi przyrodniczego USA wysokiego rozwoju • określa rolę Stanów • wyjaśnia znaczenie gospodarczego USA Zjednoczonych w terminów: „megalopolis”, • wskazuje na mapie i gospodarce światowej „technopolia” wymienia nazwy • wymienia najważniejsze obszarów o dużej cechy gospodarki USA koncentracji przemysłu • wymienia nazwy głównych roślin uprawianych na terenie USA • wskazuje na mapie • określa położenie • wykazuje wpływ świata Brazylię i podaje geograficzne Brazylii czynników nazwę stolicy tego kraju • opisuje klimat Brazylii geograficznych na klimat • wskazuje na mapie i • charakteryzuje Brazylii wymienia nazwy rozmieszczenie ludności • opisuje warunki życia w wybranych krain w Brazylii wielkich miastach geograficznych oraz • opisuje poziom • określa cechy rozwoju i najważniejszych rzek urbanizacji Brazylii problemy wielkich miast Brazylii • wyjaśnia znaczenie • wskazuje na mapie i terminu „fawele” wymienia nazwy • omawia uwarunkowania największych miast rozwoju przemysłu i Brazylii rolnictwa Brazylii • wymienia najważniejsze • wskazuje na mapie cechy gospodarki Brazylii obszary silnie • wymienia nazwy uprzemysłowione oraz głównych roślin obszary rolnicze żywieniowych • opisuje konflikt interesów uprawianych w Brazylii pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem środowiska w najważniejszych regionach gospodarczych Stanów Zjednoczonych • wykazuje zależność między wysokim poziomem gospodarki a poziomem rozwoju transportu • wyjaśnia znaczenie terminu „produkt światowy brutto” 4 • analizuje naturalne • porównuje poziom i antropogeniczne rozwoju gospodarczego zagrożenia dla Brazylii z poziomem amazońskiej selwy rozwoju innych państw • analizuje udział i miejsce Ameryki Brazylii w światowych zbiorach wybranych roślin uprawnych korzystając z dostępnych źródeł Obszary okołobiegunowe Australia 9. Arktyka i Antarktyka 10. Charakterystyka Australii i Oceanii • wskazuje na mapie • przedstawia cechy • opisuje czynniki świata Arktykę i położenia Arktyki i warunkujące klimat Antarktykę Antarktyki na podstawie obszarów • wymienia główne cechy mapy okołobiegunowych i przyczyny zmian w • opisuje cechy • charakteryzuje klimat środowisku obszarów środowiska obszarów obszarów okołobiegunowych okołobiegunowych okołobiegunowych • wyjaśnia znaczenie • charakteryzuje klimat • analizuje terminów: „góra Antarktydy na podstawie uwarunkowania lodowa”, „pak lodowy”, klimatogramów powstania pokrywy „nunatak”, „lodowiec • wyjaśnia przyczyny lodowej w Antarktyce szelfowy” zmian w środowisku • wymienia cechy klimatu obszarów Arktyki i Antarktyki okołobiegunowych • wskazuje na mapie • określa położenie • ocenia znaczenie wód świata Australię i Oceanię geograficzne Australii i artezyjskich dla • wymienia nazwy Oceanii na kuli ziemskiej gospodarki Australii osobliwości • opisuje, korzystając z • analizuje uwarunkowania przyrodniczych Australii mapy, linię brzegową i rozmieszczenia ludności • wyjaśnia znaczenie ukształtowanie pionowe Australii i Oceanii terminu „endemity” Australii • opisuje przyczyny małej • wskazuje na mapie i • wymienia regiony gęstości zaludnienia wymienia nazwy geograficzne Oceanii oraz niskiego poziomu wybranych krain • charakteryzuje cechy urbanizacji Oceanii geograficznych, rzek i środowiska • wykazuje wpływ migracji jezior Australii przyrodniczego Australii i na zróżnicowanie • wskazuje na mapie Oceanii ze szczególnym australijskiego obszary o największej uwzględnieniem cech społeczeństwa gęstości zaludnienia klimatu oraz specyfiki • omawia wybrane oraz obszary świata roślin i zwierząt zagadnienia gospodarcze niezamieszkane w • analizuje strukturę Australii ze szczególnym Australii użytkowania gruntów w uwzględnieniem roli • charakteryzuje Australii górnictwa, rolnictwa i zróżnicowanie ludności turystyki Australii • przedstawia na • wymienia główne cechy podstawie map gospodarki Australii tematycznych główne cechy gospodarki Australii na tle warunków naturalnych • omawia status prawny Antarktydy 5 • ocenia celowość badań prowadzonych przez naukowców na obszarach okołobiegunowych • analizuje przyczyny i skutki powstania dziury ozonowej nad Antarktydą • oblicza rozciągłość • porównuje, korzystając południkową i z map, środowisko równoleżnikową Australii przyrodnicze Australii • analizuje zależności oraz Oceanii ze między warunkami środowiskiem innych klimatycznymi kontynentów a występowaniem wód • opisuje budowę niecki powierzchniowych artezyjskiej • ocenia warunki i uwarunkowania środowiska występowania źródeł przyrodniczego Australii artezyjskich i Oceanii pod kątem • wykazuje zależność warunków życia ludzi miedzy symetrycznym i rozwoju gospodarki położeniem Australii • wyjaśnia zależności po obu stronach między warunkami zwrotnika Koziorożca środowiska a uwarunkowaniami przyrodniczego a klimatycznymi sposobami gospodarowania w rolnictwie Australii • wskazuje regiony geograficzne Oceanii na mapie ogólnogeograficznej oraz opisuje rolę turystyki w Azja 11. Warunki naturalne • wyjaśnia znaczenie terminu „Eurazja” • wskazuje na mapie świata Azję • wskazuje na mapie elementy linii brzegowej Azji • wymienia czynniki geograficzne kształtujące klimat Azji • wymienia nazwy i wskazuje na mapie najważniejsze krainy geograficzne, rzeki oraz jeziora Azji • określa położenie geograficzne Azji na kuli ziemskiej • charakteryzuje wybrane strefy roślinne Azji • opisuje cechy klimatu Azji na podstawie klimatogramów i mapy klimatycznej • wymienia cechy ukształtowania powierzchni Azji • opisuje rozmieszczenie wód powierzchniowych na podstawie mapy 13. Gospodarka 12. Ludność i urbanizacja • wskazuje na mapie główne rejony rolnicze w Azji i nazywa je • wskazuje na mapie główne regiony przemysłowe Azji • omawia przyczyny • opisuje zróżnicowanie ludności Azji • omawia czynniki warunkujące rozmieszczenie ludności w Azji • omawia uwarunkowania eksplozji demograficznej • podaje liczbę ludności zamieszkującej Azję • wskazuje na mapie i wymienia nazwy azjatyckich miast-gigantów • wymienia nazwy państw o wysokim i niskim wskaźniku urbanizacji • wskazuje na mapie i wymienia nazwy obszarów o dużej i małej gęstości zaludnienia • wyjaśnia znaczenie terminu „azjatyckie tygrysy” i podaje przykłady • wymienia cechy gospodarki azjatyckich tygrysów • opisuje na podstawie mapy granicę między Europą a Azją • charakteryzuje ukształtowanie powierzchni Azji • opisuje cyrkulację monsunową • wykazuje wpływ klimatu na rozmieszczenie zbiorowisk roślinnych • wyjaśnia, na czym polega kontrastowość klimatyczna Azji • opisuje czynniki warunkujące układ promienisty wielkich systemów rzecznych w Azji • analizuje zmiany liczby ludności Azji • wyjaśnia uwarunkowania powstania miast-gigantów • przedstawia na podstawie map tematycznych warunki przyrodnicze obszarów, na których kształtowały się najstarsze cywilizacje • ocenia warunki rozwoju rolnictwa w Azji • omawia przyczyny zróżnicowania poziomu rozwoju rolnictwa w Azji • wykazuje związek pomiędzy rytmem upraw 6 • opisuje dziedzictwo kulturowe najstarszych cywilizacji Azji • wykazuje zależność między budową geologiczną a ukształtowaniem powierzchni Azji • analizuje genezę powstania Himalajów • analizuje przyrost naturalny w wybranych państwach Azji • charakteryzuje przyczyny i skutki wybranych problemów demograficznych Azji • wykazuje kontrasty w rozwoju gospodarczym Azji • uzasadnia (na wybranych przykładach) wpływ warunków tych regionach • oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Azji • porównuje rozwinięcie linii brzegowej i ukształtowanie powierzchni Azji na tle innych kontynentów • wykazuje na podstawie map tematycznych, że kontynent Azji jest obszarem wielkich geograficznych kontrastów • analizuje strukturę i wartość PKB na jednego mieszkańca w wybranych państwach • wyjaśnia przyczyny nierównomiernego rozwoju gospodarczego 14. Chiny 15. Indie • wymienia nazwy głównych roślin żywieniowych uprawianych w Azji • wymienia nazwy surowców mineralnych wydobywanych w Azji • wymienia nazwy państw wysoko i słabo rozwiniętych gospodarczo • wskazuje Chiny na mapie, podaje nazwę stolicy tego kraju oraz nazwy państw z nim sąsiadujących • wskazuje na mapie i wymienia nazwy krain geograficznych oraz najważniejszych rzek w Chinach • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego Chin • podaje liczbę ludności Chin • analizuje wykresy i dane liczbowe dotyczące rozwoju ludności Chin • wymienia nazwy głównych roślin uprawnych • wymienia najważniejsze cechy gospodarki Chin • wskazuje Indie na mapie, podaje nazwę stolicy tego kraju oraz nazwy państw sąsiadujących • wskazuje na mapie wybrane krainy i „kulturą ryżu” a cechami klimatu monsunowego w Azji Południowo-Wschodniej • opisuje znaczenie OPEC dla gospodarki światowej • wykazuje zależności między warunkami przyrodniczymi a rozwojem gospodarczym Chin • analizuje przyczyny szybkiego rozwoju gospodarczego Chin w ostatnich latach wybranych państw Azji • analizuje poziom rozwoju gospodarczego państw eksportujących ropę naftową 7 zróżnicowania uprzemysłowienia państw w Azji • charakteryzuje azjatyckie tygrysy • analizuje dane liczbowe dotyczące urbanizacji w Chinach • wyjaśnia na podstawie map tematycznych rozmieszczenie ludności • wyjaśnia, na czym polega chiński program kontroli urodzeń • opisuje uwarunkowania rozwoju rolnictwa na Nizinie Chińskiej • wymienia kierunki rozwoju gospodarczego Chin • wykazuje zmiany znaczenia Chin w gospodarce światowej • analizuje poziom rozwoju • przewiduje skutki gospodarczego Indii społeczno-gospodarcze • wyjaśnia przyczyny wynikające z eksplozji dynamicznego rozwoju demograficznej nowoczesnych usług przyrodniczych na działalność gospodarczą człowieka • określa położenie geograficzne Chin • omawia cechy ukształtowania powierzchni Chin • charakteryzuje klimat Chin • opisuje przyczyny katastrofalnych powodzi w Chinach oraz sposoby zapobiegania im • wyjaśnia zależność między warunkami przyrodniczymi a rozmieszczeniem ludności Chin • wskazuje na mapie obszary o dużej koncentracji przemysłu i nazywa je • opisuje poziom urbanizacji w Chinach • opisuje system kastowy społeczeństwa • analizuje przyrost naturalny • charakteryzuje indyjskie rolnictwo • wyjaśnia przyczyny • omawia kontrasty przyrodnicze Chin • wykazuje