docAnaliza globalnych trendów
download 
Reklamacja Transkrypt
Analiza globalnych trendów
Ekspertyza globalnych trendów gospodarczych w kontekście potrzeb rozwojowych Metropolii „Silesia” Raport Maj 2014 1 Spis treści Spis Treści Spis treści 2 1. Słownik skrotów 4 2. Wprowadzenie 6 3. Streszczenie 8 4. Metodyka wyboru branż do pogłębionych analiz 14 5. Ranking i charakterystyka globalnych trendów w branżach prorozwojowych: 27 Przemysł motoryzacyjny 29 Przemysł chemiczny 37 Przemysł obronny 45 Przetwórstwo metali 52 Sektor ochrony zdrowia 60 Sektor B+R 72 Ochrona środowiska 78 Energetyka 84 Przemysł wydobywczy i przetwórstwo surowców naturalnych 92 Logistyka 102 Sektor technologii informatycznych i komunikacyjnych 109 6. Benchmarking Metropolii „Silesia” i Województwa Śląskiego w odniesieniu do wybranych regionów w Polsce i za granicą 3 116 Metropolia "Silesia„ Województwo Śląskie, Polska 117 Aglomeracja łódzka, Województwo Łódzkie, Polska 123 Zagłębie Ruhry, Niemcy 128 Kraj Morawsko-Śląski, Czechy 135 Region Nord-Pas-de-Calais, Francja 141 7. Silne i słabe strony branż perspektywicznych oraz ich wpływ na rozwój Metropolii „Silesia” 147 8. Wnioski i rekomendacje dla osiągnięcia przez Metropolię „Silesia” przewagi konkurencyjnej w wybranych branżach 171 9. Analiza danych z rynków światowych 176 10. Załączniki do Raportu 182 © 2014 Deloitte 1. Słownik skrótów Słownik skrótów Słownik skrótów Rozwinięcie Skrót BIZ Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne BRIC Brazylia, Rosja, Indie i Chiny BRICS Brazylia, Rosja, Indie, Chiny i RPA BTU British Thermal Unit- Brytyjska Jednostka Cieplna CPI Corruption Perception Index – indeks organizacji Transparency International, który mierzy postrzeganego przez ekspertów poziom korupcji w sektorze publicznym poszczególnych krajów BYOD Bring Your Own Device – „Przynieś Własne Urządzenie” CAGR Compound Annual Growth Rate- Średnioroczna Stopa Wzrostu GAV Gross Value Added- Wartość Dodana Brutto ICT Information and Communications Technology- Teleinformatyka MNiSW Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego NACE Rev. 2 Nomenclature Statistique des Activités Économiques Dans la Communauté Européenne- Statystyczna Klasyfikacja Działalności Gospodarczej Wspólnocie Europejskiej NAFTA North American Free Trade Agreement - Stowarzyszenie Wolnego Handlu Ameryki Północnej OECD Organisation for Economic Co-operation and Development- Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju OREEC Oslo Renewable Energy and Environment Cluster, Klaster Energii Odnawialnej i Ochrony Środowiska w Oslo OZE Odnawialne Źródła Energii PPP Purchasing Power Parity- Parytet Siły Nabywczej r/r Rok do roku REE Rare Element Elements- Minerały Ziem Rzadkich Spin-off Spin-out 5 Przedsiębiorstwo założone we współpracy z jednostką naukową lub badawczą w celu komercjalizacji badań lub technologii i jest powiązana z tą jednostką formalnie i prawnie Przedsiębiorstwo założone przez pracownika/studenta/absolwenta jednostki naukowej lub badawczej i współpracuje z nią mimo braku formalnego powiązania TBU To Be Updated- Do Uzupełnienia UNCTAD United Nations Conference on Trade and Development- Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju WHO World Health Organization- Światowa Organizacja Zdrowia WTO World Trade Organization- Światowa Organizacja Handlu © 2014 Deloitte 1 2. Wprowadzenie Wprowadzenie Raport stanowi podsumowanie wiedzy na temat globalnych trendów w rozwoju branż kluczowych dla Metropolii „Silesia” Tło projektu, cel i zawartość raportu Tło projektu Cel i zawartość raportu 7 Raport pt. Ekspertyza globalnych trendów gospodarczych w kontekście potrzeb rozwojowych Metropolii „Silesia” stanowi główny produkt prac projektowych realizowanych przez firmę Deloitte Business Consulting S.A. w ramach zlecenia ze strony Górnośląskiego Związku Metropolitalnego na przeprowadzenie Analizy zebranych danych wraz z ich oceną – ekspertyza globalnych trendów gospodarczych. • Niniejszy raport pt. Ekspertyza globalnych trendów gospodarczych w kontekście potrzeb rozwojowych Metropolii „Silesia” skierowany jest do władz Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, rad i władz miast członkowskich Związku, jak również do szerszego kręgu odbiorców zainteresowanych tematyką rozwoju społeczno-gospodarczego Metropolii „Silesia”. • Celem opracowania jest w szczególności: • podsumowanie i upowszechnienie wiedzy na temat światowych trendów w rozwoju wybranych branż kluczowych z punktu widzenia Metropolii „Silesia”, • wskazanie na pozycję Metropolii „Silesia” i całego regiony na tle innych regionów przechodzących transformację społeczno-gospodarczą z gospodarki monokulturowej lub opartej na nielicznych branżach do nowoczesnej gospodarki opartej na wiedzy, • wskazanie silnych stron Metropolii "Silesia" i obszarów wymagających poprawy w branżach uznanych za perspektywiczne dla Metropolii „Silesia”, • wskazanie na potencjalny wpływ rozwoju branż perspektywicznych w Metropolii „Silesia” na gospodarkę oraz sferę społeczną regionu. 2 3. Streszczenie Streszczenie Streszczenie (1/5) Wybór branż perspektywicznych Za szczególnie prorozwojowe dla Metropolii "Silesia" wytypowano 11 branż: • przemysł motoryzacyjny, • przemysł chemiczny, • przemysł obronny, • przetwórstwo metali, • sektor ochrony zdrowia, • sektor B+R, • ochrona środowiska, • energetyka, • przemysł wydobywczy i przetwórstwo surowców naturalnych, • logistyka, • technologie informatyczne i komunikacyjne. Ocena ta dokonana została na podstawie analizy długiej listy 16 branż, w oparciu o takie wskaźniki jak: tempo wzrostu branż w krajach UE15 (2011-13), procentowy udział danej branży w rynku UE15 w 2013 roku, prognozy wzrostu danej branży w gospodarkach państw UE15 oraz ekspercką ocenę znaczenia danej branży dla regionu (w tym ocenę barier wyjscia przedsiebiorstw danej branży z określonej lokalizacji). Główne zjawiska i wynikające z nich trendy w rozwoju branży przemysłu motoryzacyjnego Ponad 96% produkcji branży motoryzacyjnej przypada na auta osobowe oraz dostawcze nieprzekraczające masy 3,5t. Produkcja samochodów na rynku europejskim zaczyna hamować, jednocześnie kraje azjatyckie odnotowują dynamiczny wzrost Największy wzrost oczekiwany jest w sektorze samochodów małych oraz pojazdów z napędem alternatywnym Koncernom motoryzacyjnym narzucane są coraz bardziej restrykcyjne wymagania względem emisji CO2 Źródłem wzrostu globalnego sektora motoryzacyjnego są rynki rozwijające się – przede wszystkim Chiny i Indie Jednym z centrów dynamicznego rozwoju przemysłu motoryzacyjnego jest region Chengdu w środkowych Chinach Główne zjawiska i wynikające z nich trendy w rozwoju branży przemysłu chemicznego Globalny przemysł chemiczny stopniowo rośnie, głównie napędzany wzrostem na rynkach azjatyckich W krajach rozwiniętych przemysł chemiczny to głównie chemia niskotonażowa i przetwórstwo, w rozwijających się - półprodukty Głównym kierunkiem wzrostu dla branży chemicznej jest Azja, potencjał wzrostu sektora w Europie wydaje się być ograniczony Szansą dla sektora chemicznego w UE jest koncentracja na innowacjach będących odpowiedzią na globalne megatrendy Następuje polaryzacja źródeł konkurencyjności przedsiębiorstw chemicznych w zależności od rynku na jakim funkcjonują Przykładem dynamicznie rozwijającego się centrum innowacyjnego przemysłu chemicznego są szwajcarskie kantony Zug i Lucerna 9 © 2014 Deloitte 3 Streszczenie Streszczenie (2/5) Główne zjawiska i wynikające z nich trendy w rozwoju branży przemysłu obronnego 6 państw generuje 2/3 światowych wydatków na obronę (w tym USA ponad 40%); w branży wzrasta znaczenie krajów rozwijających się Rozwój nowych rynków stwarza szanse dla nowych producentów i produktów przemysłu obronnego Zmiany na świecie zmuszają firmy zbrojeniowe do inwestowania w nowe rozwiązania technologiczne Nowe technologie napędzają przemysł zbrojeniowy Jednym z głównych ośrodków na świecie skupiających przemysł obronny są okolice stolicy Izraela Główne zjawiska i wynikające z nich trendy w rozwoju branży przetwórstwa metali W ostatnich 6 latach rynek produktów stalowych w Europie malał 6% rocznie, podczas gdy na świecie rósł w tempie ponad 3% r/r Zapotrzebowanie ze strony sektora motoryzacyjnego powoli przenosić się będzie na metale inne niż stal Kraje rozwinięte odczuwają także skutki zmniejszenia rentowności wydobycia, nadprodukcji i wejścia na rynek nowych konkurentów W dobie kryzysu, zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się przemysł metalowy otrzymał wsparcie rządowe Sektor stoi przed wieloma wyzwaniami Jednym z przykładów innowacyjnego przemysłu metalurgicznego jest firma Nippon Steel & Sumitomo Metal Corporation Główne zjawiska i wynikające z nich trendy w rozwoju branży ochrony zdrowia Polska zajmuje jedno z ostatnich miejsc w krajach OECD pod względem wydatków na ochronę zdrowia Starzenie się społeczeństwa oraz wydłużenie średniej długości życia zwiększają popyt na usługi sektora ochrony zdrowia Niedobór wykwalifikowanych pracowników medycznych negatywnie wpływa na jakość usług świadczonych w sektorze ochrony zdrowia Rosnąca specjalizacja dotyczy zarówno lekarzy, jak i placówek ochrony zdrowia Zauważalny jest wzrost „mobilności” w sektorze ochrony zdrowia – zarówno pacjentów, jak i pracowników branży usług medycznych Około 7 mln osób rocznie przekracza granice swojego państwa w celach „turystyki zdrowotnej” W ochronie zdrowia zwiększa się udział sektora prywatnego, a większego znaczenia nabierają usługi „spersonalizowane” Szacuje się, że światowy rynek „medycyny na odległość” do 2018 r. rosnąć będzie w tempie ponad 18% rocznie W czołówce globalnych rankingów najlepszych systemów opieki zdrowotnej regularnie umieszczany jest Singapur, wśród państw europejskich na szczególną uwagę zasługuje Holandia Główne zjawiska i wynikające z nich trendy w rozwoju branży B+R Strumień wydatków na B+R przesuwa się z Zachodu na Wschód ICT będzie motorem napędowym branży B+R UE odgrywa ważną rolę w Bezpośrednich Inwestycjach Zagranicznych (BIZ) w sektorze B+R Jeden z najbardziej innowacyjnych klastrów B+R na świecie mieści się we Francji 10 © 2014 Deloitte 3 Streszczenie Streszczenie (3/5) Główne zjawiska i wynikające z nich trendy w rozwoju branży ochrony środowiska Branża ochrony środowiska za sprawą światowych trendów będzie jednym z najszybciej rozwijających się sektorów Zmieniająca się mentalność oraz ustawodawstwo będą motorami wzrostu rynku Popyt na „czyste technologie” ze strony krajów rozwijających się przyczyni się do dalszego rozwoju branży Jednym z centrów rozwoju innowacyjnego przemysłu ochrony środowiska jest Copenhagen CleanTech Cluster Główne zjawiska i wynikające z nich trendy w rozwoju branży energetyki Światowa gospodarka znajduje się w fazie dynamicznego wzrostu konsumpcji energii dzięki rozwojowi państw spoza OECD W państwach rozwiniętych popyt na energię elektryczną zahamował dzięki deindustrializacji oraz technologiom energooszczędnym W skali globalnej rośnie udział alternatywnych źródeł energii elektrycznej W krajach rozwiniętych energetyka jądrowa zostaje wypierana przez alternatywne źródła energii Globalny wzrost zapotrzebowania na energię pochodzi z państw rozwijających się; popyt zaspokaja tam energetyka konwencjonalna Jednym z głównych centrów rozwiniętej branży energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych jest region OREEC Główne zjawiska i wynikające z nich trendy w rozwoju branży przemysłu wydobywczego i przetwórstwa surowców naturalnych Paliwa kopalniane pokrywają 90% zapotrzebowania na energię;światowa konsumpcja węgla będzie rosła, głównie dzięki Chinom Spadek rentowności sektora wydobywczego wynika z rosnących kosztów wydobycia i wysokich wahań cen surowców na rynkach Oprócz trudnych warunków rynkowych przedsiębiorstwa wydobywcze muszą liczyć się z uwagą mediów i opinią społeczną Kraje rozwijające się szybko zwiększają zarówno konsumpcję, jak i produkcję; inicjatywa często pochodzi od rządów Małe firmy sektora wydobywczego napotykają liczne bariery w rozwoju, lecz bywają motorem przemian całej branży Na rynkach dojrzałych firmy wydobywcze i przetwórstwa surowców będą borykały się z coraz poważniejszymi niedoborami kadrowymi Chiny są globalnym liderem na rynku metali ziem rzadkich Jednym z centrów rozwoju innowacyjnego przemysłu górniczego jest region Ontario w Kanadzie Główne zjawiska i wynikające z nich trendy w rozwoju branży logistyki Sektor logistyczny odzyskuje dynamikę sprzed kryzysu, jednakże inwestorzy nadal pozostają ostrożni Średni poziom ceł wpływający na wolumen obrotów w handlu międzynarodowym towarami wykazuje tendencję malejącą Sektor logistyczny znajduje się w fazie rozwoju zorientowanego na technologię i innowacje Przedsiębiorstwa branży logistycznej poszukują nowych sposobów na redukcję kosztów Jednym z głównych centrów rozwiniętej branży logistycznej jest region Ren-Men w środkowej części Niemiec 11 © 2014 Deloitte 3 Streszczenie Streszczenie (4/5) Główne zjawiska i wynikające z nich trendy w rozwoju branży technologii informatycznych i komunikacyjnych Branża ICT w najbliższych latach będzie nadal dynamicznie się rozwijać zarówno w Polsce, jak i w skali globalnej Do rozwoju branży ICT przyczynią się nowe rozwiązania w komunikacji, np. cloud computing („chmura”) Motorem rozwoju rynku ICT będą również technologie i usługi przetwarzania dużych zasobów danych – Big Data W segmencie konsumenckim wysoki potencjał wzrostu zauważalny jest na rynku urządzeń ubieralnych oraz drukarek 3D Mniejsze regiony mogą z powodzeniem konkurować z ogromnymi ośrodkami w sektorze ICT Benchmarking Metropolii „Silesia” w odniesieniu do wybranych regionów w Polsce i za granicą Metrololia „Silesia”, Województwo Śląskie, Polska Metropolia „Silesia” jest „sercem” Województwa Śląskiego, obszaru silnie zurbanizowanego o bogatych tradycjach przemysłowych Metropolia „Silesia” jest na drodze transformacji gospodarczej i społecznej Metropolia „Silesia” charakteryzuje się dobrym zapleczem naukowym; Wyzwaniem pozostaje współpraca nauki z biznesem Metropolia „Silesia” musi zmierzyć się z przemysłową przeszłością i postawić na nowe technologie, wykorzystując posiadany potencjał i zasoby Ochrona środowiska i zdrowia będą jednym z istotnych wyzwań dla rozwoju Metropolii i regionu, ale również szansą dalszego rozwoju Aglomeracja łódzka, Województwo Łódzkie, Polska Transformacja gospodarki aglomeracji łódzkiej była wynikiem działania mechanizmów rynkowych, a nie zaplanowanych działań Przemysł włókienniczy traci na znaczeniu, ale nadal jest ważnym sektorem dla gospodarki regionu W okresie transformacji duże zakłady włókiennicze zastąpione zostały przez liczne mikroprzedsiębiorstwa skupione wokół branży Szansą dla rozwoju regionu jest infrastruktura transportowa, potencjał naukowy i dynamiczne instytucje okołobiznesowe Zagłębie Ruhry, Niemcy Zagłębie Ruhry boryka się z problemem ponadprzeciętnego poziomu bezrobocia i starzejącym się społeczeństwem W ostatnich latach przemysł przestał dominować w Metropolii Ruhry Zagłębie Ruhry przeszło terapię szokową, a region jest nadal w fazie przystosowania do nowych warunków gospodarczych Obecna strategia regionu opiera się na wspieraniu nauki i przedsiębiorczości Metropolia Ruhry stawia obecnie na wzrost sektora „efektywności energetycznej” Władze regionu podejmują działania ukierunkowane na poprawę ogólnej jakości życia, nie odcinając się zupełnie od przemysłu 12 © 2014 Deloitte 3 Streszczenie Streszczenie (5/5) Kraj Morawsko-Śląski, Czechy Przemysłowy kraj morawsko-śląski boryka się z trudną sytuacją demograficzną i wysoką stopą bezrobocia Wydobycie węgla kamiennego w regionie morawsko-śląskim stopniowo spada Region uzyskał wsparcie rządu Republiki Czeskiej przy pozyskaniu strategicznych inwestycji zagranicznych W regionie wspierane są zarówno tradycyjne, jak i innowacyjne sektory przemysłu; postawiono na wzrost wydajności Rząd Republiki Czeskiej promuje B+R poprzez liczne dotacje i ulgi finansowe dla innowacyjnych podmiotów Region Nord-Pas-de-Calais, Francja Były przemysłowy region Nord-Pas-de-Calais pozostaje na drodze głębokiej transformacji Nord-Pas-de-Calais zwiększa udział usług w gospodarce, stawiając jednocześnie na nowe gałęzie przemysłu Koordynacja prac wielu instytucji publicznych stymuluje proces wsparcia gałęzi gospodarki uznanych za strategiczne dla regionu Kluczową rolę przy zwiększaniu konkurencyjności regionu odgrywa kształcenie i aktywizacja społeczeństwa Sektor B+R jest fundamentem długookresowej strategii rozwoju regionu Nord-Pas-de-Calais Potencjał rozwoju branż prorozwojowych w Metropolii "Silesia" Metropolia "Silesia" jest jednym z głównych centrów specjalistycznej opieki medycznej w kraju Efektywny przemysł chemiczny to gwarancja większego bezpieczeństwa dla zdrowia i jakości życia mieszkańców regionu W Metropolii „Silesia” potrzebna jest współpraca na poziomie sektora nauki oraz sektora przedsiębiorstw W regionie występuje silny potencjał rozwoju branży ICT Zaplecze techniczne i surowcowe w Metropolii "Silesia" zapewnia dobre fundamenty rozwoju branży zbrojeniowej Sektor górniczy traci na znaczeniu w Metropolii, choć wciąż zajmuje ważne miejsce Przemysł metalurgiczny posiada niewykorzystany potencjał Na terenie Metropolii „Silesia” znajduje się jedno z logistycznych centrów Polski Metropolia "Silesia" zapewnia dobre warunki do rozwoju branży ochrony środowiska Odnawialne źródła energii są istotnym czynnikiem polityki zrównoważonego rozwoju Metropolii „Silesia” Sektor motoryzacyjny jest branżą dominującą w Katowickiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej pod względem liczby inwestycji 13 © 2014 Deloitte 3 4. Metody badawcze metodyka wyboru branż prorozwojowych do pogłębionych analiz Metodyka wyboru branż prorozwojowych Ze względu na kompletność i porównywalność danych w analizie służącej selekcji branż perspektywicznych wykorzystano wartości Gross Value Added 5 za okres 2011-2013 Wybór danych do analizy Wartość rynku produktów/usług danej branży1 2 3 Analizowany okres Komentarz • Analizie poddano gospodarki 15 krajów tzw. starej Unii Europejskiej. Struktura tych gospodarek jako wysoko rozwiniętych może stanowić model wzorcowy dla Polski • Źródłami danych wziętymi pod uwagę były bazy Eurostat, World Bank, OECD, Economist Intelligence Unit, CIA Factbook oraz UNCTAD 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014F 2015F 2016F 2017F 2018F Tempo wzrostu PKB1 2 4 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014F 2015F 2016F 2017F 2018F • Za wskaźnik najbardziej precyzyjnie opisujący rozwój danej branży uznano wartość dodaną brutto – Gross Value Added5, z bazy Eurostat • Ze względu na kompletność i porównywalność danych możliwa była ich analiza w jednym z dwóch okresów – do 20116 roku lub w latach 2011-2013 wzbogaconych o prognozy bazujące na danych Economist Intelligence Unit za lata 2014-20187. Wybrano okres 2011-2018 • Dodatkowym czynnikiem wziętym pod uwagę przy wyborze danych do analizy była duża wariancja wartości PKB dla analizowanych krajów w latach 20072011 Źródło: 1) Eurostat 2) Economist Intelligence Unit 3) Zaprezentowano dane przykładowe, w celu wizualizacji zagadnienia 4) Procentowa zmiana nominalnego PKB, mierzonego parytetem siły nabywczej, wyrażonego w USD, dla krajów tzw. starej Unii, z wyłączeniem Luksemburga, na podstawie EIU 5) Wartość wszystkich wytworzonych w branży dóbr i usług, pomniejszoną o koszty wytworzenia 6) Dane niepełne, w zależności od analizowanego kraju możliwe różne przedziały czasowe (np. 2007-2009) 7) Prognozy zmian wartości branż z sektora usług i przemysłu, analiza Deloitte 15 © 2014 Deloitte 4 Metodyka wyboru branż prorozwojowych Punktem wyjścia wyboru grupy branż prorozwojowych do dalszych analiz była lista 16 branż Lista branż Lista branż zaproponowanych przez GZM Przemysł wydobywczy i przetwórstwo surowców naturalnych Ochrona środowiska Energetyka Sektor ochrony zdrowia Przetwórstwo metali Logistyka Przemysł obronny Handel Przemysł chemiczny Sektor B+R Przemysł motoryzacyjny Technologie informatyczne i komunikacyjne Finanse (bankowość, ubezpieczenia, zarządzanie majątkiem) Kultura, rozrywka, media (sektor kreatywny) Turystyka Dodatkowa branża zaproponowana przez Deloitte SSC / Outsourcing 16 © 2014 Deloitte 4 Metodyka wyboru branż prorozwojowych Różnice pomiędzy zaproponowanymi branżami i klasyfikacją NACE Rev.2 zaowocowały koniecznością opracowania 8 koszyków branż Metodyka tworzenia koszyków branż Lista branż 1. Klasyfikacja NACE Rev. 2 Przemysł wydobywczy A. Rolnictwo, leśnictwo i rybactwo i przetwórstwo surowców B. Górnictwo i wydobywanie C. Przetwórstwo przemysłowe D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, naturalnych 2. Energetyka 3. Przetwórstwo metali parę wodną i powietrze do układów klimatyzacyjnych E. Dostawa wody; gospodarowanie ściekami 4. Przemysł obronny 5. Przemysł chemiczny 6. Przemysł motoryzacyjny 7. Finanse3) 8. Ochrona środowiska 9. Sektor ochrony zdrowia 10. Logistyka J. Informacja i komunikacja 11. Handel K. Działalność finansowa i ubezpieczeniowa L. Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna N. Działalność w zakresie usług administrowania 12. Sektor B+R 13. Technologie informatyczne i komunikacyjne 14. Kultura, rozrywka, media (sektor kreatywny) Koszyki branż = 1,2,8 = B-E = 3,4,5,6 = C = 7, 16 = K = 9 = O-Q Komentarz4) • Branże 1,2,8 znajdują się w koszyku danych B do E z wyłączeniem C • Wszystkie gałęzie przemysłu zawarte są w kategorii C • Działalność finansowa i została przyporządkowana do kategorii K • Ochrona zdrowia znajduje się w sekcji Q, stąd jej udział w O-Q • Handel i logistyka znajdują się w sekcjach G i H, a turystyka w I • Branża B+R znajduje odzwierciedlenie w sekcji M • Branża informatyczna i komunikacyjna znajduje się w sekcji J • Sektor kreatywny znajduje się w sekcji R i odpadami oraz działalnością związaną z rekultywacją F. Budownictwo G. Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych i motocykli H. Transport i gospodarka magazynowa I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi i działalność wspierająca O. Administracja P. Edukacja 15. Turystyka Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 16. SSC/ BPO R. Działalność związana z kulturą, rozrywką = 10,11, 15 = G-I = 12 = M-N = 13 = J = 14 = R-U i rekreacją Koszyki Eurostatu5) S. Pozostała działalność usługowa T. Gospodarstwa domowe2) U. Organizacje i zespoły eksterytorialne Źródło: 1) Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenia społeczne 2) Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników, produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby 3) Bankowość, ubezpieczenia, zarządzanie majątkiem 4) Wartości dla sekcji B-C-D-E, O-P-Q, G-H-I, M-N prezentowane są łącznie 5) Dane z bazy Eurostat zagregowane w następujące koszyki (na bazie klasyfikacji NACE Rev. 2): B-E, G-I, M-N, O-Q, R-U 17 © 2014 Deloitte 4 Metodyka wyboru branż prorozwojowych Kryteriami wyboru branż były: średnioroczny wzrost wartości dodanej, procentowy udział w rynku, potencjał branży i prognozy4) Metodyka oceny i wyboru branż Przy ocenie każdej z branż z opracowanych koszyków brano pod uwagę następujące zmienne: Kraj 1 2 3 4 CAGR 11-13 W1) P2) Procentowy udział w rynku3) 1 5,0% … … 8 5,5% Austria 1,98% … … Włochy -0,89% … 5 W1) P2) Atrakcyjność dla regionu3) 6 W1) 8 … P2) Prognozy dotyczące branży4) 7 W1) 2 … … 1 … 2 Suma punktów P2) 3 … … … 3 1 Średnia roczna stopa wzrostu (CAGR) Gross Value Added w latach 2011-2013 – wskaźnik posłużył ocenie potencjału danej branży na danym rynku, gdzie najwyższa wartość jest jednocześnie najlepsza z punktu widzenia branży 2 Waga przyznana wskaźnikowi – w celu oszacowania najbardziej perspektywicznych branż każdemu ze wskaźników przypisano odpowiednią wagę, która posłuży przy ocenie łącznej atrakcyjności branż 3 Punktacja – wartości od 1 (wartość najlepsza) do 8 (wartość najgorsza), przyznane w zależności od tego jak dana branża wypadła na tle innych (w danym państwie) 4 Procentowy udział w rynku w 2013 roku – procentowy udział Gross Value Added danej branży w wartościach całkowitych w danym rynku (kraju), gdzie najwyższa wartość jest jednocześnie najlepszą z punktu widzenia branży 5 Atrakcyjność branży dla regionu – ekspercka analiza Deloitte uwzględniająca m.in. ocenę barier wyjścia przedsiębiorstw danej branży z określonej lokalizacji, gdzie wysoka wartość wskazuje na potencjalnie wysoką atrakcyjność branży dla regionu 6 Prognozy dotyczące branży – wskaźnik oparty o prognozowane wartości Gross Value Added w latach 2014-2018, gdzie pozytywne prognozy są jednocześnie najlepsze z punktu widzenia branży 7 Suma punktów – suma punktacji krajów/ branż, gdzie najniższa wartość jest jednocześnie najlepsza z punktu widzenia branży Znaczenie dla regionu: Duże Małe Prognozy rozwoju: Pozytywne Neutralne Negatywne Źródło: analiza Deloitte; 1) Waga 2) Punktacja 3) w 2013 roku 3) Analiza oparta na wiedzy ekspertów Deloitte 4) Analiza w oparciu o prognozowane wartości Gross Value Added w latach 2014-2018 18 © 2014 Deloitte 4 Metodyka wyboru branż prorozwojowych Ocena przemysłu wydobywczego oraz przetwórstwa surowców naturalnych, energetyki i ochrony środowiska Metodyka wyboru branż CAGR 11-13 Procentowy udział w rynku 2013 roku Austria 0,14% 3,52% Belgia n/a n/a Dania -9,17% 5,00% Finlandia 3,01% 3,79% Francja 4,74% 2,62% Grecja 0,89% 4,83% Hiszpania 1,85% 4,05% Holandia 3,60% 6,87% Irlandia -0,65% 3,02% n/a Luksemburg 0,99% 1,36% n/a Niemcy 7,59% 3,68% Portugalia 4,27% 4,94% Szwecja -1,13% 3,99% Wielka Brytania 0,41% n/a Włochy 7,89% 2,82% Kraj Znaczenie dla regionu: Duże Małe Prognozy rozwoju: Pozytywne Atrakcyjność branży dla regionu1) Prognozy dotyczące branży2) Suma punktów n/a 53,44 Neutralne Negatywne Źródło:; 1) Analiza oparta na wiedzy ekspertów Deloitte 2) Analiza w oparciu o prognozowane wartości Gross Value Added w latach 2014-2018, analiza Deloitte 19 © 2014 Deloitte 4 Metodyka wyboru branż prorozwojowych Ocena przetwórstwa metali, przemysłu obronnego, chemicznego oraz motoryzacyjnego Metodyka wyboru branż CAGR 11-13 Procentowy udział w rynku 2013 roku Austria 1,73% 18,3% Belgia n/a n/a Dania 5,35% 11,8% Finlandia -4,41% 14,9% Francja 1,11% 10,2% Grecja -3,36% 9,8% Hiszpania -1,15% 13,4% Holandia 0,69% 12,8% Irlandia -0,65% 23,32% n/a Luksemburg -6,28% 4,5% n/a Niemcy 0,51% 21,8% Portugalia -0,78% 13,8% Szwecja -0,74% 14,8% Wielka Brytania 0,94% n/a Włochy -3,61% 15,5% Kraj Znaczenie dla regionu: Duże Małe Prognozy rozwoju: Pozytywne Atrakcyjność branży dla regionu1) Prognozy dotyczące branży2) Suma punktów n/a 46,29 Neutralne Negatywne Źródło:; 1) Analiza oparta na wiedzy ekspertów Deloitte 2) Analiza w oparciu o prognozowane wartości Gross Value Added w latach 2014-2018, analiza Deloitte 20 © 2014 Deloitte 4 Metodyka wyboru branż prorozwojowych Ocena finansów (bankowość, ubezpieczenia, zarządzanie majątkiem) i SSC / Outsourcingu Metodyka wyboru branż CAGR 11-13 Procentowy udział w rynku 2013 roku Austria 1,98% 5,0% Belgia 0,86% 6,5% Dania 2,49% 6,4% Finlandia -5,50% 2,5% Francja 3,37% 5,0% Grecja -7,66% 4,8% Hiszpania -5,72% 3,9% Holandia 5,07% 8,7% Irlandia -0,65% 10,09% Luksemburg 4,64% 25,4% Niemcy -1,45% 4,0% Portugalia -8,53% 5,8% Szwecja 13,04% 4,8% Wielka Brytania -1,56% n/a Włochy -0,89% 5,5% Kraj Znaczenie dla regionu: Duże Małe Prognozy rozwoju: Pozytywne Atrakcyjność branży dla regionu1) Prognozy dotyczące branży2) Suma punktów 68,74 n/a Neutralne Negatywne Źródło:; 1) Analiza oparta na wiedzy ekspertów Deloitte 2) Analiza w oparciu o prognozowane wartości Gross Value Added w latach 2014-2018, analiza Deloitte 21 © 2014 Deloitte 4 Metodyka wyboru branż prorozwojowych Ocena sektora ochrony zdrowia Metodyka wyboru branż CAGR 11-13 Procentowy udział w rynku 2013 roku Austria 2,88% 17,6% Belgia 4,12% 23,3% Dania 1,19% 23,7% Finlandia 2,92% 22,2% Francja 2,27% 22,9% Grecja -3,96% 