03. ROK LITURGICZNY Rok liturgiczny jest obchodem zbawczego

03. ROK LITURGICZNY
Rok liturgiczny jest obchodem zbawczego dzieła, dokonanego przez Chrystusa. Dzięki niemu chrześcijanie mogą
czerpać z bogactw zbawczych czynów Chrystusa i otrzymać łaskę zbawienia:
Święta Matka Kościół uważa za swój obowiązek obchodzić w czcigodnym wspomnieniu zbawcze dzieło swego
boskiego Oblubieńca przez cały rok w ustalonych dniach. (…) Z biegiem roku Kościół odsłania całe misterium
Chrystusa, począwszy od Wcielenia i Narodzenia aż do Wniebowstąpienia, do dnia Zesłania Ducha Świętego
oraz oczekiwania błogosławionej nadziei i przyjścia Pańskiego. W ten sposób obchodząc misteria Odkupienia,
Kościół otwiera bogactwa zbawczych czynów i zasług swojego Pana, tak że one uobecniają się niejako w
każdym czasie, aby wierni zetknęli się z nimi i dostąpili łaski zbawienia. [Konstytucja o Liturgii Świętej Soboru
Watykańskiego II, 102]
Sercem roku liturgicznego i najważniejszym świętem Kościoła jest Triduum Paschalne, w którym wspominamy i
przeżywamy tajemnicę Śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa:
Rok liturgiczny jest rozwinięciem różnych aspektów jedynego Misterium Paschalnego. W sposób szczególny
odnosi się to do cyklu świąt skupionych wokół misterium Wcielenia (Zwiastowanie, Boże Narodzenie,
Objawienie Pańskie), które wspominają początek naszego zbawienia i komunikują nam pierwociny Misterium
Paschalnego. [Katechizm Kościoła Katolickiego, 1171]
Każdego tygodnia Kościół obchodzi pamiątkę Zmartwychwstania Pańskiego w dniu, który nazywał Pańskim, a
raz do roku czci je także razem z Jego błogosławioną Męką na Wielkanoc, w to swoje największe święto. [KL,
102]
Wychodząc od Triduum Paschalnego jakby od źródła światła, nowy czas Zmartwychwstania wypełnia swoją
jasnością cały rok liturgiczny. Zbliżając się stopniowo, krok za krokiem, do tego źródła, rok zostaje przemieniony
przez liturgię. Staje się on rzeczywiście "rokiem łaski Pana". Ekonomia zbawienia działa w ramach czasu, ale od
chwili jej wypełnienia w Misterium Paschalnym Jezusa i w wylaniu Ducha Świętego jest uprzedzany koniec
historii jako "przedsmak" – Królestwo Boże wchodzi w nasz czas. Dlatego Wielkanoc nie jest po prostu jednym
ze świąt, ale jest "Świętem świąt", "Uroczystością uroczystości", tak jak Eucharystia jest Sakramentem
sakramentów (Wielkim Sakramentem). [KKK 1168-1169]
Pierwszeństwo Świąt Paschalnych w roku liturgicznym widać także w usytuowaniu świąt ruchomych, które są zależne
od daty Wielkanocy:
Na Soborze Nicejskim (325) wszystkie Kościoły zgodziły się obchodzić Paschę chrześcijańską w niedzielę po
pełni księżyca (14 Nisan), po wiosennym zrównaniu dnia z nocą. [KKK 1170]
Okres Wielkanocny rozpoczyna się Wielkanocą, która w praktyce może wypadać między 21 marca a 25 kwietnia, a
kończy się Zesłaniem Ducha Świętego (Pięćdziesiątnica) pomiędzy 8 maja a 12 czerwca. Trwa on siedem niedziel (VII
Niedziela Wielkanocna to uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego), czyli 49 dni + dzień Pięćdziesiątnicy. Warto
wiedzieć, że II Niedziela Wielkanocna to Niedziela Miłosierdzia. Od daty Wielkanocy oblicza się również tzw. święta
ruchome np. Trójcy Przenajświętszej, Boże Ciało, Najświętszego Serca Jezusa i inne.
Adwent rozpoczyna się 4 niedziele przed uroczystością Narodzenia Pańskiego, co wypada w zależności od roku w
dniach pomiędzy 27 listopada a 3 grudnia. Trwa więc od 22 do 28 dni aż do Wigilii Bożego Narodzenia. Czas do 16
grudnia poświęcony jest w liturgii Paruzji, tzn. powtórnemu przyjściu Chrystusa na końcu czasów, natomiast dni od 17
grudnia są bezpośrednim przygotowaniem na narodzenie Zbawiciela.
Okres Narodzenia Pańskiego rozpoczyna się 25 grudnia i trwa do Niedzieli Chrztu Pańskiego, która przypada
pomiędzy 7 a 13 stycznia. Trwa więc od 14 do 20 dni.