wpływ Chin na światową gospodarkę • określa położenie geograficzne Indii • omawia cechy ukształtowania powierzchni Indii • charakteryzuje klimat Indii 16. Japonia 17. Bliski Wschód geograficzne oraz rzek Indii i nazywa je • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego Indii • podaje liczbę ludności Indii • wymienia nazwy głównych indyjskich roślin uprawnych • wymienia najważniejsze cechy gospodarki Indii • wskazuje na mapie świata Japonię i podaje nazwę stolicy tego kraju • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego Japonii • podaje liczbę ludności Japonii • wskazuje na mapie i wymienia nazwy wielkich miast Japonii • wymienia nazwy głównych roślin uprawnych • wymienia najważniejsze cechy japońskiej gospodarki • wyjaśnia znaczenie terminu „Bliski Wschód” • wskazuje Bliski Wschód na mapie ogólnogeograficznej • wymienia cechy środowiska i gospodarki Bliskiego Wschodu • opisuje cechy kultury islamskiej • wymienia nazwy państw • określa położenie geograficzne Japonii • omawia cechy ukształtowania powierzchni Japonii • charakteryzuje klimat Japonii • opisuje poziom urbanizacji Japonii • wyjaśnia uwarunkowania rozwoju przemysłu przetwórczego • opisuje cechy rolnictwa Japonii • opisuje kontrasty społeczne w Indiach • wskazuje na mapie obszary uprzemysłowione i rolnicze Indii oraz nazywa je • wyjaśnia, dlaczego w Indiach występuje duże pogłowie bydła • opisuje warunki naturalne Bliskiego Wschodu • analizuje zasoby ropy naftowej na świecie i formułuje wnioski • charakteryzuje Bliski Wschód pod kątem cech kulturowych, zasobów ropy naftowej i poziomu rozwoju gospodarczego • charakteryzuje warunki naturalne Japonii • omawia rozmieszczenie ludności Japonii • wykazuje wpływ czynników społeczno-kulturowych na tworzenie nowoczesnej gospodarki Japonii (na tle niekorzystnych warunków środowiska) • wykazuje znaczenie transportu w gospodarce Japonii gwałtownego rozwoju przemysłu nowoczesnych technologii • opisuje wpływ religii na życie muzułmanów • porównuje poziom życia mieszkańców Bliskiego Wschodu • porównuje wielkość wydobycia ropy naftowej w poszczególnych krajach Bliskiego Wschodu • opisuje skutki położenia Japonii w strefie aktywności wulkanicznej i sejsmicznej • opisuje uwarunkowania rozwoju gospodarczego Japonii • udowadnia, że Japonia jest potęgą gospodarczą • analizuje wysokość plonów podstawowych zbóż w Japonii na tle innych krajów Azji • uzasadnia tezę, że konflikty na Bliskim Wschodzie mają wpływ na globalną gospodarkę • analizuje geograficzne czynniki klimatotwórcze • ocenia warunki naturalne Japonii 8 • opisuje położenie geograficzne Bliskiego Wschodu • ocenia poziom urbanizacji w państwach Bliskiego Wschodu • omawia zasoby ropy naftowej na Bliskim Wschodzie i na świecie • opisuje rozmieszczenie zasobów ropy naftowej Europa o największych zasobach ropy naftowej • wymienia nazwy państw 18. Warunki naturalne • wskazuje na mapie świata Europę • wskazuje na mapie element linii brzegowej Europy i wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie wybrane niziny, wyżyny oraz góry Europy i nazywa je • wymienia cechy ukształtowania powierzchni Europy na podstawie mapy • wskazuje na mapie wybrane europejskie rzeki oraz jeziora i nazywa je 19. Ludność i • podaje liczbę ludności urbanizacja Europy • wskazuje na mapie obszary o największej oraz najmniejszej gęstości zaludnienia i nazywa je • podaje przykłady krajów o dodatnim i ujemnym przyroście naturalnym 20. Gospodarka na Bliskim Wschodzie • wskazuje na mapie i wymienia nazwy obszarów objętych konfliktami zbrojnymi • określa położenie geograficzne Europy na kuli ziemskiej • charakteryzuje linię brzegową Europy na podstawie mapy • wykazuje, na podstawie mapy, że Europa jest kontynentem nizinnym • opisuje cechy klimatu Europy na podstawie mapy i klimatogramów • charakteryzuje wybrane strefy roślinne Europy • opisuje na podstawie mapy rozmieszczenie wód powierzchniowych Europy • opisuje rozmieszczenie ludności w Europie na podstawie mapy • opisuje na podstawie map tematycznych zróżnicowanie regionalne, kulturowe, narodowościowe oraz etniczne współczesnej Europy • omawia przyczyny wysokiego wskaźnika urbanizacji w Europie • wykazuje się znajomością podziału politycznego Europy • opisuje potencjał • określa cechy środowiska przyrodniczego Europy na podstawie mapy ogólnogeograficznej oraz map tematycznych • wyjaśnia wpływ zlodowaceń na rzeźbę powierzchni Europy • wyjaśnia zależności między typem klimatu a występowaniem formacji roślinnych • wyjaśnia genezę wybranych europejskich jezior • przewiduje zmiany • analizuje problemy demograficzne w Europie demograficzne Europy • uzasadnia twierdzenie, i formułuje wnioski że Europa się starzeje • oblicza średnią gęstość zaludnienia Europy • oblicza rozciągłość • wykazuje związek południkową między budową i równoleżnikową Europy geologiczną • opisuje czynniki a ukształtowaniem geograficzne pionowym Europy warunkujące klimat Europy • analizuje czynniki warunkujące rozmieszczenie wielkich systemów rzecznych i zbiorników wodnych w Europie 9 • wyjaśnia przyczyny oraz skutki ujemnego przyrostu naturalnego w Europie • wyjaśnia przyczyny warunkujące rozmieszczenie ludności w Europie • opisuje przyczyny i konsekwencje zróżnicowania ludności Europy • analizuje zróżnicowanie wskaźnika urbanizacji w krajach Europy • porównuje poziom • uzasadnia tezę, że • analizuje strukturę PKB wysoko rozwiniętych gospodarczo oraz krajów o średnim poziomie rozwoju gospodarczego w Europie • wymienia nazwy głównych roślin uprawnych • wskazuje na mapie i podaje nazwy głównych obszarów wydobycia surowców energetycznych w Europie • wskazuje na mapie i wymienia nazwy najważniejszych europejskich okręgów przemysłowych oraz ośrodków high-tech 21. Kraje • wyjaśnia znaczenie Europy Północnej terminu „kraje skandynawskie” • wskazuje na mapie kraje Europy Północnej i wymienia ich nazwy • opisuje na podstawie mapy rozmieszczenie głównych ośrodków miejskich w Europie Północnej • wymienia cechy społeczeństwa Europy Północnej • wymienia nazwy głównych bogactw naturalnych krajów skandynawskich • wyjaśnia znaczenie 22. Kraje alpejskie ekonomiczny Europy w wybranych krajach • wyjaśnia przyczyny Europy zróżnicowania • porównuje strukturę gospodarczego krajów użytkowania ziemi w Europy wybranych państwach • opisuje uwarunkowania Europy, korzystając z rozwoju rolnictwa diagramów europejskiego • opisuje czynniki rozwoju • opisuje strukturę przemysłu ze produkcji energii szczególnym elektrycznej w wybranych uwzględnieniem krajach Europy przemysłu high-tech • opisuje poziom rozwoju • wyjaśnia proces usług w Europie restrukturyzacji przemysłu w Europie Zachodniej • wykazuje cechy społeczeństwa Europy Północnej • analizuje wartość PKB na jednego mieszkańca i formułuje wnioski rozwoju rolnictwa w Europie Zachodniej i Środkowo-Wschodniej • omawia na wybranych przykładach czynniki lokalizacji przemysłu high-tech • przewiduje skutki wyludniania północnej Skandynawii Europa jest najlepiej rozwinięta pod względem gospodarczym 10 • opisuje położenie • charakteryzuje geograficzne państw środowisko przyrodnicze Europy Północnej krajów Europy Północnej • wyjaśnia rozmieszczenie • wykazuje na podstawie ośrodków miejskich map tematycznych • charakteryzuje strukturę związki między produkcji energii głównymi cechami elektrycznej w krajach środowiska Europy Północnej przyrodniczego Europy • charakteryzuje Północnej a głównymi gospodarkę krajów kierunkami rozwoju skandynawskich gospodarczego • charakteryzuje genezę • charakteryzuje • wykazuje piętrowość • opisuje położenie krajów 23. Kraje Europy Południowej 24. Francja terminu „kraje alpejskie” • wymienia nazwy państw alpejskich, wskazuje je na mapie ogólnogeograficznej i podaje nazwy ich stolic • wymienia cechy środowiska przyrodniczego Alp • wymienia nazwy największych miast i wskazuje je na mapie • opisuje specyfikę rozmieszczenia ludności w Alpach • wskazuje na mapie kraje Europy Południowej, podaje nazwy ich stolic • wymienia cechy środowiska przyrodniczego krajów Europy Południowej • wymienia nazwy największych miast Europy Południowej i wskazuje je na mapie • wymienia przykłady atrakcji turystycznych • wyjaśnia znaczenie terminu „akwakultura” • wskazuje na mapie środowisko przyrodnicze krajów alpejskich • wykazuje wpływ gór na środowisko przyrodnicze i gospodarkę krajów alpejskich • wykazuje, że kraje alpejskie należą do państw wysoko rozwiniętych gospodarczo • wykazuje zależności miedzy wielkością ruchu turystycznego a poziomem rozwoju infrastruktury turystycznej rzeźby alpejskiej • analizuje czynniki rozwoju sektora bankowo-ubezpieczeniowego w Szwajcarii 11 alpejskich • opisuje rzeźbę Alp • opisuje rozmieszczenie miast i gęstość zaludnienia w krajach alpejskich • wyjaśnia znaczenie nowoczesnego sektora usług • charakteryzuje walory • rozpoznaje typy przyrodnicze i wybrzeży południowej pozaprzyrodnicze krajów Europy i wyjaśnia ich Europy Południowej genezę • opisuje wybrane atrakcje • wykazuje związki turystyczne między rozwojem • wykazuje zależność turystyki a warunkami pomiędzy przyjazdami przyrodniczymi turystów a wpływami z i dziedzictwem turystyki na podstawie kulturowym wykresów • ocenia rolę turystyki • wykazuje niekorzystny w rozwoju wpływ turystyki na gospodarczym tych środowisko przyrodnicze krajów klimatyczno-roślinną w Alpach • porównuje wskaźnik urbanizacji w krajach alpejskich i formułuje wnioski • określa położenie geograficzne krajów Europy Południowej • opisuje cechy środowiska przyrodniczego tych krajów • opisuje na podstawie mapy tematycznej rozmieszczenie najważniejszych ośrodków turystycznych • opisuje cechy gospodarki krajów Europy Południowej • wyjaśnia znaczenie terminu „infrastruktura turystyczna” • prezentuje opracowaną na podstawie map, przewodników oraz internetu trasę wycieczki po Europie lub jej części • wykazuje znaczenie • analizuje współczynnik • opisuje sytuację • opisuje położenie 25. Wielka Brytania ogólnogeograficznej Francję i podaje nazwę stolicy tego kraju • wymienia cechy środowiska przyrodniczego Francji • wskazuje najważniejsze miasta Francji na mapie i podaje ich nazwy • wymienia cechy gospodarki Francji • wskazuje na mapie regiony rolnicze Francji i wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Wielką Brytanię i podaje nazwę stolicy tego kraju • wskazuje na mapie wybrane krainy geograficzne i nazywa je • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego i gospodarki Wielkiej Brytanii geograficzne Francji • charakteryzuje środowisko przyrodnicze Francji • opisuje czynniki wpływające na wzrost liczby mieszkańców Francji • opisuje poziom urbanizacji Francji • opisuje poziom rozwoju gospodarczego Francji • analizuje strukturę użytkowania ziemi • wskazuje miejsce Francji w światowej produkcji rolnej • identyfikuje cechy rolnictwa wysokotowarowego • określa położenie geograficzne Wielkiej Brytanii • charakteryzuje środowisko przyrodnicze Wielkiej Brytanii • opisuje podział Wielkiej Brytanii na krainy historyczne • opisuje strukturę narodowościową Wielkiej Brytanii • wyjaśnia uwarunkowania dodatniego salda migracji • wyjaśnia znaczenie terminu „monarchia konstytucyjna” • przedstawia wielkość i • analizuje strukturę narodowościową Wielkiej Brytanii • opisuje poziom urbanizacji oraz rozmieszczenie ludności w Wielkiej Brytanii • opisuje układ przestrzenny oraz znaczenie Londynu jako światowej metropolii • analizuje strukturę użytkowania ziemi w Wielkiej Brytanii • wyjaśnia uwarunkowania wysokiego poziomu rozwoju gospodarczego przyrostu naturalnego i współczynnik salda migracji • wykazuje znaczenie turystyki w tworzeniu dochodu narodowego • analizuje przyrodnicze i pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa • wykazuje na przykładzie rolnictwa Francji związek między warunkami przyrodniczymi a kierunkiem i efektywnością produkcji rolnej • wykazuje zalety wyspiarskiego położenia Wielkiej Brytanii • wykazuje zależności między warunkami przyrodniczymi a poziomem rozwoju gospodarczego społeczną imigrantów • charakteryzuje sieć transportową Francji • wykazuje aktywną politykę rolną Francji w ramach Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej Eurotunelu 12 • wykazuje znaczenie zamorskich terytoriów Wielkiej Brytanii (dawniej i obecnie) • analizuje na przykładzie Wielkiej Brytanii uwarunkowania lokalizacji i rozwoju przemysłu wysokiej technologii Sąsiedzi Polski 26. Niemcy • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Niemcy, podaje nazwę stolicy tego kraju oraz nazwy krajów z nim sąsiadujących • wskazuje na mapie wybrane krainy geograficzne oraz najważniejsze rzeki w Niemczech i nazywa je • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego oraz gospodarki Niemiec • opisuje strukturę narodowościową Niemiec 27. Czechy i Słowacja • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Czechy i Słowację, podaje nazwy stolic tych krajów oraz nazwy państw sąsiadujących z nimi • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego i społeczno-gospodarczego omawianych państw główne cechy położenia Londynu • wskazuje na mapie i podaje nazwy obszarów o dużej koncentracji przemysłu • określa położenie geograficzne Niemiec • omawia cechy środowiska przyrodniczego • wyjaśnia przyczyny i skutki dodatniego salda migracji • charakteryzuje strukturę zatrudnienia w niemieckiej gospodarce • przedstawia na podstawie wskazanych źródeł główne kierunki i przyczyny zmian w strukturze przemysłu Zagłębia Ruhry • wskazuje na mapie i podaje nazwy obszarów o dużej koncentracji przemysłu w Niemczech • określa położenie geograficzne Czech, Słowacji • omawia cechy środowiska przyrodniczego Czech i Słowacji • analizuje strukturę zatrudnienia w Czechach • analizuje strukturę narodowościową Słowacji • analizuje uwarunkowania • analizuje przyczyny rozwoju przemysłu migracji do Niemiec przetwórczego • wykazuje gospodarcze • analizuje wskaźnik znaczenie sieci rzecznej bezrobocia i formułuje Niemiec wnioski • wykazuje na przykładzie Niemiec zależność między poziomem rozwoju transportu a funkcjonowaniem pozostałych działów gospodarki 13 • wykazuje wpływ czynników geograficznych na klimat Niemiec • opisuje skutki ujemnego przyrostu naturalnego • udowadnia, że Niemcy są potęgą gospodarczą • opisuje zróżnicowanie rozwoju społeczno-gospodarczego wschodniej i zachodniej części Niemiec • ocenia zasoby bogactw mineralnych Czech i Słowacji • omawia efekty przemian gospodarczych, które nastąpiły w omawianych krajach • porównuje środowisko społeczno-gospodarcze południowych sąsiadów Polski oraz formułuje wnioski • opisuje czynniki warunkujące rozwój gospodarczy Czech i Słowacji • porównuje potencjał gospodarczy omawianych państw 29. Rosja 28. Litwa, Białoruś i Ukraina • wskazuje Rosję na mapie ogólnogeograficznej i podaje nazwę jej stolicy • wskazuje na mapie i wymienia nazwy głównych krain geograficznych, rzek oraz jezior • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego Rosji • wymienia główne cechy rosyjskiej gospodarki • wymienia przyczyny ujemnego przyrostu naturalnego ludności Rosji • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Litwę, Białoruś i Ukrainę, podaje nazwy stolic tych krajów oraz nazwy państw sąsiadujących z nimi • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego i społeczno-gospodarczego omawianych państw • określa położenie • opisuje czynniki geograficzne Litwy, warunkujące rozwój Białorusi i Ukrainy gospodarczy Litwy, • omawia cechy Białorusi i Ukrainy środowiska • opisuje przyczyny i skutki przyrodniczego Litwy, ujemnego przyrostu Białorusi i Ukrainy naturalnego i salda • wyjaśnia przyczyny migracji Litwy, Białorusi i kryzysów gospodarczych Ukrainy na Litwie, Białorusi i • porównuje potencjał Ukrainie po rozpadzie gospodarczy ZSRR omawianych państw • omawia współczesne przemiany społeczne i gospodarcze Ukrainy • określa położenie geograficzne Rosji • omawia cechy środowiska przyrodniczego Rosji • opisuje zróżnicowanie narodowościowe i kulturowe ludności • wskazuje na mapie i wymienia nazwy obszarów o dużej koncentracji przemysłu • wykazuje zróżnicowanie przyrodnicze Rosji • wykazuje wpływ czynników geograficznych na klimat Rosji • wyjaśnia zależność między warunkami przyrodniczymi a rozmieszczeniem ludności w Rosji • wykazuje zróżnicowanie językowe i religijne mieszkańców Rosji • omawia uwarunkowania rozwoju przemysłu wydobywczego • omawia najważniejsze problemy rosyjskiego rolnictwa • ocenia zasoby bogactw mineralnych Litwy, Białorusi i Ukrainy • omawia efekty przemian gospodarczych, które nastąpiły w omawianych krajach • uzasadnia tezę, że Rosja jest krajem o olbrzymich możliwościach gospodarczych • porównuje środowisko społeczno-gospodarcze południowych i wschodnich sąsiadów Polski oraz formułuje wnioski 14 • analizuje zmiany przyrostu naturalnego w Rosji i formułuje wnioski • wykazuje zależności między warunkami przyrodniczymi a poziomem rozwoju gospodarczego Rosji Rozdział Środowisko przyrodnicze Temat podstawowy rozszerzający Uczeń: • oblicza rozciągłość równoleżnikową i południkową Polski • oblicza różnice czasu słonecznego między skrajnymi punktami Polski • wykazuje korzyści i zagrożenia wynikające z położenia Polski w środkowej Europie dopełniający Poziom wymagań konieczny Uczeń: • opisuje położenie fizycznogeograficzne, polityczne i matematyczne Polski, korzystając z mapy Polski oraz Europy • określa współrzędne geograficzne skrajnych punktów Polski • opisuje zasięg wód terytorialnych na mapie Polski Wymagania edukacyjne – „Planeta Nowa 3” Lp. 1. Położenie, granice i obszar Polski. Podział administracyjny Uczeń: • wymienia cechy położenia Polski • wymienia zalety położenia Polski • wymienia nazwy państw sąsiadujących z Polską i wskazuje te państwa na mapie ogólnogeograficznej • opisuje podział administracyjny Polski • wymienia nazwy województw oraz ich stolic i wskazuje je na mapie administracyjnej Polski Uczeń: • charakteryzuje na podstawie mapy położenie Polski na świecie i w Europie • wymienia nazwy skrajnych punktów Polski i wskazuje je na mapie • opisuje przebieg granicy lądowej Polski na mapie ogólnogeograficznej • opisuje granicę morską na mapie ogólnogeograficznej • wyjaśnia znaczenie terminów: „powiat grodzki”, „powiat ziemski”, „wojewoda”, „prezydent miasta”, „burmistrz”, „starosta”, „wójt” wykraczający Uczeń: • analizuje znaczenie podziału administracyjnego 2. 3. Dzieje geologiczne obszaru Polski Zlodowacenia na obszarze Polski • wymienia nazwy głównych jednostek tektonicznych Europy i Polski oraz wskazuje je na mapie • wymienia nazwy er, w których wystąpiły ruchy górotwórcze • wymienia nazwy górotworów kaledońskich, hercyńskich i alpejskich oraz wskazuje te górotwory na mapie Polski • wymienia nazwy zlodowaceń i wskazuje ich zasięg na mapie Polski • wymienia nazwy form polodowcowych • opisuje na podstawie tabeli stratygraficznej najważniejsze wydarzenia geologiczne, które miały miejsce na terenie Polski • opisuje proces powstawania węgla kamiennego • opisuje warunki powstania form polodowcowych • wyjaśnia genezę form polodowcowych • charakteryzuje główne jednostki tektoniczne Polski • rozpoznaje rodzaje węgla i charakteryzuje warunki, w których one powstawały • analizuje i porównuje cechy krajobrazu staroglacjalnego i młodoglacjalnego • wykazuje związki między • opisuje wpływ budową geologiczną zmieniającego się a wydarzeniami z w przeszłości przeszłości geologicznej geologicznej klimatu oraz poziomu mórz na współczesną budowę geologiczną Polski • wykazuje wpływ zlodowaceń na krajobraz górski • rozróżnia cechy krajobrazu młodoglacjalnego i staroglacjalnego • rozpoznaje formy polodowcowe na schematach i wskazuje na mapie Polski obszary ich występowania • rozpoznaje górskie formy polodowcowe na schematach 4. 