21,6% Hiszpania -1,87% 18,3% Holandia 1,02% 22,5% Irlandia -0,65% 17,77% n/a Luksemburg 6,77% 15,8% n/a Niemcy 3,37% 18,4% Portugalia -2,90% 20,1% Szwecja 6,85% 24,4% Wielka Brytania 4,30% n/a Włochy -0,83% 16,8% Kraj Znaczenie dla regionu: Duże Małe Prognozy rozwoju: Pozytywne Atrakcyjność branży dla regionu1) Prognozy dotyczące branży2) Suma punktów 48,98 Neutralne Negatywne Źródło:; 1) Analiza oparta na wiedzy ekspertów Deloitte 2) Analiza w oparciu o prognozowane wartości Gross Value Added w latach 2014-2018, analiza Deloitte 22 © 2014 Deloitte 4 Metodyka wyboru branż prorozwojowych Ocena sektora logistyki, handlu i turystyki Metodyka wyboru branż CAGR 11-13 Procentowy udział w rynku 2013 roku Austria 1,12% 21,9% Belgia 1,15% 19,8% Dania 3,19% 19,7% Finlandia -0,13% 17,0% Francja 0,93% 18,2% Grecja -10,86% 22,7% Hiszpania 1,29% 25,9% Holandia -0,07% 18,6% Irlandia -0,65% 15,58% Luksemburg 1,51% 17,6% Niemcy 2,40% 14,5% Portugalia 1,18% 25,4% Szwecja 3,68% 17,6% Wielka Brytania 4,28% n/a Włochy 0,49% 20,8% Kraj Znaczenie dla regionu: Duże Małe Prognozy rozwoju: Pozytywne Atrakcyjność branży dla regionu1) Prognozy dotyczące branży2) Suma punktów 73,94 n/a Neutralne Negatywne Źródło:; 1) Analiza oparta na wiedzy ekspertów Deloitte 2) Analiza w oparciu o prognozowane wartości Gross Value Added w latach 2014-2018, analiza Deloitte 23 © 2014 Deloitte 4 Metodyka wyboru branż prorozwojowych Ocena sektora B+R Metodyka wyboru branż CAGR 11-13 Procentowy udział w rynku 2013 roku Austria 3,06% 9,1% Belgia 2,17% 13,2% Dania 7,03% 8,8% Finlandia 2,67% 8,4% Francja 1,85% 12,4% Grecja -8,24% 4,6% Hiszpania -1,33% 7,8% Holandia -1,22% 10,9% Irlandia -0,65% 8,70% Luksemburg 6,89% 10,9% Niemcy 5,22% 11,5% Portugalia -2,54% 6,5% Szwecja 7,48% 9,9% Wielka Brytania 7,21% n/a Włochy 0,29% 8,8% Kraj Znaczenie dla regionu: Duże Małe Prognozy rozwoju: Pozytywne Atrakcyjność branży dla regionu1) Prognozy dotyczące branży2) Suma punktów 51,02 n/a Neutralne Negatywne Źródło:; 1) Analiza oparta na wiedzy ekspertów Deloitte 2) Analiza w oparciu o prognozowane wartości Gross Value Added w latach 2014-2018, analiza Deloitte 24 © 2014 Deloitte 4 Metodyka wyboru branż prorozwojowych Ocena sektora technologii informatycznych i komunikacyjnych Metodyka wyboru branż CAGR 11-13 Procentowy udział w rynku 2013 roku Austria 2,30% 3,2% Belgia 1,79% 4,1% Dania -0,14% 4,2% Finlandia 2,08% 5,2% Francja -4,46% 4,2% Grecja -9,72% 4,5% Hiszpania -3,71% 4,0% Holandia -1,98% 4,5% Irlandia -0,65% 8,99% Luksemburg 1,68% 6,2% Niemcy 0,98% 3,9% Portugalia -4,13% 3,6% Szwecja 5,08% 5,4% Wielka Brytania 4,17% n/a Włochy -5,60% 3,9% Kraj Znaczenie dla regionu: Duże Małe Prognozy rozwoju: Pozytywne Atrakcyjność branży dla regionu1) Prognozy dotyczące branży2) Suma punktów 74,99 n/a Neutralne Negatywne Źródło:; 1) Analiza oparta na wiedzy ekspertów Deloitte 2) Analiza w oparciu o prognozowane wartości Gross Value Added w latach 2014-2018, analiza Deloitte 25 © 2014 Deloitte 4 Metodyka wyboru branż prorozwojowych Ocena sektora kultury, rozrywki, mediów (sektor kreatywny) Metodyka wyboru branż CAGR 11-13 Procentowy udział w rynku 2013 roku Austria 4,11% 2,9% Belgia 3,02% 2,1% Dania 2,60% 3,5% Finlandia 1,99% 3,3% Francja 2,16% 3,4% Grecja -7,76% 4,9% Hiszpania 0,36% 3,8% Holandia 1,52% 2,6% Irlandia -0,65% 2,09% Luksemburg 4,63% 2,0% Niemcy 3,31% 4,6% Portugalia -0,30% 2,9% Szwecja 6,26% 3,1% Wielka Brytania 4,39% n/a Włochy 1,31% 3,8% Kraj Znaczenie dla regionu: Duże Małe Prognozy rozwoju: Pozytywne Atrakcyjność branży dla regionu1) Prognozy dotyczące branży2) Suma punktów 102,12 n/a Neutralne Negatywne Źródło:; 1) Analiza oparta na wiedzy ekspertów Deloitte 2) Analiza w oparciu o prognozowane wartości Gross Value Added w latach 2014-2018, analiza Deloitte 26 © 2014 Deloitte 4 5. Ranking i charakterystyka globalnych trendów w branżach prorozwojowych Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych Na podstawie wyników analiz, za szczególnie perspektywiczne uznano 11 branż, które następnie były przedmiotem badania globalnych trendów gospodarczych Podsumowanie wyboru branż 1 Przemysł motoryzacyjny 2 Przemysł chemiczny 3 Przemysł obronny 4 Przetwórstwo metali 5 Sektor ochrony zdrowia 48,98 6 Sektor B+R 51,02 7 Ochrona środowiska 8 Energetyka 9 Przemysł wydobywczy i przetwórstwo surowców naturalnych 10 SSC/ BPO 11 Finanse 12 Turystyka 13 Handel 14 Logistyka 15 Technologie informatyczne i komunikacyjne 16 Kultura, rozrywka, media (sektor kreatywny) 46,29 • Na podstawie analizy atrakcyjności branż w krajach UE15, w dalszych analizach uwzględniono 11 branż: przemysł motoryzacyjny, chemiczny, obronny, przetwórstwo metali, sektor ochrony zdrowia, sektor B+R, ochrona środowiska, energetyka, przemysł wydobywczy i przetwórstwo surowców naturalnych, logistykę i technologie informatyczne i komunikacyjne. • Z pierwotnej długiej listy 16 branż wyłączone zostały następujące branże: 53,44 • Kultura, rozrywka, media (sektor kreatywny) – główną przyczyną był niski udział tych branż w rynku • handel, turystyka – niskie tempo wzrostu CAGR GAV 2011-2013. W przypadku handlu dodatkowym czynnikiem jest wysoka heterogeniczność i zróżnicowanie tej branży, co powoduje, że odrębne trendy rozwoju charakterystyczne są dla różnych grup produktowych będących przedmiotem handlu. • Finanse, SSC/ BPO – względnie niskie wartości wszystkich czynników oraz niskie bariery wyjścia przedsiębiorstw z danej lokalizacji 68,74 Branże wyłączone z dalszych analiz Źródło: analiza Deloitte 28 Komentarz Suma punktów Potencjał wysoki Branża Nr 74,99 102,12 Potencjał niski 73,94 • Pomimo stosunkowo niskiej łącznej punktacji, ze względu na wysoką ocenę ekspercką w zestawieniu pozostawiono branżę -Technologie informatyczne i komunikacyjne. • Ze względu na szczególne znaczenie dla Metropolii „Silesia”, na potrzeby dalszych analiz pozostawiono również branżę logistyczną. © 2014 Deloitte 5 Przemysł motoryzacyjny Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Motoryzacyjny Ponad 96% produkcji branży motoryzacyjnej przypada na auta osobowe oraz dostawcze nieprzekraczające masy 3,5t. Wielkość, dynamika i struktura rynku motoryzacyjnego w skali globalnej Wielkość oraz dynamika (roczna) produkcji samochodów na świecie (mln. sztuk)1 CAGR +3% 120 87 90 94 102 105 107 • Łączna produkcja samochodów na świecie zgodnie z prognozami IHS Automotive osiągnie w roku 2014 poziom prawie 90,4 mln sztuk generując jednocześnie czteroprocentowy wzrost względem roku poprzedniego (2013)1. • Dynamika produkcji samochodów pozostaje od pięciu lat na dodatnim poziomie, wynosząc w 2013 roku 3,7%. Jednakże zgodnie z prognozami IHS Automotive współczynnik wzrostu będzie spadał aż do poziomu około 1,5% w roku 20201. • Ponad 96% wszystkich wyprodukowanych w 2013 roku samochodów, stanowią samochody osobowe oraz dostawcze nieprzekraczające masy 3,5t1. • Głównym producentem samochodów na świecie (ponad 49%) są kraje azjatyckie1. 108 Mln sztuk 100 98 Komentarz 80 60 40 20 0 Rok 2013 2014 2015F 2016F 2017F 2018F 2019F 2020F Źródło: IHS Automotive Podział światowej produkcji samochodów (szt.) wg lokalizacji (2013)2 Podział światowej produkcji samochodów (szt.) wg kategorii (2013)1 4% 1% UE 27 17% Samochody osobowe UE 15 14% 50% Pozostałe NAFTA Azja i Oceania 18% Afryka 96% Źródło: IHS Automotive Źródło: OICA Źródło: 1) Strona internetowa IHS Automotive 2) OICA Database 30 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Motoryzacyjny Produkcja samochodów na rynku europejskim zaczyna hamować, jednocześnie kraje azjatyckie odnotowują dynamiczny wzrost Wielkość, dynamika i struktura rynku motoryzacyjnego w skali europejskiej Wartość sprzedanych samochodów w Europie (mld EUR) oraz dynamika (roczna)1 CAGR +3% 16 14 12 14 13 13 14 15 14 Komentarz • Wartość łącznej sprzedaży samochodów w Europie zgodnie z prognozami osiągnie poziom 14,7 mld EUR w roku 20201. • Dynamika wielkości produkcji samochodów w Europie będzie maleć w przeciągu nadchodzących sześciu lat. Jednakże, pozostanie na poziomie dodatnim, wynosząc około 0,7% w roku 20201. • Największym producentem samochodów w Europie są Niemcy, posiadający ponad 46% udział w rynku UE151. • Niemiecka grupa Volkswagen odpowiada za 23% łącznej produkcji 7 największych firm motoryzacyjnych na świecie2. 15 Mln sztuk 12 10 8 6 4 2 0 Rok 2013 2014 2015F 2016F 2017F 2018F 2019F 2020F Źródło: IHS Automotive Podział europejskiej (EU15) produkcji samochodów (szt.) wg lokalizacji (2013)2 Podział wśród największych3 producentów samochodów na świecie1 Belgia 9% 23% 10% Volkswagen Group 13% Francja Toyota Motor Corporation 14% 45% 4% 4% Daimler AG Włochy General Motors Company, LLC 18% Hiszpania 12% Ford Motor Company Wielka Brytania 13% 17% 14% Źródło: analiza Deloitte Niemcy 5% Inne Źródło: OICA Źródło: 1) Strona internetowa IHS Automotive 2) OICA Database 3) ponad 100 mld USD przychodów w 2013, analiza Deloitte 31 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Motoryzacyjny Największy wzrost oczekiwany jest w sektorze samochodów małych oraz pojazdów z napędem alternatywnym Przegląd głównych trendów w sektorze motoryzacyjnym Trendy1 Komentarz Rosnący popyt na małe samochody na rynkach rozwijających się 1 Dynamiczny rozwój rynku samochodów małych oraz pojazdów z napędem elektrycznym i hybrydowym Sprzedaż małych samochodów (mln sztuk) Mln sztuk 40 Rok 30 9,6 22,4 10 Szczególnie wysoki potencjał wzrostu wykazuje rynek małych samochodów, w szczególności w krajach rozwijających się, które zgodnie z prognozami zwiększą swój udział w rynku globalnym o prawie 11p.p. (do 2020)1. • Popyt na auta małe napędzany jest przez wzrost siły nabywczej społeczeństw krajów rozwijających się oraz obecne tam procesy urbanizacyjne. Dynamiczny wzrost produkcji samochodów z napędem alternatywnym na rynkach rozwiniętych 11,6 20 • • Coraz więcej użytkowników decyduje się na samochody z napędem alternatywnym, elektrycznym lub hybrydowym – zanotowano wzrost ilości sprzedanych sztuk o 23% pomiędzy latami 2012 a 2013. Wzrost zainteresowania pojazdami o napędzie alternatywnym charakterystyczny jest przede wszystkim dla krajów rozwiniętych1. • Równolegle, w państwach OECD rozwija się infrastruktura sprzyjająca użytkowaniu pojazdów elektrycznych – powstają stacje ładowania oraz specjalne parkingi (planowany jest rozwój sieci do ponad 476 000 punktów na terenie UE do roku 2020). 11,6 0 2012 Kraje rozwijające się 2020F Kraje rozwinięte Źródło: „The road to 2020 and beyond” 2 Rozwój rynku pojazdów inteligentnych Smart Cars – inteligentne pojazdy Liczba samochodów wykorzystujących rozwiązania sieciowe (mld sztuk)1 2 1,5 1 0,5 0 • Coraz więcej samochodów wykorzystuje rozwiązania z zakresu transferu danych i informacji – zgodnie z prognozami od roku 2012 do roku 2020 odsetek samochodów wykorzystujących połączenie internetowe wzrośnie o 19p.p.1 2. • Rozwiązania internetowe wykorzystywane są przede wszystkim w nawigacji, przy nowych funkcjonalnościach, jak np. rozpoznawanie mowy oraz dla osiągniecia kompatybilności pojazdu z innymi urządzeniami mobilnymi. • W przyszłości oczekuje się, że zintegrowanie sieciowe pojazdów będzie wykorzystywane również do zarządzania infrastrukturą transportową w czasie rzeczywistym - w celach poprawy płynności ruchu oraz poprawy bezpieczeństwa. CAGR +30% 1,0 1,0 1,1 1,1 1,1 1,2 1,2 1,3 1,3 2012 2013 2014 2015F 2016F 2017F 2018F 2019F 2020F Tradycjne samochody Samochody z rozwiązaniami internetowymi Źródło: „The road to 2020 and beyond” Źródło: 1) McKinsey „The road to 2020 and beyond” 2) Punkty procentowe, analiza Deloitte 32 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Motoryzacyjny Koncernom motoryzacyjnym narzucane są coraz bardziej restrykcyjne wymagania względem emisji CO2 Przegląd głównych trendów w sektorze motoryzacyjnym Komentarz Trendy Redukcja emisji CO2 3 • Polityka redukcji emisji CO2 w krajach rozwiniętych, a także rozwijających się narzuca coraz bardziej restrykcyjne wymagania względem producentów pojazdów4. • Między innymi w Europie, Chinach, USA i Japonii wchodzą w życie coraz ściślejsze restrykcje względem dopuszczalnego maksymalnego poziomu emisji CO2 przez samochody4. • Zgodnie z obecną polityką, do roku 2020 na terenie Unii Europejskiej planowane jest osiągnięcie emisji na poziomie 95g/km przez wszystkie nowe samochody osobowe3. • Obecnie producenci zobowiązani są spełnić wymaganie emisji nie przekraczającej poziom 130g/km do roku 20153. Nacisk na redukcję emisji CO2 Koszty produkcyjne redukcji emisji CO2 4000 Euro 3000 Koszty produkcji 2000 1000 • Zależność pomiędzy redukcją emisji CO2 a dodatkowymi kosztami ponoszonymi przez producentów ma postać funkcji wykładniczej. Koszty produkcji rosną nieproporcjonalnie do uzyskanej redukcji emisji CO2, obciążając zarówno producentów jak i każdego konsumenta. Jest to efektem m.in. konieczności zastosowania kosztownych technologii (np. turbodoładowania) silników o coraz mniejszej pojemności skokowej, mogących sprostać restrykcyjnym normom emisji spalin i zużycia paliwa2. • W celu zbilansowania rosnących kosztów zaawansowanej technologicznie produkcji, koncerny motoryzacyjne poszukują nowych form oszczędności. W tym celu stosowane są m.in. rozwiązania w zakresie współdzielenia podzespołów i platform przez różne modele, alianse strategiczne pomiędzy różnymi producentami2. 0 Rok 0 20 Źródło: Umwelt Bundes AMT 40 60 80 g/km Średni poziom emisji CO2 wybranych marek (2012; g/km) 160 120 Innowacje ekologiczne 80 • Producenci są zachęcani do wprowadzania dodatkowych rozwiązań ekologicznych, dzięki czemu w przypadku osiągnięcia nadprogramowych redukcji będą ulgowo traktowani względem restrykcji unijnych – w roku 2014 samochód emitujący mniej niż 50 g/km CO2 jest liczony w statystykach z przelicznikiem 2,53. • Coraz szersze zastosowanie znajdą takie rozwiązania jak np. dachy fotowoltaiczne, oszczędne oświetlenie (LED) oraz metody umożliwiające odzyskiwanie ciepła oraz energii hamowania. 40 Fiat Renault Peugeot Toyota Citroën Seat Ford-Werke Kia Hyundai Skoda Volkswagen Opel Dacia Nissan BMW Audi GM Mazda Volvo Mercedes 0 Źródło: European Environment Agency Źródło: 1) Strona internetowa Umwelt Bundes Amt 2) McKinsey „The road to 2020 and beyond” 3) European Environment Agency, „CO2 emissions performance of car manufacturers in 2012”, analiza Deloitte 33 © 2014 Deloitte 4 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Motoryzacyjny Źródłem wzrostu globalnego sektora motoryzacyjnego są rynki rozwijające się – przede wszystkim Chiny i Indie Przegląd głównych trendów w sektorze motoryzacji Komentarz Trendy Gospodarki Chin i Indii jako główne rynki rozwoju sektora motoryzacyjnego 4 Dynamika rynku motoryzacyjnego w państwach rozwijających się Liczba użytkowanych samochodów osobowych (mln szt.) • Największy wzrost w sektorze następuje na rynku azjatyckim – głównie w Chinach i Indiach, w związku z dynamicznie postępującą industrializacją, rozwojem infrastruktury oraz wzrostem siły nabywczej społeczeństw3. • Chiny pozostają drugim państwem na świecie pod względem wielkości infrastruktury drogowej (~3,4 mln km), zaraz po USA (4,3mln km), jednocześnie posiadając współczynnik penetracji na poziomie 105 samochodów na tysiąc mieszkańców. Dla porównania penetracja pojazdów w USA wynosi 797 aut na 1000 mieszkańców, co wskazuje na istniejący potencjał wzrostu w Chinach2. • Do roku 2020 państwa członkowskie BRIC będą stanowiły ponad 60% rynku samochodów osobowych na świecie – pod względem ilości sprzedanych sztuk. • Główną składową dynamiki sektora w państwach BRIC jest rozwijająca się infrastruktura komunikacyjna oraz urbanizacja nowych terenów, wynikająca z potencjału gospodarczego (dynamiczny wzrost gospodarczy), geograficznego (rozwój terenów niezurbanizowanych) oraz rosnącego wewnętrznego rynku konsumpcyjnego2. 3000 2000 1000 0 Rok 1970 1986 2010 2030 Źródło: CIA World Factbook Wielkość oraz prognoza sprzedaży samochodów osobowych (mln szt.) 2013 80 10 największych rynków samochodów osobowych 2013 (sprzedaż, mln szt.) 2020 25 63,4 21 20 60 15 42,7 15 40 20 14,1 18,6 15,9 11,9 0 Źródło: LMC Automotive 10 największych rynków samochodów osobowych 2020 (sprzedaż, mln szt.) 10 10,1 6,8 6,5 4,5 5 4 6 5 4,3 0 Źródło: CIA World Factbook 4 3 2,7 2,5 2 1,8 40 35 30 25 20 15 10 5 0 35 17,5 9,5 5,5 4,5 4 3,5 2,7 2,5 2,4 Źródło: CIA World Factbook Źródło:: 1) LMC Automotive „Automotive Market Outlook”, 2) CIA World Factbook, analiza Deloitte 34 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Motoryzacyjny Jednym z centrów dynamicznego rozwoju przemysłu motoryzacyjnego jest region Chengdu w środkowych Chinach Lider rozwoju sektora motoryzacyjnego – Chengdu, Chiny Komentarz Lokalizacja miasta Chengdu Geneza rozwoju przemysłu motoryzacyjnego w Chengdu • Chengdu – miasto w środkowych Chinach, znajdujące się w prowincji Syczuan. Jest to czwarte największe miasto (pod względem ludności) w Chinach. Jedno z najważniejszych gospodarczo centrów w środkowej części Chin. Liczba mieszkańców zespołu miejskiego wynosi ponad 14 mln3. • Jako pierwsze miasto w Chinach, Chengdu ustanowiło komisję ds. rozwoju przemysłu motoryzacyjnego, odpowiedzialną za dynamiczny rozwój sektora1. • Obecnie na terenie regionu funkcjonują jednostki R&D oraz produkcyjne – produkujące zarówno części samochodowe jak i kompletne pojazdy – między innymi Volvo, Volkswagen, Toyota oraz Sinotruk Wangpai3. • Obecnie na terenie Chengdu produkowanych jest ponad 600 000 pojazdów rocznie, natomiast polityka regionu zakłada osiągnięcie poziomu 1,25 mln do roku 20202. • W roku 2011 firma Volvo ogłosiła plany inwestycji 5,4 mld USD w centrum produkcyjne zlokalizowane na terenie regionu. Kluczowe determinanty rozwoju przemysłu motoryzacyjnego w Chengdu • Konkurencyjność lokalnego rynku pracy, jest jednym z głównych czynników odpowiadających za sukces rozwoju branży motoryzacyjnej na terenie Chengdu3. • Podaż pracy na terenie dziewięciu stref zurbanizowanych o gęstości zaludnienia ponad 1200 osób/km2 3. • Wysoka podaż pracy wśród wykształconych pracowników postrzegających Chengdu jako jedno z dziesięciu najlepszych miejsc w Chinach do rozpoczęcia pracy3. • Rozwinięta infrastruktura logistyczna, składająca się z nowoczesnej sieci komunikacyjnej oraz rozbudowanej sieci drogowej i kolejowej. Lotnisko Chengdu jest czwartym co do wielkości centrum połączeń międzynarodowych w Chinach. • Wydzielona jednostka administracyjna – komisja ds. rozwoju i promocji przemysłu motoryzacyjnego, odpowiada za preferencyjne podejście podatkowe i prawne do potencjalnych inwestorów. Źródło: 1) Strona internetowa China Daily 2) Strona internetowa http://www.china.org.cn/, analiza Deloitte 35 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Motoryzacyjny Co o wyzwaniach stojących przed przemysłem motoryzacyjnym sądzą eksperci? Wybrane opinie ekspertów i analityków rynku motoryzacji „Rok 2013 był dla branży motoryzacyjnej dużym wyzwaniem. Jako producent, przede wszystkim odczuliśmy trudności związane zarówno z rodzimym rynkiem, jak i te wynikające z niekorzystnej wymiany walut.” Prof. Dr. Martin Winterkorn, Prezes Grupy Volkswagen „Niezależnie, czy jesteś w Tajlandii, Brazylii, Chinach, czy jednym z wysoko rozwiniętych państw w Europie lub Ameryce Północnej, występują tam duże wymagania odnośnie oszczędności paliwa oraz emisji dwutlenku węgla, które wywierają znaczący wpływ na przemysł”. Mary Barra, prezes General Motors „Wystąpiły pewne pozytywne oznaki organicznego wzrostu branży w pierwszym kwartale...Niestety obecne ryzyko gospodarcze oraz zachowania producentów samochodów wskazują, że jest jeszcze za wcześnie aby celebrować ożywienie na rynku.” Allan Rushforth, Prezes Hyundai Motor Co. Europe „Niektórzy ludzie postrzegają samochody jako akcesorium do elektroniki użytkowej...wielu ludzi postrzega elektronikę użytkową jako zwykły dodatek do samochodu. Oba te poglądy są niestety błędne. Podobnie jak smartfon może być czymś o wiele więcej niż tylko urządzeniem do komunikowania się, tak smart car może być czymś o wiele więcej niż tylko narzędziem do transportu.” Dieter Zetsche CEO, Deimler AG Źródło: Wypowiedzi uzyskane przez Deloitte przy panelu ekspertów oraz analiza desk research Deloitte 36 © 2014 Deloitte 5 Przemysł chemiczny Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Chemiczny Globalny przemysł chemiczny stopniowo rośnie, głównie napędzany wzrostem na rynkach azjatyckich Wielkość, dynamika i struktura rynku chemicznego w skali globalnej 1 000 4 916 4 547 3 895 3 029 2 000 4 206 5% 3 603 3 000 3 350 10% 3 017 4 000 3 252 15% • Wartość globalnego przemysłu chemicznego szacowana jest na ponad USD 4 000 mld. Na przestrzeni ostatnich lat wartość rynku stopniowo rosła, za wyjątkiem roku 2009 kiedy branża ta dotknięta została efektem globalnego kryzysu. • Szacunki ekspertów wskazują, że dalszy wzrost rynku powinien utrzymać się przynajmniej do 2015 r., przy czym tempo wzrostu w krajach azjatyckich znacznie przewyższy tempo wzrostu w krajach rozwiniętych, w tym w UE. • Kraje Azji i Pacyfiku posiadają prawie połowę udziału w globalnym przemyśle chemicznym (46% w 2010 r.). Głównym segmentem rynku pozostają podstawowe produkty chemiczne, wytwarzane przede wszystkim w krajach Dalekiego Wschodu. • Drugim najważniejszym segmentem rynku są produkty farmaceutyczne stanowiące prawie 1/3 wartości rynku. Wartość tego segmentu szacowana jest na ponad USD 1 000 mld1. 0% -5% 0 Rok Wzrost r/r % Komentarz 5 000 2 759 Przychody branży (USD mld) Wartość globalnego rynku chemicznego1 -10% 2006 2007 2008 2009 2010 2011 F 2012 F 2013 F 2014 F 2015 F Przychody (USD mld) Wzrost r/r (%) Źródło: Deloitte Datamonitor Report: Global Chemicals Globalny rynek chemiczny wg lokalizacji (2010)1 Globalny rynek chemiczny wg segmentu (2010)1 2% 24% 41% Chemia podstawowa Ameryki Farmaceutyki Europa Bliski Wschód i Afryka Chemia specjalistyczna 29% 9% Chemia dla rolnictwa 28% Azja Pacyficzna 46% 21% Źródło: Deloitte Datamonitor Report: Global Chemicals Źródło: Deloitte Datamonitor Report: Global Chemicals Źródło: 1) Deloitte za Datamonitor w „Report: Global Chemicals” 38 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Chemiczny W krajach rozwiniętych przemysł chemiczny to głównie chemia niskotonażowa i przetwórstwo, w rozwijających się - półprodukty Przegląd głównych globalnych trendów w sektorze chemicznym Komentarz Trendy 1 Zmiany w strukturze przemysłu chemicznego wraz z rozwojem poziomu gospodarczego Zmiana struktury branży chemicznej wraz ze wzrostem poziomu rozwoju gospodarczego • Wraz ze wzrostem rozwoju gospodarczego, w przemyśle chemicznym większości krajów wzrasta udział przetwórstwa chemicznego i chemii niskotonażowej (specjalistyczne chemikalia, w tym produkty farmaceutyczne, kosmetyki, środki higieny). Wysoki udział wyspecjalizowanej produkcji chemicznej charakterystyczny jest dla większości wysokorozwiniętych krajów Europy Zachodniej oraz rozwiniętych krajów azjatyckich (Japonia, Korea Południowa)1. • Dominacja tzw. „wielkiej chemii” (w tym półproduktów – paliw, tworzyw sztucznych oraz nawozów) charakterystyczna jest dla krajów o niższym poziomie rozwoju gospodarczego. Jednym z głównych centrów wzrostu dla „wielkiej chemii” są państwa azjatyckie w tym Chiny (zarówno pod względem podaży, jak i popytu wewnętrznego)2. Struktura przemysłu chemicznego w wybranych krajach OECD (2010)1 Struktura przemysłu chemicznego w wybranych krajach rozwijających się (2010)1 Niemcy RPA 2% 11% 32% 10% Produkty podstawowe Produkty podstawowe Farmaceutyki Farmaceutyki Chemia specjalistyczna 22% 35% 12% 6% 8% 32% 11% 36% 41% 25% 19% 36% Chemia rolnicza Chiny Indie 11% 11% Chemia specjalistyczna 66% Chemia rolnicza Holandia Belgia 22% 59% 62% 9% 23% Źródło: Deloitte Źródło: Deloitte Źródło: 1) Deloitte, „The decade ahead: Preparing future in the global chemical industry” 2) Datamonitor, “Report: Commodity and Specialty Chemicals in Asia-Pacific, 2012” 39 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Chemiczny Głównym kierunkiem wzrostu dla branży chemicznej jest Azja, potencjał wzrostu sektora w Europie wydaje się być ograniczony Przegląd głównych globalnych trendów w sektorze chemicznym Komentarz Trendy Redukcja miejsc pracy w Europie, jako konsekwencja mniejszego popytu i wzrostu produktywności przedsiębiorstw 2 Redukcja miejsc pracy w Europie • Potencjał dla wzrostu produkcji w sektorze chemicznym w Europie jest ograniczony w stosunku do potencjału, jaki reprezentują kraje azjatyckie1. • W Europie przewidywane jest stosunkowo niewielkie tempo wzrostu sektora. W połączeniu ze wzrostem produktywności i efektywności przedsiębiorstw może przyczynić się to do zmniejszenia liczby miejsc pracy w branży chemicznej. Szacunki różnych analityków wskazują, że liczba miejsc pracy w sektorze chemicznym w Europie w perspektywie najbliższych 10-20 lat może zmniejszyć się od kilku do nawet kilkunastu procent1. • Wyzwaniem stojącym przed europejską branżą chemiczną jest również migracja przedsiębiorstw, a co za tym idzie miejsc pracy, do dynamicznie rozwijających się państw azjatyckich. Przykładem mogą być Chiny, które w ostatnich latach intensywnie inwestowały we własne moce wytwórcze w przemyśle chemicznym. W efekcie kraj ten jest w rosnącej mierze w stanie samodzielnie zaspokoić popyt wewnętrzny na produkty chemiczne3 4. Udział poszczególnych rynków w sprzedaży produktów branży chemicznej (1985; 2010; 2030 – prognozy)2 100% 15% 80% 49% Ewolucja na globalnym rynku chemicznym2 66% 60% 45% Firma 40% 25% 15% 30% 20% 0% Rok 19% Bayer 2,8% BASF 2,0% BASF 2,8% Dow Chemical 1,7% Hoechst 2,6% ExxonMobil 1,7% SABIC 1,5% Dow Chemical 1,7% Sinopec 1,4% DuPont 1,7% RoyalDutchShell 1,3% Ciba-Gelgy 1,5% DuPont 1,0% Montedison 1,4% LyondellBasell 1,0% Rhone-Poulenc 1,2% Ineos Group 0,9% Monsanto 1,0% 1985 2010 2030 (prognozy) Źródło: AT Kearney % udział w rynku 2,1% 7% NAFTA Firma ICI 7% Europa % udział w rynku 2030 (prog.) 12% 10% Azja 2010 1985 Reszta świata Mitsubishi Chem Region / l. graczy Europa 2-3 graczy NAFTA 1-2 graczy Azja 3-5 graczy 0,9% Źródło: 1) Deloitte, „The decade ahead: Preparing future in the global chemical industry 2) AT Kearney „Chemical industry vision 2030” 3) Strona internetowa Chem Industry 4) European Chemical Industry Council - CEFIC 40 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Chemiczny Szansą dla sektora chemicznego w UE jest koncentracja na innowacjach będących odpowiedzią na globalne megatrendy Przegląd głównych globalnych trendów w sektorze chemicznym Komentarz Trendy Innowacyjne produkty sektora chemicznego, jako odpowiedź na globalne megatrendy 3 Innowacyjne produkty, jako odpowiedź na globalne megatrendy • Innowacyjne produkty, stanowiące odpowiedź na globalne megatrendy stanowić mogą szansą dla europejskich przedsiębiorstw funkcjonujących w branży chemicznej. • Wśród megatrendów mających wpływ na rozwój i kondycję sektora chemicznego wyróżnić można m.in.: zmiany demograficzne i zmiany w stylu życia, eko-trendy, dążenie do zwiększenia efektywności energetycznej, konwergencję technologiczną1 2 3 4 5. Obszary Megatrendy Budownictwo i gospodarstwa domowe • • • • Energetyka • • Transport / mobilność • • • „Lifestyle” Przykłady innowacyjnych, perspektywicznych grup produktów • • • • • Biodegradowalne materiały budowlane i środki czystości, bioplastiki Nowoczesne materiały izolacyjne Nanostal i nanoaluminium o wyższej wytrzymałości Proaktywne powierzchnie (np. szkło samoczyszczące) • • • Nowe źródła energii, np. gaz łupkowy Ogniwa fotowoltaiczne, turbiny wiatrowe i wodne Akumulatory litowo-jonowe (Li-ion) Niedrogie, oszczędne, biodegradowalne pojazdy E-pojazdy, inteligentne technologie w motoryzacji Ekologiczny transport publiczny • • Nowe źródła napędu pojazdów (elektryczne, hybrydowe) Opony o wysokiej żywotności, łatwiejsze do ponownego przetworzenia (recyclingu) Nowoczesne materiały do konstrukcji pojazdów zmniejszające ich masę, o wyższej biodegradowalności (bioplastiki, nanomateriały) Konwergencja technologiczna (produkty „all-in-one”, mobilne biura) Nowe wzorce konsumpcji (popyt na jakość funkcjonalność, design) Ekologia, energooszczędność • • Eko-budownictwo (domy pasywne, „zero-emisyjne” osiedla) Recycling, biodegradowalność Alternatywne i odnawialne źródła energii Efektywność energetyczna • • Baterie o wydłużonej żywotności, biodegradowalne Plastyki przewodzące prąd (polimery przewodzące znajdujące zastosowanie m.in. w fotodiodach, wyświetlaczach OLED) Substytuty metali ziem rzadkich (wykorzystywanych przy wytwarzaniu zaawansowanych technologicznie produktów) Źródło: 1) Deloitte, “End market alchemy: Expanding perspectives to drive growth in the global chemical industry 2) AT Kearney, „Chemical Industry Vision 2030” 3) Strona internetowa New Scientist Magazine 4) Strona internetowa New Tech Magazine 5) European Chemical Industry Council - CEFIC 41 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Chemiczny Następuje polaryzacja źródeł konkurencyjności przedsiębiorstw chemicznych w zależności od rynku na jakim funkcjonują Przegląd głównych globalnych trendów w sektorze chemicznym Komentarz Trendy Konkurencyjność przedsiębiorstw sektora chemicznego 4 Polaryzacja źródeł konkurencyjności w zależności od rynku docelowego • W przyszłości poziom konkurencyjności przedsiębiorstw na rynku chemicznym oraz ich zdolności do generowania zysków zależały będą od szeregu czynników („driverów”), odmiennych dla różnych rynków. • Na rynkach rozwiniętych o poziomie konkurencyjności przedsiębiorstw branży chemicznej decydować będą m.in. dostęp do rynków zbytu, portfel zaawansowanych technologicznie produktów, efektywność operacyjna i kosztowa oraz elastyczność w podejmowaniu decyzji strategicznych. Przyszłe źródła przewag konkurencyjnych przedsiębiorstw rynku chemicznego Kraje rozwinięte • • • Dostęp do rynków, w szczególności w zakresie wysoko specjalistycznych i zaawansowanych technologicznie produktów chemicznych Zdolność do racjonalizacji działań operacyjnych, wysoka efektywność kosztowa, wykorzystanie zaawanasowanych technologii i automatyzacji procesów Gotowość do konsolidacji, a w przypadku konieczności gotowość do szybkiego zamykania nierentownych zakładów na dojrzałych rynkach o niskim tempie wzrostu. Kraje rozwijające się • Stabilny dostęp do źródeł surowców naturalnych • Inwestycje w zakłady przemysłowe o znaczącej skali (ekonomia skali) • Rozwój rynków lokalnych oraz sąsiadujących • Wykorzystanie partnerstwa w celu transferu technologii, know-how • Rozwój nowych produktów i nowych sposobów wykorzystania produktów istniejących. Źródło: Opracowanie własne Deloitte 42 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Chemiczny Przykładem dynamicznie rozwijającego się centrum innowacyjnego przemysłu chemicznego są szwajcarskie kantony Zug i Lucerna Lider rozwoju sektora chemicznego – środkowa Szwajcaria Lokalizacja kantonów Zug i Lucerna Zug Komentarz Geneza rozwoju innowacyjnego przemysłu chemicznego w kantonach Zug i Lucerna • Zlokalizowane w środkowej Szwajcarii kantony Zug i Lucerna są jednymi z głównych centrów rozwoju innowacyjnego przemysłu chemicznego w Europie, w szczególności branży farmaceutycznej. Światowe koncerny farmaceutyczne przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych często rozpatrują środkową Szwajcarię w odniesieniu do takich krajów jak Irlandia czy Singapur, tradycyjnie oferujących atrakcyjne warunki do prowadzenia biznesu. • W Szwajcarii, głównym konkurentem kantonów Zug i Lucerna w pozyskiwaniu nowych inwestycji farmaceutycznych jest Bazylea, gdzie tradycje rozwoju sektora farmaceutycznego są znacznie dłuższe1). Dwie spośród piątki największych koncernów farmaceutycznych świata - Novartis i Roche zostały założone w Bazylei i tam mają do dzisiaj swoje główne siedziby. • Obecnie przemysł farmaceutyczny odpowiada w środkowej Szwajcarii za kilka tysięcy miejsc pracy. Statystyki z ostatnich lat pokazują, że każda nowa inwestycja w regionie generuje przeciętnie 100 – 200 nowych miejsc pracy. Większość nowych inwestycji branży farmaceutycznej związana jest z segmentem B+R, tym samym tworzone są szczególnie „wartościowe” miejsca pracy dla wykwalifikowanych specjalistów, naukowców i laborantów. • W ostatnich latach w środkowej Szwajcarii zainwestowały m.in. takie globalne firmy jak Roche, Abbott, AstraZeneca, Schering, Geistlich Pharma AG. Kluczowe determinanty rozwoju przemysłu chemicznego w kantonach Zug i Lucernie Lucerna • Każda nowa inwestycja w sektorze farmaceutycznym stanowi zachętę dla kolejnych firm. Istotną rolę w promowaniu znaczenia centralnej Szwajcarii, jako jednego ze światowych centrów rozwoju przemysłu farmaceutycznego odgrywa Izba Handlowa Środkowej Szwajcarii. • Kierownictwo szeregu firm farmaceutycznych podkreśla, że o lokalizacji nowych inwestycji w środkowej Szwajcarii zadecydowały m.in. stabilna sytuacja politycznoekonomiczna kraju, stosunkowo niewielkie wahania cen nieruchomości i wynagrodzeń (w odróżnieniu np. od Irlandii), oraz wysoka jakość życia i infrastruktury społecznej ułatwiające pozyskanie do pracy w tym regionie najlepiej wykwalifikowane zasoby ludzkie z całego świata2 3. Źródło: 1) Strona internetowa Central Switzerland Chamber of Commerce and Industry 2) Economic Promotion Basel Area 3) Strona internetowa Luzern-Business, analiza Deloitte 43 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Chemiczny Co o wyzwaniach stojących przed przemysłem chemicznym sądzą eksperci? Wybrane opinie ekspertów i analityków rynku „Przykładem niewielkiego państwa o świetnie rozwiniętym sektorze chemicznym, będącym jednym z globalnych liderów w eksporcie wyspecjalizowanych produktów chemicznych jest Szwajcaria.” Dr inż. Jerzy Polaczek, Magazyn „Przemysł Chemiczny” „Na Śląsku obecna jest świetnie wykształcona kadra chemiczna. ... Niestety w mojej opinii na Śląsku zaprzepaszczono szanse na rozwój przetwórstwa tworzyw sztucznych. Nie stworzono w tej branży wielu nowych miejsc pracy, choć istniała szansa”. Dr inż. Jerzy Polaczek, Magazyn „Przemysł Chemiczny” „W Polsce funkcjonuje sporo niewielkich innowacyjnych przedsiębiorstw chemicznych. Niektóre z nich z powodzeniem eksportują swoje produkty, np. do Rosji i krajów arabskich, choć mają trudności z „przebiciem” się na rynku krajowym”. Dr inż. Jerzy Polaczek, Magazyn „Przemysł Chemiczny” „Dużą szansę dla rozwoju polskiego przemysłu chemicznego upatruję we wzroście światowego popytu na żywność i produkty rolne. W związku z tym trendem, polski przemysł nawozowy dostał wielką szansę. Moce produkcyjne polskich producentów nawozów rolniczych są wykorzystywane w niemal 100%” … Popyt na żywność może być przez wiele lat głównym stymulatorem rozwoju polskiej chemii.” Dr inż. Jerzy Polaczek, Magazyn „Przemysł Chemiczny” Źródło: Wypowiedzi uzyskane przez Deloitte w trakcie panelu ekspertów 44 © 2014 Deloitte 5 Przemysł obronny Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Obronny 6 państw generuje 2/3 światowych wydatków na obronę (w tym USA ponad 40%); w branży wzrasta znaczenie krajów rozwijających się Wielkość, dynamika i struktura przemysłu obronnego w skali globalnej Wielkość i dynamika rozwoju branży1 Komentarz CAGR +3% USD mld 2 000 1 360 1 420 1 465 1 524 2004 2005 2006 2007 1 604 1 706 1 725 1 727 1 734 2009 2010 2011 2012 1 500 1 000 500 0 Rok 2008 USA Kolejne 5 Państw Kolejne 10 Państw Kolejne 14 Państw Kolejne 20 Państw Reszta świata Największe światowe firmy (wartość USD mld)1 • Szacuje się, że globalny przemysł zbrojeniowy / obronny był warty w 2012 roku USD 1 734 mld 1. • Przemysł obronny jest mocno skoncentrowany. Wydatki 50 krajów o największych nakładach na obronę stanowią 97% globalnej sumy wydatków na obronę 1. • 6 państw – USA, Chiny, Rosja, Wielka Brytania, Francja i Japonia – generuje prawie 2/3 wszystkich wydatków w sektorze obronnym. • Stany Zjednoczone są niekwestionowanym liderem sektora, odpowiadając za 41% globalnych wydatków (co jest prawie dwukrotnością udziału USA w światowym PKB oraz dziesięciokrotnością udziału USA w globalnej liczbie ludności) 1. • W 2011 roku Stany Zjednoczone wydały na obronę więcej niż kolejne 14 krajów łącznie 1. • Niemniej jednak udział największych państw w wydatkach na zbrojenia zmniejsza się. Coraz większe znaczenie mają kraje rozwijające się 1 2. Rynek wg lokalizacji1 1. Lockheed Martin U.S.A 30,097 2. Boeing U.S.A 27,360 3. Northrop Grumman U.S.A 18,700 4. BAE Systems Wielka Brytania 17,159 5. Raytheon U.S.A 16,896 Cały świat USA Kolejne 5 (łącznie) państw Źródło: 1) Deloitte, „Global Defense Outlook” 2) SIPRI (Stockholm International Peace Research Institute) Military Expenditures Database 46 Kolejne 10 państw Kolejne 14 państw Kolejne 20 państw Reszta świata © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Obronny Rozwój nowych rynków stwarza szanse dla nowych producentów i produktów przemysłu obronnego Przegląd głównych globalnych trendów w przemyśle obronnym Komentarz Trendy Globalne zmiany w branży zbrojeniowej 1 Wzrost wydatków obronnych w krajach rozwijających się • Kryzys ekonomiczny, państwowe programy oszczędnościowe oraz presja ze strony opinii publicznej sprawiają, że budżety obronne – przede wszystkim państw Europy Zachodniej i USA – kurczą się 1. • Jednocześnie wydatki obronne zwiększają się w krajach rozwijających się, napędzane z jednej strony ich szybkim tempem wzrostu, a z drugiej – brakiem poczucia bezpieczeństwa1 2. • Wszystko to sprawia, że lata 2013-2017 powinny się charakteryzować malejącymi wydatkami na obronę państw rozwiniętych, podczas gdy państwa rozwijające się będą coraz bardziej aktywne w obszarze B+R dotyczącym broni oraz w handlu1 2. Otwarcie nowych rynków 2 • Zmiany w krajach rozwiniętych i otwieranie się nowych rynków sprawiają, że przed firmami z branży zbrojeniowej otwiera się szansa na nawiązanie nowych kontaktów 1. • Już teraz Polska prowadzi akcje promocyjne w Kazachstanie, Libanie, Indiach, Czechach, Malezji, Indonezji, Algierii, Jordanii, Armenii, Egipcie, Ukrainie. Działania te mają na celu rozpowszechnienie informacji na temat oferty polskiego przemysłu zbrojeniowego wśród potencjalnych nabywców 3. Nowe zastosowania technologii wojskowych Konwergencja systemów wojskowych i cywilnych • Technologie wojskowe znajdują coraz częstsze zastosowanie w przemyśle cywilnym (policja, straż graniczna, itp.), m.in. harmonizacja systemów komunikacyjnych, międzybranżowe projekty ochrony granic, inteligentne inicjatywy obronne. Np. w Kanadzie wykorzystuje się drony do patrolowania lasów w celach ochrony przeciwpożarowej 1. • Rosnące znaczenie będą miały technologie ochrony danych, istotne dla użytkowników prywatnych i biznesu. Tym samym jednym z głównych czynników napędzających część segmentów rynku obrony (np. elektronika obronna) będą klienci cywilni, podczas gdy popyt klientów wojskowych będzie spadać1. Źródło: 1) Deloitte, „Global Defense Outlook”, 2) SIPRI Military Expenditures Database 3) Strona internetowa Polskiej Izby Producentów na Rzecz Obronności Kraju 47 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Obronny Zmiany na świecie zmuszają firmy zbrojeniowe do inwestowania w nowe rozwiązania technologiczne Przegląd głównych globalnych trendów w przemyśle obronnym Komentarz Trendy Zmiana struktury wojska 3 Wzrost specjalizacji wojskowej, odejście od uniwersalnych sił i sprzętu • Pomimo zwiększenia całkowitych wydatków na obronę o 22% między rokiem 2006 a 2012, 50 największych krajów prowadziło równolegle politykę stopniowej redukcji arsenału i oddziałów wojska o ogólnym przeznaczeniu. Wskazuje to na zmianę struktury armii i idącą za tym zmianę przemysłu zbrojeniowego, który musi się dostosowywać do indywidualnych wymagań danego typu sił zbrojnych1. Wydatki 50 największych3 krajów na obronę 2006-2012 • Popyt na urządzenia i systemy wykorzystywane przy walkach konwencjonalnych będzie spadał (w szczególności dotyczy to popytu na tradycyjne pojazdy lądowe). Jest to bezpośrednio związane z presją na ograniczenie wydatków budżetowych oraz z nowymi typami zagrożenia dla bezpieczeństwa (ataki terrorystyczne, cyberataki, itp.)2. • Podczas gdy zapotrzebowanie na siły uniwersalne się zmniejszyło, liczba krajów finansujących jednostki specjalne wzrosła. Pomimo że jednostki specjalne posiadają mało oddziałów, są perfekcyjnie wyszkolone i uzbrojone. Ponadto, wymagają najnowszych rozwiązań technicznych, przez co są siłami wymagającymi dużych nakładów kapitałowych1. • Możliwość realizacji zadań specjalnych jest szczególnie przydatna w działaniach antyterrorystycznych i kontrwywiadowczych. Dwie trzecie państw budujących siły specjalne to kraje o PKB na mieszkańca wynoszącym średnio 6 000 USD. Są to jednocześnie kraje, w których dokonuje się wielu ataków terrorystycznych 1. +22% 2006 2012 Popyt na siły uniwersalne w 50 największych krajach 2006-2012 -40% -14% -11% -24% Źródło: Deloitte Global Defense Outlook Źródło: 1) Global Defense Outlook 2) SIPRI Yearbook 2013 3) Pod względem wydatków na zbrojenia 48 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Obronny Nowe technologie napędzają przemysł zbrojeniowy Przegląd głównych globalnych trendów w przemyśle obronnym Komentarz Trendy 4 Nowe zagrożenia Wzrost znaczenia zaawansowanych systemów informacyjnych i bezpieczeństwa 5 • Cyberataki na serwery wojskowe i rządowe stają się coraz większym wyzwaniem stojącym przed obronnością, a zapewnienie bezpieczeństwa w sieci staje się jednym z filarów bezpieczeństwa narodowego. W związku z tym rośnie znaczenie inwestycji w Wojskowe Programy Bezpieczeństwa Cybernetycznego 1 2. • Obronna przed cyberatakami jest szczególnie trudna ze względu na fakt, że atak można przeprowadzić z każdego miejsca na świecie. Środki prewencji są ograniczone 1. • Zwiększa się także informatyzacja pola walki – w najbliższych latach największe wzrosty zanotuje optoelektronika, wykorzystywana zarówno przez wojska powietrzne, jak i lądowe, co związane jest ze zwiększającym się zapotrzebowaniem na systemy obserwacyjne, kierujące oraz sensoryczne na krótkich odległościach 1. • Struktura rynku amunicji również przesuwa się globalnie z segmentu low-tech w stronę zaawansowanych produktów – inteligentnej amunicji i rakiet 1. Rozwój nowych technologii wojskowych Wzrost zastosowania technologii w armii • Narastająca asymetryczność konfliktów oraz wzrost znaczenia konfliktów partyzanckich i terroryzmu powodują odejście od konfliktów „totalnych”, na dużą skalę, na rzecz precyzyjnych ataków. Tym samym rosnącego znaczenia nabierają techniki wywiadowcze wymagające zaawansowanych technologicznie rozwiązań1 2 3. • Większość armii na świecie dąży do minimalizowania strat w ludziach. W celu zmniejszenia ryzyka poniesienia ofiar, podejmowane są próby przeniesienia ciężaru walk na zdalnie sterowane urządzenia. Ma to zastosowanie na coraz większą skalę np. przy samolotach bezzałogowych 1. • Ważne jest aby na polu walki pozostać niezauważonym. Przy stałym rozwoju radarów, możemy zauważyć swoisty wyścig zbrojeń z technologiami zapobiegającym wykryciu przez radary. Dziś znajduje zastosowanie nie tylko w samolotach, ale również pojazdach lądowych i statkach 1. • Zmiana sposobu walk wymusza też zmiany w uzbrojeniu, przyczyniając się do stworzenia popytu na nowe urządzenia 1. Źródło: 1) Deloitte, „Global Defense Outlook” 2) SIPRI Military Expenditures Database 3) Polska Izba Producentów na Rzecz Obronności Kraju 49 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Obronny Jednym z głównych ośrodków na świecie skupiających przemysł obronny są okolice stolicy Izraela Jeden z liderów rozwoju sektora obronnego na świecie - Izrael Lokalizacja Tel Awiwu Komentarz Geneza rozwoju przemysłu zbrojeniowego w Izraelu • Przemysł zbrojeniowy w Izraelu czerpie swoje korzenie jeszcze z lat 20 i 30 kiedy Państwo Żydowskie jeszcze nie istniało a małe zakłady wytwarzały broń na potrzeby bojówek walczących o niepodległość. Po II WŚ i uzyskaniu niepodległości fabryki te zostały przejęte przez państwo. W drugiej połowie XX wieku, sektor zaczął się szybko rozwijać 1. • Dziś przemysł zbrojeniowy to jedna z ważniejszych gałęzi izraelskiego przemysłu, a wielkość izraelskiego eksportu zbrojeniowego plasuje ten kraj wśród sześciu największych światowych eksporterów broni 2 3. • Izraelski przemysł zbrojeniowy liczy ponad 300 podmiotów gospodarczych, od wielkich koncernów o znaczeniu globalnym, poprzez średnie i małe spółki, aż po najmniejsze, wytwarzające i projektujące specjalistyczne elementy uzbrojenia. Przemysł obronny zatrudnia ponad 50 tys. pracowników. Trzy największe koncerny zbrojeniowe Izraela stanowią własność państwa. Są to: Israel Aerospace Industry (IAI, USD 3,5 mld przychodu w 2013 roku), Israeli Military Industries (IMI, USD 1,8 mld przychodu) oraz Rafael Advanced Defence Systems (Rafael). Do największych koncernów prywatnych należy Elbit (USD 2,8 mld przychodu)1. Ramat ha-Sharon Tel Awiw Cholon Kluczowe determinanty rozwoju przemysłu obronnego w Izraelu • Tak wysoka pozycja Izraela wynika przede wszystkim z innowacyjności izraelskiego przemysłu zbrojeniowego i wysokiego nasycenia najnowszymi osiągnięciami technologicznymi i informatycznymi. Dla przykładu, IAI to jeden z największych na świecie producentów samolotów bezzałogowych i wytwórca pilotowanych samolotów bojowych i cywilnych, uzbrojenia dla wszystkich rodzajów sił zbrojnych, satelitów obserwacyjnych, awioniki i systemów rozpoznawczych 1 4 5. • 70%-80% całej izraelskiej produkcji zbrojeniowej trafia na eksport, dzięki czemu zakłady przemysłu zbrojeniowego otrzymują duży napływ gotówki umożliwiający zwiększone nakłady na prace badawczo-rozwojowe, będące podstawą utrzymywania przez ten sektor swej światowej pozycji 1. • Izrael wciąż aktywnie poszukuje nowy rynków zbytu dla produktów zbrojeniowych. Na USD 7,5 mld USD wartości eksportu w 2012 roku, większość (USD 4 mld) przypadła na kraje regionu Azji i Pacyfiku 1. Źródło: 1) Analiza rynkowa ambasady RP w Tel Awiwie 2) Deloitte, „Global Defense Outlook” 3) SIPRI Military Expenditure Database, 4) Israel Defence, „Defense Industry Index” 5) Strona internetowa Israel Aerospace Industry 50 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Obronny Co o wyzwaniach stojących przed przemysłem obronnym sądzą eksperci? Wybrane opinie ekspertów i analityków rynku „Polska armia wciąż nie dysponuje bezpilotowcami rozpoznawczo – uderzeniowymi, zdolnymi do przenoszenia precyzyjnych pocisków. To przyszłościowa broń i powinniśmy ją mieć w arsenale” Waldemar Skrzypczak, były Wiceminister Obrony Narodowej ds. Modernizacji Sił Zbrojnych „Rok zakończyliśmy lepszym wynikiem niż był zakładany w planie gospodarczo finansowym. Firma nie zwalnia, a przyjmuje pracowników. W skali roku w obu zakładach przyjęto do pracy 70 osób. Zakład się rozwija, zdobywa nowe rynki, wdrażane są nowe inwestycje.” „Świat idzie jednak w kierunku stosowania uzbrojonych dronów do precyzyjnych ataków. Takie zdolności wykorzystują już USA i Izrael, kraje wiodące w rozwoju bojowych bezpilotowców.” "Jeśli mamy wydać sensownie 130 mld zł w ciągu najbliższych kilku lat na urządzenia o najwyższym standardzie, to najlepiej wydajmy je przez polski przemysł zbrojeniowy.” Jerzy Buzek, były premier RP Piotr Nowak, Nitroerg Michał Likowski, szef pisma Raport WTO „Brak spójnej polityki rządu oraz silna konkurencja wewnętrzna stwarzają duży problem da dalszego rozwoju branży. Polski przemysł zbrojeniowy ma potencjał, ale sygnał musi najpierw pójść z góry.” Joanna Radziszewska, Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych „W związku z obecnie prowadzoną polityką Rosji coraz więcej polityków deklaruje obowiązek poprzestania zmniejszania wydatków budżetowych na poczet obronności państwa.” Ryszard Olszanowski, Prezes Izby Gospodarczej Medycyna Polska Źródło: Wypowiedzi uzyskane przez Deloitte przy panelu ekspertów oraz analiza desk research Deloitte 51 © 2014 Deloitte 5 Przetwórstwo metali Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przetwórstwo Metali W ostatnich 6 latach rynek produktów stalowych w Europie malał 6% rocznie, podczas gdy na świecie rósł w tempie ponad 3% r/r1 Wielkość, dynamika i struktura rynku przetwórstwa metali w skali globalnej Zużycie stali, gotowe produkty Komentarz • Według danych WSA światowy rynek gotowych produktów stalowych rósł w latach 2007-2013 w tempie 3,3%, w Chinach rósł 9% rocznie, a w Europie malał średniorocznie o 6%, przy czym największy wpływ miał na to szokowy spadek w roku 2009. Spowolnienie wzrostu konsumpcji w Chinach przewiduje się na rok 20152. • Przewidywania dalszego szybkiego wzrostu gospodarki (7-8%) największego konsumenta metali, tj. Chin (ok. 40% światowej konsumpcji) oraz wzmożonych inwestycji infrastrukturalnych w tym regionie pozwalają przypuszczać, że globalny rynek przetwórstwa metalowego będzie nadal rosnąć2. • Polska zajmuje 3. miejsce w Europie w rankingu Business Monitor International pod względem potencjału rozwojowego branży przetwórstwa metali. Jest jednocześnie piątym największym konsumentem i szóstym największym producentem stalli, równocześnie stale odnotowując niedobór produkcji własnej nad zapotrzebowaniem 3. • Najszybciej rosnącym podsektorem w UE27 w latach 2008-2011 była produkcja maszyn i sprzętu (CAGR 14%). 1800 1600 1400 1200 Mln ton Chiny 1000 UE 800 Reszta świata 600 400 200 0 Rok Źródło: WSA Przychody podsektorów w UE 27 Rok 1,6 15% 10% 5% 0% -5% -10% 1,4 Nadwyżka zapotrzebowania na stal Produkcja stali surowej -15% -20% -25% -30% Zmiana produkcji rok do roku (prawa oś) Wytwarzanie maszyn i sprzętu 1,2 1,0 EUR mln Tys.ton Produkcja i zużycie stali w Polsce 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Wytwarzanie przedmiotów z metali z wyłączeniem maszyn i sprzętu 0,8 0,6 0,4 Wytwarzanie metali podstawowych 0,2 0,0 2008 2009 2010 2011 Źródło: BMI Źródło: Eurostat, estymacja Deloitte Źródło: 1) Rok do roku 2) World Steel Association, „Steel Statistical Yearbook 2013” 3) http://www.eksporter.gov.pl/ (portal Ministerstwa Gospodarki) za Business Monitor International, analiza Deloitte 53 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przetwórstwo Metali Zapotrzebowanie ze strony sektora motoryzacyjnego powoli przenosić się będzie na metale inne niż stal Przegląd głównych trendów w sektorze przetwórstwa metali w krajach rozwiniętych Komentarz Trendy Zmiany w strukturze zapotrzebowania na metale ze strony przemysłu motoryzacyjnego 1 Zmiany w strukturze zapotrzebowania Udział metali w produkcji samochodów 2 • Przemysł motoryzacyjny jest jednym z największych odbiorców produktów metalowych. Na przykład, w UE 16% zapotrzebowania na produkcję stali generowane jest przez motoryzację. Według ekspertów zapotrzebowanie branży motoryzacyjnej będzie przenosić się na „nowe” surowce i stopy, jak np. magnez czy stal wzmacniana1. • Większość polskiej produkcji dla przemysłu motoryzacyjnego jest eksportowana, stąd też osłabienie zagranicznych rynków wpływa na spadek popytu na produkty tej branży, co w efekcie negatywnie oddziałuje na spółki przetwórstwa metalowego działające w Polsce. 100% 80% 60% Inne Stabilne zapotrzebowanie na stal ze strony branży budowlanej Magnez • W ogólnym zapotrzebowaniu na metale swój udział zwiększa także m.in. molibden, kobalt czy minerały ziem rzadkich, co pokazuje rosnący potencjał dla wykorzystania nowych materiałów. • Eksperci nie przewidują jednak by któryś z tradycyjnie używanych metali, jak stal, miał znacząco stracić na popularności w najbliższych latach, gdyż największy podsektor - budownictwo, utrzymuje stabilną strukturę zapotrzebowania4. • Spodziewają się za to widocznych przesunięć popytu między sektorami, np. w horyzoncie dwudziestoletnim, przy prawdopodobnym silnym wzroście popytu na samochody w Chinach i Indiach. Aluminium 40% Polimery/kompozyty Stal wzmacniana 20% Stal 0% Rok 1977 2010 2035 Źródło: US Department of Energy, Vehicle Technologies Program, 2010 Przewidywania producentów co do największego wzrostu importu3 5 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 41% Przykład2 40% Stany Zjednoczone Chiny 30% Indie 20% Brazylia 13% 12% 9% Niemcy Wielka Brytania Japonia W lipcu 2011 USA wprowadziły nowe regulacje nakazujące koncernom samochodowym ograniczenie zużycia paliwa. Głównym sposobem na osiągnięcie tego celu jest zastosowanie lżejszych materiałów. Eksperci prognozują, że będzie to oznaczało znaczny wzrost produkcji materiału zwanego AHSS (advanced highstrength steel). Źródło: EIU Survey Źródło: 1) Eurofer, „Economic and Steel Market Outlook 2012–2013” 2) US Department of Energy,Vehicle Technologies Program, 2010 3) EIU Survey 4) Institute for Steel Development and Growth of India, „Global Steel Report India Conference” 5) Odsetek eksporterów, którzy wskazali dany kraj jako jeden z tych, które w najbliższych 2 latach najbardziej zwiększą import z ich branży 54 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przetwórstwo Metali Kraje rozwinięte odczuwają także skutki zmniejszenia rentowności wydobycia, nadprodukcji i wejścia na rynek nowych konkurentów Przegląd głównych trendów w sektorze przetwórstwa metali w krajach rozwiniętych Komentarz Trendy Spadek jakości 2 Wspólne problemy z przemysłem wydobywczym 1,4% 7% 1,2% 6% 1,0% 5% 0,8% 4% 0,6% 3% 0,4% 2% 0,2% 1% 0,0% Rok • Zużycie najlepszych złóż prowadzi do zwiększenia głębokości dostępnych surowców oraz obniżenia ich średniej jakości. • Zjawisko to podnosi koszty wydobycia, a tym samym ceny sprzedaży surowców używanych przez branże przetwórstwa metali. • Efekty te są słabiej widoczne w krajach rozwijających się, gdzie ekstrakcja złóż dopiero nabiera tempa. Wpływ otoczenia regulacyjnego na sektor Ołów i cynk Miedź i nikiel2 Jakość światowych złóż metali1 • Międzynarodowe umowy, takiej jak pakiet klimatyczny Unii Europejskiej z 2008 roku, także mogą negatywnie wpływać na branżę, która generuje znaczące ilości zanieczyszczeń. • Jednocześnie w niektórych krajach rozwijających się występują silne tendencje protekcjonistyczne. Dla przykładu, Chiny zagrażają konkurencyjności europejskich producentów przez liczne subsydia dla własnych krajowych przetwórców oraz utrzymywanie sztucznie zaniżonego kursu chińskiej waluty, zwiększającego atrakcyjność chińskiego eksportu. 0% 1998 2000 Źródło: Raw Materials Group, Sztokholm 2003 2006 Miedź Ołów 2009 Nikiel Cynk BRIC • Światowe wykorzystanie możliwości produkcyjnych (stal)2 80% Niskie koszty przyciągają wielu przetwórców metali, a także inne firmy powiązane z branżą metalową do krajów rozwijających się. Pod koniec roku 2013 Mercedes Benz ogłosił, że w ciągu 2 lat zainwestuje w Brazylii USD 456 mln, zaś Jaguar-Land Rover – GBP 240 mln. Obie firmy rozpoczną produkcję w roku 2016 i będą wytwarzać łącznie ponad 40 000 samochodów rocznie. 