Okres Zwykły rozpoczyna się w poniedziałek po Niedzieli Chrztu Pańskiego i trwa do wtorku przed Środą
Popielcową, aby ponownie rozpocząć się w poniedziałek po Zesłaniu Ducha Świętego (czyli w święto Najświętszej
Maryi Panny, Matki Kościoła) i zakończyć w sobotę przed I Niedzielą Adwentu. Okres Zwykły trwa w zależności od
roku 33 lub 34 tygodnie.
Wielki Post zaczyna się Środą Popielcową przypadającą między 4 lutego a 10 marca i trwa do Mszy Wieczerzy
Pańskiej wyłącznie w Wielki Czwartek. Sumarycznie trwa on 44 dni, do Okresu tego nie wlicza się jednak 6 niedziel,
które w roku liturgicznym zawsze są obchodem Zmartwychwstania (mimo że określa się je jako I, II, III itd. Niedziela
Wielkiego Postu, czy nawet Niedziela Męki Pańskiej). Faktycznie więc Wielki Post trwa 38 dni, a liczba 40 określa
dawny sposób włączania do Wielkiego Postu również Wielkiego Piątku i Wielką Sobotę. Warto dodać, że Wielki
Tydzień, trwający od Niedzieli Męki Pańskiej nie oznacza jakiegoś odrębnego okresu liturgicznego, zwraca tylko
uwagę na znaczenie tych dni, skupiających najważniejsze święta chrześcijaństwa.
Triduum Paschalne jest „czasem poza czasem” w roku liturgicznym, określa się je jako jedno Wydarzenie Paschalne,
teologiczne i liturgiczne, chociaż jego obchody dzielą się na poszczególne dni.
Kategorie dni w roku liturgicznym w porządku od najniższej rangi:
- tzw. feria, czyli dni bez żadnego przypadającego obchodu liturgicznego;
- wspomnienie dowolne, czyli wspomnienie, którego uznanie zależy od odprawiającego Liturgię Godzin czy
Eucharystię. Najczęściej posiada ono własną kolektę, czyli modlitwę przed czytaniami;
- wspomnienie obowiązkowe, które odprawiający liturgię powinien uwzględnić. We Mszy św. do kolekty dochodzi
czasami własna modlitwa nad darami oraz modlitwa po komunii, a także antyfony na wejście i na komunię;
- święto, podczas którego odmawia się lub śpiewa „Chwała na wysokości Bogu”, posiada również inną, choć ogólną
prefację;
- uroczystość, podczas którego Ewangelię poprzedzają dwa czytania, odmawia się też wyznanie wiary – „Wierzę” oraz
własną prefację.
Podczas zbieżności obchodów w danym dniu pierwszeństwo ma dzień o wyższej randze. Szczegółowo stosuje się
Tabelę Pierwszeństwa Dni Liturgicznych (zamieszczone w brewiarzach, lekcjonarzach, kalendarzach liturgicznych).
Święta nakazane na terenie Polski poza niedzielami [por. List Episkopatu Polski na temat przykazań kościelnych z 21
października 2003 r.]:
1. Uroczystość Narodzenia Pańskiego – 25 XII
2. Uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki – 1 I
3. Uroczystość Objawienia Pańskiego (Trzech Króli) – 6 I
4. Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa (Boże Ciało) – czwartek po Niedzieli Trójcy Przenajświętszej
5. Uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny – 15 VIII
6. Uroczystość Wszystkich Świętych – 1 XI
Kolory szat liturgicznych [por. Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, 346]:
- zielony w Okresie Zwykłym bez konkretnego wspomnienia (feria). Symbolizuje nadzieję, odrodzenie, młodość i
świeżość;
- biały w Okresie Wielkanocnym i Narodzenia Pańskiego oraz wspomnienia, święta i uroczystości. Oznacza prawdę,
czystość radość i świętowanie;
- fioletowy w Adwencie i Wielkim Poście oraz można we Mszach za zmarłych. Symbol skruchy i pokuty oraz żałoby;
- czerwony we wspomnienia, święta i uroczystości męczenników, Apostołów i Ewangelistów, w dni ku czci Męki
Pańskiej (np. Niedziela Męki Pańskiej, Wielki Piątek) oraz Zasłanie Ducha Świętego. Symbolizuje krew i męczeństwo
oraz ogień i miłość;
- czarny można w Mszach za zmarłych (obecnie stosowany bardzo rzadko). Oznacza żałobę i smutek;
- różowy można w III Niedzielę Adwentu (Gaudete) oraz w IV Niedzielę Wielkiego Postu (Laetare). Oznacza radość,
która przerywa pokutną dyscyplinę.