5. Ukształtowanie powierzchni Skały i surowce mineralne • wymienia czynniki wewnętrzne i zewnętrzne wpływające na ukształtowanie powierzchni Polski • wymienia cechy rzeźby powierzchni Polski • wymienia nazwę i wskazuje na mapie najwyżej i najniżej położony punkt Polski • rozróżnia przedstawione na ilustracjach formy ukształtowania powierzchni • wymienia nazwy skał występujących w Polsce • klasyfikuje surowce mineralne ze względu na ich gospodarcze wykorzystanie • wymienia nazwy skał i surowców mineralnych występujących w regionie swojego zamieszkania • rozpoznaje na podstawie zdjęć i okazów główne rodzaje skał występujących w jego regionie i w Polsce • wskazuje na mapie Polski obszary występowania surowców mineralnych • wykazuje znaczenie gospodarcze surowców mineralnych • opisuje na podstawie krzywej hipsograficznej udział terenów nizinnych, wyżynnych i górskich w Polsce • wymienia pasy ukształtowania powierzchni Polski i wskazuje je na mapie Polski • wymienia nazwy krain geograficznych w poszczególnych pasach ukształtowania powierzchni i wskazuje je na mapie Polski • odczytuje wysokości bezwzględne na mapie hipsometrycznej • analizuje krzywą hipsograficzną • wykazuje pasowość ukształtowania powierzchni Polski • charakteryzuje na podstawie mapy hipsometrycznej cechy rzeźby powierzchni Polski • oblicza różnice wysokości bezwzględnej na podstawie mapy hipsometrycznej • klasyfikuje skały występujące w Polsce ze względu na ich pochodzenie • opisuje rozmieszczenie skał powierzchniowych na podstawie mapy • opisuje na podstawie mapy występowanie surowców mineralnych w Polsce • wyjaśnia wpływ przeszłości geologicznej na ukształtowanie powierzchni Polski • porównuje cechy rzeźby terenu poszczególnych pasów ukształtowania powierzchni Polski • opisuje na podstawie danych statystycznych zasoby surowców mineralnych w Polsce • analizuje wpływ wydobycia surowców mineralnych na środowisko przyrodnicze • wyjaśnia wpływ współczesnych procesów geologicznych na ukształtowanie powierzchni Polski • wykazuje związek między budową geologiczną a występowaniem surowców mineralnych 6. Klimat • wymienia czynniki geograficzne wpływające na klimat Polski • wymienia nazwy mas powietrza napływających nad Polskę • odczytuje informacje przedstawione na klimatogramach • wymienia termiczne pory roku • wymienia nazwy wiatrów lokalnych i podaje miejsca ich występowania • odczytuje na mapach klimatycznych Polski rozkład temperatury powietrza i opadów atmosferycznych • kreśli klimatogramy na podstawie danych liczbowych • opisuje cechy klimatu przejściowego • opisuje cechy klimatu własnego regionu • odczytuje długość okresu wegetacyjnego na mapie • wyjaśnia wpływ czynników geograficznych na cechy klimatu Polski • analizuje przebieg izoterm lipca i stycznia na mapach klimatycznych Polski • opisuje pogodę kształtowaną przez poszczególne masy powietrza napływające nad Polskę • wyjaśnia mechanizm powstawania wiatru halnego i bryzy • charakteryzuje klimat wybranych regionów Polski na podstawie map klimatycznych • wyjaśnia przyczyny zróżnicowania przestrzennego temperatury powietrza oraz opadów atmosferycznych w Polsce • wykazuje przejściowość klimatyczną Polski • wykazuje wpływ napływających mas powietrza na kształtowanie się pogody w Polsce • wyjaśnia przyczyny zróżnicowania przestrzennego długości okresu wegetacyjnego • porównuje klimat Polski z klimatem innych państw Europy 7. 8. Wody powierzchniowe i podziemne Morze Bałtyckie • klasyfikuje wody występujące w Polsce • wymienia nazwy głównych rzek Polski oraz ich dopływów i wskazuje te rzeki na mapie • porównuje długości głównych rzek • wymienia nazwy wybranych jezior i wskazuje je na mapie Polski • wymienia nazwy wód występujących jego regionie • klasyfikuje wody podziemne • opisuje wykorzystanie wód podziemnych • wskazuje na mapie największe zatoki, wyspy, cieśniny i głębie Morza Bałtyckiego • wymienia na podstawie mapy ogólnogeograficznej cechy geograficzne Morza Bałtyckiego • przedstawia właściwości fizyczne wód Bałtyku • omawia znaczenie gospodarcze Morza Bałtyckiego • opisuje położenie Bałtyku na podstawie mapy ogólnogeograficznej • opisuje linię brzegową Bałtyku na podstawie mapy ogólnogeograficznej • wymienia nazwy rodzajów wybrzeży i wskazuje na mapie miejsca ich występowania • przedstawia przyczyny zanieczyszczenia Bałtyku • kreśli diagramy ilustrujące długość rzek • charakteryzuje Wisłę i Odrę • opisuje typ ujścia Wisły • wymienia nazwy głównych kanałów i wskazuje te kanały na mapie • porównuje powierzchnie i głębokości wybranych jezior • wskazuje na mapie Polski obszary występowania wód mineralnych • porównuje wielkość i głębokość Bałtyku z wielkością i głębokością innych mórz • porównuje cechy wód Morza Bałtyckiego z cechami wód innych mórz • proponuje sposoby ochrony wód Bałtyku • wykreśla działy wodne na mapie konturowej • wyjaśnia genezę mis jeziornych występujących w Polsce • wyjaśnia genezę bagien na terenie Polski • analizuje głębokość i kształt wybranych jezior • ocenia stopień i sposoby wykorzystania wód podziemnych • opisuje rozmieszczenie rejonów eksploatacji oraz wykorzystanie wód mineralnych • wyjaśnia genezy rodzajów wybrzeży Bałtyku • wyjaśnia genezę Mierzei Helskiej • wyjaśnia zróżnicowanie zasolenia i temperatury wody w Bałtyku • opisuje reżimy rzek w Polsce • uzasadnia asymetrię dorzeczy i wyjaśnia przyczyny jej powstania • ocenia stopień wykorzystania wód powierzchniowych i podziemnych w Polsce • ocenia znaczenie gospodarki morskiej nad Bałtykiem • wykazuje związki między budową geologiczną, rzeźbą powierzchni, klimatem a warunkami wodnymi 9. 10. Świat roślin i zwierząt. Ochrona przyrody Gleby • wymienia nazwy formacji roślinnych w Polsce • rozpoznaje typy zbiorowisk roślinnych w Polsce na zdjęciach i w terenie • wymienia nazwy parków narodowych w Polsce i wskazuje je na mapie • rozpoznaje wybrane gatunki roślin i zwierząt przedstawione na zdjęciach • rozróżnia formy ochrony przyrody w Polsce • podejmuje działania na rzecz ochrony przyrody • wymienia czynniki glebotwórcze • klasyfikuje gleby w Polsce • wymienia nazwy gleb występujących w jego regionie • rozróżnia typy gleb ze względu na ich żyzność • wyjaśnia znaczenie gospodarcze gleb • opisuje za pomocą mapy gleb rozmieszczenie głównych genetycznych typów gleb w Polsce • wymienia przyczyny erozji gleb i sposoby jej zapobiegania • wyjaśnia zależności między jakością gleby a wielkością zbiorów zbóż i innych roślin • opisuje rozmieszczenie kompleksów leśnych na podstawie mapy Polski • opisuje funkcje lasów • rozpoznaje i wymienia nazwy gatunków roślin i zwierząt prawnie chronionych w Polsce • opisuje osobliwości wybranych parków narodowych • charakteryzuje strukturę powierzchniową lasów państwowych według składu gatunkowego • opisuje formy prawnej ochrony przyrody • charakteryzuje typy genetyczne gleb występujące w Polsce • wyjaśnia cele zabiegów melioracyjnych w Polsce • wyjaśnia zależności między klimatem a szatą roślinną • ocenia lesistość Polski • uzasadnia konieczność ochrony gatunkowej roślin i zwierząt • uzasadnia konieczność ochrony przyrody i krajobrazu w Polsce • wyjaśnia znaczenie współpracy międzynarodowej na rzecz ochrony przyrody • ocenia żyzność gleb w Polsce • ocenia wartość użytkową gleb w Polsce • wykazuje zależność między składem gatunkowym lasów a warunkami klimatycznymi i glebowymi • wymienia polskie organizacje działające na rzecz ochrony przyrody i opisuje ich zadania • analizuje profile glebowe Ludność i urbanizacja 11. 12. Struktura płci i wieku ludności Liczba ludności i jej zmiany • wyjaśnia znaczenie terminu „struktura wiekowa społeczeństwa” • wymienia przyczyny starzenia się społeczeństwa polskiego • opisuje grupy ekonomiczne ludności Polski • wskazuje czynniki wpływające na zmiany liczby ludności w Polsce • wymienia nazwy regionów o dodatnim i ujemnym przyroście naturalnym w Polsce • wymienia czynniki wpływające na niską wartość przyrostu naturalnego w Polsce • opisuje na podstawie danych statystycznych zmiany liczby ludności Polski po 1946 roku • opisuje zmiany przyrostu naturalnego od zakończenia II wojny światowej do 2009 roku • wyjaśnia przyczyny i skutki zmiany modelu polskiej rodziny • wyjaśnia różnicę między społeczeństwem młodym a starym • wyjaśnia znaczenie terminów: „demografia”, „przyrost naturalny”, „przyrost rzeczywisty” • opisuje na podstawie danych statystycznych strukturę płci i wieku ludności Polski • porównuje na podstawie danych liczbowych długość życia w Polsce z długością życia w innych krajach • wyjaśnia przyczyny wydłużania się średniej długości życia polskiego społeczeństwa • porównuje na podstawie danych statystycznych liczbę ludności w Polsce z liczbą ludności w innych krajach Europy • omawia przyczyny i skutki spadku przyrostu naturalnego w ostatnich latach • porównuje przyrost naturalny swojego województwa i Polski z przyrostem naturalnym innych krajów Europy • wyjaśnia przyczyny niskiego przyrostu naturalnego we wschodniej Polsce • porównuje piramidy płci i wieku ludności Polski oraz innych krajów oraz formułuje wnioski • analizuje strukturę wiekową polskiego społeczeństwa i porównuje ją ze strukturą wiekową innych krajów • analizuje przyczyny i skutki starzenia się polskiego społeczeństwa • analizuje piramidę płci i wieku ludności Polski • wyjaśnia przyczyny i skutki starzenia się polskiego społeczeństwa • analizuje skutki ujemnego przyrostu naturalnego w Polsce • analizuje okresy wyżu i niżu demograficznego w Polsce oraz formułuje wnioski • oblicza współczynnik przyrostu naturalnego w Polsce • wyjaśnia przyczyny feminizacji społeczeństwa na wybranym przykładzie • prognozuje zmiany liczby ludności w Polsce Migracje 13. Rozmieszczenie ludności • wymienia nazwy obszarów o największej i najmniejszej gęstości zaludnienia i wskazuje te obszary na mapie Polski • omawia gęstość zaludnienia w swoim regionie • wymienia atrakcje i bariery osadnicze w Polsce • opisuje wielkość migracji w miastach Polski w latach 1946– 2008 na podstawie danych statystycznych • opisuje kierunki migracji wewnętrznych w Polsce dawnej i współcześnie • opisuje wielkość migracji zewnętrznych w Polsce w latach 1980–2008 • opisuje przyczyny migracji poszczególnych grup ludności w Polsce • wyjaśnia przyczyny wzrostu przyrostu rzeczywistego w Polsce w ostatnich latach • wyjaśnia znaczenie terminu „gęstość zaludnienia” • porównuje średnią gęstość zaludnienia Polski ze średnią gęstością zaludnienia innych krajów • opisuje czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności w Polsce 14. • wyjaśnia znaczenie terminu „migracja” • wyjaśnia przyczyny migracji wewnętrznych w Polsce • wymienia przyczyny rozwoju terenów podmiejskich • wymienia przyczyny emigracji zagranicznej Polaków • wymienia nazwy krajów, do których migrują Polacy i wskazuje je na mapie ogólnogeograficznej • wymienia nazwy krajów zamieszkiwanych przez Polonię i wskazuje je