78% Bliski Wschód3 76% • 74% 72% 70% 68% Paź 2012Sty 2013Kwi 2013Lip 2013Paź 2013Sty 2014 Rok Źródło: World Steel Association złóż1 Przetwórstwem metali zainteresowały się też kraje Bliskiego Wschodu. Wysokie ceny ropy naftowej tworzą nadwyżkę, która wykorzystuje się do dywersyfikacji produkcji. Sektor przetwórstwa metalowego znajduje zaś wielu odbiorców w okresie silnego rozwoju infrastruktury i budownictwa. W samym Dubaju zauważalny jest już jednak trend nadprodukcji prowadzący do rozbudowy zapasów i konieczności eksportu nadwyżki produktów stalowych. Nadprodukcja i malejąca rentowność3 • W ujęciu globalnym sektor przetwórstwa metali cechuje nadprodukcja - od lat nie wykorzystano więcej niż 80% możliwości produkcyjnych. W Polsce problem ten nie występuje. Źródło: 1) ICMM „Trends in the mining and metals industry” za Raw Materials Group 2) Jakość złóż mierzona jako proporcja wagowa czystego metalu do wagi świeżo wydobytej rudy 3) World Steel Association „Steel Statistical Yearbook 2013” 55 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przetwórstwo Metali W dobie kryzysu, zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się przemysł metalowy otrzymał wsparcie rządowe Przegląd głównych trendów w sektorze przetwórstwa metali Komentarz1 2 3 Trendy 3 Kor Jap EU USA Pomoc w czasach kryzysu • Wiele rozwiniętych gospodarek zwróciło uwagę na ciężką sytuację przemysłu metalowego w czasach kryzysu i uruchomiło programy pomocowe, których większość zaczęła wchodzić w życie w roku 2009. • Najczęściej ingerencja państwa polegała na przeznaczeniu dodatkowych środków finansowych na rozbudowę infrastruktury (w tym mostów, kolei, elektrowni). • Jednak zarówno w krajach rozwijających się, jak i w gospodarkach rozwiniętych, wsparcie nierzadko przyjmowało formę bezpośrednich subsydiów czy renacjonalizacji. Stany Zjednoczone dofinansowały tzw. gigantów z Detroit, tj. spółki, które odpowiadają za znaczną część popytu na wyroby sektora metalurgicznego. Kraje UE przeznaczyły znaczne sumy by zwiększyć popyt na konstrukcje metalowe (Francja – USD 13 mld, Niemcy – USD 18 mld). Powstał wspólny plan ratunkowy na sumę USD 260 mld. Wiele krajów UE podjęło działania protekcjonistyczne w stosunku do głównych europejskich przedsiębiorstw branży. Japonia zastosowała m.in. zwiększenie dostępności kredytów oraz kilkuletnie bezpośrednie dopłaty dla przemysłu motoryzacyjnego, który odbiera około 90% lokalnej produkcji metali. Korea Południowa skupiła się głównie na rozbudowie i modernizacji infrastruktury, jak drogi, szkoły, szpitale. Postawiono również na wsparcie eksportu. B R I C Brazylia starała się pobudzić popyt poprzez nowe inwestycje infrastrukturalne. Wprowadzono też plan budowy miliona nowych domów (program „Mój dom, moje życie”) oraz pobudzono przemysł stoczniowy. Rosja1 podniosła cła by ograniczać import i zapewniała gwarancje kredytowe (np. Metalinwest – RUB 29 mld). Łącznie RUB 380 mld w rok trzymały przemysł samochodowy i wojskowy. Miejsce miała także renacjonalizacja (np. Wnieszekonombank kupił Amurmetal). Indie zdecydowały się na dopłaty bezpośrednie i dokapitalizowanie zwłaszcza należących do państwa spółek segmentu budownictwa i infrastruktury. Chiny wprowadziły 10 planów stymulacji gospodarki, z czego aż 4 związane były z przemysłem metalowym lub jego głównymi odbiorcami. Zauważalna była również konsolidacja lokalnego rynku przetwórstwa metali. Źródło: 1) Ośrodek Studiów Wschodnich, „Rosja w kryzysie: rok pierwszy” 2) Deloitte, „A regional perspective Global metals outlook” 3) Bloomberg, analiza desk research Deloitte 56 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przetwórstwo Metali Sektor stoi przed wieloma wyzwaniami Przegląd głównych trendów w sektorze przetwórstwa metali w krajach rozwiniętych Komentarz Trendy Druk 3D z użyciem metali 4 • Technologie Pewnym zagrożeniem może być rozwijająca się technologia druku 3D, o której głośno już mówią producenci tego rodzaju drukarek, a która mogłaby w dłuższym okresie obniżyć popyt na wyroby sektora, jeśli jego najwięksi odbiorcy zdecydowaliby się ja zastosować. DRI • W produkcji stali rośnie użycie Direct Reduced Iron (bezpośrednio zredukowanego żelaza) zamiast wytapiania w piecach i koksowniach. • Spowodowane jest to możliwością użycia gazu ziemnego, którego ceny są znacznie bardziej stabilne niż w przeszłości. Stal wciąż dominuje 5 • Stal wciąż posiada jednak niewątpliwe przewagi nad innymi metalami, tj. niską cenę i uniwersalne właściwości, co powoduje jej szerokie zastosowanie. • Co więcej, ogromna część stali poddaje się recyklingowi. Dla przykładu, ok. 85 % wszystkich samochodów podlega temu procesowi, a odzyskuje się prawie 100% stali wykorzystanej do ich produkcji. Pakiet klimatyczny Unii Europejskiej Hutnictwo a regulacje Przykład Pod koniec 2012 roku, gdy ArcelorMittal rozważał zamknięcie hut we Florange, francuski rząd bronił pracowników sugerując możliwość nacjonalizacji oddziałów firmy, co skutecznie przestraszyło największego producenta stali na świecie. W maju 2013 roku podobna sytuacja miała miejsce gdy firma chciała zamknąć huty w belgijskim Liege. • Pakiet klimatyczny Unii Europejskiej może wywrzeć negatywne skutki na hutach, które w znacznej części stosują zanieczyszczające środowisko technologie. • Według niektórych prognoz polskie huty będą zmuszone kupować aż 30% swoich praw emisyjnych do 2020 roku i 50 % do 2030 roku. • Przykładem jest Huta Częstochowa, której stalownia została zamknięta z powodu narzuconych norm, ponieważ taniej było sprowadzać półprodukty z Ukrainy. • W maju br. kraje Grupy Wyszehradzkiej wraz z Bułgarią i Rumunią zażądały od Komisji Europejskiej precyzyjnych analiz kosztów, jakie niesie ze sobą spełnienie wymagań pakietu przez członków. Pozorna niezależność • Kraje producenci z jednej strony potrafią pomóc przedstawicielom sektora w ciężkiej sytuacji, z drugiej potrafią zagrozić uczestnikom rynku. Źródło: Desk research 57 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przetwórstwo Metali Jednym z przykładów innowacyjnego przemysłu metalurgicznego jest firma Nippon Steel & Sumitomo Metal Corporation Lider rozwoju sektora metalurgicznego – Nippon Steel, Tokio, Japonia Komentarz Lokalizacja siedziby firmy Geneza rozwoju innowacyjnego przemysłu metalurgicznego w Japonii • Do szybkiego rozwoju przemysłu ciężkiego w Japonii doprowadziły reformy epoki Meiji oraz wybuch I Wojny Światowej. • Japonia charakteryzuje się obecnie jednym z najwyższych na świecie wskaźników zużycia stali na osobę. • Większość tej produkcji zużywana jest przez przemysł motoryzacyjny. Kluczowe determinanty rozwoju Nippon Steel1 Tokio • Firma stawia przede wszystkim na innowacyjność, co wiążę się z osiąganiem wyższej efektywności w poszczególnych dziedzinach. • Zastosowanie technologii odzyskiwania energii (zarówno z resztek po procesach produkcji z metali, jak i np. poprzez projekt uzyskiwania etanolu z resztek jedzenia). • Podnoszenie efektywności poprzez: • Minimalizację zużycia energii w poszczególnych procesach, • Automatyzację, • Rozdzielenie niektórych procesów, tak by można było wyłączyć ich niepotrzebne części w danej chwili, • Rozwijanie nowych technologii (np. stworzenie wspólnie z Mitsubishi Heavy Industries wysoce rozciągliwej stali). • Ważną determinantą rozwoju są także ciągłą próby wprowadzania nowych produktów. • Z powodu lokalnego zapotrzebowania i jednocześnie światowych tendencji Japonia wprowadziła ogólnokrajowy program Course 50 (CO2 Ultimate Reduction in Steelmaking process by Innovative Technology for Cool Earth 50), mający na celu1: • Zwiększenie jakości wydobywanych surowców, • Zmniejszenie emisji szkodliwych substancji, • Odzyskiwanie i wykorzystanie odpadów z poszczególnych procesów. Źródło: 1) Nippon Steel, „Sustainability Report, 2008” 2) Strona internetowa Japońskiego Związku Żelaza i Stali 58 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przetwórstwo Metali Co o wyzwaniach stojących przed przemysłem przetwórstwa metali sądzą eksperci? Wybrane opinie ekspertów i analityków rynku „Przy obecnie ustalonych celach klimatycznych nawet najlepsze huty będą musiały kupować 30 proc. praw do emisji do roku 2020, a połowę do roku 2030. - Te cele redukcyjne są niewykonalne przy obecnym poziomie dostępnych technologii. Wypełnienie celów wyznaczonych na rok 2030 zabije przemysł stalowy w Europie.” Surojit Ghosh, ArcelorMittal Polska „W naszej opinii producenci samochodów zostaną mocną przyciśnięci przez wyzwania stawiane przez nowe regulacje i wymagania związane z bezpieczeństwem i będą coraz bardziej zwracać się do ulepszanej stali.” Cees ten Broek, WorldAutoSteel „Największymi wyzwaniem będzie nabycie wystarczających zasobów surowców i uzyskanie konkurencyjnych cen, biorąc pod uwagę, że surowce odpowiadają za ponad 50% przychodów ze sprzedaży. Sytuację pogarsza fakt, że niektóre kraje hamują swobodny przepływ eksportu złomu, co jest powodem zakłóceń na rynku. Jako amerykańska firma staramy się dążyć do efektywności operacyjnej i procesowej, aby obniżyć koszty i poprawić rentowność.” Jack Schultz, CEO Jersey Shore Steel ”Polska może być ziemią obiecaną dla przedsiębiorców europejskich w nowym programie reindustrializacji gospodarki. Po pierwsze dzięki niskim kosztom pracy. Godzina pracy wraz ze wszystkimi kosztami to u nas koszt 10 euro. Tymczasem we Francji to 38 euro. Po drugie naszą siłą jest kapitał ludzki, czyli wykwalifikowani pracownicy. Jednak politycy mają jeszcze dużo do zrobienia, choćby w kwestii promocji kraju.” Arkadiusz Krężel, Impexmetal Źródło: Wypowiedzi uzyskane przez Deloitte przy panelu ekspertów oraz analiza desk research Deloitte 59 © 2014 Deloitte 5 Sektor ochrony zdrowia Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Ochrona Zdrowia Polska zajmuje jedno z ostatnich miejsc w krajach OECD pod względem wydatków na ochronę zdrowia Wielkość, dynamika i struktura rynku ochrony zdrowia w skali globalnej Wydatki na ochronę zdrowia per capita (w USD)1 Komentarz • Jednym ze wskaźników najlepiej pokazujących poziom finansowania służby zdrowia w danym kraju jest udział wydatków na zdrowie w produkcie krajowym brutto (PKB). • W 2011 r. wydatki na ochronę zdrowia stanowiły w Polsce zaledwie 6,9% PKB. Wśród krajów OECD jest to jeden z najniższych współczynników. • Do czołówki krajów OECD pod względem wydatków na zdrowie należą m.in. USA (17,7% PKB), Holandia (11,9% PKB), Francja (11,6% PKB), Niemcy (11,3% PKB) • Polska plasuje się pod względem wydatków na zdrowie również poniżej wielu państw z Europy Środkowo-Wschodniej, w tym m.in. Węgier i Słowacji (7,9%) oraz Czech (7,5% PKB). • Również w zakresie wydatków na ochronę zdrowia per capita Polska plasowała się w 2011 r. poniżej średniej OECD (USD 3339), z kwotą USD 14521. 10 000 8 000 6 000 4 000 1 452 2 000 0 Źródło: OECD Udział wydatków na ochronę zdrowia jako % PKB w wybranych krajach 20% 15% 10% 18% 12% 12% 11% 11% 11% 11% 11% 11% 10% 10% 10% 10% 9% 5% 9% 9% 9% 9% 9% 9% 9% 9% 9% 9% 8% 8% 8% 7% 6% 6% 5% 0% Źródło: OECD Źródło: 1) OECD 61 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Ochrona Zdrowia Starzenie się społeczeństwa oraz wydłużenie średniej długości życia zwiększają popyt na usługi sektora ochrony zdrowia Przegląd głównych globalnych trendów w sektorze ochrony zdrowia Komentarz Trendy Wzrost odsetka osób starszych 1 Starzenie się społeczeństwa oraz wydłużenie średniej długości życia Odsetek osób w wieku lat 60 i więcej (1950 r. vs 2000 r. vs 2050 r. - prognoza)1 40% • Kraje rozwinięte, w tym w szczególności Europa to obecnie obszary z największym odsetkiem osób starszych. W opinii wielu demografów sytuacja ta utrzyma się przez przynajmniej najbliższe 50 lat. • Szacuje się, że w 2050 r. około 29% populacji krajów rozwiniętych będą stanowiły osoby w wieku lat 60 i więcej. Dla porównania odsetek ten w krajach rozwijających się wyniesie 17% (w samej Afryce zaledwie 11%). • Starzejące się społeczeństwo stanowi zwiększające się obciążenie dla sektora ochrony zdrowia. Obecnie tempo wzrostu populacji osób starszych jest większe niż tempo wzrostu populacji ogółem. Szacuje się, że różnica ta będzie się nadal powiększała. 29% 17% 20% 5% Wydłużenie średniej długości życia 16% 9% 9% • W krajach rozwiniętych trend do prowadzenia zdrowego trybu życia oraz wzrastająca jakość opieki medycznej powodują, że średnia długość życia się wydłuża. Zwiększa to popyt na usługi sektora ochrony zdrowia. • W krajach rozwiniętych gospodarczo średnia oczekiwana długość życia jest znacząco wyższa niż w krajach rozwijających się. Średnia oczekiwana długość życia w krajach OECD w 2011 r. przekroczyła 80 lat, co stanowi wzrost o 10 lat w stosunku do 1970 r. Najdłuższego życia w krajach OECD mogą się spodziewać osoby urodzone w Szwajcarii, Japonii i Włoszech. • Średnia oczekiwana długość życia kobiet jest wyższa niż w przypadku mężczyzn (dla krajów OECD różnica ta wynosi 5,5 roku). • Osoby o najwyższym poziomie wykształcenia mogą się spodziewać życia o 6 lat dłuższego niż osoby najsłabiej wykształcone. 0% Kraje rozwijające się Kraje rozwinięte 1950 2000 2050 (prognoza) Źródło: ONZ Średnia oczekiwana długość życia w latach per region (2012 r. vs. 2000 r. vs. 1990 r.)2 80 60 71 74 76 58 50 50 67 63 59 7272 76 65 62 68 40 Wzrost liczby osób cierpiących na choroby przewlekłe • Jednym ze skutków starzenia się społeczeństw krajów wysoko rozwiniętych jest rosnąca liczba osób cierpiących na choroby przewlekłe (tj. schorzenia charakteryzujące się długim czasem trwania i wolnym postępem zmian chorobowych, np. cukrzyca i demencja). Prawie 7% osób w wieku 20–79 lat, czyli ponad 85 mln ludzi, chorowało na cukrzycę w krajach OECD w 2011 r. • Trend ten będzie kształtować popyt na usługi opieki medycznej1 3 4. 20 0 Afryka Źródło: WHO Ameryki Azja Pd.- Europa wsch. 1990 2000 2012 Bliski Wschód Źródło: 1) ONZ 2) WHO Global Health Observatory Data Repository 3) OECD 4) Deloitte, „Global Healthcare:Trends” 2013 62 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Ochrona Zdrowia Niedobór wykwalifikowanych pracowników medycznych negatywnie wpływa na jakość usług świadczonych w sektorze ochrony zdrowia Przegląd głównych globalnych trendów w sektorze ochrony zdrowia Komentarz Trendy 2 Niedobór wykwalifikowanych pracowników sektora ochrony zdrowia Zmniejszenie podaży wykwalifikowanych pracowników sektora ochrony zdrowia Liczba praktykujących lekarzy na 1000 mieszkańców w wybranych krajach UE (2010 r. vs 2000 r.)2 2,2 2,4 2,4 2,7 2,8 2,9 2,9 2,9 3,0 3,2 3,3 3,3 3,5 3,6 3,7 3,7 3,7 3,8 3,8 Polska Rumunia Słowenia W.Brytania Luksemburg Łotwa Holandia Belgia Cypr Estonia Francja Finlandia Dania Czechy Bułgaria Litwa Niemcy Szwecja Portugalia Austria Grecja Źródło: OECD • Większość krajów rozwiniętych boryka się z problemem niedoboru wykwalifikowanego personelu medycznego. Niedobór pracowników sektora ochrony zdrowia negatywnie oddziałuje na jakość świadczonych usług. • Przykładowo w Wielkiej Brytanii w 2012 r. niedobór pielęgniarek / pielęgniarzy oszacowano na poziomie 40 000 etatów1. • Wskaźnikiem określającym podaż wykwalifikowanych pracowników sektora ochrony zdrowia jest m.in. liczba lekarzy na 1000 mieszkańców. Spośród krajów UE, w 2010 r. wskaźnik ten był najwyższy w Grecji (6,1), Austrii (4,8) oraz Portugalii i Szwecji (3,8). Najniższy zaś w Polsce (2,2), Rumunii i Słowenii (2,4) oraz Wielkiej Brytanii (2,7). Średnia dla UE wyniosła 3,4. • W latach 2000 – 2010 liczba lekarzy na mieszkańca wzrosła we wszystkich krajach UE za wyjątkiem Francji, Estonii i Polski. Średnia dla krajów UE wzrosła w tym okresie z 2,9 do 3,4 lekarzy na 1000 mieszkańców2. • Niedobór wykwalifikowanego personelu medycznego szczególnie zauważalny jest na obszarach wiejskich oraz słabiej zindustrializowanych. • Narzędziem służącym zmniejszaniu przez kraje rozwinięte niedoboru wykwalifikowanych pracowników medycznych jest zarówno zwiększenie podaży absolwentów szkół medycznych, jak i „import” specjalistów z innych krajów (najczęściej krajów o niższych wynagrodzeniach). • Przykładowo w Wielkiej Brytanii udało się zwiększyć liczbę absolwentów uczelni medycznych z 4 600 w 2003 do 5 800 w 2010. Stany Zjednoczone prowadzą natomiast szeroki program rekrutacji pracowników służby zdrowia, w tym pielęgniarek i pielęgniarzy w krajach rozwijających się o akceptowalnych kwalifikacjach zawodowych (m.in. Filipiny, Indie, Kanada, Korea Południowa3. • W stanie Kalifornia ponad 25% wszystkich praktykujących pielęgniarek stanowią imigranci. Podobne trendy obserwowane są również w krajach Europy Zachodniej, np. rynek niemiecki zasilany jest corocznie przez pracowników służy zdrowia z Europy Wschodniej, Grecji, Hiszpanii, a ostatnio również Chin4. 4,8 6,1 0 2 2010 r. 4 2000 r. 6 8 Źródło: 1) Nursinguniforms.net 2) OECD 3) WHO 4) University of Michigan 63 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Ochrona Zdrowia Rosnąca specjalizacja dotyczy zarówno lekarzy, jak i placówek ochrony zdrowia Przegląd głównych globalnych trendów w sektorze ochrony zdrowia Komentarz Trendy Wzrost udziału lekarzy specjalistów 3 Wzrost specjalizacji w sektorze ochrony zdrowia • Rozwój i kompleksowość badań i technologii medycznych powodują, że następuje ewolucja w kierunku wysoko wyspecjalizowanej służby zdrowia. • Dla większości rozwiniętych krajów UE charakterystyczny jest trend zwiększania udziału lekarzy specjalistów. Wg. danych OECD w 2012 r. w większości krajów europejskich liczba specjalistów przeważała nad liczbą lekarzy ogólnych (wyjątek stanowią m.in. Irlandia, Malta, Portugalia i Norwegia1. • Wg niektórych ekspertów, nadmierne zwiększenie liczby lekarzy specjalistów może doprowadzić do zaburzenia efektywności rynku ochrony zdrowia. Tym samym zapewnienie równowagi pomiędzy udziałem lekarzy specjalistów, a lekarzy ogólnych może stać się w przyszłości jednym z głównych wyzwań stojących przed efektywnością systemów opieki zdrowotnej 2. Wzrost udziału specjalistycznych placówek ochrony zdrowia • Trend związany z rosnącą specjalizacją obserwowany jest również w zakresie organizacji służby zdrowia. • W wielu krajach rozwiniętych zauważalny jest m.in. wzrost udziału placówek (szpitali, oddziałów szpitalnych, klinik) wyspecjalizowanych w określonych świadczeniach zdrowotnych 3 4. Odsetek specjalistów na 100 lekarzy w krajach UE (2010 r. lub najbliższy) 1 100 80 60 40 20 0 Źródło: OECD Nie zdefiniowani Lekarze ogólni Źródło: 1) OECD 2) JAMA - The Journal of the American Medical Association 3) WHO 4) Eurostat 64 Specjaliści 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Ochrona Zdrowia Zauważalny jest wzrost „mobilności” w sektorze ochrony zdrowia – zarówno pacjentów, jak i pracowników branży usług medycznych Przegląd głównych globalnych trendów w sektorze ochrony zdrowia Komentarz Trendy Rozwój „turystyki zdrowotnej” 4 Wzrost mobilności w sektorze ochrony zdrowia • Tradycyjny model, w którym rynek ochrony zdrowia miał charakter lokalny (pacjenci szukali pomocy w lokalnych ośrodkach ochrony zdrowia, a pracownicy służby medycznej pracowali w lokalnych ośrodkach) ulegał na przestrzeni ostatnich lat zmianie w kierunku modelu „mobilnego”. • Coraz popularniejsza staje się tzw. „turystyka medyczna”, kiedy pacjenci podejmują leczenie poza miejscem zamieszkania, w tym coraz częściej również poza granicami własnego kraju. Motywacją do podejmowania „turystyki medycznej” mogą być np.: Statystyki turystyki medycznej w Polsce (wg udziału przyjeżdzających pacjentów z poszczególnych krajów)4 12% 5% 37% 6% • względy kosztowe (np. mieszkańcy Europy Zachodniej podejmują leczenie w takich krajach jak Czechy, Węgry, Polska, Indie), • względy jakościowe (np. zamożni mieszkańcy Rosji czy krajów arabskich podejmują leczenie w szpitalach i klinikach niemieckich czy szwajcarskich), • ograniczenia w podaży na rynku lokalnym (np. wydłużone listy oczekujących powodują, że mieszkańcy takich krajów jak np. Irlandia czy Polska podejmują leczenie w krajach sąsiednich)1. • Zjawisku turystyki medycznej sprzyjają również m.in. zmniejszające się bariery w podróżach zagranicznych, rozwój technologii komunikacyjnych (w tym Internetu), trendy w zakresie zwiększenia wzajemnej uznawalności ubezpieczeń zdrowotnych2. • Głównym celem turystów medycznych są atrakcyjne miasta z dobrze rozwiniętą infrastrukturą transportową (lotniska) i hotelową. • Szacunki ekspertów wskazują, że wartość światowego rynku „turystyki medycznej” wynosi, w zależności od źródła, USD 40 - 80 mld. W ciągu ostatnich lat rynek ten rósł w tempie dwucyfrowym3 4. 7% 7% 26% Rosnąca mobilność pracowników Niemcy Wielka Brytania Szwecja Rosja Włochy Norwegia Pozostałe Źródło: Tourmedica.pl • Wzrost „mobilności” charakterystyczny jest nie tylko dla pacjentów ale również dla pracowników medycznych. • Trend ten szerzej opisany został w sekcji nr 2 - Zmniejszenie podaży wykwalifikowanych pracowników sektora ochrony zdrowia. Źródło: 1) HSE.ie - Ireland's Health Services 2) Roland Berger Strategy Consultants „Trends in European Healthcare” 3) Deloitte Center for Health Solutions (2008), “Medical Tourism - Consumers in Search of Value” 4) Strona internetowa Tourmedica.pl 65 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Ochrona Zdrowia Około 7 mln osób rocznie przekracza granice swojego państwa w celach „turystyki zdrowotnej” Przegląd głównych globalnych trendów w sektorze ochrony zdrowia Mapa wybranych, popularnych „destynacji” turystyki medycznej USD 40 - 80 mld– szacowana wartość globalnego rynku turystyki medycznej Około 7 mln osób rocznie korzysta z turystyki medycznej Polska • Zabiegi stomatologiczne, chirurgia plastyczna, ortopedia, chirurgia oka, medycyna estetyczna • Głównie pacjenci z UE Czechy • Chirurgia plastyczna, leczenie niepłodności • Głównie pacjenci z UE i USA Tajlandia • Chirurgia plastyczna, rehabilitacja, stomatologia, dermatologia, • Głównie pacjenci z innych krajów azjatyckich, UE, USA • Tempo wzrostu rynku – > 15% rocznie Węgry • Rehabilitacja, zabiegi stomatologiczne, chirurgia plastyczna, chirurgia oka • Głównie pacjenci z UE Meksyk • Chirurgia plastyczna, stomatologia • Głównie pacjenci z USA Indie • Medycyna alternatywna, przeszczep szpiku kostnego, bypass serca, chirurgia oka • Tempo wzrostu rynku – nawet > 30% rocznie • Głównie pacjenci z Wielkiej Brytanii i USA Brazylia • Chirurgia plastyczna • Głównie pacjenci z USA RPA • Chirurgia plastyczna, rehabilitacja, stomatologia • Głównie pacjenci z Wielkiej Brytanii, USA, Japonii Singapur • Leczenie nowotworów (chirurgia) • Jedno z państw o najwyższej jakości systemu opieki zdrowotnej na świecie (1 miejsce w Azji i 6 miejsce na świecie wg rankingu WHO) Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Raport Deloitte Center for Health Solutions (2008), “Medical Tourism - Consumers in Search of Value”, Tourmedica.pl, Medicaltourism.cz, Budapestinfo.org, Thailandmedtourism.com, BBC.com, Medretreat.com, WHO 66 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Ochrona Zdrowia W ochronie zdrowia zwiększa się udział sektora prywatnego, a większego znaczenia nabierają usługi „spersonalizowane” Przegląd głównych globalnych trendów w sektorze ochrony zdrowia Komentarz Trendy Wzrost udziału sektora prywatnego 5 Prywatyzacja sektora ochrony zdrowia Struktura właścicielska szpitali w wybranych krajach europejskich1 • W minionych dekadach dostawcami usług na rynku ochrony zdrowia były przede wszystkim instytucje publiczne, również w krajach gdzie udział sektora publicznego w gospodarce był historycznie ograniczony (np. w Wielkiej Brytanii). • Spowolnienie gospodarcze, jakie w ostatnich latach dotknęło wiele krajów wysokorozwiniętych, spowodowało wzrost deficytów publicznych i presję na ograniczenie wydatków publicznych. Dotyczy to również wydatków na służbę zdrowia. • Konsekwencją jest trend w kierunku prywatyzacji rynku usług medycznych. Pomimo, iż w krajach europejskich większość szpitali nadal finansowana jest ze środków publicznych lub działają one jako instytucje non-profit, liczba prywatnych placówek zdrowotnych stopniowo wzrasta. • W krajach wysokorozwiniętych wzrost udziału podmiotów prywatnych obserwowany jest w pierwszej kolejności w segmentach usług „niższego ryzyka” – np. rynku świadczeń ambulatoryjnych, farmacji, rehabilitacji, diagnostyki. • Jak pokazują przykłady m.in. z Francji, prywatyzacja sektora ochrony zdrowia przyczyniła się również do poprawy jego ogólnej efektywności ekonomicznej. Prywatyzacja oraz procesy konsolidacyjne spowodowały, że prywatne szpitale przeprowadziły szerokie programy optymalizacji kosztów, zwiększenia efektywności operacyjnej, jak również podjęły działania promocyjne1. 100% 90% 20% 23% 13% 15% 80% 16% 70% 60% 35% 72% 31% 50% 85% 40% 64% 30% 20% 52% 46% Outsourcing wybranych świadczeń medycznych • 28% 10% 0% Austria Belgia Francja Niemcy Szwajcaria W odpowiedzi na rosnącą presję kosztową, wiele szpitali w krajach Europy Zachodniej „outsourcowało” część swoich niekluczowych obszarów działalności, w tym m.in. catering, usługi laboratoryjne, sterylizacja narzędzi. W ostatnich latach „outsourcing” zaczął obejmować również część działalności uznawanej dotąd za kluczową dla funkcjonowania szpitali (np. w Wielkiej Brytanii, w związku z wydłużającymi się listami oczekujących na świadczenia gwarantowane przez publiczną służbę zdrowia, corocznie powierza się wykonanie kilkuset tysięcy operacji szpitalom prywatnym )2 3 4. „Personalizacja” usług medycznych Publiczne Źródło: Roland Berger Not-for-profit Prywatne • Wzrost zapotrzebowania na prywatną opiekę medyczną jest również efektem szerszego makrotrendu, jakim jest rosnący popyt na „spersonalizowane” usługi medyczne. Dotyczy to m.in. opieki położniczej nad kobietami, noworodkami i niemowlętami. • W wielu krajach, nie tylko wysokorozwiniętych, pacjenci w poszukiwaniu usług wysokiej jakości coraz częściej decydują się na „spersonalizowaną”, odpłatną opiekę medyczną2 3 4. Źródło: 1) Roland Berger, jw. 2) Strona internetowa Healthcare Europa 3) Strona internetowa University College London 4) Strona internetowa Reconteur.net 67 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Ochrona Zdrowia Szacuje się, że światowy rynek „medycyny na odległość” do 2018 r. rosnąć będzie w tempie ponad 18% rocznie Przegląd głównych globalnych trendów w sektorze ochrony zdrowia Komentarz Trendy Telemedycyna („medycyna na odległość”) 6 • Telemedycyna czyli „medycyna na odległość” to dynamicznie rozwijająca się nowa forma świadczenia usług medycznych i opieki zdrowotnej poprzez zdalny kontakt w czasie rzeczywistym pomiędzy pacjentem a pracownikiem medycznym. • Telemedycyna opiera się na wykorzystaniu nowych możliwości technologicznych w zakresie telekomunikacji i przesyłu danych (Internet szerokopasmowy, technologie mobilne, WI-FI, „chmura danych”). Technologie te umożliwiają m.in. monitorowanie oraz interaktywną wymianę informacji i danych dotyczących stanu zdrowia pacjenta. Telemedycyna umożliwia również zastosowanie diagnostycznych urządzeń peryferyjnych bez konieczności bezpośredniej wizyty w poradni lub szpitalu. • Telemedycyna przyczyna się do obniżenia kosztów świadczenia usług opieki zdrowotnej, poprzez m.in. mniejsze zaangażowanie personelu medycznego, ograniczenie wykorzystania tradycyjnych nośników (papier, poczta, tradycyjne sposoby archiwizacji danych). • Rozwój telemedycyny w różnych krajach przebiega w różnym tempie, na co wpływ mają m.in. wewnętrzne regulacje prawne poszczególnych krajów. • Jednym z liderów rozwoju telemedycyny są Stany Zjednoczone. Wg prognoz analityków IHS rynek telemedycyny w USA w latach 2013-2018 rozwijać się będzie w tempie 56% rocznie, a jego wartość w 2018 r osiągnie USD 1,9 mld. Światowy rynek telemedycyny będzie rozwijał się w analogicznym okresie w tempie 18,5% (wg. szacunków RNCOS Business Consultancy Services). Medycyna przyszłości Penetracja usług dostępu do szerokopasmowego Internetu w państwach OECD (2013 r.) Miejsce w rankingu krajów OECD Turcja 10,7% 34 Meksyk 11,9% 33 Chile 12,8% 32 Słowacja 15,2% 31 Polska 15,4% 30 Nanotechnologia n/d • Nanotechnologia to zestaw technik i metod tworzenia różnorodnych struktur w skali nano, tj. na poziomie wielkości pojedynczych atomów. Uważa się, że ochrona zdrowia jest jedną z dziedzin życia, gdzie nanotechnologia może odnieść potencjalnie największy sukces. • Obecnie w krajach wysokorozwiniętych nanotechnologia wykorzystywana jest coraz częściej m.in. w farmakologii, przy aplikacji preparatów leczniczych w wysokich stężeniach. Zastosowanie nanotechnologii minimalizuje ryzyko wystąpienia skutków ubocznych (poprzez wprowadzenie leku bezpośrednio do organu wymagającego terapii). • Liderami w zastosowaniu nanotechnologii w ochronie zdrowia są Stany Zjednoczone oraz państwa Europy Zachodniej. Wg szacunków Deloitte rynek nanotechnologii wrośnie w USA w 2014 r. o ok. 17% Średnia dla OECD 26,7% Dania 39,7% 3 Holandia 40,0% 2 Szwajcaria 43,8% 1 Źródło: OECD Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego Narodowego Instytutu Leków w Warszawie, "Telemedycyna – nowe narzędzie medycyny XXI wieku", Forbes, RNCOS Business Consultancy Services, IHS, NT Nowe Technologie, OECD 68 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Ochrona Zdrowia W czołówce globalnych rankingów najlepszych systemów opieki zdrowotnej regularnie umieszczany jest Singapur Lider rozwoju sektora ochrony zdrowia – Singapur Lokalizacja Singapuru na mapie Regionu Azji i Pacyfiku Komentarz Relacja kosztów do jakości w systemie opieki zdrowotnej Singapuru • Singapur to niewielki kraj zlokalizowany w Azji Południowo-Wschodniej, który przez analityków rynku często podawany jest jako model referencyjny sprawnie funkcjonującego systemu opieki zdrowotnej. • Singapur w rankingach jakości opieki zdrowotnej często deklasuje państwa skandynawskie, do niedawna uznawane jako modelowe. • Koszty funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej w Singapurze w relacji do PKB są przy tym znacząco niższe niż w wielu innych państwach. Wg danych Banku Światowego całkowite wydatki na opiekę zdrowotną w Singapurze (ze źródeł prywatnych i publicznych) stanowiły w 2011 r. zaledwie 4,6% PKB. Dla porównania wskaźnik ten wyniósł w USA 17,9%, w Niemczech 11,1%, w Szwajcarii 10,9%, w Wielkiej Brytanii 9,3%, w Polsce 6,7%. • Relacja wydatków do jakości opieki medycznej w Singapurze jest wyjątkowo korzystna. W 2011 r. oczekiwana długość życia w Singapurze wyniosła 82 lata (w Polsce 77 lat, w USA 79 lat), śmiertelność niemowląt w Singapurze wyniosła 2 na każde 1000 żywych urodzeń (w USA – 6, w Polsce – 4)1. Singapur Kluczowe determinanty efektywności systemu opieki zdrowotnej Singapuru Źródło: Strony internetowe:1) ObserwatorFinansowy.pl 2) Bank Światowy 3) RynekZdrowia.pl 69 • Dla Singapuru charakterystyczny jest najwyższy wśród krajów rozwiniętych udział finansowania służby zdrowia ze środków prywatnych, a najmniejszy ze środków publicznych. Udział finansowania systemu bezpośrednio przez podatników wynosi tam 69% (w USA 54,1%, Szwajcarii 34,6%, w Polsce 28,8%). • W Singapurze uznano, że nieograniczony bezpłatny dostęp do usług medycznych prowadzi w efekcie do nieefektywności systemu opieki zdrowotnej i rosnących, niekontrolowanych kosztów. Tym samym pacjenci zawsze zobligowani są do pokrycia części kosztów wizyty u lekarza samodzielnie. • System finansowania świadczeń opiera się na indywidualnych kontach, na których pacjenci zobligowani są do odkładania środków przeznaczonych na finansowanie ewentualnych świadczeń medycznych (w zależności od wieku odkładana kwota stanowi 6-9,5% wynagrodzenia). Środki zgromadzone na indywidualnym koncie medycznym są oprocentowane. Możliwe jest finansowane z własnego konta świadczeń medycznych dla najbliższej rodziny – małżonka, dzieci, rodziców, dziadków2 3. 