na mapie ogólnogeograficznej • charakteryzuje rozmieszczenie ludności w Polsce • porównuje gęstość zaludnienia Polski z gęstością zaludnienia w innych krajach Europy • wyjaśnia przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia ludności w Polsce • porównuje czynniki decydujące o rozwoju osadnictwa dawniej i obecnie • omawia przyczyny ujemnego salda migracji ze wsi do miast w Polsce • omawia przyczyny ujemnego salda migracji zewnętrznych w Polsce • wyjaśnia przyczyny głównych kierunków współczesnych migracji zewnętrznych Polaków • charakteryzuje wybrane skupiska Polonii na świecie • oblicza przyrost rzeczywisty ludności Polski • charakteryzuje na podstawie map gęstości zaludnienia zróżnicowanie rozmieszczenia ludności w Polsce i zamieszkiwanym regionie oraz wyjaśnia te różnice, uwzględniając czynniki przyrodnicze, historyczne, społecznoekonomiczne • ocenia atrakcje i bariery osadnicze w Polsce • ocenia wpływ ruchów migracyjnych na rozmieszczenie ludności w Polsce • opisuje skutki migracji zewnętrznych z punktu widzenia interesów Polski • analizuje przyczyny i skutki dużej gęstości zaludnienia na Wyżynie Śląskiej • oblicza saldo migracji w Polsce • porównuje wielkość migracji zagranicznych w Polsce i w powiecie, w którym mieszka oraz formułuje wnioski 15. Struktura zatrudnienia. Problemy rynku pracy • porównuje strukturę zatrudnienia ludności w krajach wysoko i słabo rozwiniętych gospodarczo ze strukturą w Polsce • wymienia nazwy województw o najwyższym zatrudnieniu w usługach i wskazuje te województwa na mapie Polski • wymienia przyczyny i skutki bezrobocia w Polsce • wymienia przyczyny emigracji zarobkowej • wyjaśnia znaczenie terminu „stopa bezrobocia” • wymienia główne, aktualne problemy rynku pracy w Polsce i w regionie, w którym mieszka • opisuje na podstawie danych statystycznych zmiany struktury zatrudnienia ludności w Polsce w latach 1930– 2008 • wyjaśnia przyczyny zmian struktury zatrudnienia ludności w Polsce • ocenia zmiany w strukturze zatrudnienia w Polsce w ostatnich latach • ocenia stopę bezrobocia w swoim województwie • wyjaśnia zmiany w strukturze zatrudnienia w Polsce w latach 1930–2008 w Polsce • porównuje strukturę zatrudnienia ludności według sektorów gospodarki w ciągu ostatnich 30 lat • porównuje zatrudnienie według sektorów gospodarki w Polsce i wybranych krajach • analizuje stopę bezrobocia w wybranych województwach i formułuje wnioski • opisuje stopę bezrobocia w zamieszkiwanym województwie i porównuje ją ze stopą bezrobocia w innych województwach • porównuje strukturę zatrudnienia w swoim województwie oraz innych województwach i formułuje wnioski • omawia przyczyny zróżnicowania struktury zatrudnienia w wybranych województwach Polski • wykazuje różnice w strukturze zatrudnienia ludności w Polsce i zamieszkiwanym regionie • omawia przyczyny bezrobocia oraz zmiany stopy bezrobocia w Polsce w latach 1990– 2009 • proponuje sposoby przeciwdziałania bezrobociu • oblicza stopę bezrobocia w Polsce • prognozuje zmiany w strukturze zatrudnienia w Polsce 16. Struktura narodowościowa. Społeczności etniczne • wymienia nazwy regionów zamieszkiwanych przez mniejszości narodowe i wskazuje je na mapie Polski • wymienia nazwy mniejszości etnicznych i opisuje rozmieszczenie tych mniejszości na podstawie mapy Polski • wyjaśnia, dlaczego Polska jest krajem niemal jednolitym narodowościowo • opisuje strukturę narodowościową Polski • wyjaśnia znaczenie terminów: „państwo wielonarodowościowe”, „państwo jednolite narodowościowo”, „mniejszość narodowa”, „mniejszość etniczna”, „społeczność etniczna” • porównuje liczebność mniejszości narodowych w Polsce przed II wojną światową i obecnie oraz wyjaśnia przyczyny tych zmian • opisuje zróżnicowanie narodowościowe i etniczne wybranych regionów Polski • wykazuje zróżnicowanie struktury narodowościowej Polski sprzed II wojny światowej i obecnie • analizuje przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia mniejszości narodowych w Polsce • wyszukuje informacje o dorobku kulturowym wybranych mniejszości etnicznych i narodowych • charakteryzuje dorobek kulturowy wybranych grup etnicznych i mniejszości narodowych 17. Urbanizacja • wymienia cechy miast polskich • wymienia czynniki, które miały wpływ na intensywność urbanizacji w Polsce • odczytuje z danych statystycznych wskaźniki urbanizacji dla wybranych województw • wymienia nazwy obszarów najbardziej zurbanizowanych w Polsce i wskazuje te obszary na mapie • rozróżnia typy aglomeracji w Polsce • wymienia nazwy aglomeracji miejskich i wskazuje je na mapie Polski • wyjaśnia znaczenie terminów: „urbanizacja”, „wskaźnik urbanizacji”, „wieś”, „miasto”, „aglomeracja” • opisuje przejawy procesu urbanizacji w Polsce • porównuje rozmieszczenie i wielkość miast w Polsce oraz zamieszkiwanym regionie • opisuje miasta Polski według grup wielkościowych • opisuje aglomeracje policentryczne i monocentryczne na podstawie danych statystycznych i map tematycznych • opisuje funkcje miast na wybranych przykładach • opisuje przemiany współczesnych miast w Polsce • wyjaśnia przyczyny rozwoju wielkich miast w Polsce • omawia problemy mieszkańców dużych miast • porównuje proces urbanizacji z lat 70. XX w. z obecnym procesem urbanizacji • porównuje wskaźnik urbanizacji swojego województwa z dowolnie wybranym województwem i formułuje wnioski • podaje przyczyny zróżnicowania wskaźnika urbanizacji w wybranych regionach Polski • wykazuje różnice między aglomeracją policentryczną a monocentryczną • ocenia wpływ migracji ludności ze wsi do miast na proces urbanizacji • porównuje wskaźnik urbanizacji w Polsce oraz innych krajach i wymienia przyczyny jego zróżnicowania • analizuje i ocenia rozmieszczenie wielkich miast w Polsce na podstawie mapy ogólnogeograficznej • oblicza wskaźnik urbanizacji w wybranych obszarach Polski i interpretuje go Rolnictwo i przemysł 18. 19. Produkcja roślinna Warunki rozwoju rolnictwa • wyjaśnia znaczenie terminów: „struktura upraw”, „plony”, „zbiory” • wymienia nazwy głównych roślin uprawnych w Polsce • wymienia czynniki warunkujące rozmieszczenie upraw w Polsce • wyjaśnia znaczenie terminów: „struktura użytkowania ziemi”, „użytki rolne”, „grunty orne” • wymienia nazwy obszarów o najkorzystniejszych warunkach przyrodniczych rozwoju rolnictwa i wskazuje je na mapie Polski • wymienia czynniki ograniczające rozwój rolnictwa • wyjaśnia funkcje rolnictwa • opisuje na podstawie map tematycznych warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa w Polsce • wymienia główne cechy struktury użytkowania ziemi oraz wielkości i własności gospodarstw rolnych w Polsce na podstawie danych statystycznych • opisuje za pomocą danych statystycznych poziom nawożenia i mechanizacji rolnictwa w Polsce • wyjaśnia wpływ polityki rolnej państwa na poziom rolnictwa w Polsce • wymienia główne cechy struktury zasiewów w Polsce na podstawie analizy map, wykresów i danych liczbowych • wymienia nazwy obszarów upraw wybranych roślin i wskazuje te obszary na mapie Polski • wymienia przyczyny zróżnicowania w rozmieszczeniu wybranych upraw (pszenicy, ziemniaków, buraków cukrowych) • wyjaśnia znaczenie produkcji roślinnej w wyżywieniu ludności kraju • opisuje strukturę powierzchni zasiewów w Polsce • opisuje poziom mechanizacji i chemizacji rolnictwa w Polsce i porównuje go z poziomami mechanizacji i chemizacji w innych krajach • wyjaśnia przyczyny przestrzennego zróżnicowania wielkości gospodarstw rolnych • analizuje skutki rozdrobnienia gospodarstw rolnych • wyjaśnia związek między żyznością gleb a rodzajem upraw • uzasadnia zróżnicowanie natężenia upraw roślin w wybranych rejonach • ocenia warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa w Polsce • ocenia warunki pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa • ocenia strukturę użytkowania ziemi w Polsce i porównuje ją ze strukturą innych krajów • porównuje plony i zbiory wybranych roślin w Polsce i innych krajach na podstawie danych statystycznych oraz formułuje wnioski • porównuje warunki rozwoju rolnictwa w Polsce z warunkami województwa, w którym mieszka oraz formułuje wnioski 20. Produkcja zwierzęca • wyjaśnia znaczenie terminów: „hodowla zwierząt”, „pogłowie” • opisuje główne kierunki produkcji zwierzęcej w Polsce • omawia cele hodowli zwierząt • wskazuje przyczyny spadku ilości pogłowia zwierząt hodowlanych w Polsce • wyróżnia główne cechy struktury hodowli w Polsce na podstawie analizy map, wykresów i danych liczbowych • opisuje pogłowie bydła i trzody chlewnej w Polsce w wybranych latach • wymienia nazwy obszarów hodowli wybranych zwierząt i wskazuje je na mapie Polski • wymienia przyczyny zróżnicowania rozmieszczenia hodowli bydła i trzody chlewnej w Polsce • wyjaśnia znaczenie produkcji zwierzęcej w wyżywieniu ludności kraju • wyjaśnia zróżnicowanie natężenia hodowli wybranych zwierząt gospodarskich w wybranych rejonach • porównuje na podstawie danych liczbowych wydajność hodowli zwierząt w Polsce z wydajnością hodowli w innych krajach • ocenia strukturę hodowli zwierząt gospodarskich w Polsce • ocenia towarowość polskiego rolnictwa • wyjaśnia przyczyny wysokich kosztów produkcji rolnej • uzasadnia potrzebę rozwoju gospodarstw ekologicznych w Polsce 21. 