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Ochrona Zdrowia Co o wyzwaniach stojących przed sektorem ochrony zdrowia sądzą eksperci? Wybrane opinie ekspertów i analityków rynku „W przypadku Polski problemem znacznie ważniejszym niż niedobór lekarzy jest niedobór personelu pomocniczego, głównie pielęgniarek. Problem ten nasili się wraz ze wzrostem liczby Polaków w wieku 60+. Za kilka lat zapotrzebowanie na pielęgniarki znacząco wzrośnie w związku z potrzebą opieki nad rosnącą liczbą seniorów.” Ryszard Olszanowski, Prezes Izby Gospodarczej Medycyna Polska „Sytuacja w południowo-zachodniej Polsce jest trudna jeśli chodzi o perspektywy rozwoju dla lekarzy. Z doświadczeń własnych znajomych wiem, że wielu lekarzy po ukończeniu uczelni często decyduje się na emigrację, np. do Niemiec.” Dr inż. Jerzy Polaczek „W przypadku telemedycyny, głównym segmentem jest teleopieka, stanowiąca 75-80% rynku. Świadczenia stricte zdrowotne mają zaledwie 20-25% udziału. Teleopieka może być odpowiedzią na wyzwanie jakim jest opieka nad osobami starszymi.” Ryszard Olszanowski, Prezes Izby Gospodarczej Medycyna Polska „Istnieje potrzeba holistycznego spojrzenia na pacjenta. Na 100 osób zgłaszających się do lekarza, 90 nie wymaga interwencji lekarskiej. Informatyzacja diagnostyki, w tym wykorzystanie telemedycyny w połączeniu ze specjalistycznym oprogramowaniem spowodują, że konieczność zaangażowania lekarzy na tym etapie zostanie zmniejszona. Lekarz otrzyma wstępną informację o stanie zdrowia pacjenta i rekomendacje dot. dalszych działań. Po części rozwiąże to problem niedoboru pracowników służby medycznej.” Ryszard Olszanowski, Prezes Izby Gospodarczej Medycyna Polska „Polska służba zdrowia będzie nadal „traciła” lekarzy, o ile nie uda się stworzyć dla nich mechanizmów prawidłowego rozwoju zawodowego. Młody lekarz w Polsce ma często bardzo ograniczone możliwości rozwoju w dużym centrum medycznym. Dlatego wybiera emigrację.” „Dla poprawy innowacyjności polskiego sektora ochrony zdrowia konieczne jest przezwyciężenie pewnej bariery mentalnej, jaka występuje u wielu lekarzy. Barierę tą w szczególności stanowią obawy, że telemedycyna może być dla nich zagrożeniem. W rzeczywistości maszyna nie wyeliminuje zupełnie lekarza, konieczne jest jednak przeniesienie akcentów. To lekarz jest najbardziej cennym, a zarazem kosztownym elementem w systemie opieki zdrowotnej każdego kraju.” Prof. Jerzy Kisilowski, FSNT-NOT Ryszard Olszanowski, Prezes Izby Gospodarczej Medycyna Polska Źródło: Wypowiedzi uzyskane przez Deloitte w trakcie panelu ekspertów 70 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Ochrona Zdrowia Sytuacja w służbie zdrowia w Metropolii „Silesia” oraz w całym kraju budzi wiele emocji Wybrane opinie ekspertów i analityków rynku „Śląsk jest silny medycznie, mamy dobrych specjalistów, np. kardiochirurgów. Problemem jest brak jednolitego planu rozwoju ochrony zdrowia w Metropolii Śląskiej. Potrzebna jest też odpowiednia ustawa, żeby dać narzędzie współpracy. Reszta zależy od ludzi, są przecież inicjatywy dobrze funkcjonujące na Śląsku (…)” „Jesteśmy po zmianach w edukacji medycznej. W przypadku Uniwersytetu Medycznego nikt jednak nie pomyślał o bazie lokalowej. Szpitale kliniczne są najbardziej zadłużone, nie ma wystarczającej bazy lokalowej (…)” Prof. Małgorzata Kowalska, Śląski Uniwersytet Medyczny Krzysztof Zaczek, Prezes Zarządu, Szpital Murcki Sp. z o.o. „Emigracja zarobkowa śląskich pielęgniarek to nie tylko problem sektora ochrony zdrowia. Wyjeżdżają matki, żony – to także coraz większy problem społeczny.” Dr Mariola Bartusek, Przewodnicząca Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych w Katowicach „Szpitale są często archaiczne. Zapominamy, że znacznie tańsze jest leczenie ambulatoryjne.” Prof. Małgorzata Kowalska, Śląski Uniwersytet Medyczny „Problemem jest małe zainteresowanie młodych ludzi pracą w ochronie zdrowia. Kto z młodych chce pracować w pielęgniarstwie, widząc jakie perspektywy daje ten zawód (…)” Dr Mariola Bartusek, Przewodnicząca Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych w Katowicach „Jako pacjent odczuwam niedostatek informacji. Nie wiem za co właściwie płacę w ramach obowiązkowej składki, do jakich świadczeń mam prawo (…) Problemem jest to, że u nas płaci się za leczenie, nie za wyleczenie.” Dr Rafał Burdzik, Katedra Budowy Pojazdów Samochodowych, Politechnika Śląska „Bardziej efektywne kosztowo jest nie leczenie, a profilaktyka.” Prof. Małgorzata Kowalska, Śląski Uniwersytet Medyczny „Za najbardziej efektywny system finansowania opieki medycznej uważa się rozwiązania funkcjonujące w Singapurze. W Europie dobrym przykładem może być Holandia, gdzie na kształt systemu ochrony zdrowia silny wpływ wywierają organizacje pacjentów. Holandia jest przykładem wysokiego poziomu kontroli społecznej nad służbą zdrowia.” Krzysztof Zaczek, Prezes Zarządu, Szpital Murcki Sp. z o.o. Źródło: Wypowiedzi uzyskane przez Deloitte w trakcie panelu ekspertów 71 „W Polce „leży” komunikacja na poziomie pacjent – służba zdrowia. Z programu e-zdrowie praktycznie nic nie wyszło (…)” Prof. Małgorzata Kowalska, Śląski Uniwersytet Medyczny 5 Sektor B+R Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – B+R Strumień wydatków na B+R przesuwa się z Zachodu na Wschód Przegląd głównych globalnych trendów w sektorze B+R Komentarz Trendy Wzrost znaczenia Chin w wydatkach na B+R 1 Chiny, jako przyszły lider sektora B+R na świecie Wydatki na B+R (PPP)1 3 • Wzrost wydatków na badania i rozwój na świecie w latach 2012-2014 będzie na poziomie 6,6%. Wartość ta w Chinach wyniesie 22,4%, w Stanach Zjednoczonych 4%, a w Europie zaledwie 0,3%1. • Chłodne ożywienie gospodarcze sugeruje, że w Europie i Stanach Zjednoczonych nie nastąpi znaczny wzrost inwestycji w badania i rozwój przez najbliższych kilka lat. Niemniej jednak regiony te pozostały globalnymi liderami w wyspecjalizowanych badaniach2. • W kolejnych latach wzrost wydatków na strefę B+R nastąpi we wszystkich głównych regionach świata, a najprężniej w Chinach. Współczynnik CAGR w latach 2012-2025 wyniesie tam aż 8,5% i pozwoli to na objęcie pozycji lidera pod względem inwestowania w B+R na początku lat 2020-tych. Dla porównania średnioroczny przyrost w Stanach Zjednoczonych w analizowanych latach wyniesie 2,9%, podobnie będzie także w Europie1 2. USD mld 800 600 400 Coraz większy udział w globalnym rynku B+R Azji 200 • 0 Rok USA Chiny UE30 Struktura procentowa wydatków B+R w regionach świata1 100% 5% 5% 5% 80% 23,1% 22,4% 21,7% 60% 0% Rok Rosja Niemcy Kanada 1470 2,1% 30,9 Wielka Brytania 2306 1,8% 42,4 USA 39,1% 38,3% 37,0% 40% 20% Za sprawą Chin, Japonii, Korei udział Azji w wydatkach B+R systematycznie zwiększa się, a Europy i Stanów Zjednoczonych maleje1. 34,5% 34,0% 15955 2,7% 423,7 2257 2,2% 50,6 33,9% Ameryka 2013 Azja Europa 2014 Reszta świata Źródło: 2014 Global R&D Funding Forecast 2598 1,5% 38,5 Chiny 13344 1,7% 220,2 Francja Brazylia 2012 3196 2,9% 91,1 2453 1,3% 31,9 Źródło: World Bank Japonia Korea Płd. Indie 4651 3,5% 161,8 1675 3,5% 57,8 5020 0,9% 45,2 Australia (PPP)3 PKB R&D4 GERD (PPP) 985 2,3% 22,7 Źródło: 1) Batelle, R&D Mag, 2014 Global R&D Funding Forecast “ 2) JRC Europe, The 2013 EU Industrial R&D Investment Scoreboard”” 3) PPP(Purchasing power parity)-parytet siły nabywczej (USD mld) 4) Wydatki na sektor B+R (% PKB) 73 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – B+R ICT motorem napędowym branży B+R Przegląd głównych globalnych trendów w sektorze B+R Komentarz Trendy 2 Najwyższy wzrost wydatków odnotowała branża ICT oraz branża nauk przyrodniczych Branże ICT oraz nauk przyrodniczych odnotują najwyższy wzrost wydatków B+R Wydatki B+R w głównych sektorach1 • W latach 2011-2014 współczynnik CAGR dla wydatków na świecie dla branży ICT wyniesie 4,6%. Rynek najszybciej rozwija się w Stanach Zjednoczonych, gdzie CAGR przyjmie wartość 5,5%. Tam także generuje się najwyższe wydatki na świecie na rozwój w sektorze ICT(57% w 2014). Firmy Intel oraz Microsoft wydały po ponad USD 10 mld w dziedzinie B+R1. • Głównym obszarem rozwoju w branży ICT będą usługi związane z chmurą obliczeniową. • W latach 2011-2014 współczynnik CAGR dla wydatków na świecie branży nauk przyrodniczych wyniesie 2,2%. Innowacja odgrywa najważniejszą rolę w sektorze nauk, niż w jakimkolwiek innym. Dominującą rolę w tym sektorze posiadają firmy biofarmaceutyczne, które generują niemal 85% wszystkich wydatków B+R1. 250 USD mld 200 150 107 100 111 106 104 97 109 105 Najszybszy wzrost wydatków przypadnie na branże ICT, branże energetyczną i chemiczną 1 100 132 50 118 85 0 91 ICT Nauki przyrodnicze 147 93 • W 2014 najszybszy wzrost przypadnie na branżę ICT, względem ubiegłego roku wyniesie on 5,1%. Jednak niektóre wiodące europejskie firmy technologiczne przewidują nieco wolniejszy wzrost 1. 2014F • Przewiduje się, że wydatki w branży energetycznej w 2014 r. wzrosną o 4,8% do wartości USD 21,8 mld głównie za sprawą azjatyckich firm paliwowych oraz gazowych1. • W podobnym tempie co branża energetyczna rozwijać się będzie także branża chemiczna, wraz z zaawansowanymi materiałami. Wydatki na wzrosną o 4,7% do wartości USD 45,3 mld w 2014 r 1. 91 2013 2012 2011 Rok 139 Reszta świata Reszta świata USA USA Źródło: 2014 Global R&D Funding Forecast Wydatki B+R w pozostałych sektorach1 Wydatki na B+R w lotnictwie oraz obronie są coraz niższe • 50 USD mld 40 30 20 15 10 0 Rok 14 13 6 11 2011 14 13 13 13 8 12 2012 Lotnictwo i obrona USA Energetyka USA Chemiczny USA 33 32 32 29 14 14 13 7 12 2013 15 13 7 12 2014F Reszta świata Reszta świata Reszta świata Źródło: 2014 Global R&D Funding Forecast Źródło: 1) Batelle, R&D Mag, „2014 Global R&D Funding Forecast” 74 Wydatki na B+R w przemyśle lotniczym i obronnym z roku na rok maleją. Na przełomie lat 2011-2014 współczynnik CAGR wyniesie -1,5%1. Rynek Unii Europejskiej • Firmy Unii Europejskiej zanotowały największy wzrost wydatków B+R w branży motoryzacyjnej (14,4%), oprogramowania i usług komputerowych (14,2%) oraz przemyśle inżynieryjnym (12,3%). Jednak największymi sektorami jest sektor motoryzacyjny (25% udziału w B+R) oraz sektor biotechnologii i farmacji (17%). 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – B+R UE odgrywa ważną rolę w Bezpośrednich Inwestycjach Zagranicznych (BIZ) w sektorze B+R Przegląd głównych globalnych trendów w sektorze B+R Komentarz Trendy 3 Kraje BRICS oraz UE liderami w przyjmowaniu BIZ w B+R BRICS pozostanie najpopularniejszym regionem dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych w B+R • Wiodący inwestorzy z sektora badań i rozwoju lokują 41% BIZ w B+R w krajach BRICS i 22% w krajach Unii Europejskiej (wyłączone zostały inwestycje pomiędzy krajami w danych podgrupach). Dla porównania do Stanów Zjednoczonych trafia tylko 8% liczby projektów, jednak USA jest liderem jeśli chodzi o region pochodzenia inwestycji1. • Głównymi sektorami BIZ w B+R są sektory ICT, biotechnologii i farmacji oraz przemysł motoryzacyjny1. • Sześć na dziesięć krajów o największej liczbie projektów międzynarodowych znajduje się w Europie. Ponadto, kraje Unii Europejskiej przyciągają więcej projektów zaawansowanych technologicznie, niż tych pozwalających zaoszczędzić zasoby w porównaniu do innych gospodarek 1. Region przeznaczenia1 Południowa Azja USA Łącznie 0,18% 0,12% 0,72% 3,32% 0,84% 3,05% 2,12% 4,61% 26,61% 2,63% 0,03% 0,33% 1,14% 2,03% 11,46% 0,39% 0,51% 0,03% 0,15% - 0,15% 1,26% 0,42% 1,32% 1,20% 0,09% 0,45% 0,03% 0,51% 4,01% USA 4,61% 20,89% 15,83% 1,94% 4,67% 3,83% - 51,77% BRICS 0,09% 0,48% 1,11% 0,18% 0,33% 0,18% 0,21% 2,57% Łącznie 9,22% 41,02% 21,84% 3,11% 9,16% 7,42% 8,23% 3342 Region pochodzenia Azjatyckie tygrysy BRICS Unia Europejska Ameryka łacińska Azjatyckie tygrysy 0,09% 1,65% 0,57% - Unia Europejska 2,60% 12,39% - Japonia 1,38% 3,92% Reszta świata 0,03% Szwajcaria Źródło: 1) JRC Europe, The 2013 EU Industrial R&D Investment Scoreboard”” 75 Reszta świata 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – B+R Jeden z najbardziej innowacyjnych klastrów na świecie mieści się we Francji Lider rozwoju sektora B+R – Paris-Saclay, Francja 1 Komentarz Lokalizacja regionu Paris-Saclay Geneza rozwoju regionu Paris-Saclay • Wskazany region znajduje się kilka kilometrów na południe od Paryża. Skupia ok. 10% publicznych wydatków Francji na badania i rozwój. Południowa część Paryża znana jest z sektora B+R od dłuższego czasu. W 2008 r. został ogłoszony projekt Paris-Saclay Campus, który stworzyłby naukowy super kampus zrzeszający uniwersytety i ośrodki badawcze. Ideą jest połączenie tych instytucji i stworzenie Uniwersytetu Paris-Saclay, który będzie konkurował z najlepszymi uniwersytetami na świecie oraz będzie ściśle współpracował z instytucjami biznesu. Francja zainwestowała miliardy euro w budynki oraz sprzęt dla uczelni, a także w infrastrukturę transportową dla regionu2 3. • Region gromadzi obecnie wszystkie elementy do stworzenia światowego centrum badań i innowacji. Posiada centra B+R dużych firm (Danone, EADS, Renault, Sanofi, General Electric), szkoły wyższe wyspecjalizowane w kierunku badań, publiczne centra badań, wiodące francuskie szkoły inżynierskie oraz biznesowe itd. 15 firm ze światowej listy top 100 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw posiada w regionie centrum badań i rozwoju. Paris-Saclay ma idealny grunt dla interakcji pomiędzy szkolnictwem wyższym, badaniami oraz przemysłem1 2. Kluczowe determinanty rozwoju przemysłu B+R w regionie Paris-Saclay • Francja oferuje jedne z najkorzystniejszych zachęt podatkowych wśród krajów należących do OECD w sektorze B+R. Kraj zainwestował ogromne środki finansowe w rozwój regionu (EUR 5 mld na nieruchomości, transport oraz sektor B+R)2. • Wysoka koncentracja kapitału ludzkiego (region posiada 60 tys. studentów, z czego 5 700 na studiach doktoranckich) oraz ośrodków badań i rozwoju w jednym parku nauki. Daje to łatwiejsze możliwości w realizowaniu wspólnych projektów z sektorem firm prywatnych2. • Zostało określonych 7 kluczowych sektorów biznesowych, wokół których gromadzą się przedsiębiorstwa: żywność (Danone, Sodexo), ICT (HP, Orange), inżynieria/konstrukcja (Bertin, Egis), motoryzacja (Renault, Fiat), energetyka (Alstom, EDF), lotnictwo (Safran, Thales)2. • Region jest przyjazny biznesowo, posiada szereg instrumentów pomagających potencjalnym inwestorom w rozpoczęciu nowej działalności2. Paris-Saclay Źródło: 1) MIT Technology Review 2) Strona internetowa Paris Region 3) Thomson Reuters 76 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – B+R Co o wyzwaniach stojących przed sektorem B+R sądzą eksperci? Wybrane opinie ekspertów i analityków rynku „Wyraźnie rośnie zainteresowanie Polską wśród międzynarodowych firm badawczo – rozwojowych. Polska ma do zaoferowania wszystko, czego potrzebują firmy badawczo - rozwojowe. Stabilna ekonomia i polityka, świetna baza naukowa, granty i ulgi podatkowe. A zwłaszcza doskonale wykształceni, młodzi Polacy: ambitni i lojalni pracownicy.” Prof. Jerzy Kisilowski, FSNT-NOT „Wydatki na sektor B+R są najwyższe w historii, ale powrót do długoterminowego trendu wzrostowego na poziomie 5-6% rocznie wskazuje na zrównoważone inwestycje i odzwierciedla stabilność rynku. … jeśli chodzi o innowacje, dużo ważniejsze jest jak wydajesz, a nie ile…” Barry Jaruzelski, Booz & Company „Na świecie nie finansuje się nauki z funduszy publicznych ponieważ jest to nieefektywne. … Tam gdzie wysokie są nakłady na B+R i duże zainteresowanie badaniami sfery prywatnej, tam obserwujemy wysoki poziom rozwoju technologicznego.” „Narodowe Centrum Badań i Rozwoju wychodzi naprzeciw oczekiwaniom przedsiębiorców. Pomoc jest przyznawana coraz częściej nie placówkom badawczym, ale prywatnym inwestorom, którzy rozumieją potrzeby rynku.„ Jan Tendaj, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju Prof. Jerzy Kisilowski, FSNT-NOT Źródło: Wypowiedzi uzyskane przez Deloitte przy panelu ekspertów oraz analiza desk research Deloitte 77 „W Polsce udało się już doprowadzić do zmiany struktury finansowania B+R. Udział przedsiębiorców w finansowaniu badań i innowacji to już 32,3 proc. wszystkich wydatków w Polsce. Jeszcze parę lat temu to było tam niewiele ponad 20 proc.” Prof. Lena Kolarska-Bobińska „Sektor prywatny jest bardziej efektywny od publicznego, jeśli chodzi o dystrybucję środków w sektorze B+R. Pieniądze publiczne są rozdawane nieefektywnie przez co nie przynoszą oczekiwanych efektów. Polska pozostaje importerem innowacyjności, zamiast próbować śledzić europejskie trendy, powinna wyznaczać własne cele. Duża część koncernów nie posiada funkcjonujących centrów badań i rozwoju w Polsce. Siedzibę mają fabryki nie wprowadzające innowacji, tylko korzystające z polskiej siły roboczej. Zarobione pieniądze nie są reinwestowane w naszym kraju.” Prof. Jerzy Kisilowski, FSNT-NOT 5 Ochrona środowiska Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Ochrona Środowiska Branża ochrony środowiska za sprawą światowych trendów będzie jednym z najszybciej rozwijających się sektorów Wielkość, dynamika i struktura rynku ochrony środowiska w skali globalnej Wielkość i dynamika rozwoju branży (przychody w USD mld)1 CAGR +4% 800 Mln sztuk 700 600 552 573 594 664 640 617 690 716 Komentarz 743 771 • Globalne zmiany świadomości zarówno rządów jak i konsumentów sprzyjają szybkiemu wzrostowi branży ochrony środowiska. Dodatkowo, w przypadku Unii Europejskiej rozwój branży podsycany jest przez wymogi legislacyjne mające na celu zmniejszenie wpływu człowieka na środowisko1. • Rosnące zapotrzebowanie na tego rodzaju specjalistyczne usługi i sprzęt sprawiają, że rynek będzie się rozwijał w tempie średnio 3,8% rocznie w latach 2010-2015 i osiągnie w 2015 roku wartość USD 800 mld1. • Według szacunków OECD firmy zajmujące się zielonymi technologiami będą jednym z najszybciej rozwijających się sektorów w najbliższych latach2. • Coraz większy udział przetwarzania surowców powoduje szybki wzrost sektora, napędzany dodatkowo przez nowe zjawiska jak e-recycling1. 800 500 400 300 200 100 0 Rok 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014F 2015F Źródło: UK Centre for Economic and Environmental Development Rynek wg segmentów3 Rynek wg lokalizacji3 1% 4% Zarządzanie odpadami stałymi 8% 28% 10% Infrastruktura wodna Oczyszczanie wody 2% 2% 2% 3% 5% Konsulting i inżynieria 8% Remediacja i usługi przemysłowe 23% 11% 26% Źródło: USITC 38% 1% 28% Stany Zjednoczone Zachodnia Europa Japonia Azja Ameryka Łacińska Kanada Bliski Wschód Australia i Nowa Zelandia Europa Wschodnia Afryka Źródło: USITC Źródło: 1) UK Centre for Economic and Environmental Development 2) OECD 3) USITC Environmental and Related Services 79 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Ochrona Środowiska Zmieniająca się mentalność oraz ustawodawstwo będą motorami wzrostu rynku Przegląd głównych trendów w sektorze ochrony środowiska Komentarz Trendy Wymogi prawne wpływają na rozwój branży 1 Zaostrzanie wymogów prawnych w krajach rozwiniętych • Zmiana mentalności i światowe trendy w krajach rozwiniętych sprawiają, że coraz więcej krajów i organizacji międzynarodowych konsekwentnie wymusza ograniczanie zanieczyszczeń1. • Zmiany dotykają nie tylko przemysłu, ale wszystkich działów gospodarki1. • Organizacje międzynarodowa jak m.in. Unia Europejska dofinansowują działania zmierzające do ochrony środowiska i ograniczeniu negatywnego wpływu człowieka na otoczenie. • W latach 2004-2006 Unia Europejska przeznaczyła Polsce na ochronę środowiska EUR 2,1 mld2. Dążenie do czystego środowiska wodnego 2 Dążenia do coraz czystszego środowiska wodnego • Wzrost światowej populacji oraz rosnący udział branż zanieczyszczających wodę w krajach trzeciego świata przyczyniają się do zwiększonego popytu na środki utylizacji zużytej wody. Szacuje się, że rynek osiągnie USD 65 mld w 2015 roku. Ocenia się, że popyt na produkty do dezynfekcji wody dla krajów rozwijających się będą rosły średnio 7% rocznie począwszy od 2014 roku3. • Dążenie do jak najczystszych rzek i zbiorników wodnych w krajach rozwiniętych stwarza popyt na nowe technologie w tym sektorze3. Światowy rozwój recyklingu 3 Ograniczanie odpadów i recykling w tym e-recykling • Światowy rynek zarządzania odpadami i recyclingu jest wart USD 410 mld. • Recykling pozwala zaoszczędzić surowce, energię i pieniądze i z tego powodu jego rozwój jest silnie wspierany w krajach rozwiniętych4. • W Polsce 90% odpadów jest deponowanych na składowiskach, a przykładowo w Holandii jedynie 1,7%. Wraz z nowymi dyrektywami Polska będzie musiała się dostosować do unijnych wymogów5. Rosnące znaczenie e-recyklingu • Według szacunków, w 2016 roku ilość odpadów elektronicznych wzrośnie o 52 miliony ton na przestrzeni 5 lat. Zakłada się, że rynek zarządzania odpadami elektronicznymi będzie wzrastał średniorocznie o ponad 17% przekraczając USD 20 mld w 2016 roku. Innowacje oraz wzrost siły nabywczej sprawiają, że stale rośnie obrót elektroniką jak laptopy czy telefony powodując wyrzucanie starych urządzeń6 7. Źródło: 1) OECD 2) Ministerstwo Ochrony Środowiska 3) Freedonia „World Water Treatment Products Market” 4) Strona internetowa PHGZ 5) Waste Management World 6) Markets and Markets „Global E-waste Management Market” 7) IDC Report Inside the US electronics recycling industry””, analiza Deloitte 80 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Ochrona Środowiska Popyt na „czyste technologie” ze strony krajów rozwijających się przyczyni się do dalszego rozwoju branży Przegląd głównych trendów w sektorze ochrony środowiska Komentarz Trendy Ciągła redukcja emisji spalin 3 Dalsze ograniczenia emisji spalin i hałasu Udziały w rynku systemów kontroli emisji spalin wg kontynentów • Negatywne skutki emisji spalin są jednymi z najbardziej odczuwalnych zanieczyszczeń, z tego też powodu rządy państw najwcześniej zaczęły wprowadzać regulacje w związku z tym problemem. Sprawia to, że nałożone zostały wymogi kontroli emisji spalin w elektrowniach, które muszą być ograniczane poprzez instalację różnego rodzaju filtrów, katalizatorów i inne adsorbentów. Powoduje to, że rynek szybko się rozwija. Wartość rynku kontroli emisji spalin w 2014 roku osiągnie wartość USD 59 mld (USD 42 mld w 2012 roku). Według szacunków rynek ten osiągnie do 2019 roku wartość USD 78 mld z CAGR w latach 2014-2019 na poziomie 5,8%1. • Rynek szczególnie zależny od regulacji prawnych zarówno wewnętrznych kraju jak i nakładanych przez międzynarodowe organizacje walki z zanieczyszczeniami powietrza. • Największym rynkiem pozostaje Azja w której inwestycje wynoszą 55% wartości rynku. Dla regionu CAGR wyniesie w okresie 2014-2019 6,7%. Chiny pozostają pierwszy producentem oraz pierwszym rynkiem zbytu na produkty kontroli emisji spalin. Prognozy przewidują, że emisja CO2 w samych Chinach wzrośnie z 6,8 mld ton tzw. ekwiwalentu w 2005 r. do 15 mld ton w 2030 r. co ilustruje jak będzie rozwijał się globalny rynek w nadchodzących latach2. • Polska nadal wytwarza blisko 97% energii elektrycznej z kopalin, głównie węgla, będącego surowcem generującym najwięcej zanieczyszczeń podczas spalania. Nakłada to obowiązek na elektrownie do ścisłego kontrolowania emisji zanieczyszczeń3. 2% Azja-Pacyfik 1% Europa 55% Ameryka Płn-Płd 22% Bliski Wschód Afryka 20% Źródło: IETA Emisja hałasu i wibracji Szacunki wartości rynku kontroli emisji spalin 80 USD mld 59 60 42 62 66 70 74 78 • Eksperci i opinia publiczna zwracają uwagę na coraz wyraźniejszy negatywny wpływ hałasu i wibracji na środowisko naturalne. Walka z tymi zagrożeniami wymaga nowych technologii4. • Pomimo, jak dotąd małego udziału w światowym rynku, uważa się, że sektor ten będzie przyśpieszał swój rozwój w nadchodzącym czasie. Amerykańskie Centrum prewencji i kontroli chorób uznaje, że może się to stać jednym z najbardziej doskwierających społeczeństwom zanieczyszczeniem 5. • Coraz mocniejsze zainteresowanie rządów kwestiami kontroli emisji hałasu i wibracji. Już teraz regulacje unijne i krajowe wyznaczają ścisłe normy prawne4. 