22. Zmiany w polskim przemyśle Górnictwo • klasyfikuje przemysł na sekcje i działy • opisuje na wybranych przykładach czynniki lokalizacji przemysłu • wymienia najlepiej rozwijające się obecnie w Polsce działy produkcji przemysłowej • wymienia przyczyny przemian gospodarczych, które zaszły w Polsce po 1989 roku • klasyfikuje surowce mineralne • wymienia nazwy obszarów wydobywania surowców mineralnych i wskazuje te obszary na mapie Polski • odczytuje z danych statystycznych wielkości wydobycia wybranych surowców w Polsce • wyjaśnia znaczenie przemysłu w tworzeniu dóbr materialnych • charakteryzuje czynniki lokalizacji przemysłu • wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w przemyśle w Polsce i regionie zamieszkania • opisuje proces restrukturyzacji i prywatyzacji przemysłu • wymienia nazwy okręgów przemysłowych i wskazuje te okręgi na mapie Polski • opisuje czynniki lokalizacji wybranych okręgów przemysłowych w Polsce • kreśli diagramy ilustrujące wielkość wydobycia wybranych surowców • wymienia przyczyny spadku wydobycia węgla kamiennego • określa przyczyny importu niektórych surowców mineralnych • wyjaśnia znaczenie gospodarcze surowców mineralnych • analizuje strukturę wydobycia surowców mineralnych w Polsce • analizuje diagramy ilustrujące wielkość wydobycia wybranych surowców mineralnych w Polsce • ocenia znaczenie przemysłu dawniej i obecnie • omawia cele tworzenia specjalnych stref ekonomicznych • wyjaśnia przyczyny przestrzennego zróżnicowania lokalizacji okręgów przemysłowych • ocenia korzyści i negatywne skutki koncentracji przemysłu • wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w przemyśle w regionie swojego zamieszkania • ocenia na podstawie danych statystycznych zasoby surowców mineralnych w Polsce • porównuje wielkość wydobycia poszczególnych surowców mineralnych w Polsce z wielkością wydobycia tych surowców w innych krajach • wykazuje potrzebę racjonalnego wykorzystania surowców mineralnych w Polsce • wyjaśnia związki między lokalizacją przemysłu a warunkami naturalnymi, rynkiem zbytu, szlakami komunikacyjnymi i potencjałem ludzkim • ocenia społeczne i gospodarcze korzyści utworzenia specjalnych stref ekonomicznych • uzasadnia potrzebę rozwijania nowoczesnych działów produkcji przemysłowej • wykazuje zależności między lokalizacją kopalni w Polsce a lokalizacją zakładów przemysłowych przetwarzających wydobywane surowce • uzasadnia potrzebę restrukturyzacji przemysłu w wybranych okręgach przemysłowych • ocenia gospodarcze korzyści oraz społeczne skutki restrukturyzacji i prywatyzacji przemysłu Usługi 23. 24. Podział usług Energetyka • klasyfikuje usługi • wyjaśnia znaczenie terminów: „usługi”, „transport”, „komunikacja” • wymienia przykłady działów usług rozwijających się i zanikających • wymienia nazwy usług rozwijających się w jego regionie • wymienia rodzaje usług świadczonych przez komunikację • wymienia czynniki wpływające na rozwój telefonii komórkowej • klasyfikuje elektrownie • wymienia nazwy źródeł energii • opisuje czynniki lokalizacji wybranych elektrowni • opisuje wady i zalety poszczególnych rodzajów elektrowni • opisuje strukturę produkcji energii elektrycznej według rodzajów elektrowni • wymienia nazwy wybranych elektrowni cieplnych i wodnych oraz wskazuje te elektrownie na mapie Polski • odczytuje z danych statystycznych i diagramów wielkość produkcji energii elektrycznej • opisuje znaczenie usług we współczesnej gospodarce Polski • wyjaśnia szybki rozwój wybranych usług w Polsce i regionie zamieszkania • wyjaśnia znaczenie łączności • opisuje znaczenie telekomunikacji • porównuje liczbę abonentów telefonicznych w Polsce z liczbą abonentów w innych krajach Europy • porównuje liczbę użytkowników internetu w Polsce z liczbą użytkowników Internetu w innych krajach Europy • wyjaśnia przyczyny i skutki rozwoju usług w Polsce • ocenia dostępność do usług telekomunikacyjnych w Polsce na tle innych krajów • analizuje przyczyny rozwoju telefonii komórkowej w Polsce • wyjaśnia przyczyny i skutki dominacji energetyki cieplnej • przedstawia i ocenia wpływ energetyki na stan środowiska przyrodniczego • wykazuje znaczenie usług w tworzeniu PKB • ocenia dostęp do internetu w swoim województwie i wybranych województwach • ocenia przyczyny i skutki rozwoju technologii informacyjnej • ocenia strukturę produkcji energii elektrycznej według rodzajów elektrowni • przedstawia na podstawie różnych danych strukturę wykorzystania źródeł energii w Polsce i formułuje wnioski • wykazuje związki między łącznością a rozwojem gospodarczym • wykazuje korzyści z wykorzystywania alternatywnych źródeł energii 25. Transport lądowy • rozróżnia rodzaje transportu • opisuje strukturę przewozów ładunków transportem kolejowym w Polsce • wymienia przyczyny wzrostu znaczenia transportu samochodowego i przesyłowego w Polsce • opisuje znaczenie poszczególnych działów transportu lądowego w gospodarce kraju i życiu codziennym • analizuje przewóz ładunków i pasażerów w Polsce według rodzajów transportu • omawia przestrzenne zróżnicowanie gęstości sieci kolejowej i dróg kołowych w Polsce • uzasadnia konieczność modernizacji transportu lądowego w Polsce • wskazuje na mapie Polski główne szlaki transportu lądowego • wyjaśnia znaczenie terminu „tranzyt międzynarodowy” • wykazuje wady i zalety poszczególnych rodzajów transportu lądowego • wyjaśnia przyczyny zróżnicowania gęstości sieci dróg kołowych oraz linii kolejowych w Polsce • porównuje gęstość sieci dróg kołowych oraz linii kolejowych w Polsce z gęstością tych sieci w innych krajach • wyjaśnia potrzebę budowy nowoczesnych autostrad • analizuje jakość sieci transportowej w Polsce • przewiduje skutki gwałtownego rozwoju motoryzacji • wykazuje wpływ transportu na rozwój innych dziedzin gospodarki • wykazuje wpływ transportu na rozwój innych dziedzin gospodarki 26. 27. Transport wodny i lotniczy Handel • wyjaśnia znaczenie terminów: „handel zagraniczny”, „import”, „eksport”, „saldo bilansu handlu zagranicznego” • wyjaśnia znaczenie handlu zagranicznego w życiu codziennym • wymienia nazwy głównych partnerów handlowych Polski • wymienia nazwy towarów eksportowanych z Polski • wymienia nazwy towarów importowanych do Polski • wymienia cechy transportu morskiego • opisuje morską flotę transportową w Polsce • wyjaśnia, dlaczego polscy armatorzy rejestrują swoje statki w krajach taniej bandery • wymienia nazwy polskich miast mających swoje lotniska i wskazuje je na mapie • omawia przyczyny wzrostu znaczenia tanich linii lotniczych w Polsce • omawia bilans handlu zagranicznego w Polsce • wyjaśnia przyczyny ujemnego salda bilansu handlu zagranicznego • wyjaśnia znaczenie transportu morskiego, wodnego śródlądowego i lotniczego w gospodarce kraju • wymienia najważniejsze połączenia promowe z Polski i wskazuje je na mapie • wymienia nazwy głównych szlaków transportu wodnego śródlądowego i wskazuje te szlaki na mapie • omawia znaczenie kanałów śródlądowych w Polsce • ocenia znaczenie handlu zagranicznego w rozwoju innych dziedzin gospodarki • porównuje wielkości przeładunków w polskich portach morskich • wyjaśnia przyczyny niewielkiego znaczenia transportu śródlądowego w Polsce • analizuje wielkość ruchu pasażerskiego w polskich portach lotniczych • analizuje wady i zalety transportu morskiego, wodnego śródlądowego i lotniczego • analizuje dane liczbowe dotyczące bilansu handlu zagranicznego Polski w ostatnich latach i formułuje wnioski • wykazuje na przykładach znaczenie transportu morskiego, wodnego śródlądowego i lotniczego w Polsce • analizuje międzynarodowy ruch pasażerski w polskich portach morskich • wykazuje wpływ transportu na rozwój innych dziedzin gospodarki • proponuje sposoby uzyskania przez Polskę dodatniego bilansu handlu zagranicznego • porównuje odległości oraz koszty przewozu towarów i pasażerów różnymi środkami transportu w Polsce Polska w świecie 28. 29. Turystyka Miejsce Polski w świecie • określa wskaźniki rozwoju gospodarczego i społecznego Polski • wymienia przykłady współpracy międzynarodowej • wymienia przykłady inwestycji zagranicznych w Polsce • wymienia nazwy największych organizacji międzynarodowych • wyjaśnia znaczenie terminów: „turystyka”, „walory turystyczne”, „infrastruktura turystyczna” • klasyfikuje turystykę ze względu na cel wyjazdów • wyjaśnia przyczyny wzrostu ruchu turystycznego w Polsce po 1989 roku • wyjaśnia potrzebę współpracy międzynarodowej • ustala na podstawie danych statystycznych poziom rozwoju gospodarczego i społecznego Polski • wymienia nazwy euroregionów i wskazuje euroregiony na mapie Polski • wyjaśnia znaczenie euroregionów • opisuje wpływ turystyki na tworzenie PKB w Polsce • wykazuje na przykładach walory turystyczne Polski • wymienia nazwy regionów oraz ośrodków turystycznych w Polsce o wysokich walorach turystycznych i wskazuje je na mapie • opisuje polskie obiekty znajdujące się na Liście światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO • porównuje wpływy z turystyki w Polsce z wpływami z turystyki w wybranych krajach • porównuje wielkość ruchu turystycznego w Polsce i z wielkością ruchu turystycznego w wybranych krajach Europy w ostatnich latach • opisuje ruch turystyczny w swoim województwie • ocenia walory turystyczne Polski z punktu widzenia zagranicznego turysty • porównuje atrakcyjność turystyczną wybranych regionów w Polsce • porównuje PKB w Polsce i innych krajach • analizuje i porównuje dane statystyczne dotyczące produkcji wybranych towarów w Polsce i innych krajach • wyjaśnia korzyści wynikające z inwestycji zagranicznych w Polsce • ocenia znaczenie euroregionów • określa rolę Polski w strukturach międzynarodowych • ocenia na podstawie wskaźników poziom rozwoju gospodarczego Polski • ocenia korzyści wynikające ze współpracy międzynarodowej • ocenia skutki integracji Polski z UE i NATO • wykazuje znaczenie rozbudowy infrastruktury turystycznej dla rozwoju turystyki w Polsce • ocenia walory turystyczne wybranych regionów Polski • wyjaśnia znaczenie turystyki krajowej jako źródła dochodu regionu i państwa • charakteryzuje wybrany euroregion • uzasadnia potrzebę ochrony walorów turystycznych Degradacja środowiska przyrodniczego 30. Zanieczyszczenie środowiska przyrodniczego • wymienia źródła zanieczyszczeń środowiska przyrodniczego Polski • wymienia skutki zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego • wymienia sposoby zmniejszania emisji zanieczyszczeń przemysłowych • opisuje wpływ przemysłu na stan środowiska • opisuje zagrożenia wynikające ze składowania śmieci i odpadów poprodukcyjnych • opisuje wpływ środków transportu na stan środowiska • uzasadnia konieczność segregacji śmieci oraz oszczędności energii i wody • wymienia skutki przedostawania się odpadów poprodukcyjnych do środowiska • wymienia skutki zanieczyszczania środowiska środkami chemicznymi stosowanymi w rolnictwie • ocenia wpływ ścieków komunalnych na stan czystości wód w Polsce • opisuje stan jakości wód Wisły i Odry na podstawie diagramu • wyjaśnia przyczyny i skutki eutrofizacji • opisuje zróżnicowanie regionalne zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego w Polsce • wykazuje konieczność ochrony środowiska przyrodniczego w Polsce • proponuje