51 40 20 2019F 2018F 2017F 2016F 2015F 2014F 2013 2012 0 Źródło: IETA Źródło: 1) Markets and Markets „Air Quality Control Systems Market„ 2) International Emissions Trading Association 3) PAIZ „Sektor Energetyczny w Polsce” 4) The Environmental Noise Directive 5) CDC „DHHS Publication Number 2001-103”,analiza Deloitte 81 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Ochrona Środowiska Jednym z centrów rozwoju innowacyjnego przemysłu ochrony środowiska jest Copenhagen CleanTech Cluster Lider rozwoju sektora ochrony środowiska – Kopenhaga, Dania Lokalizacja Kopenhagi Komentarz Geneza rozwoju sektora ochrony środowiska w okolicach Kopenhagi • Kopenhaski Klaster Czystych Technologii powstał w 2009 jako projekt z inicjatywy duńskich firm zajmujących się technologiami ochrony środowiska, instytutów badawczych oraz organizacji publicznych. Dzięki wsparciu w wysokości EUR 20 mln od Duńskiego funduszu regionalnego, regionu wyspy Zelandii oraz Europejskiego Funduszu Strukturalnego i Spójności. Celem twórców jest, aby CCC stał się jednym z najpotężniejszych klastrów w Europie, już teraz Dania jest jednym z pierwszym eksporterów zielonych technologii na kontynencie 1. • Obecnie w ramach klastra pracuje ponad 750 firm (+30% w 2 lata), które zatrudniają ponad 80 tyś. pracowników. Średnio jeden pracownik wytworzył EUR 125 tyś. wartości dodanej - to średnio 3 razy więcej niż w innych sektorach gospodarki 2. Kluczowe determinanty rozwoju branży ochrony środowiska w Kopenhadze • Bardzo duże znaczenie dla rozwoju klastra miały ogólne trendy w Europie i na świecie związane z postępującą troską o środowisko naturalne. W celu ograniczenia negatywnej ingerencji człowieka w naturę rośnie zapotrzebowanie na nowe technologie pozwalające na efektywniejsze zarządzanie zasobami oraz odpadami 3. • Kraje skandynawskie zawsze przodowały w sektorze ochrony środowiska, umiejscowienie CCC w samym sercu Europy i blisko tych rynków stwarza duże szanse rozwoju. Dodatkowo, umiejscowienie klastra blisko stolicy pozwoliło na synergię instytucji naukowych, firm, oraz organizacji pozarządowych 2. Copenhagen • CleanTech Cluster • Pomimo wszechstronnych badań, Cluster wyspecjalizował się w technologiach energii odnawialnych, zarządzaniu i utylizacji odpadów w tym recykling oraz tzw. Smart Grid, tj. inteligentnym wykorzystaniem energii w różnych sektorach, w celu maksymalnego ograniczenia jej strat 2 4. CCC stworzył platformę wymiany myśli International Cleantech Network, który łączy klastry technologiczne z całego świata. Pozwala to na lepszą koordynację i ułatwione pozyskiwanie partnerów w projektach 1. Źródło: 1) Strona internetowa Copenhagen Cleantech Cluster 2) Copenhagen CleanTech Cluster Monitor 2013 3) OECD Report 2012 - Highlights 4) Cleantech.com, „Global Cleantech Report 2012” 82 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Ochrona Środowiska Co o wyzwaniach stojących przed sektorem ochrony środowiska sądzą eksperci? Wybrane opinie ekspertów i analityków sektora ochrony środowiska „Zarządzenia płynące z Brukseli doprowadziły do szybkiego wzrosty popytu na usługi recyklingowe od największych światowych firm. Ma to duży wpływ na podniesienie wartości światowego rynku.” - Mike Walker, Dyrektor ESA „Polska jest krajem o ogromnym potencjale dla firm, które zajmują się recyklingiem. Przemysł recyklingowy stał się integralną częścią współczesnej gospodarki, nie tylko ze względu na jego skutki społeczne i gospodarcze, ale także dlatego, że odgrywa istotną rolę dla przyszłości gospodarek poszczególnych krajów” - Simon Dziak-Czekan Kalman Plastic „Europejska Komisja Gospodarcza (UNECE) w ciągu ostatnich 30 lat odniosła wiele sukcesów na polu ograniczania emisji spalin w Europie, Ameryce Północnej, Rosji i Azji Centralnej. Poprzez nakładanie wymagających ograniczeń na związki zanieczyszczające powietrze udało nam się ograniczyć emisje o 70% w te 30 lat” - Prof. Martin Williams, UNECE „Międzynarodowy handel surowców wtórnych odgrywa kluczową rolę w rozwoju gospodarek oraz wzroście PKB” - Pailak Mzikian z firmy Soex International AG. „Dostępność taniego węgla w Chinach i ogromny wzrost w konsumpcji energii elektrycznej stanowią podstawę do obaw… … niemniej jest wiele powodów, by zachować nadzieję, albowiem coraz bardziej rozwija się w Chinach świadomość potrzeby ochrony środowiska” - Jay Gregg, Uniwersytet Maryland Źródło: Wypowiedzi uzyskane przez Deloitte przy panelu ekspertów oraz analiza desk research Deloitte 83 © 2014 Deloitte 5 Energetyka 84 © 2014 Deloitte Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Energetyka Światowa gospodarka znajduje się w fazie dynamicznego wzrostu konsumpcji energii dzięki rozwojowi państw spoza OECD Wielkość, dynamika i struktura rynku energetycznego w skali globalnej Wielkość oraz dynamika (CAGR) konsumpcji energii w mld ton oleju ekwiwalentnego2 Komentarz • Światowy popyt na energię wzrośnie o ponad 40% do roku 2035, przy zachowaniu średniorocznego współczynnika wzrostu na poziomie około 1,5%1. • W roku 2015 globalna konsumpcja energii wyniesie ponad 13,2 miliarda ton oleju ekwiwalentnego – jest to o ponad połowę więcej niż w roku 19951. • W latach 2005 – 2012 dynamika konsumpcji energii spadła o ponad 9p.p. z powodu kryzysu finansowego. Pozostając przez cały analizowany okres na dodatnim poziomie, zgodnie z prognozami do roku 2020 osiągnie poziom ponad 10p.p1. • Największy, prognozowany wzrost konsumpcji energii odnotują państwa spoza OECD, w szczególności Chiny – ponad 70% do roku 20351. 20 CAGR +2% 18 16 16,7 17,6 14,6 14 12,5 11,9 12 10 15,7 13,3 10,7 8,6 9,3 8 6 4 2 0 Rok 1995 2000 2005 2010 2012 2015F 2020F 2025F 2030F 2035F Źródło:BP, „Statistical Review of World Energy” Podział światowej konsumpcji energii wg rodzaju – prognoza na rok 20152 Podział światowej konsumpcji energii wg lokalizacji – prognoza na rok 20152 3% Ameryka Północna 7% 42% Paliwa płynne 5% 32% Gaz ziemny Węgiel Amyryka Południowa i Środkowa Europa i Eurazja 3% 7% Bliski Wschód Energia jądrowa 30% Hydroenergia Odnawialne źródła Afryka 22% 21% 25% Źródło:BP, „Statistical Review of World Energy” Azja i Pacyfik 5% Źródło:BP, „Statistical Review of World Energy” Źródło: 1) BP „Statistical Review of World Energy” 2) analiza Deloitte 85 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Energetyka W państwach rozwiniętych popyt na energię elektryczną zahamował dzięki deindustrializacji oraz technologiom energooszczędnym Wielkość, dynamika i struktura rynku energetycznego w skali globalnej Wielkość oraz dynamika (CAGR) konsumpcji energii w krajach OECD w mld ton oleju ekwiwalentnego1 Komentarz • Jedną z głównych obserwacji jest długoterminowy spadek konsumpcji energii w państwach rozwiniętych przy jednoczesnym wzroście w gospodarkach wschodzących. • W latach 2010-2012 dynamika popytu na energię w krajach rozwiniętych pozostawała ujemna, niewielki wzrost przewidywany jest natomiast na lata 2012-20201. • W długim terminie (po 2030), zgodnie z prognozami analityków rynku konsumpcja energii w krajach OECD spadnie, a następnie pozostanie na względnie stałym poziomie1. • W wyniku zmian gospodarczych i technologicznych oraz malejącego udziału przemysłu ciężkiego w produkcji, w kolejnych latach oczekuje się coraz mniejszego przyrostu zapotrzebowania na energię w krajach rozwiniętych. CAGR +0,3% 7 6 5,4 5,7 5,6 5,5 5,6 5,7 5,7 5,8 5,7 5,0 5 4 3 2 1 0 Rok 1995 2000 2005 2010 2012 2015F 2020F 2025F 2030F 2035F Źródło: „Statistical Review of World Energy” Podział światowego popytu na energię w roku 2015 Podział przychodów wśród największych2 firm branży energetycznej na świecie 17% 24% Royal Dutch Shell Państwa OECD Exxon Mobil 42% BP 18% Sinopec 22% 58% Państwa spoza OECD China National Petroleum Corporation 19% Źródło: analiza Deloitte Źródło: analiza Deloitte Źródło: 1) BP „Statistical Review of World Energy” 2) Firmy z ponad USD 300mld przychodów w 2013, analiza Deloitte 86 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Energetyka W skali globalnej rośnie udział alternatywnych źródeł energii elektrycznej Przegląd głównych trendów w sektorze energetycznym Komentarz Trendy Ogólny rozwój sektora odnawialnych źródeł energii 1 Dynamiczny rozwój sektora odnawialnych źródeł energii 140 Znaczący wzrost przewidywany jest w sektorze odnawialnych źródeł energii elektrycznej (w tym biopaliw). Ich udział w światowej produkcji do roku 2035 wyniesie ponad 13,5% (ok. 4,5% w roku 2012)1. • Udział odnawialnych źródeł w ogólnej konsumpcji energii na świecie wzrośnie o 4,5p.p. – wynosząc 6,4%, jednocześnie przed rokiem 2035 przewyższając udział energii nuklearnej1. Wielkość oraz dynamika (CAGR) światowej produkcji biopaliw – miliony ton oleju ekwiwalentnego1 116,2 CAGR 2% 120 100 80 • 78,9 60,2 98,1 87,2 Rozwój sektora biopaliw • Wielkość światowej produkcji biopaliw zgodnie z prognozami ulegnie niemal podwojeniu do roku 2035, z poziomu okło 60 mln ton oleju ekwiwalentnego (2012) wzrośnie do ponad 116 mln ton do roku 20351. • Na rozwój sektora wpływa polityka pro-ekologiczna prowadzona w wielu rozwiniętych krajach – przede wszystkim Unii Europejskiej. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi, dla krajów członkowskich UE do roku 2020 udział paliw wykorzystywanych w transporcie pochodzących ze źródeł odnawialnych powinien przekroczyć 10%1. 65,9 60 40 20 0 Rok 2012 2015F 2020F 2025F 2030F 2035F Źródło: BP „Statistical Review of World Energy” 50% Udział poszczególnych źródeł energii w konsumpcji Pozyskiwanie energii metodą solarną oraz wiatrową 40% • Coraz popularniejsze staje się wykorzystanie instalacji solarnych oraz wiatrowych, przez gospodarstwa domowe i firmy2. • W przypadku Włoch – kraju najszerzej wykorzystującego energię słoneczną w UE, dziesiąta część energii elektrycznej pozyskana w roku 2013 pochodziła z ogniw fotowoltaicznych. Również w niektórych regionach Polski prowadzone są inwestycje w farmy fotowoltaiczne – do końca 2014 roku w Czernikowie (2MW) i Gdańsku (4MW)2. 30% 20% 10% 0% Rok Paliwa płynne Węgiel Hydroenergia Gaz ziemny Energia jądrowa Odnawialne źródła Źródło: BP „Statistical Review of World Energy”1 Źródło: 1) BP „Statistical Review of World Energy” 2) Strona internetowa firmy Energa, analiza Deloitte 87 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Energetyka W krajach rozwiniętych energetyka jądrowa zostaje wypierana przez alternatywne źródła energii Przegląd głównych trendów w sektorze energetycznym Komentarz Trendy Stopniowe odejście od energetyki nuklearnej 2 • Coraz więcej gospodarek, w szczególności państw rozwiniętych, stopniowo odchodzi od produkcji energii atomowej2. • Niemcy do roku 2020 planują całkowicie zrezygnować z energii wytwarzanej tą metodą. Wpływ na to ma m.in. presja opinii publicznej (efekt katastrof w Czarnobylu, Fukushimie), problemy ze składowaniem odpadów oraz erozja aktualnie wykorzystywanej infrastruktury produkcyjnej 2. Malejący udział energii nuklearnej Źródła wykorzystywane do produkcji energii elektrycznej - miliony ton oleju ekwiwalentnego Udział produkcji energii elektrycznej metodą jądrową • Udział energii atomowej w globalnej produkcji energii elektrycznej spadł o ponad 5p.p w latach 1990-2012, z poziomu 15,5%(1990) do 10,7% (2012). Następnie zgodnie z prognozami udział ten będzie spadał do poziomu 10,5% w roku 20351. • Głównymi czynnikami hamującymi spadek udziału energii nuklearnej jest dynamika tego sektora w państwach rozwijających się, przede wszystkim w Chinach i Indiach. Państwa te, znajdujące się obecnie w fazie postępującej industrializacji, rozwijają sektor energetyki jądrowej aby zaspokoić dynamicznie rosnący popyt na energię najefektywniejszą metodą2. 9 000 8 000 7 000 6 000 5 000 4 000 3 000 Metody wypierające energetykę nuklearną 2 000 xxx 1 000 • Wysoką dynamiką rozwoju cechuje się sektor gazu niekonwencjonalnego – gazu łupkowego oraz pozyskiwanego ze złóż węgla – obecnie trwają intensywne prace poszukiwawcze w Chinach, USA (poszukiwanie i eksploatacja) i Europie (w tym w Polsce)2. • Dynamicznemu rozwojowi podlegają również metody eksploatacji piasków roponośnych oraz metody wydobycia ropy łupkowej1. • Do roku 2035 udział gazu niekonwencjonalnego, ropy łupkowej oraz biopaliw wzrośnie do poziomu ~11% w roku 2035 z poziomu niecałych 4% w roku 20121. 0 Rok Ropa Gaz ziemny Węgiel Energia jądrowa Hydroenergia Odnawialne źródła Źródło: BP „Statistical Review of World Energy” Źródło: 1) BP „Statistical Review of World Energy” 2) Strona internetowa firmy Energa, analiza Deloitte 88 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Energetyka Globalny wzrost zapotrzebowania na energię pochodzi z państw rozwijających się; popyt zaspokaja tam energetyka konwencjonalna Przegląd głównych trendów w sektorze energetycznym Komentarz Trendy 3 Wzrost zapotrzebowania na energię w krajach rozwijających się Rosnące zapotrzebowanie na energię w krajach rozwijających się Wielkość oraz dynamika (CAGR 1995-2035) konsumpcji energii w krajach spoza OECD w miliardach ton oleju ekwiwalentnego 1 14 CAGR 3% 12 8,9 10 8 6 4 6,4 3,6 3,9 7,0 10,0 10,9 • Państwa spoza OECD charakteryzują się znacznie większą dynamiką wzrostu zapotrzebowania na energię niż państwa rozwinięte2. • Średnioroczna stopa wzrostu zapotrzebowania na energię w krajach spoza OECD, analizowana w latach 1995-2035 wynosi ponad 3%, podczas gdy w państwach rozwiniętych zapotrzebowanie pozostaje od roku 2000 na względnie stałym poziomie (CAGR 0,3%)1. • Główną obserwacją analizowanego okresu, jest widoczny długoterminowy transfer wzrostu zapotrzebowania energetycznego z państw rozwiniętych do państw rozwijających się1. • Zgodnie z prognozami, do roku 2035 na państwa spoza OECD przypadać będzie ponad 67% światowej konsumpcji energii1. 11,8 7,7 5,0 Indie i Chiny motorem wzrostu sektora energetycznego 2 0 Rok Źródło: BP „Statistical Review of World Energy” • Indie i Chiny, jako jedne z najszybciej rozwijających się państw, generują obecnie ponad 20% światowego zapotrzebowania na energię1. • Średnioroczna dynamika wzrostu gospodarczego Chin wynosi około 10% od roku 1979 (8% w 2013), a Indii 6% w ponad dwudziestoletniej perspektywie. Zgodnie z prognozami, do roku 2030 gospodarka Indii będzie trzecią największą gospodarką na świecie – zajmując miejsce za Chinami oraz USA1. • Motorem wzrostu zapotrzebowania na energię tych państw jest postępująca industrializacja i elektryfikacja. Szybki rozwój wynika przede wszystkim z niskich kosztów oraz wysokiej podaży pracy, ogromnego wewnętrznego rynku konsumenckiego, dużych zasobów złóż naturalnych oraz dużej powierzchni. • W roku 2029 zapotrzebowanie na energię Chin przekroczy poziom zapotrzebowania USA1. • Najważniejszym kierunkiem rozwoju rynku produkcji energii w analizowanych państwach jest energetyka konwencjonalna oraz jądrowa, jednakże równolegle dynamicznie rozwijana jest produkcja energii ze źródeł niekonwencjonalnych – między innymi złóż łupkowych, piasków roponośnych oraz biopaliw1. Wielkość oraz dynamika (CAGR 1995-2035) konsumpcji energii w krajach OECD w miliardach ton oleju ekwiwalentnego1 CAGR +0,3% 7 6 5 4 3 2 1 0 5,0 5,4 5,7 5,6 5,5 5,6 5,7 5,7 5,8 5,7 Rok Źródło: BP „Statistical Review of World Energy” Źródło: 1) BP „Statistical Review of World Energy”, analiza Deloitte 89 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Energetyka Jednym z głównych centrów rozwiniętej branży energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych jest region OREEC Lider sektora energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych – Oslo Renewable Energy and Environment Cluster2, Norwegia Komentarz Lokalizacja regionu Ren-Men Energia odnawialna w regionie OREEC • Oslo Renewable Energy and Environment Cluster jest to region znajdujący się w południowej Norwegii, obejmujący miasto Oslo, okręg Akershus oraz tereny przyległe1. • Zadaniem OREEC jest nadzór oraz stymulacja rozwoju podmiotów związanych z odnawialną energią elektryczną1. • Obecnie klaster zrzesza ponad 30 podmiotów zatrudniających łącznie 124 000 pracowników1. • 98,4% energii elektrycznej produkowanej na terenie Norwegii oraz 64,5% konsumpcji pochodzi ze źródeł odnawialnych4. • Do głównych rozwiązań należą hydroelektrownie, elektrownie wiatrowe, pływowe oraz bioelektrownie wytwarzające energię elektryczną z biomasy produkowanej z drewna4. • Główne technologie wykorzystywane w OREEC to1: • technologia fotowoltaiczna • hydroenergetyka • bioenergetyka Kluczowe determinanty rozwoju sektora odnawialnej energii w regionie OREEC • Położenie geograficzne oraz struktura terenu regionu, pozwalające na efektywną eksploatację naturalnych źródeł energii elektrycznej – przede wszystkim hydroenergii oraz energii wiatrowej3. • Efektywnie działająca jednostka indukująca rozwój sektora poprzez zrzeszanie, nadzór, promocję oraz wykorzystanie synergii pomiędzy podmiotami2. • Rozwinięte ośrodki badawcze zajmujące się energią odnawialną4. • Łatwy dostęp oraz wysoka podaż pracy wykwalifikowanych pracowników, wykształconych między innymi przez Centrum Odnawialnej Energii w Oslo3. Źródło: 1) Strona internetowa OREEC 2) Klaster Energii Odnawialnej i Ochrony Środowiska w Oslo 3) Strona internetowa PR News Wire 3)analiza Deloitte 90 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Energetyka Co o wyzwaniach stojących przed sektorem energetycznym sądzą eksperci? Wybrane opinie ekspertów i analityków rynku energetycznego „Kluczową rolą w zrównoważonym rozwoju państw jest zapewnienie taniej, trwałej i bezpiecznej energii.” Roberto Bocca, Starszy Dyrektor, Przewodniczący ds. przemysłu energetycznego, Światowe Forum Ekonomiczne "Pragniemy, aby energia przyszłości była o wiele bezpieczniejsza, jednocześnie pozostając niezawodną i łatwo dostępną" Angela Merkel, Kanclerz Niemiec „W okresie spowolnienia, większość państw rozwiniętych dokonało zmian w energochłonnym przemyśle, uwzględniając jego malejący udział w produkcji.” Haibing Ma, Worldwatch’s China Program Menedżer „Tak, przewidujemy, że światowa konsumpcja energii wzrośnie o 41% do roku 2035. Ponadto jesteśmy przekonani, że 95% tego wzrostu będą stanowiły gospodarki rozwijające się.” „Obecnie kładzie się zupełnie nowy, odmieniony nacisk na kwestię zmian wprowadzanych w przemyśle energetycznym oraz ich umiejscowienia w czasie. Występują dwie główne składowe tych zmian. Przede wszystkim są to kwestie obejmujące zmiany klimatyczne oraz emisję dwutlenku węgla, które obecnie poruszane są na arenie międzynarodowej. Drugą składową jest natomiast obawa, że obecnie stosowane źródła energii nie sprostają rosnącemu zapotrzebowaniu pochodzącemu z krajów szybko rozwijających się.” Daniel Yergin, Wiceprezes IHS USA Robert Warren Dudley, Prezes BP Źródło: Wypowiedzi uzyskane przez Deloitte przy panelu ekspertów oraz analiza desk research Deloitte 91 © 2014 Deloitte 5 Przemysł wydobywczy i przetwórstwo surowców naturalnych Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Wydobywczy i Przetwórstwo Surowców Paliwa kopalne pokrywają 90% zapotrzebowania na energię; światowa konsumpcja węgla będzie rosła, głównie dzięki Chinom Wielkość, dynamika i struktura rynku wydobywczego w skali globalnej Światowa konsumpcja węgla Komentarz • CAGR przychodu 40 największych spółek sektora wydobywczego w okresie 2006 – 2010 wyniósł 13%. Charakteryzowały się one przy tym wysoką zmiennością przychodów. W przeciągu ostatnich lat spółki wydobywcze notowały zarówno widoczne wzrosty, jak i spadki na poziomie powyżej 30% w skali roku. Aktywa rosły jednak w całym przedstawionym okresie1. • Mimo tendencji do zwiększania wykorzystania alternatywnych źródeł energii paliwa kopalniane wciąż pokrywają prawie 90% światowego zapotrzebowania na energię2. • Dwie trzecie światowego wydobycia węgla ma miejsce w Azji Wschodniej. Według ekspertów Deloitte Chiny będą w najbliższych latach jednym z najszybciej rosnących producentów2. • Estymacja amerykańskiej Energy Information Administration zakłada średnioroczny wzrost światowej konsumpcji węgla o 2,1% w latach 20122018 i o 1,3% w latach 2012-2040, przy czym dla Chin liczby te wynoszą odpowiednio 3,3% i 1,5%3. 200 000 BTU4 Bld 150 000 100 000 50 000 0 Rok Źródło: EIA Chiny Indie Stany Zjednoczone Reszta świata Wydobycie węgla wg kontynentów Pochodzenie światowej energii wg źródeł Ameryka Północna 4% Ropa naftowa Ameryka Środkowa i Południowa 0% Gaz ziemny 33% 24% Europa i Eurazja Węgiel 16% Energia jądrowa 2% Bliski Wschód 66% Energia wodna 7% 1% Źródła odnawialne 4% 13% 30% Źródło: BP Afryka Azja Pacyficzna Źródło: BP Źródło: 1) Raport PwC, „Mine- a Confidence Crisis”, 2013 2) BP”, „Statistical review of world energy 2013” 3) Strona internetowa U.S. Energy Information Administration 4) British Thermal Unit, jednostka energii odpowiadająca w przybliżeniu 1055 J, Bld- biliard (1015) 93 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Wydobywczy i Przetwórstwo Surowców Spadek rentowności sektora wydobywczego wynika z rosnących kosztów wydobycia i wysokich wahań cen surowców na rynkach Przegląd głównych trendów globalnych w sektorze wydobywczym i przetwórstwie surowców Komentarz Trendy Stagnacja cen surowców w horyzoncie średnioterminowym (3-5 lat)1 1 Wzrost kosztów i spadek rentowności 140 2 000 120 1 800 1 600 100 1 400 80 1 200 60 1 000 40 800 Rok Źródło: EIU Chiny, będące jednym z największych importerów surowców stawiają obecnie na rozbudowę własnych mocy wytwórczych i lokalną produkcję. Równolegle popyt ze strony wielu innych krajów zmniejszył się w skutek niedawnego kryzysu finansowego. • Organizacje międzynarodowe i liczne środowiska proekologiczne promują i wspierają produkcję tzw. „czystej energii” ze źródeł odnawialnych. W efekcie rosnące w ciągu ostatnich lat zapotrzebowanie na surowce kopalniane zaczęło spadać. złota2 Węgiel Złoto USD/uncja aptekarska Węgiel, USD/tona Ceny węgla i • Złoto Zmiany rentowności sektorów 1 10/05/2005 = 100 Górnictwo Wzrost kosztów wydobycia1 • • Czynniki te wpływają na ogólny wzrost kosztów pozyskania tradycyjnych surowców energetycznych (średnioroczny wzrost kosztów operacyjnych w latach 2007-2012 dla największych spółek z sektora wyniósł 14%). Spadek cen i wzrost kosztów doprowadziły jednak do sytuacji, w której sektor znalazł się w niektórych krajach (m.in. w Polsce) niebezpiecznie blisko progu rentowności. • Choć można spodziewać się powolnego wzrostu cen przynajmniej niektórych surowców, spółki chcące zapewnić sobie przyszły byt muszą zwiększyć rentowność, m.in. poprzez wzrost efektywności operacyjnej i redukcję kosztów. • Coraz większego znaczenia nabiera również konieczność planowania mocy wytwórczych, w odniesieniu do prognoz dotyczących zapotrzebowania na dany surowiec w przyszłości. Eksploatacja nowych złóż • Źródło: analiza Deloitte koszty transportu surowców z miejsc ich wydobycia do zakładów przetwórczych,. • Lotnictwo Rok • Według ekspertów nie przyszedł jeszcze moment na skokowe spadki popytu na surowce kopalne, będzie on bowiem napędzany przez zapotrzebowanie z krajów rozwijających się. Ochrona zdrowia Technologia głębokość zalegania złóż surowców naturalnych i związane z tym koszty ich udostępniania, • Nieruchomościi Bankowość • Działania w kierunku poprawy rentowności Handel Telekomunikacja Na wzrost kosztów wydobycia mają wpływ: Wraz ze wzrostem kosztów wydobycia na lądzie można spodziewać się intensyfikacji wydobycia złóż podwodnych, gdzie oprócz ropy, węgla i gazu znajdują się też m.in. znaczące pokłady manganu, miedzi, niklu czy kobaltu. Źródło: 1) Deloitte, „Tracking the trends 2014” 2) Economist Intelligence Unit 94 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Wydobywczy i Przetwórstwo Surowców Oprócz trudnych warunków rynkowych przedsiębiorstwa wydobywcze muszą liczyć się z uwagą mediów i opinią społeczną Przegląd głównych trendów globalnych w sektorze wydobywczym i przetwórstwie surowców Komentarz Trendy Malejące wsparcie ze strony rządów 2 Zaostrzenie wymagań otoczenia regulacyjnospołecznego • Rządy wielu krajów rozwiniętych oraz organizacje międzynarodowe promują czystą energię i podejmują działania w kierunku ograniczenia zastosowania paliw kopalnych m.in. w energetyce. • Działania te szczególnie widoczne są w UE. Polityka energetyczna i ekologiczna UE przyznaje wysoki priorytet odnawialnym źródłom energii (OZE), co znalazło odzwierciedlenie m.in. w przyjętej przez KE Białej Księdze „Energia dla przyszłości: odnawialne źródła energii” z 1997 r. Zawarte w niej postulaty zostały rozszerzone w tzw. Zielonej Księdze z 2000 r. dotyczącej strategii europejskiej w zakresie bezpieczeństwa energetycznego. Emisja dwutlenku węgla z podziałem na źródła3 40 „Odpowiedzialność społeczna” przedsiębiorstw 35 • Skupiona na na firmach wydobywczych uwaga mediów i opinii publicznej wymusza skupienia się na aspektach działalności, takich jak odpowiedzialność społeczna, ochrona środowiska i ich wizerunek jako pracodawców. • Coraz bardziej zauważalne staje się ryzyko braku akceptacji społecznej dla działalności spółek z szeroko pojętego sektora wydobywczego i energetycznego. • Jednocześnie zaobserwować można trend pozytywnego wyróżniania „odpowiedzialnych społecznie” przedsiębiorstw. Na giełdach tworzone są np. specjalne indeksy, oparte o kursy „odpowiedzialnych” uczestników rynku. Także w Polsce powstał RESPECT Index – pierwszy w Europie ŚrodkowoWschodniej indeks spółek zarządzanych w sposób odpowiedzialny i zrównoważony. W ten sposób mocno akcentowana jest ich atrakcyjność inwestycyjna, którą charakteryzuje m.in. jakość raportowania, poziom relacji inwestorskich czy ład informacyjny2. m3 Mld 30 25 20 15 10 5 0 Rok Węgiel Gaz ziemny Kondensaty gazu ziemnego Źródło: EIU Przykład4 Rząd RPA wprowadził ustawami regulacje dotyczące przetargów oraz obowiązek korzystania przez posiadaczy praw wydobywczych z usług i produktów lokalnych dostawców w określonej części. Przykład5 Brazylijska firma Vale, która przekształciła farmy w kopalnie została w roku 2012 wybrana „najgorszą” spółką świata w publicznym głosowaniu (nagroda PublicEye). Przykład6 Unia Europejska nałożyła na państwa członkowskie obowiązek osiągnięcia 20% udziału energii odnawialnej w całkowitej produkcji energii do roku 2020. Źródło: 1) Deloitte, „Tracking the trends 2014” 2) Portal Odpowiedzialni.gpw.pl 3) Economist Intelligence Unit 4) Magazyn “Mining Weekly” 5) Ranking PublicEye 6) Portal ec.europa.eu 95 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Wydobywczy i Przetwórstwo Surowców Kraje rozwijające się szybko zwiększają zarówno konsumpcję, jak i produkcję; inicjatywa często pochodzi od rządów Przegląd głównych trendów globalnych w sektorze wydobywczym i przetwórstwie surowców Komentarz Trendy Rozbudowa mocy wytwórczych przez kraje rozwijające się1 3 • Jeszcze 2 lata temu znaczna część ekspertów wskazywała na kontynuację trendu wzrostu importu surowców przez Chiny. Obecnie coraz bardziej widoczne są działania władz tego państwa ukierunkowane na rozbudowę własnych mocy wytwórczych i rozwój produkcji chińskich firm (także z siedzibami za granicą). • Wspomniane wcześniej trendy związane ze wzrostem kosztów wydobycia surowców z powodu wyczerpywanie się łatwo dostępnych źródeł, w mniejszym dotyczą krajów, które dopiero zwiększają swój udział w światowym rynku. • Podczas gdy Unia Europejska domaga się od swoich członków wytwarzania czystej energii, kraje rozwijające się subsydiują kluczowe ze swojego punktu widzenia sektory, w tym wydobywczy. Powoduje to jeszcze większą presję konkurencyjną na rynku. Nowi gracze % Udział sektora publicznego w łącznym wydobyciu metali2 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Protekcjonizm i powrót do wzrostu udziału sektora państwowego w branży1 • Rok Świat (włączając Chiny) Zwiększenie znaczenia gospodarek wschodzących w połączeniu z ich protekcjonistyczną polityką prowadzi także do odwrócenia zauważalnego wcześniej trendu- obecnie wzrasta udział kapitału publicznego (państw) w strukturze właścicielskiej spółek branży. Chiny Źródło: ICMM Inwestycje w górnictwo wg kontynentów, 20111 Przykład W roku 2011 chińskie władze ustanowiły cele dla zwiększenia kontroli nad światowym rynkiem przemysłu wydobywczego. Dla przykładu, 50% importu rudy żelaza ma pochodzić ze spółek kontrolowanych przez Chińczyków lub będących ich własnością. Ameryka Południowa 18% 28% Ameryka Północna Oceania Afryka 17% 11% Europa Azja Źródło: ICMM 11% 15% Źródło: 1) ICMM, „Trends in the mining and metals industry” desk research Deloitte 96 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Wydobywczy i Przetwórstwo Surowców Małe firmy sektora wydobywczego napotykają liczne bariery w rozwoju, lecz bywają motorem przemian całej branży Przegląd głównych trendów globalnych w sektorze wydobywczym i przetwórstwie surowców Trendy Komentarz Poszukiwanie nisz rynkowych przez mniejszych graczy branży1 4 Małe firmy jako motor przemian w branży • Dla sektora wydobywczego charakterystyczne są wysokie bariery wejścia, które sprzyjają efektom skali i tym samym dużym graczom. • Aby móc konkurować na rynku małe spółki często decydują się na poszukiwanie własnych nisz, w tym np. eksploatację nowych złóż czy wydobycie surowców, które dopiero stają się popularne lub którymi jeszcze w ogóle nie zainteresowały