konkretne działania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego zamieszkiwanym regionie • wyjaśnia proces powstawania kwaśnych opadów • proponuje sposoby ograniczenia zanieczyszczania środowiska odpadami wytwarzanymi przez człowieka • ocenia skutki społeczne i gospodarcze zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego Przegląd regionów geograficznych 31. Pobrzeża • wymienia nazwy krain geograficznych pobrzeży i wskazuje te krainy na mapie • wymienia nazwy najważniejszych miast pobrzeży i wskazuje te miasta na mapie • wymienia atrakcje turystyczne pobrzeży • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy krajobrazu pobrzeży • opisuje klimat pobrzeży na podstawie mapy klimatycznej • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki pobrzeży • charakteryzuje wybrane miasta pobrzeży • wyjaśnia genezę Żuław Wiślanych • wyjaśnia genezę mierzei • porównuje cechy oraz genezę wybrzeża klifowego i płaskiego • ocenia walory turystyczne pobrzeży • wykazuje wpływ zewnętrznych czynników rzeźbotwórczych na ukształtowanie powierzchni pobrzeży • wykazuje związki między warunkami przyrodniczymi a cechami gospodarki pobrzeży • przedstawia prezentację multimedialną na temat walorów turystycznych wybranego regionu geograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych • ocenia możliwości rozwoju gospodarczego pobrzeży 32. Pojezierza • wymienia nazwy krain geograficznych pojezierzy i wskazuje te krainy na mapie Polski • wyróżnia cechy rzeźby młodoglacjalnej pojezierzy na podstawie schematów i fotografii • wymienia nazwy jezior polodowcowych i wskazuje te jeziora na mapie Polski • wymienia nazwy surowców mineralnych pojezierzy • określa atrakcje turystyczne pojezierzy • wymienia nazwy najważniejszych miast pojezierzy i wskazuje te miasta na mapie Polski • opisuje najważniejsze cechy krajobrazu pojezierzy na podstawie map tematycznych • rozróżnia formy polodowcowe na podstawie zdjęć i schematów • opisuje na podstawie map klimatycznych zróżnicowanie klimatyczne pojezierzy • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki pojezierzy • wymienia nazwy kompleksów leśnych oraz parków narodowych w pasie pojezierzy oraz wskazuje je na mapie Polski • opisuje wybrane miasta pojezierzy • wyjaśnia genezę rzeźby pojezierzy • wyjaśnia genezę mis jeziornych występujących pasie pojezierzy • porównuje cechy klimatu Pojezierza Myśliborskiego z cechami klimatu Pojezierza Suwalskiego • ocenia walory krajobrazowe i przyrodnicze pojezierzy • wyjaśnia zróżnicowanie krajobrazu w pasie pojezierzy • wykazuje wpływ rzeźby terenu na zróżnicowanie opadów atmosferycznych w pasie pojezierzy • wykazuje związki między warunkami przyrodniczymi a cechami gospodarki pojezierzy • przedstawia prezentację multimedialną na temat walorów turystycznych wybranego regionu geograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych • ocenia możliwości rozwoju gospodarczego pojezierzy 33. Niziny Środkowopolskie • wymienia nazwy krain geograficznych Nizin Środkowopolskich i wskazuje te krainy na mapie • wymienia nazwy kompleksów leśnych oraz parków narodowych Nizin Środkowopolskich i wskazuje je na mapie • wymienia nazwy obszarów bagiennych i podmokłych Nizin Środkowopolskich i wskazuje je na mapie • wymienia nazwy największych miast Nizin Środkowopolskich i wskazuje te miasta na mapie • określa atrakcje turystyczne Nizin Środkowopolskich • opisuje cechy krajobrazu Nizin Środkowopolskich na podstawie map tematycznych • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej układ sieci rzecznej w Kotlinie Warszawskiej • opisuje, korzystając z map klimatycznych, zróżnicowanie klimatyczne Nizin Środkowopolskich • opisuje na podstawie map tematycznych rozmieszczenie surowców mineralnych Nizin Środkowopolskich • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki Nizin Środkowopolskich • omawia na podstawie mapy gospodarczej rozmieszczenie ośrodków i okręgów przemysłowych Nizin Środkowopolskich oraz charakteryzuje te ośrodki i okręgi przemysłowe • określa atrakcje turystyczne Nizin Środkowopolskich • opisuje wybrane miasta Nizin Środkowopolskich • wyjaśnia różnice między krajobrazem młodoglacjalnym a staroglacjalnym • charakteryzuje czynniki rzeźbotwórcze Nizin Środkowopolskich • ocenia warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa Niziny Śląskiej • opisuje na podstawie schematu warszawską nieckę artezyjską • wykazuje związki między warunkami przyrodniczymi a cechami gospodarki Nizin Środkowopolskich • przedstawia prezentację multimedialną na temat walorów turystycznych wybranego regionu geograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych • ocenia możliwości rozwoju gospodarczego Nizin Środkowopolskich 34. Wyżyny Polskie • wymienia nazwy krain geograficznych Wyżyn Polskich i wskazuje te krainy na mapie • rozpoznaje przykłady form krasowych na podstawie schematów i zdjęć • wymienia nazwy kompleksów leśnych oraz parków narodowych Wyżyn Polskich i wskazuje je na mapie • wymienia nazwy najważniejszych miast Wyżyn Polskich i wskazuje te miasta na mapie • określa atrakcje turystyczne Wyżyn Polskich • omawia zróżnicowanie klimatyczne Wyżyn Polskich na podstawie map klimatycznych • opisuje na podstawie map tematycznych oraz ilustracji cechy krajobrazu Wyżyn Polskich • opisuje proces powstawania gołoborzy • opisuje na podstawie mapy tematycznej rozmieszczenie surowców mineralnych na Wyżynach Polskich • omawia związki między wydobyciem surowców mineralnych a lokalizacją przemysłu na Wyżynach Polskich • omawia warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa na Wyżynie Lubelskiej • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki Wyżyn Polskich • opisuje wybrane miasta Wyżyn Polskich • charakteryzuje czynniki rzeźbotwórcze Wyżyn Polskich • wyjaśnia genezę rzeźby krasowej • opisuje wpływ działalności gospodarczej człowieka na krajobraz Wyżyny Śląskiej • wyjaśnia genezę wąwozów i parowów • ocenia warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa Wyżyny Lubelskiej • wyjaśnia zróżnicowanie krajobrazu Wyżyn Polskich na podstawie map tematycznych • wykazuje związki między warunkami przyrodniczymi a cechami gospodarki Wyżyn Polskich • wykazuje negatywny wpływ koncentracji ludności i przemysłu na środowisko przyrodnicze • przedstawia prezentację multimedialną na temat walorów turystycznych wybranego regionu geograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych • ocenia możliwości rozwoju gospodarczego Wyżyn Polskich • proponuje sposoby zagospodarowania terenów zdegradowanych na skutek działalności gospodarczej człowieka 35. Kotliny Podkarpackie • wymienia nazwy krain geograficznych Kotlin Podkarpackich i wskazuje te krainy na mapie • wymienia nazwy kompleksów leśnych Kotlin Podkarpackich i wskazuje te kompleksy mapie • omawia atrakcje turystyczne Kotlin Podkarpackich • wymienia nazwy najważniejszych miast Kotlin Podkarpackich i wskazuje te miasta na mapie • opisuje cechy krajobrazu Kotlin Podkarpackich na podstawie map tematycznych • wymienia nazwy surowców mineralnych występujących w Kotlinach Podkarpackich i wskazuje na mapie ogólnogeograficznej rejony ich występowania • opisuje na podstawie map klimatycznych cechy klimatu Kotlin Podkarpackich • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki Kotlin Podkarpackich • omawia na podstawie map tematycznych warunki rozwoju rolnictwa w Kotlinie Sandomierskiej • wyjaśnia genezę Kotlin Podkarpackich • wyjaśnia rolę rzek w kształtowaniu krajobrazu Kotlin Podkarpackich • opisuje uwarunkowania powstania złóż surowców mineralnych Kotlin Podkarpackich • wykazuje związki między warunkami przyrodniczymi a cechami gospodarki Kotlin Podkarpackich • przedstawia prezentację multimedialną na temat walorów turystycznych wybranego regionu geograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych • ocenia możliwości rozwoju gospodarczego Kotlin Podkarpackich 36. Karpaty • wyróżnia Karpaty Zewnętrzne i Wewnętrzne i wskazuje je na mapie Polski • opisuje atrakcje turystyczne Karpat Zewnętrznych • wykazuje konieczność tworzenia parków narodowych na terenie Karpat Zewnętrznych • wymienia nazwy najważniejszych miast Karpat Zewnętrznych oraz wskazuje te miasta na mapie ogólnogeograficznej • opisuje położenie Karpat Wewnętrznych na mapie Polski • uzasadnia atrakcyjność turystyczną Tatr i Pienin • wymienia nazwy ośrodków turystycznych Tatr i Pienin i wskazuje te ośrodki na mapie Polski • omawia położenie Beskidów oraz Pogórza Karpackiego i wskazuje je na mapie Polski • opisuje krajobraz Karpat na podstawie map tematycznych • omawia na podstawie map klimatycznych cechy klimatu Karpat Zewnętrznych • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki Karpat Zewnętrznych • opisuje funkcje wybranych miast Karpat Zewnętrznych • wymienia nazwy i rozpoznaje najważniejsze skały występujące w Tatrach i Pieninach • opisuje na podstawie ilustracji cechy polodowcowej rzeźby wysokogórskiej Tatr • charakteryzuje na podstawie schematu piętra klimatyczno-roślinne Tatr • opisuje formy rzeźby krasowej Tatr Zachodnich • opisuje formy rzeźby Pienin • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki Karpat • charakteryzuje wybrane ośrodki turystyczne • opisuje specyfikę folkloru Tatr i Obniżenia • wyjaśnia budowę fliszową Pogórza Karpackiego i Beskidów • ukazuje zróżnicowanie krajobrazu Karpat Zewnętrznych i Wewnętrznych • uzasadnia konieczność budowy sztucznych zbiorników na karpackich rzekach • porównuje budowę geologiczną Tatr Wysokich z budową geologiczną Tatr Zachodnich • porównuje krajobrazy Tatr Wysokich i Zachodnich • wykazuje zróżnicowanie klimatyczne i roślinne Tatr Wysokich i Zachodnich • uzasadnia konieczność ochrony przyrody Tatr • wykazuje zależności między przeszłością geologiczną, budową geologiczną a cechami rzeźby Karpat Zewnętrznych i Wewnętrznych • wykazuje zróżnicowanie klimatyczne i roślinne Beskidów oraz Pogórza Karpackiego • wykazuje związki między warunkami przyrodniczymi a cechami gospodarki Pogórza Karpackiego i Beskidów • ukazuje zależności między budową geologiczną a cechami rzeźby Tatr • wykazuje związki między cechami gospodarki Tatr a warunkami przyrodniczymi • przedstawia prezentację multimedialną na temat walorów turystycznych wybranego regionu geograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych • ocenia możliwości rozwoju gospodarczego Beskidów oraz Pogórza Karpackiego • ocenia możliwości rozwoju turystyki w Tatrach 37. Sudety • opisuje położenie Sudetów i Przedgórza Sudeckiego na podstawie mapy Polski • wskazuje na mapie Polski rejony eksploatacji surowców mineralnych w Sudetach i na Przedgórzu Sudeckim • opisuje zagrożenia środowiska przyrodniczego powstające w wyniku gospodarczej działalności człowieka • wymienia nazwy najważniejszych miast w Sudetach i wskazuje te miasta na mapie Polski • opisuje atrakcje turystyczne Sudetów i Przedgórza Sudeckiego • opisuje na podstawie map tematycznych cechy krajobrazu Sudetów • analizuje mapę klimatyczną i na jej podstawie wymienia cechy klimatu Sudetów i Przedgórza Sudeckiego • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki Sudetów • charakteryzuje warunki rozwoju rolnictwa Przedgórza Sudeckiego • charakteryzuje funkcje miast Sudetów i Przedgórza Sudeckiego • wyjaśnia genezę rzeźby zrębowej Sudetów • przedstawia rozwój i cechy rzeźby Gór Stołowych i Karkonoszy • wykazuje zróżnicowanie klimatyczne i roślinne Sudetów • omawia przeszłość geologiczną Sudetów • wykazuje zróżnicowanie budowy geologicznej Sudetów • wykazuje związki między warunkami przyrodniczymi a cechami gospodarki Sudetów i Przedgórza Sudeckiego • przedstawia prezentację multimedialną na temat walorów turystycznych wybranego regionu geograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych • proponuje trasę wycieczki w góry i uzasadnia swój wybór • ocenia możliwości rozwoju Sudetów i Przedgórza Sudeckiego 38. Mój region – moja mała ojczyzna • charakteryzuje na podstawie map położenie jego regionu zamieszkania w Polsce • odczytuje dane statystyczne dotyczące zagadnień społecznych i gospodarczych jego regionu • opisuje atrakcje turystyczne regionu, w którym mieszka • opisuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze regionu, w którym mieszka • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki swojego regionu • opisuje rozmieszczenie ludności w regionie • omawia tradycje regionu, w którym mieszka • wykazuje zależności między środowiskiem a różnorodnymi formami działalności człowieka w regionie zamieszkania • wyjaśnia znaczenie gospodarcze swojego regionu zamieszkania • sporządza folder informacyjny o swoim regionie • ocenia warunki i możliwości produkcji rolnej i przemysłowej w swoim regionie • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych, tematycznych i ogólnogeograficznych oraz własnych obserwacji terenowych wycieczkę wzdłuż wybranej trasy we własnym regionie, uwzględniając walory przyrodnicze i kulturowe • przedstawia prezentację multimedialną na temat walorów turystycznych wybranego regionu geograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych • wykazuje indywidualne cechy regionu, w którym mieszka Przedmiotowy system oceniania do programu nauczania w gimnazjum Zajęcia techniczne. Technika w praktyce – zajęcia żywieniowe. Zasady bieżącego oceniania uczniów: Na lekcjach zajęć technicznych są oceniane następujące obszary Aktywność na lekcjach Prace wytwórcze wykonywane na lekcjach Zadania dodatkowe Odpowiedzi ustne Testy, Sprawdziany Zadania domowe, Przygotowanie uczniów do zajęć; Ocena zależy od tego, czy uczeń zrealizował wymagania na dany stopień, od sposobu rozwiązywania zadań, prezentacji rozwiązania, estetyki i systematyczności (wywiązanie się w terminie) Uczeń ma obowiązek systematycznego i estetycznego prowadzenia zeszytu przedmiotowego, który również podlega ocenie; Po dłuższej usprawiedliwionej nieobecności uczeń może być nieprzygotowany do lekcji; W ciągu półrocza uczeń ma prawo zgłosić nieprzygotowanie do lekcji jeden raz, bez podawania powodu Za zgłoszony przed lekcją brak zeszytu lub materiałów uczeń otrzymuje minusa; Za nie zgłoszony przed lekcją brak zeszytu lub materiałów uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną Sprawdziany (testy) będą zapowiadane z tygodniowym wyprzedzeniem i oceniane w ciągu dwóch tygodni Sprawdziany są oceniane na podstawie liczby uzyskanych punktów, według ogólnie obowiązujących zasad przeliczania: Prace pisemne z materiału bieżącego, obejmują trzy ostatnie tematy lekcyjne, nie będą zapowiadane we wcześniejszym terminie; Przy realizacji zadań będą oceniane: Przedstawienie rozwiązania problemu w postaci planu działania , schematu, Umiejętności korzystania z różnych źródeł informacji, Staranność i estetyka wykonania zadania; Umiejętność pracy w grupie, dyscyplina pracy; Każdy uczeń może otrzymać dodatkowe oceny za udział w konkursach, przygotowanie referatu na temat określony przez nauczyciela lub stworzenie własnego projektu pracy (po uzgodnieniu z nauczycielem); Nieobecność na lekcji nie zwalnia ucznia od obowiązku zrobienia zadania domowego oraz opanowania wiadomości i umiejętności, które były tematem lekcji. 1 Zasady oceniania aktywności na lekcjach : Uczeń otrzymuje „+” z aktywności na lekcji za: Poprawne i szybkie rozwiązanie bieżącego problemu, Podejmowanie merytorycznej dyskusji, Szybkość i trafność spostrzeżeń trudnych do wykrycia, Przygotowanie dodatkowych materiałów do lekcji Wykazywanie się szczególnymi wiadomościami bądź umiejętnościami Pomoc kolegom w przyswajaniu wiedzy i umiejętności technicznych, Wykonanie pomocy do pracowni Uczeń otrzymuje „-‘’ za brak aktywności na lekcji, gdy: Zajmuje się na lekcji czynnościami niezwiązanymi z realizowanym tematem Wykazuje brak oczywistych umiejętności Niszczy prace kolegów, Nie przestrzega regulaminu pracowni Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: – posiadł wiedzę i umiejętności znacznie wykraczające poza program zajęć technicznych realizowany w gimnazjum – uczestniczy w nadobowiązkowych formach zajęć technicznych, np. reprezentuje szkołę w konkursach wiedzy technicznej i osiąga sukcesy – interesuje się literaturą fachową, rozwijając zainteresowania techniką – potrafi samodzielnie i w sposób twórczy rozwiązywać problemy związane z technika, potrafi wypowiadać się i dyskutować na tematy techniczne, uzasadniając poprawność rozumowania – wykonuje pomoce przydatne w procesie dydaktycznym – zawsze jest wzorowo zaangażowany w prace na lekcji i przygotowany do zajęć technicznych – zawsze jest zdyscyplinowany, a jego zachowanie nigdy nie stwarza problemów wychowawczych. Ocenę bardzo dobra otrzymuje uczeń, który: – opanował bez zastrzeżeń wiedzę i umiejętności z zakresu programu zajęć technicznych realizowanego w gimnazjum – ma bardzo dużą wiedzę merytoryczną oraz proponuje ciekawe rozwiązania techniczne w trakcie wykonywanych zadań, projektów i ćwiczeń – zadania praktyczne realizuje prawidłowo, dobrze posługuje się zdobytymi wiadomościami i umiejętnościami – samodzielnie wykonuje zadania i ćwiczenia o wyższym stopniu trudności – potrafi zastosować zdobytą wiedzę techniczną do rozwiązania zadań i problemów w różnych sytuacjach – poprawnie prowadzi zeszyt przedmiotowy i samodzielnie odrabia prace domowe – jego prace spełniają wszystkie kryteria podane przez nauczyciela, terminowo wywiązuje się ze wszystkich zadań, jest aktywny na zajęciach, pracuje systematycznie i efektywnie współdziała w grupie. 2 Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: – opanował większość wiadomości i umiejętności przewidzianych w programie zajęć technicznych dla gimnazjum – poprawnie i samodzielnie rozwiązuje zadania praktyczne i teoretyczne, ale potrzebuje na to więcej czasu – jest pracowity i chętny do pracy, ma przygotowanie i umiejętności z zakresu realizowanego tematu – samodzielnie wykonuje zadania o średnim stopniu trudności – wykazuje postępy w swojej pracy, ale nie opanował wszystkich umiejętności określonych w programie zajęć technicznych – dba o ukończenie zadań praktycznych na zaplanowanym przez nauczyciela etapie oraz w wyznaczonym terminie – zazwyczaj jest przygotowany do zajęć i czynnie w nich uczestniczy – prowadzi zeszyt przedmiotowy i poprawnie odrabia zadania domowe Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: – opanował w sposób zadowalający podstawowe umiejętności z zakresu programu zajęć technicznych realizowanego w gimnazjum, umożliwiające rozwiązywanie zadań o średnim stopniu trudności (czasem przy pomocy nauczyciela) – wymaga zachęty do pracy i dłuższego czasu na jej wykonanie, potrzebuje pomocy nauczyciela – zazwyczaj jest przygotowany do lekcji – samodzielnie wykonuje zadania o podstawowym stopniu trudności – stara się pracować systematycznie, ale potrzebuje dodatkowej pomocy nauczyciela przy realizacji swoich prac – prowadzi zeszyt przedmiotowy i odrabia zadania domowe Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: – wykonuje proste zadania – bywa przygotowany do zajęć, chociaż pracuje niesystematycznie, – ma braki w wiadomościach i umiejętnościach, które jednak nie uniemożliwiają mu dalszej nauki – samodzielnie lub z pomocą nauczyciela wykonuje większość zadań o podstawowym stopniu trudności – zadania zlecone przez nauczyciela wykonuje z opóźnieniem – korzysta z możliwości poprawiania prac praktycznych – wykazuje bierny stosunek do przedmiotu – niesystematycznie prowadzi zeszyt przedmiotowy – odrabia zadania domowe w minimalnym zakresie 3 Ocenianie uczniów z zaleceniami poradni psychologiczno-pedagogicznej: Nauczyciel obniża wymagania w zakresie wiedzy i umiejętności w stosunku do ucznia, u którego stwierdzono deficyty rozwojowe i choroby uniemożliwiające sprostanie wymaganiom programowym, potwierdzone orzeczeniem poradni psychologicznopedagogicznej lub opinią lekarza specjalisty. W ocenianiu uczniów z dysfunkcjami uwzględnione zostają zalecenia poradni, takie jak: Wydłużenie czasu na wykonywanie ćwiczeń praktycznych, Możliwość rozbicia ćwiczeń złożonych na prostsze, i ocenienie ich wykonania etapami Konieczność odczytania na głos poleceń otrzymywanych przez innych uczniów tylko w formie pisemnej. Branie pod uwagę poprawności merytorycznej wykonanego ćwiczenia, a nie jego walorów estetycznych Możliwość (za zgodą ucznia) zamiany pracy pisemnej na odpowiedź ustną (praca klasowa czy sprawdzian) Podczas odpowiedzi ustnych – zadawanie większej liczby prostych pytań zamiast jednego złożonego 4