się globalne spółki. Strategie przedsiębiorstw branży Nielegalny rynek Spółki globalne Z operacjami w wielu krajach, swój profil regulują przejęciami Spółki wzrastające Ok. 400 firm na świecie, wiele z nich dąży by zostać spółkami globalnymi Mali producenci Posiadają np. jedną tradycyjną kopalnię • Istnieje duży, zmienny i niekontrolowany rynek nieformalnego wydobycia. W skali świata oznacza to miliony pracujących bez odpowiedniego wyposażenia i na nieuregulowanych warunkach, zwykle niespełniających odpowiednich norm bezpieczeństwa. Dzieje się tak przede wszystkim w krajach rozwijających się, zwłaszcza afrykańskich. Strategie wzrostu spółek sektora wydobywczego • Przy znaczącym udziale mniejszych spółek 2 w wydobyciu niektórych z zyskujących dopiero na popularności surowców częstą strategią wchodzenia na te rynki większych graczy może być przejmowanie i konsolidacja tworzących się rynków. Udział ASM w światowej produkcji wybranych surowców3 Poszukiwacze Najliczniejsze, mały kapitał, często poszukują złóż 30% 26% 25% 25% 25% 20% 15% 10% Firmy bardzo małe Poszukiwanie dostępu do venture capital 6% 5% 4% 3% 1% 1% Cynk Miedź 0% Tantal Cyna Złoto Wolfram Ruda żelaza Ołów Źródło: ICMM Źródło: 1) Deloitte, „Tracking the trends 2014” 2) ICMM, „Trends in the mining and metals industry” – firmy małe i bardzo małe oznaczają spółki o wartości aktywów do USD 500 mln 3) ICMM za Polinares Raw Material Data - Wykres odnosi się do Artisanal and Small Scale Mining- wydobycia „na własną rękę” często bez oficjalnego zatrudnienia w branży 97 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Wydobywczy i Przetwórstwo Surowców Na rynkach dojrzałych firmy wydobywcze i przetwórstwa surowców będą borykały się z coraz poważniejszymi niedoborami kadrowymi Przegląd głównych trendów globalnych w sektorze wydobywczym i przetwórstwie surowców Komentarz Trendy Braki personalne i zaburzona „ciągłość pokoleniowa”1 5 Niedobory wykwalifikowanego personelu Przykład1 60% 40% W Kanadzie 40% pracowników w sektorze wydobywczym i przetwórstwa surowców przekroczyło wiek 50 lat. Przykład1 Co trzeci z Kanadyjczyków pracujących w sektorze wydobywczym i przetwórstwie surowców odejdzie na emeryturę do roku 2020. Kraj potrzebuje do tego czasu 58 000 nowych pracowników sektora. • Społeczeństwa krajów producentów starzeją się, zaczynają być już widoczne braki w doświadczonej kadrze. Dotyczy to w szczególności rynków bardziej dojrzałych. • Jednocześnie, w ujęciu globalnym, coraz mniej młodych ludzi decyduje się na ścieżkę kariery w sektorze wydobywczym. Wzrastająca konkurencja o wykwalifikowanych pracowników 1 • Istniejące trendy demograficzne i ograniczona dostępność wykwalifikowanej kadry powodują, że konkurencja spółek sektora wydobywczego i przetwórstwa surowców zaostrza się również na rynku pracy. • W przyszłości firmy wydobywcze i sektora przetwórstwa surowców w większym stopniu skupiać będą się na utrzymaniu doświadczonych pracowników i rekrutacji nowych talentów, jednocześnie badając możliwości automatyzacji i optymalizacji procesów wydobywczych/wytwórczych. Zagadnienia wizerunkowe • Źródło: Deloitte W obliczu zintensyfikowanej uwagi społeczeństwa i mediów skupionej na sektorze wydobywczym i przetwórstwie surowców, przedsiębiorstwa coraz większą wagę będą przywiązywały do zatrudniania lokalnych pracowników. Największe znaczenie ma do w przypadku zróżnicowanych kulturowo społeczeństw, gdzie występują rdzenne ludy zamieszkujące dany teren (np. Kanada). Zagrożenie korupcji w krajach o znaczących pokładach surowców naturalnych 6 Problem korupcji w krajach bogatych w surowce • Kilka z krajów przyciągających inwestycje w górnictwie znajduje się w niechlubnej czołówce najgorzej ocenianych pod względem CPI2 3 (np. Wenezuela, Zimbabwe, DRK). • Z kolei Światowe Forum Ekonomiczne zidentyfikowało korupcję jako główne zagrożenie dla biznesu w aż 22 krajach, w tym u wielu liderów na rynku surowcowym (np. w Rosji, Libii, Wenezueli )4. Źródło: 1) Deloitte, „Tracking the trends 2014” 2) Strona internetowa Transparency International 3) Corruption Perception Index – indeks organizacji Transparency International, który mierzy poziom postrzeganego przez ekspertów poziomu korupcji w sektorze publicznym poszczególnych krajów 4) Strona internetowa World Economic Forum 98 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Wydobywczy i Przetwórstwo Surowców Chiny są globalnym liderem na rynku metali ziem rzadkich Przegląd głównych trendów globalnych w sektorze wydobywczym i przetwórstwie surowców Komentarz Trendy Czym są „metale ziem rzadkich” – (ang. Rare Earth Elements – REE)?1 7 • Minerały ziem rzadkich • Silników hybrydowych, stopów, katalizatorów, • Magnesów i magnesów stałych, dysków twardych w laptopach, monitorów i telewizorów, słuchawek, laserów, • Rafinowania ropy, Stany Zjednoczone • Fosforanów, Chiny • Ceramiki i kolorowego szkła. Produkcja REE, 20111 0% 3% 0% 2% 95% 0% Byłe ZSRR Brakujące zasoby1 Australia • Minerały te występują w małych skupiskach, przez co wydobywanie ich obecnymi metodami w krajach rozwiniętych rzadko jest opłacalne. Mimo, że np. Stany Zjednoczone posiadają bogate złoża tych minerałów, większość światowej produkcji przejęły Chiny. • W przypadku niektórych REE, Chiny są wręcz jedynym producentem na świecie. Powodem takiego stanu rzeczy są przede wszystkim niskie koszty wydobycia, które wynikają m.in. z braku nakładów na ochronę środowiska czy działania wizerunkowe i taniej siły roboczej. • Dla krajów wytwarzających zaawansowane technologicznie produkty z wykorzystaniem REE oznacza to w większości konieczność importu po cenach narzuconych przez Chiny. • Główną alternatywną jest tworzenie korporacji zapewniających integrację pionową. Przykładem takiej firmy jest np. amerykańskie Molycorp2, które kupiła już japońskiego producenta kilku REE, estońskiego przetwórcę oraz prowadzi badania nad recyklingiem i produkcją magnesów trwałych. • Różne źródła przewidują wzrostu światowego zapotrzebowania z ok. 120 tys. ton w 2010 do między 145 tys. a 190 tys. ton w 2015 roku. Indie Brazylia Źródło: Congressional Research Center Rezerwy REE, 20111 0% 19% 0% 3% 12% 1% 17% Źródło: Congressional Research Center 48% REE to grupa 17 minerałów używanych przez wiele różnych sektorów gospodarki do produkcji m.in.: Stany Zjednoczone Chiny Byłe ZSRR Australia Indie Brazylia Malezja Pozostałe kraje Źródło:, 1) Congressional Research Center, „Rare Earth Elements: The Global Supply Chain” 2) Strona internetowa Molycorp 99 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Wydobywczy i Przetwórstwo Surowców Jednym z centrów rozwoju innowacyjnego przemysłu górniczego jest region Ontario w Kanadzie Lider rozwoju sektora górniczego – Ontario, Kanada Komentarz Lokalizacja Ontario Geneza rozwoju innowacyjnego przemysłu górniczego w Ontario • Górnictwo to branża o ogromnym historycznym znaczeniu w Ontario • Kilka podregionów przeszło już etap intensywnego wydobycia i jest obecnie w fazie rewitalizacji, są wśród nich: • Timmins - miasto, które zostało założone jako górnicze, a branża wciąż jest tu aktywna, • Greater Sudbury. • Obecnie giełda w Toronto szczyci się największą reprezentacją sektora, pod względem zarówno liczby firm, jak i ich kapitalizacji. • Planowana jest cała seria nowych inwestycji na odkrytych w ostatnich latach złożach ulokowanych w rejonie tzw. „Ring of Fire”. Kluczowe determinanty rozwoju przemysłu górniczego w Ontario 1 • Podstawową determinantą w przypadku przemysłu górniczego są oczywiście surowce naturalne, w tym przypadku na czele z niklem i węglem kamiennym, nowe złoża odkryto niedawno w regionie „Ring of Fire” (północno-zachodnie Ontario). • Władze Ontario i tutejszych organizacji górniczych bardzo dbają o aprobatę społeczeństwa, by zwiększyć liczbę chętnych do pracy w przemyśle. Efekt ten osiągnięto dzięki przyjęciu kilku priorytetów: RoF • Region jest światowym liderem jeśli chodzi o bezpieczeństwo pracy, do roku 2015 planuje się wprowadzić politykę tzw. „zero harm in the workplace”. Już w 1978 r. wprowadzono tu akt prawny definiujący odpowiedzialność każdej osoby za dane działania w miejscu pracy, • Władze zawsze zwracały uwagę na zatrudnianie rdzennej, indiańskiej ludności Ontario (tak jest także w przypadku planowanych inwestycji). Timmins Gr Sudbury • Dzięki wydajności technologicznej i udostępnianiu nowych, płytkich złóż, uchroniono się tu w pewnym stopniu przed drastycznym wzrostem kosztów operacyjnych, a górnictwo jest w stanie oferować jedne z najwyższych pensji w przemyśle. Źródło: 1) Rotman School of Management, „Policy and Economic Analysis Program” 100 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Przemysł Wydobywczy i Przetwórstwo Surowców Co o wyzwaniach stojących przed przemysłem wydobywczym i przetwórstwem surowców sądzą eksperci? Wybrane opinie ekspertów i analityków rynku „Nie ma wątpliwości, że sektor wydobywczy jest pod ogromną presją kosztową. Jednakże ograniczenia kosztowe często prowadzą do innowacji. Górnictwo znacznie urosło w ciągu ostatnich 200 lat – większe kopalnie, transportery, piece, ale sam przemysł nie zmienił się tak znacznie. Właśnie nadszedł czas na fundamentalne zmiany.” Glenn Ives, Deloitte, Lider Grupy Doradztwa dla Sektora Górniczego, USA "Zapasy miedzi systematycznie się zmniejszają, a jednocześnie w ostatnich latach spadają nakłady inwestycyjne na nowe projekty górnicze. To sugeruje możliwość wystąpienia nadwyżki popytu nad podażą w dłuższej perspektywie, możliwe, że już od roku 2016. (…) To oznacza dobre perspektywy także dla srebra, a więc także dla naszej działalności. Jak więc widać, KGHM jest bardzo optymistycznie nastawiona na przyszłość, jeśli chodzi o makroekonomię." Jarosław Romanowski, KGHM Polska „REEs odgrywają kluczową rolę w gospodarce efektywnie bazującej na czystej energii. Z tego powodu REEs są często nazywane „zielonymi pierwiastkami". Światowa produkcja REEs jest obecnie zmonopolizowana przez Chiny. Zarówno Unia Europejska, jak i Stany Zjednoczone są niemal w 100% zależne od importu REEs. Luka naukowa pomiędzy Europą i Stanami Zjednoczonymi z jednej strony a Chinami z drugiej rośnie, czyniąc tym samym Chiny dominującym światowym graczem. Ostatnie analizy geopolityczne stwierdzają, że REEs są tak strategicznym towarem jak ropa naftowa czy żywność i takim pozostaną do końca tego wieku.” „Żeby zacząć je wydobywać, trzeba będzie powołać oddzielną spółkę i ponieść koszty inwestycji. Będą one porównywalne z uruchomieniem tradycyjnej kopalni, czyli wyniosą co najmniej kilkaset milionów dolarów.” Tomasz Abramowski, Interoceanmetal na temat podwodnych złóż na polskiej części dna oceanicznego S.N. Kamenopoulos, Z. Agioutantis „W Polsce (…) należy zacząć od dyskusji nad przyszłym kształtem sektora górnictwa węgla kamiennego - czy chcemy mieć jednego silnego narodowego championa górniczego skupiającego rentowne, perspektywiczne aktywa, czy kilka mniejszych lecz także rentownych podmiotów. Potrzeba też zdefiniować plan dla tych kopalń, które perspektywiczne obecnie nie są i w niedalekiej przyszłości nadal nie będą i na jakich zasadach i jak długo byłyby utrzymywane z uwagi na np. kwestie społeczne, przy zapewnieniu przejrzystości kosztu z tym związanego (…) Dla właściwego funkcjonowania sektora w przyszłości kluczowe jest także, by te perspektywiczne kopalnie odpowiednio doinwestować. Co jest bardzo trudne, gdy aktywa nierentowne także konsumują gotówkę, która mogłaby być skierowana na rozwój tych przyszłościowych (…) Kolejna istotna kwestia strategiczna to uzmiennienie bazy kosztowej, aby polskie spółki węglowe mogły bardziej elastycznie reagować na dynamicznie zmieniające się na rynku warunki. Ponieważ większość kosztów w polskim górnictwie, to koszty osobowe, konieczne byłoby porozumienie w tym obszarze pomiędzy zarządami spółek a reprezentacją strony społecznej przy silnym poparciu właściciela.” Oktawian Zając, Boston Consulting Group Źródło: Analiza desk research Deloitte 101 © 2014 Deloitte 5 Logistyka Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Logistyka Sektor logistyczny odzyskuje dynamikę sprzed kryzysu, jednakże inwestorzy nadal pozostają ostrożni Wielkość, dynamika oraz struktura globalnego rynku transportu i logistyki Poziom oraz dynamika (CAGR) globalnego udziału handlu towarami w PKB (%)1 60 CAGR +2% 50 40 32 31 31 30 32 37 36 36 34 35 40 39 39 40 44 46 49 50 Komentarz 53 48 • Udział handlu towarami w globalnym PKB w roku 2012 wyniósł ponad 51%. W latach 1999 – 2012 wskaźnik ten odnotował średnioroczny wzrost na poziomie 2,17%. W latach 2009 – 2012 skumulowany wzrost wyniósł 8 p.p. • Zgodnie z prognozami stosunek globalnego handlu towarami do PKB, utrzyma się w trendzie rosnącym na przestrzeni nadchodzących lat1. • Światowym liderem sektora logistyki i transportu, posiadającym ponad 25% udziału w przychodach pięciu największych firm na świecie jest niemiecka spółka DHL. W stosunku do roku 2011 odnotowała jednak spadek przychodów o ponad 1,3%2. • Wśród 50 największych firm logistycznych i transportowych największy udział w ich przychodach ogółem posiadają spółki pochodzące z USA (29,5%), Niemiec (16%) oraz Japonii (14,7%)1. 52 51 43 30 20 10 0 Rok Źródło: Bank Światowy Dystrybucja przychodów pięciu największych firm logistycznych na świecie 12% 25% DHL Dystrybucja przychodów wśród 50 największych firm logistycznych wg kraju 2% 4% 2% 3% 30% UPS 18% 5% FedEx 16% 7% 25% 20% Źródło: analiza Deloitte, rok 2012 A.P. Moller-Maersk 8% DB Schenker 8% 15% USA Niemcy Japonia Francja Szwajcaria Dania Chiny Holandia Korea Kanada Inne Źródło: analiza Deloitte, rok 2012 Źródło: 1) Bank Światowy, analiza Deloitte 103 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Logistyka Średni poziom ceł wpływający na wolumen obrotów w handlu międzynarodowym towarami wykazuje tendencję malejącą Wielkość, dynamika oraz struktura globalnego rynku transportu i logistyki Globalny, uśredniony poziom oraz dynamika (CAGR) ceł na wszystkie produkty (%)1 14 12 Komentarz • Uśredniony poziom opłat od wymiany międzynarodowej w roku 2012 wyniósł 6,2%, odnotowując jednocześnie spadek o 0,6p.p. względem roku poprzedniego. W analizowanym okresie średni poziom ceł zachowuje średnioroczną dynamikę na poziomie -3,7% odwzorowując malejące opłaty związane z międzynarodowym transportem towarów1. • W roku 2014 głównym środkiem transportu towarów był transport drogowy. W stosunku do roku 2009 udział transportu kolejowego spadł o 1p.p., na korzyść transportu drogą powietrzną (wzrost o 1p.p.)2. • Miejscem docelowym największej ilości inwestycji branży logistycznej w Europie jest Wielka Brytania (29,2%) oraz Niemcy (16,6%). W wielu przypadkach, inwestorzy decydują się jednak na inwestycje na terenie Europy Środkowo-Wschodniej (16%) – np. centra dystrybucyjne Amazon w Polsce, ze względu na niższe koszty pracownicze oraz nieruchomości, a także dostępność do rynków wschodnich3. CAGR -4% 12,3 11,2 10,6 10,5 10,9 10,3 10,3 10,7 9,1 10 8 8,1 8,6 7,9 7,9 7,6 7,6 6,7 7,1 6,5 6 4 2 0 Rok Źródło: Bank Światowy Miejsce docelowe inwestycji branży logistycznej w Europie, 2013 r.3 Udział poszczególnych środków transportu w globalnej dystrybucji towarów w 2014 r.2 5% 13% Drogowy 5% Kolejowy 6% Powietrzny 71% 6% Wielka Brytania Niemcy 6% Europa Środkowo Wschodnia 11% 17% Kraje Nordyckie Francja Morski Benelux 15% Wodny śródlądowy Źródło: Datamonitor 29% 16% Reszta Europy Źródło: Knight Frank, European Logistics & Industrial Market Report 2014 Źródło: 1) Bank Światowy 2) Datamonitor 3) Knight Frank, „European Logistics & Industrial Market Report 2014”, analiza Deloitte 104 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Logistyka Sektor logistyczny znajduje się w fazie rozwoju zorientowanego na technologię i innowacje Przegląd głównych trendów w sektorze logistycznym Komentarz Trendy Rosnące wymagania klientów branży logistycznej 1 Oczekiwania coraz bardziej wyspecjalizowanych rozwiązań logistycznych • Światowa branża logistyczna znajduje się pod wpływem alokacji produkcji do miejsc o niskich kosztach pracowniczych przy zachowaniu jednocześnie relatywnie niskiego poziomu kosztów transportowych1. • Klienci oczekują nie tylko szybkich dostaw ale również dopasowanych, kompleksowych usług, w związku z rosnącą różnorodnością ofert produktowych, opakowań oraz rozmieszczenia sieci sprzedaży1. • Oczekiwane jest indywidualne podejście do klienta, wymagające bieżącego dostosowania do zróżnicowanych warunków stawianych wobec rozwiązań logistycznych2. • Do głównych wyzwań stojących przed branży należą1: • Usługi Track and Trace – dostarczające szczegółowych informacji na temat pojedynczych produktów. • Zapewnienie łańcucha chłodniczego – usługi zapewniające ciągłość zachowania wymaganej temperatury produktów. • Monitorowanie w czasie rzeczywistym warunków w jakich znajduje się produkt – takich jak temperatura, wilgotność, naświetlenie. Kompatybilność sieciowa 2 Dostosowanie do dynamicznie rozwijającej się światowej gospodarki sieciowej • Obecnie firmy logistyczne, aby przetrwać w środowisku konkurencyjnym, muszą sprostać rosnącym wymaganiom pełnej kompatybilności sieciowej1. • Coraz większą rolę odgrywa wykorzystanie urządzeń mobilnych, które poprzez połączenie internetowe pozwalają na pełną integrację w czasie rzeczywistym pomiędzy dostawcą a odbiorcą. • Rozwija się outsourcing rozwiązań technologicznych oraz zarządzania zapasami. Rozwiązania te mają na celu zmniejszenia ryzyka związanego z łańcuchem dostaw1. Źródło: 1) DVV Media Group, „Trends and strategies in logistics and supply chain management”, analiza Deloitte 105 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Logistyka Przedsiębiorstwa branży logistycznej poszukują nowych sposobów na redukcję kosztów Przegląd głównych trendów w sektorze logistycznym Komentarz Trendy Optymalizacja kosztów w branży logistycznej 3 • Na przestrzeni ostatnich lat główną metodą redukcji kosztów było przenoszenie zakładów produkcyjny do krajów rozwijających się. Obecnie podmioty szukają oszczędności poprzez optymalizację sieci logistycznej1. • Przedsiębiorstwa stosują zaawansowane narzędzia analityczne, pozwalające na znalezienie czynników redukujących koszty oraz wspomagających zarządzanie łańcuchem logistycznym 2. • Koszty logistyczne mają szczególnie wysoki udział w kosztach ogółem w następujących sektorach1: Nacisk na redukcję kosztów Udział kosztów logistycznych w poszczególnych sektorach1 4% 13% 9% 5% 9% 10% 8% 6% 9% 0% 5% 10% 15% Elektronika Wydobycie Energetyka IT i telekomunikacja Tekstylia Chemia FMCG Motoryzacja Handel detaliczny • Wydobywczym - 13% • Detalicznym – 9% • Chemicznym – 10% • Energetycznym – 9% W sektorach tych potencjał do optymalizacji kosztów logistycznych jest najwyższy. Źródło: DVV Media Group, „Trends and strategies in logistics and supply chain management” 4 Dynamiczny rozwój branży logistycznej w krajach rozwijających się Liberalizacja rynków i procesy prywatyzacyjne w krajach rozwijających się • Liberalizacja rynków oraz prywatyzacja infrastruktury transportowej i usług pocztowych jest głównym czynnikiem rozwoju firm branży logistycznej w krajach rozwijających się. • Eksperci podkreślają rosnące znaczenie dla branży logistycznej rynków rozwijających się krajów nieazjatyckich, takich jak: Turcja, Meksyk oraz Egipt1. Źródło: 1) DVV Media Group, „Trends and strategies in logistics and supply chain management”, analiza Deloitte 106 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Logistyka Jednym z głównych centrów rozwiniętej branży logistycznej jest region Ren-Men w środkowej części Niemiec Lider sektora logistycznego – Ren-Men, Niemcy Komentarz Lokalizacja regionu Ren-Men Branża logistyczna w regionie Ren-Men • Ren-Men jest to region metropolitarny znajdujący się w centralnej części Niemiec. Do głównych miast regionu należą: Frankfurt nad Menem, Offenbach nad Menem, Wiesbaden oraz Moguncja. • Korzystne położenie regionu przyczyniło się w XIX wieku do dynamicznego rozwoju przemysłu motoryzacyjnego, sektora finansowego oraz logistycznego. • Głównym centrum logistycznym regionu jest międzynarodowy port lotniczy Frankfurt, będący najważniejszym europejskim centrem przeładunkowym. • Miejsce przecięcia autostrad Frankfurter Kreuz oraz dworzec kolejowy Frankfurt Hauptbahnhof są głównymi punktami infrastruktury transportowej, odnotowując największe w Europie natężenie ruchu2. • Promień 200 kilometrów zapewnia dostęp do ponad 35 milionów odbiorców i konsumentów 1. Kluczowe determinanty rozwoju branży logistycznej w regionie Ren-Men • Położenie geograficzne regionu, znajdującego się w centralnej części Niemiec oraz Unii Europejskiej2. • Rozwinięte sektory powiązane z branżą logistyczną: motoryzacyjną, farmaceutyczną oraz chemiczną2. • Zaawansowana infrastruktura transportowa – drogowa, kolejowa oraz lotnicza2. • Łatwy dostęp do wykwalifikowanej kadry pracowniczej, wykształconej w ośrodkach naukowych i badawczych skoncentrowanych na logistyce. Wysoka podaż pracy. • Międzynarodowe oraz międzykulturowe społeczeństwo. • Zakres strefy 9-godzinnej spedycji drogowej obejmujący 190 milionów mieszkańców1. Źródło: 1) Colliers International,„Top European Logistics Hubs” 2) FrankfurtRheinMain GmbH International Marketing of the Region, „Logistics in FrankfurtRheinMain”, analiza Deloitte 107 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – Logistyka Co o wyzwaniach stojących przed branżą logistyczną sądzą eksperci? Wybrane opinie ekspertów i analityków branży logistycznej „Niektóre, z krajów rozwijających się podjęły już kroki w celu częściowej prywatyzacji podmiotów z sektorów transportu i logistyki. Pozostałe natomiast będą naśladować je, w celu osiągnięcia poprawy efektywności oraz dostępu do większego kapitału inwestycyjnego." „Technologia, analizy zarządcze i finansowe, badania oraz metodologia „Big Data" wspólnie tworzą dzisiejsze środowisko, w którym dosłownie każdy aspekt związany z efektywnością, może zostać zmierzony w dowolnym stopniu." Ken Allen, Prezes DHL Express Andrea Pal, Prezes Northern Capital Gateway Ltd. Pulkovo Airport Sankt Petersburg "Operatorzy transportowi na rynkach rozwijających się odgrywają kluczową rolę w rozwoju światowej gospodarki (...) Dzięki umocnieniu połączeń pomiędzy państwami rozwijającymi się a resztą świata infrastruktura transportowa będzie uodporniona na dynamiczne zmiany." "Podmioty branży logistycznej, które będą się rozwijały zgodnie z ideą "dziel i współpracuj" skorzystają na tym, niezależnie, czy działają lokalnie, na rynkach krajowych, czy będą to międzynarodowe korporacje." Ye Weilong, Dyrektor Zarządzający COSCO Logistics Company Ltd. Libano Barroso, Prezes TAM Airlines „W obecnym świecie hiperpołączeń, rosnące obroty globalnego handlu są głównym mechanizmem napędowym wzrostu zatrudnienia i powstawania nowych, efektywnych i konkurencyjnych rynków, stabilizującym światową gospodarkę na ścieżce zrównoważonego rozwoju.” Scott Davis, Prezes UPS USA Źródło: Wypowiedzi uzyskane przez Deloitte przy panelu ekspertów oraz analiza desk research Deloitte 108 © 2014 Deloitte 5 Sektor technologii informatycznych i komunikacyjnych Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – ICT Branża ICT w najbliższych latach będzie nadal dynamicznie rosnąć zarówno w Polsce, jak i w skali globalnej Wielkość, dynamika i struktura rynku technologii informatycznych i komunikacji w skali globalnej Wielkość i dynamika rozwoju branży ICT na świecie3 Komentarz1 2 • Rynek technologii informatycznych i komunikacyjnych (ICT) jest jednym z najszybciej rozwijających się w skali globalnej (średnioroczne tempo wzrostu branży dla lat 2007 – 2015 szacowane jest na 6%). W 2013 roku wartość rynku ICT wynosiła USD 4 117 mld. • Dzięki nowym produktom i technologiom szacuje się, że światowy rynek ICT osiągając wartość USD 4 755 mld w 2015 roku. • Łączna wartość polskiego rynku teleinformatycznego wynosi PLN 84,3 mld (tj. ca. USD 28 mld), z czego ok 54% przypada na segment telekomunikacji, 46% na informatykę. W segmencie informatyki, największy udział ma sprzedaż sprzętu cyfrowego, następnie usługi informatyczne oraz oprogramowanie. • Rynek ICT w Polsce wykazuje nadal istotny potencjał wzrostu (wartość polskiego rynku jest dwukrotnie niższa niż hiszpańskiego (EUR 72 mld), pomimo porównywalnej liczby konsumentów). • W Polsce ok. 60% gospodarstw domowych posiada komputer, a 40% dostęp do szerokopasmowego Internetu. Te wskaźniki pokazują, że Polska nadal plasuje się poniżej średniej dla wysoko rozwiniętych gospodarek Europy Zachodniej, Ameryki Północnej czy Japonii. Wskazuje to na potencjał rozwoju rynku ICT w Polsce. 6 000 CAGR +6% 4.755 4.430 4 500 USD mld 3.639 3 000 3.152 2.961 3.054 3.821 4.117 3.297 1 500 0 2007 2008 2009 Rok Źródło: Deloitte TMT Predictions 2010 2011 2012 2013 2014F 2015F Przewidywany podział światowego rynku wg segmentów w 2015 r.3 7% 7% 31% 8% Usługi technologiczne Internet Hardware Półprzewodniki 16% Oprogramowanie Clean Tech 31% Źródło: Deloitte TMT Predictions Źródło: 1) Deloitte „Global Technology Sector – Overview” za Datamonitor (August 2012) oraz Gartner (August 2012) 2) Deloitte, „TMT Predictions 2014” 4) ICEX 110 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – ICT Do rozwoju branży ICT przyczynią się nowe rozwiązania w komunikacji, np. cloud computing („chmura”) Przegląd głównych trendów globalnych w sektorze technologii informatycznych i komunikacji Komentarz Trendy Szybki rozwój rozwiązań opartych na „chmurze” 1 2 1 Cloud computing technologią o największym potencjale Prognozowana wartość rynku chmury na świecie1 231 USD mld 250 • Cloud computing, czyli technologia umożliwiająca dostęp z poziomu komputera do danych i oprogramowania znajdującego się na zewnętrznym serwerze, jest uznawana za jeden z głównych globalnych obszarów wzrostu rynku ICT. Szacuje się, że segment ten osiągnie wartość USD 121 mld w roku 2015, co daje średnioroczny wzrost na poziomie 26% w okresie 2010-2015. Długookresowe prognozy mówią o wartości USD 241 mld w 2020, co odpowiada16-krotnemu wzrostowi na przestrzeni 10 lat 1. • Chmura ma zastosowanie w niemal każdej branży. Rosnące znaczenie będą miały chmury prywatne tworzone przez indywidualne przedsiębiorstwa dla własnej działalności. Chmura stanowić będzie tym samym już nie tylko usługę świadczoną na rzecz podmiotów zewnętrznych, ale również występować będzie jako element własnej infrastruktury - platforma, umożliwiająca większą niezależność klienta od dostawcy. • Już w chwili obecnej 42% dużych przedsiębiorstw działających w Polsce deklaruje korzystanie z rozwiązań opartych na chmurze. Kolejne 9% wyraża chęć wprowadzenia tej technologii w najbliższym czasie. • Użycie chmury pozwala osiągnąć przedsiębiorstwom mierzalne oszczędności. Wynoszą one średnio od 10-20% kosztów IT ogółem. Jak wskazują przeprowadzone badania, w przypadku 36% firm oszczędności wyniosły ponad 20%. • Rozwój cloud computingu wiąże się też ze wzrostem wymagań infrastrukturalnych, przede wszystkim sieci szerokopasmowych oraz łącz dostępowych o większej przepustowości. Rosnąć będzie także zapotrzebowanie na łącza mobilne oraz serwerownie, co dodatkowo będzie napędzać branżę ICT i stanowić motor wzrostu technologii komunikacyjnych. • Komisja Europejska przewiduje, że usługi związane z chmurą pozwolą stworzyć 2,5 mln miejsc pracy do 2020 roku, co przyczyni się do wygenerowania dodatkowego 1% PKB Unii Europejskiej. 241 212 187 200 156 121 150 97 100 62 40 50 15 24 0 Rok 2010 2012 2014F 2016F 2018F 2020F Źródło: Forrester Research Źródło: 1) Forrester Research „Sizing the Cloud” 2) Audytel „Prognozy rozwoju zintegrowanego rynku komunikacji elektronicznej w Polsce” 111 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – ICT Motorem rozwoju rynku ICT będą również technologie i usługi przetwarzania dużych zasobów danych – Big Data Przegląd głównych trendów globalnych w sektorze technologii informatycznych i komunikacji Komentarz Trendy Silny rozwój segmentu Big Data 2 • Postępujące zapotrzebowanie na magazynowanie danych przez firmy przyczyniło się do średniorocznego wzrostu wartości rynku Big Data wynoszącego 51% w latach 2011-2015. Według szacunków segment ten ma osiągnąć wartość USD 50,1 mld, co daje prawie 7-krotny przyrost na przestrzeni 6 lat 1. • Wykładniczy przyrost ilości danych gromadzonych na świecie dzięki nowym technologiom stwarza zupełnie nowe możliwości rozwoju. Moc obliczeniowa komputerów podwajana jest co 18 miesięcy. • Dotychczas nie potrafiono wykorzystać w pełni możliwości jakie dają duże bazy danych, w związku z czym większość danych była kasowana. Amerykańska służba zdrowia pozbywa się 90% danych jak np. nagrania z operacji. Obecnie nie tylko jesteśmy w stanie gromadzić takie ilości informacji, ale równiej czerpać z nich korzyści. 18,6 • Gromadzone są już nie tylko dane liczbowe i tekstowe, ale i multimedialne, co stwarza coraz większe zapotrzebowanie na szybszy rozwój technik automatycznego przetwarzania tekstu, obrazu i dźwięku. 2013 2014F 2015F 2016F 2017F • Segment Big Data wymaga zaawansowanych rozwiązań nie tylko w zakresie sprzętu, ale również zaawansowanych usług dla firm i oprogramowania potrzebnego do zarządzania danymi. Rozwój rozwiązań Big Data i Data Miningowych Wartość rynku Big Data na świecie1 60 USD mld 45,3 50,1 38,4 40 28,5 20 11,8 7,3 0 Rok 2011 2012 Źródło: Wiki Bon 2014 Rosnące zapotrzebowanie na kompleksową analizę danych Podział rynku Big Data na kategorie1 • Duże ilości danych gromadzone na serwerach wymagają zaawansowanych narzędzi do ich analizy w celu wykorzystania na potrzeby wymagań stawianych przez biznes. • Zastosowanie analizy nie ogranicza się już tylko do klasycznych sektorów, ale znajduje zastosowanie w praktycznie każdych aspektach życia i gałęziach biznesu jak marketingu, zarządzaniu zasobami ludzkimi, relacji z klientami. • Data mining nie tylko stwarza możliwości rozwoju w nowych kierunkach, ale pozwala na znaczne oszczędności dzięki daleko idącej optymalizacji dotychczasowych procesów. • Zebranie dużych ilości danych i efektywna analiza pozwalają na zrozumienie i algorytmizację procesów oraz ich późniejszą automatyzację. 22% 40% 38% Usługi Sprzęt Oprogramowanie Źródło: Wiki Bon 2014 Źródło: 1) Wiki Bon 2014 „Big Data Vendor Revenue and Market Forecast 2012-2017”, analiza Deloitte 112 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – ICT W segmencie konsumenckim wysoki potencjał wzrostu zauważalny jest na rynku urządzeń ubieralnych oraz drukarek 3D Przegląd głównych trendów globalnych w sektorze technologii informatycznych i komunikacji Komentarz Trendy Silny rozwój branży urządzeń ubieralnych 3 Dynamiczny rozwój rynków urządzeń ubieralnych i drukarek 3D Liczba używanych urządzeń ubieralnych na świecie 200 mln Prognozuje się, że wzrost sprzedaży urządzeń ubieralnych (ang. Wearables, ubrania i akcesoria zintegrowane z elektronicznymi urządzeniami) wyniesie średniorocznie 52% na przestrzeni lat 20132018 2. • Według szacunków analityków rynku, w latach 2013-2018 liczba inteligentnych urządzeń ubieralnych wzrośnie ponad 20 razy, wartość rynku już w 2014 roku przekroczy USD 3 mld 2. • Najbardziej dynamicznym segmentem rynku urządzeń ubieralnych będą inteligentne zegarki, których udział w 2018 roku wyniesie ponad 60% sprzedaży ogółem. Konsekwencją ich wprowadzania będzie zmniejszający się udział nowoczesnych pulsometrów. Szacuje się, że znaczący wzrost w sprzedaży odnotują również inteligentne okulary 3. 177 CAGR +52% 150 127 Rynek drukarek 3D zaczyna rosnąć 88 100 58 50 • 22 36 • W opinii analityków szczególnie atrakcyjnym segmentem rynku jest również segment drukarek 3D. Po powolnym starcie przewiduje się, że rynek zacznie dynamicznie rosnąć. W 2013 jego wielkość wynosiła USD 2,5 mld. Przewiduje się, że w roku obecnym wzrośnie on o 52%, a do 2018 osiągnie wartość ponad USD 16 mld. • W Stanach Zjednoczonych wartość rynku drukarek 3D wzrosła w 2013 o 109% do wartości USD 711 mln. W 2018 wyniesie USD 5,4 mld co będzie stanowiło 1/3 światowej sprzedaży tych urządzeń. • Szybki spadek cen drukarek sprawi, że będą się one stawały dostępne dla coraz większej liczby osób, również do personalnego użytku. • Szacuje się, że wpływ drukarek 3D na światową gospodarkę w 2025 wyniesie nawet USD 600 mld 4. 0 Rok 2013 2014F 2015F 2016F 2017F 2018F Źródło: Cisco Udział sprzedanych urządzeń ubieralnych 2014F 2015F 2016F Pulsometry Urządzenia do fitnessu Źródło: Canalys 2017F 2018F Inteligentne zegarki Inteligentne okulary Źródło: 1) Deloitte TMT Predictions 2014 2) Cisco „Visual Networking Index: Global Mobile Data Traffic Forecast Update, 2013–2018” 3) Canalys 4) McKinsey & Company, „Manufacturing the future: The next era of global growth and innovation” 113 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – ICT Mniejsze regiony mogą stawać się centrami innowacyjności i rozwoju dla sektora ICT Lider rozwoju sektora ICT – Karlsruhe, Niemcy Komentarz Lokalizacja regionu Karlsruhe Geneza rozwoju regionu Karlsruhe • Miasto i region Karlsruhe położone są w południowo-zachodnich Niemczech w landzie Badenia – Wirtembergia. Miasto Karlsruhe jest zamieszkane przez niespełna 300 tys. osób, lecz w związku z dynamicznym rozwojem liczba ta zwiększa się. Jest to duży ośrodek przemysłowy i energetyczny. Mieści się tam największa rafineria w Niemczech (MiRO). W ostatnich latach w mieście nastąpił dynamiczny rozwój sektora IT. Miasto zajęło 4 miejsce w rankingu ośrodków ICT Komisji Europejskiej, plasując się bezpośrednio za znacznie większymi regionami – Monachium, Londynem i Paryżem. W Karlsruhe ulokowany jest także trzeci, co do wielkości, klaster IT w Europie 3. • W gospodarce dominują małe firmy, jednak siedzibę mają tutaj także znane korporacje. W regionie Karlsruhe ulokowało się ponad 4200 firm z branży IT, a zatrudnienie w tym sektorze znajduje 36 tys. osób. Jednym z największych pracodawców jest Siemens, zatrudniający 4,5 tys. pracowników 3. Kluczowe determinanty rozwoju branży ICT w regionie Karlsruhe Karlsruhe • Rozwój branży ICT jest ściśle skorelowany z wydatkami w zakresie badań i rozwoju. Regiony rozwoju ICT są przeważnie obszarami przemysłowymi o długiej tradycji, dysponują wysokiej klasy instytucjami edukacyjnymi, posiadają długoterminowe strategie w zakresie badań naukowych i innowacji, starają się współpracować z sąsiednimi regionami. • W wyniku połączenia najstarszej niemieckiej uczelni o charakterze technicznym Uniwersytetu Karlsruhe i Centrum Badań Naukowych w mieście utworzony został w 2009 r. KIT (Karlsruhe Institute of Technology). Jest to uczelnia kładąca nacisk przede wszystkimi na badania i nowoczesne technologie. Wykształcenie zdobywa na niej ponad 24 tys. studentów. Jest to jedna z wiodących uczelni informatycznych na świecie, obecnie coraz częściej porównywana z MIT w Bostonie. Absolwenci tej szkoły wyższej są motorem napędowym dla branży ICT w regionie 1 3. • W Karlsruhe ulokowane jest CyberForum, które jest jednym z największych oraz najbardziej aktywnych stowarzyszeń rynku IT w Europie. Posiada ono ponad 1000 członków, wśród nich są liczni przedsiębiorcy, personel badawczo-rozwojowy, studenci, stażyści2. Źródło: 1) Strona internetowa KIT 2) Strona internetowa CyberForum 3) Strona internetowa Karlsruhe 114 © 2014 Deloitte 5 Ranking i charakterystyka branż prorozwojowych – ICT Co o wyzwaniach stojących przed sektorem technologii informatycznych i komunikacyjnych sądzą eksperci? Wybrane opinie ekspertów i analityków rynku „Data mining znajduje szerokie zastosowanie w wielu branżach na całym świecie. Przykładem mogą być Stany Zjednoczone, które bardzo wcześnie zorientowały się o możliwościach płynących z analizy gromadzonych danych i czerpią z tego znaczne korzyści.” Prof. Jerzy Kisilowski, FSNT-NOT „W typowej informatyce korporacyjnej, według wielu szacunków, istniejąca infrastruktura jest wykorzystywana np. tylko w 10 procentach. To nie są przypadki skrajne – o tym się słyszy w wielu firmach. W związku z czym przeniesienie do chmury, albo prosta wirtualizacja i konsolidacja, nawet wewnątrz tej firmy może przynieść im gigantyczne oszczędności z tego powodu, że przestają płacić za to, z czego nie korzystają.” „Magazynowanie i analiza dużych ilości danych pozwalają na nowe podejście do problemów wielu branż. Nowe możliwości otwierają się szczególnie przed sektorem telemedycyny, który znacząco skorzysta z rozwiązań Big Data. …Algorytmy wypracowane na podstawie analizowanej ogromnej ilości danych pozwolą na optymalizację procesów i lepsze wykorzystanie zasobów ludzkich…” Ryszard Olszanowski, Izba Gospodarcza Medycyna Polska „Prognozy rynkowe mówią już od jakiegoś czasu o rosnącej popularności rozwiązań mobilnych oraz chmury obliczeniowej. Jak się okazuje, nasz rynek w pełni je potwierdza.” Roman Durka, Kapsch Krzysztof Dąbrowski, Grupa Allegro „Rozwój branży IT w krajach Europy Środkowo-Wschodniej będzie mniej więcej dwukrotnie szybszy od tempa wzrostu ich PKB w średniej i dłuższej perspektywie, a środki z funduszy spójności UE przyspieszą realizację publicznych projektów informatycznych.” „Chmura, outsourcing, Unified Communications oraz BYOD – polski rynek jest wyjątkowo mocno zainteresowany rozwojem w tych obszarach.” Jochen Borenich, Kapsch Daniel Lion, Erste Group Źródło: Analiza desk research Deloitte 115 © 2014 Deloitte 5 6. Benchmarking Metropolii „Silesia” i Województwa Śląskiego w odniesieniu do wybranych regionów w Polsce i za granicą Metropolia „Silesia”, Województwo Śląskie Polska Benchmarking regionów – Metropolia „Silesia”, Województwo Śląskie Metropolia „Silesia” jest „sercem” Województwa Śląskiego, obszaru silnie zurbanizowanego o bogatych tradycjach przemysłowych Podstawowe dane dot. Metropolii „Silesia” i województwa śląskiego Demografia vs. bezrobocie1 Komentarz Ogólne informacje o Metropolii „Silesia” i regionie 20 4 700 • Metropolia „Silesia” to międzygminny związek 14 głównych miast Śląska i Zagłębia obejmujący obszar prawie 1200 km2. Metropolia „Silesia” stanowi gospodarcze i społeczne centrum województwa śląskiego, zamieszkane przez 2 miliony osób2 3. • Województwo śląskie jest regionem Polski położonym w południowej części kraju. Region jest bogaty w surowce naturalne głównie: węgiel kamienny, złoża cynku i ołowiu, rudy żelaza, miedzi i wiele innych. Region jest głównym ośrodkiem przemysłowym kraju. Województwo zamieszkuje blisko 4,7 mln osób, co stanowi 12,2% ludności Polski i jest ono najbardziej zurbanizowanym regionem Polski (78,4% ludności miejskiej)3. 15 4 600 10 % tys. mieszkańców 4 800 4 500 5 4 400 4 300 Rok 2003 0 2005 Ludność 2007 2009 2011 Stopa bezrobocia Źródło: Eurostat • Metropolia „Silesia” znajduje się w centrum Europy Środkowej. W promieniu 600 km od Katowic, będących głównym miastem Metropolii „Silesia”, znajduje się sześć europejskich stolic co stwarza duże możliwości dla rozwoju regionu. Ponadto województwo posiada dobrze rozwiniętą infrastrukturę komunikacyjną w skali kraju, szczególnie pod względem autostrad i dróg ekspresowych, które będę w nadchodzących latach rozbudowywane i modernizowane. Dodatkowo w Pyrzowicach (wieś ok. 30 km od Katowic) znajduje się międzynarodowe lotnisko2 3. Województwo śląskie EUR mln PKB w 2011 r. w europejskich regionach1 Infrastruktura Metropolii „Silesia” i regionu Źródło: 1) Eurostat 2) GUS 3) Strategia rozwoju województwa Śląskiego „Śląskie 2020” 118 © 2014 Deloitte 6 Benchmarking regionów – Metropolia „Silesia”, Województwo Śląskie Metropolia „Silesia” jest na drodze transformacji gospodarczej i społecznej Struktura rynku Wydobycie węgla w Polsce1 Komentarz Transformacja regionu • mln ton 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Rok 1989 Transformacje ustrojowe po 1989 roku szczególnie mocno dotknęły ówczesny Śląsk. Uruchomiono wtedy proces prywatyzacji i restrukturyzacji (również zamykania) zakładów pracy głównie kopalń węgla i hut. Zmiany te miały duży wpływ na gospodarkę regionu oraz przyczyniły się do powstania wielu nowych problemów społecznych, jak wysokie bezrobocie, odpływ ludności, problemy z wykorzystaniem przez pracowników zdobytych kwalifikacji. Pomimo istotnego spadku wydobycia (o połowę w ciągu 20 lat) przemysł wydobywczy pozostaje jednym z głównych sektorów pod względem produkcji i zatrudnienia w województwie śląskim 1 2 3. Zmiany potransformacyjne 1992 1995 1998 2001 2004 Źródło: GUS 2007 2010 • Procesom restrukturyzacji regionu towarzyszy zmiana struktury zatrudnienia ludności polegająca na malejącym udziale pracujących w przemyśle i budownictwie oraz równoczesnym wzroście w sektorze usług. Region posiada również najniższy odsetek zatrudnionych w rolnictwie w kraju. Maleje również stopa bezrobocia. W 2005 roku stopa bezrobocia BAEL wynosiła 19%, zaś w I kwartale 2014 roku wyniosło niecałe 10,5%1 2. Struktura oraz wielkość rynku (GVA) według klasyfikacji Nace Rev.22 2% 14% 17% 15% 30% EUR 22 mld 16% 1% 16% G-J K-N O-U A B-E 34% EUR 41 mld 8% 27% 2005 2000 F 1% 6% 28% 29% B-E 34% EUR 29 mld 8% A 15% F G-J 2010 K-N O-U A B-E F G-J K-N O-U Źródło: 1) GUS 2) Eurostat 3) PAN, "Węgiel kamienny w Polsce na tle górnictwa w świecie" A-rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo; B-E- przemysł(z wyłączeniem budownictwa); F-budownictwo; G-J-Handel hurtowy i detaliczny, transport; działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi, informacja i komunikacja; K-N-finanse i ubezpieczenia, obsługa nieruchomości, działalność naukowa, działalność w zakresie administrowania; O-U-administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, edukacja, pomoc społeczna i zdrowie ludzkie, kultura, rozrywka i rekreacja, naprawa artykułów i inne usługi 119 © 2014 Deloitte 6 Benchmarking regionów – Metropolia „Silesia”, Województwo Śląskie Metropolia „Silesia” charakteryzuje się dobrym zapleczem naukowym; Wyzwaniem pozostaje współpraca nauki z biznesem Działania podejmowane w celu transformacji gospodarki Komentarz Edukacja i podniesienie kwalifikacji społeczeństwa Atutem rynku pracy województwa jest duża liczba wysoko wykwalifikowanych pracowników. W I kwartale 2012 roku wśród grupy osób zawodowo czynnej w województwie 30% posiadało wykształcenie wyższe, 7,5% legitymowało się wykształceniem średnim ogólnokształcącym, 31,3% posiadało wykształcenie policealne i średnie zawodowe, a 27,4% kwalifikacje na poziomie zasadniczym zawodowym. Dobrą bazę akademicką zapewniają liczne uczelnie wyższe, w tym największe - Uniwersytet Śląski, Politechnika Śląska, Śląski Uniwersytet Medyczny i Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach. Władze Śląska w ramach programu „Śląskie 2020” wyznaczają sobie za cel obniżenie do 10% odsetka osób przedwcześnie kończących naukę szkolną oraz 40% jako minimalny odsetek osób z wykształceniem wyższym. Dobrze wyedukowane społeczeństwo jest podstawą rozwoju regionu i bardziej zaawansowanych technologicznie gałęzi1 2 3. W tych działaniach, z punktu widzenia rozwoju gospodarki szczególnie istotne jest tworzenie i wzmacnianie sieci współpracy między jednostkami badawczymi a biznesem. Ma to wpływ na wzrost innowacyjności i tym samym konkurencyjności regionu zarówno w Polsce, jak i na świecie. Inwestycje w B+R Istotnym elementem wyznaczonej strategii dla regionu „Śląskie 2020” jest wspieranie wdrożeń nowych technologii i rozwój sektora B+R. Poprawa konkurencyjności we współczesnej gospodarce dokonuje się w dużej mierze poprzez wzrost innowacyjności, w tym zwiększenie transferu nowoczesnych rozwiązań technologicznych, produktowych i organizacyjnych do przedsiębiorstw i instytucji. Stąd konieczność lepszego wykorzystania infrastruktury naukowo-badawczej na rzecz gospodarki oraz wzmocnienie wykorzystania jej wyników poprzez lepsze relacje z biznesem. Niestety problemy z koordynacją działań na różnych szczeblach sprawiły, że wiele środków unijnych nie zastało należycie wykorzystanych w tym obszarze2. Źródło: 1) Eurostat 2) Raport: Strategia rozwoju województwa Śląskiego „Śląskie 2020” 3) Regionalna Strategia Innowacji Województwa Śląskiego 120 © 2014 Deloitte 6 Benchmarking regionów – Metropolia „Silesia”, Województwo Śląskie Metropolia „Silesia” musi zmierzyć się z przemysłową przeszłością i postawić na nowe technologie, wykorzystując posiadany potencjał i zasoby Działania podejmowane w celu transformacji gospodarki Komentarz Restrukturyzacja i modernizacja przemysłu Przemysł ciężki jest nadal jednym z głównych filarów produkcji w Metropolii „Silesia”. Sprawia to, że wszelkie działania podejmowane w tej branży rzutują znacząco na kondycję całej gospodarki regionu. Mechanizmy rynkowe w pełni ujawniły nierentowność wielu zakładów przemysłowych, a także ich niską innowacyjność. Jednym z pozytywnych efektów dotychczasowych przemian gospodarczych regionu jest coraz szybszy rozwój nowoczesnych gałęzi przemysłu, takich jak: elektronika, przemysł samochodowy, przetwórstwo spożywcze. Na bazie przemysłu wydobywczego rozwijają się branże związane z jego obsługą, czyli przede wszystkim nowoczesny przemysł maszynowy, dysponujący odpowiednim parkiem oraz doświadczoną kadrą pracowniczą. Po trudnościach transformacji na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku przemysł ten zaistniał na wielu rynkach zagranicznych i stanowi dziś ważny element gospodarczego krajobrazu województwa. Należy mieć jednak na uwadze, że dla utrzymania pozycji konkurencyjnej górnictwa konieczne będzie systematyczne zwiększanie nakładów na jego modernizację, redukcję kosztów i wprowadzanie nowych technologii. Drugim obok górnictwa głównym przemysłem regionu jest hutnictwo, które również przechodzi głęboki proces restrukturyzacji1 2 3. Poprawa łączności i infrastruktury regionu W celu stymulacji rozwoju regionu fundamentalne jest dobre połączenie komunikacyjne między miastami wchodzącymi w skład Metropolii „Silesia”. Dalszy rozwój sieci transportowej będzie stwarzał lepsze możliwości rozwoju i poprawi klimat pod nowe inwestycje. Fundamentalne znaczenie ma również jakość infrastruktury teleinformatycznej regionu. Rozwój odpowiedniej infrastruktury spowoduje, że wzrośnie ogólna jakość życia w regionie i podniesie się jego atrakcyjność dla lokowania inwestycji. Ponadto pozwoli to na podniesienie konkurencyjności przedsiębiorstw już funkcjonujących i stworzy nowe możliwości współpracy i kooperacji gospodarczej2 3. Źródło: 1) Eurostat 2) Raport: Strategia rozwoju województwa Śląskiego „Śląskie 2020” 3) Regionalna Strategia Innowacji Województwa Śląskiego 121 © 2014 Deloitte 6 Benchmarking regionów – Metropolia „Silesia”, Województwo Śląskie Ochrona środowiska i zdrowia będą jednym z istotnych wyzwań dla rozwoju Metropolii i regionu, ale również szansą dalszego rozwoju Działania podejmowane w celu transformacji gospodarki Komentarz Nacisk na poprawę ochrony środowiska i ochronę zdrowia Ochrona środowiska Jednym z założeń programu „Śląsk 2020” jest poprawa jakości środowiska naturalnego, mocno dotkniętego przez działalność przemysłową regionu. W skład działań wchodzi zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii, wzrost efektywności energetycznej i przede wszystkim redukcja emisji dwutlenku węgla i gazów cieplarnianych do atmosfery. Działania te mają zwiększyć atrakcyjność regionu, ale również przyczynić się do poprawy zdrowia mieszkańców co będzie miało wpływ na dalszy rozwój zarówno województwa śląskiego, jak i w szczególności Metropolii „Silesia”1 2. Ochrona zdrowia W ciągu ostatnich 30 dzisiejsza Metropolia „Silesia” zdobyła renomę jednego z głównych centów specjalistycznego lecznictwa w Polsce. W tym czasie powstało i ugruntowało swoją pozycję w kraju i na arenie międzynarodowej kilka uznanych klinik i szpitali świadczących specjalistyczne usługi medyczne. Uformowało się silne środowisko naukowe wokół którego z kolei pojawiły się lub w najbliższych latach będą się pojawiać kolejne firmy spin-off, fundacje, parki naukowo- technologiczne. Oznacza to z jednej strony duży potencjał do kreowania i pozycjonowania produktu regionalnego „medycyna”1 2. Podsumowanie Metropolia „Silesia” podobnie jak całe województwo śląskie pozostaje na trudnej drodze transformacji. Potrzebne są długofalowe strategie, które zapewnią trwały rozwój Metropolii i regionu, wzrost ich konkurencyjności na arenie międzynarodowej. Korzystna lokalizacja, zasoby naturalne i ludzkie, jeśli dobrze zarządzane, mogą stanowić silny atut, który zapewni pomyślną przyszłość Metropolii i regionu. Źródło: 1) Raport: Strategia rozwoju województwa Śląskiego „Śląskie 2020” 2) Regionalna Strategia Innowacji Województwa Śląskiego 122 © 2014 Deloitte 6 Aglomeracja łódzka, Województwo Łódzkie Polska Benchmarking regionów – aglomeracja łódzka, Województwo Łódzkie Transformacja gospodarki aglomeracji łódzkiej była wynikiem działania mechanizmów rynkowych, a nie zaplanowanych działań Podstawowe dane i charakterystyka regionu Demografia vs. bezrobocie1 Komentarz 25 • Aglomeracja łódzka znajduje się w centralnej części Polski. Przez wiele dekad była uznawana za centrum włókiennictwa kraju. Po przemianie znajdowała się w szczególnej sytuacji. Podobnie gwałtowny i głęboki proces restrukturyzacji gospodarki nie miał miejsca w żadnym z innych polskich regionów. Przekształcenia w Łodzi i całej aglomeracji nie były wynikiem zaplanowanych i wspomaganych działań ze strony państwa, lecz wypadkową oddziaływania mechanizmów rynkowych. Wkrótce aglomeracja łódzka będzie najlepiej skomunikowanym regionem w Polsce. • Region zamieszkuje 1,1 mln osób, lecz liczba ta z roku na rok maleje. Współczynnik CAGR w latach 2000-2012 wyniósł -0,51%. Prognozy demograficzne do 2030 r. nie są optymistyczne1. • Istotnym problemem aglomeracji łódzkiej jest wysoki poziom bezrobocia, który w ostatnich latach ponownie wzrastał. W Łodzi (miasto-rdzeń) wynosi ono obecnie 12,7%. Wartość ta jest zróżnicowana w poszczególnych podregionach2 • Województwo łódzkiej generuje 6% PKB kraju. Dynamika wzrostu w latach 2003-2010 była nieco niższa niż średnia dla Polski2. 20 1150 15 1100 % tys. mieszkańców Ogólne informacje o regionie 1200 10 1050 5 1000 0 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 Rok Ludność Stopa bezrobocia Źródło: Eurostat Aglomeracja łódzka EUR mln PKB w 2011 r. w europejskich regionach1 Źródło: 1) Eurostat 2) Uniwersytet Łódzki, „Łódzka metropolia – Problemy integracji gospodarczej” 124 © 2014 Deloitte 6 Benchmarking regionów – aglomeracja łódzka, Województwo Łódzkie Przemysł włókienniczy traci na znaczeniu, ale nadal jest ważnym sektorem dla gospodarki regionu Struktura rynku Produkcja sprzedana przemysłu włókienniczego i odzieżowego w woj. łódzkim2 Komentarz Produkcja włókiennicza i odzieżowa zmniejsza się 3000 • PLN mln 2500 2000 1500 Rynek jest mocno rozproszony 1000 • 500 0 Rok W ostatnich kilkunastu latach produkcja włókiennicza i odzieżowa zmniejszała się, lecz podlegała okresowym fluktuacjom. Region nadal jest bardzo ważnym punktem dla przemysłu włókienniczoodzieżowego w Polsce, można powiedzieć, że branża najgorsze ma już za sobą. Znajduje się tam ponad 30% przedsiębiorstw podsektora włókienniczego1. 1999 2001 2003 2005 Przemysł włókienniczy 2007 2009 Struktura rynku w aglomeracji łódzkiej jest bardzo zróżnicowana. Na przestrzeni lat 2000-2010 pomimo zmniejszenia się udziału handlu, usług i transportu o 1,6 p.p., pozostaje on największą gałęzią gospodarki w regionie. Zwiększa się natomiast udział przemysłu – w analizowanych latach udział przemysłu w gospodarce regionu zwiększył się o 1,7 p.p1. Przemysł odzieżowy Źródło: Przyszłość zawodów w sektorze włókienniczoodzieżowym Struktura oraz wielkość rynku (GVA) według klasyfikacji Nace Rev.2 1% 17% 18% 23% 20% EUR 5,3 mld 32% 2000 1% 1% 17% 25% 25% 6% 19% EUR 6,9 mld 6% 19% EUR 10 mld 32% 2005 7% 31% 2010 A-rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo; B-E- przemysł(z wyłączeniem budownictwa); F-budownictwo; G-J-Handel hurtowy i detaliczny, transport; działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi, informacja i komunikacja; K-N-finanse i ubezpieczenia, obsługa nieruchomości, działalność naukowa, działalność w zakresie administrowania; O-U-administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, edukacja, pomoc społeczna i zdrowie ludzkie, kultura, rozrywka i rekreacja, naprawa artykułów i inne usługi Źródło: 1) Eurostat 2) Raport „Przyszłość zawodów w sektorze włókienniczo – odzieżowym, Aglomeracje miejskie w Polsce oraz problemy ich funkcjonowania i rozwoju” 125 © 2014 Deloitte 6 Benchmarking regionów – aglomeracja łódzka, Województwo Łódzkie W okresie transformacji duże zakłady włókiennicze zastąpione zostały przez liczne mikroprzedsiębiorstwa skupione wokół branży Ścieżka transformacji społeczno-gospodarczej Komentarz Czasy świetności włókiennictwa minęły Historycznie region słynął z gałęzi przemysłu lekkiego - włókiennictwa. Łódź wytwarzała ponad połowę produkcji całej kraju. Region był skupiony przede wszystkim wokół włókiennictwa, co w późniejszym okresie stanowiło znaczące wyzwanie. Po transformacji ustrojowej w Polsce monokulturowa gospodarka regionu okazała się niekonkurencyjna wobec zagranicznych towarów i kolejne fabryki zaczęły upadać. Przemysł znacznie się rozproszył, powstało dużo mikroprzedsiębiorstw skupionych wokół branży włókienniczej. Branża włókienniczo-odzieżowa w regionie obecnie skupia ok. 30% firm z branży w skali krajowej i nie może być bagatelizowana. Została ujęta w strategii rozwoju regionalnego jako sektor strategiczny dla województwa. Istnieje również duży potencjał badawczo-rozwojowy w tej dziedzinie. Sektorami wysokiej szansy są także: energetyka, biotechnologia, branża owocowo-warzywna, mechatronika i ICT1 2. Region będzie najlepiej skomunikowanym miejscem w kraju Aglomeracja łódzka w niedalekiej perspektywie będzie znakomicie skomunikowana z innymi regionami kraju oraz Europy. Łódź posiada port lotniczy, otwarty ponownie pod koniec lat 90-tych. Infrastruktura drogowa z roku na rok się poprawia, w związku z ciągłą rozbudową sieci dróg ekspresowych oraz autostrad. Nie można także zapominać o bezpośrednim połączeniu kolejowym Łodzi z Chińską Republiką Ludową. Rejon ma szansę stać się największym centrum logistycznym w kraju. Do tej pory największe efekty widać w Strykowie, który leży w bezpośrednim sąsiedztwie węzła autostrad A1 i A23. Źródło:1) Geographical Journal, „Socio-economic changes in Lodz-the results of twenty years of system transformation” 2) Łódzka metropolia, „Problemy integracji gospodarczej” 3) PAIZ, „Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego” 126 © 2014 Deloitte 6 Benchmarking regionów – aglomeracja łódzka, Województwo Łódzkie Szansą dla rozwoju regionu jest infrastruktura transportowa, potencjał naukowy i dynamiczne instytucje okołobiznesowe Ścieżka transformacji społeczno-gospodarczej Komentarz B+R Region posiada duży potencjał naukowo-badawczy skupiony wokół szkół wyższych i ośrodków naukowych. Znajduje się tutaj m.in. Centrum Zaawansowanych Technologii BioTechMed, Łódzki Regionalny Park Naukowo-Techniczny. MNiSW w rankingu jednostek naukowych wysoko oceniło łódzkie ośrodki. Region oferuje dostęp do dużych i tanich zasobów pracy. Są to zarówno pracownicy o niskich kwalifikacjach oraz wysoko wykwalifikowani specjaliści. Potencjał akademicki jest wysoki, w Łodzi studiuje 100 tys. osób. Wykształcenie na kierunkach informatycznych zdobywa 6 tys. studentów, na kierunkach ekonomicznych ponad 20 tys. W aglomeracji łódzkiej bardzo prężnie rozwijają się sektory IT, badawczo-rozwojowy oraz centra BPO/SSC. Swoje centra mają tutaj takie firmy jak: Ericpol, Comarch, Samsung, AMG.net, HewlettPackard, czy Infosys1. Otoczenie biznesowe Region charakteryzuje stosunkowo dobry klimat do rozwoju przedsiębiorczości i lokowania inwestycji. Rozwój instytucji otoczenia biznesowego stanowi ważny czynnik dla potencjalnych inwestorów. Znajduje się tutaj Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna, w której przedsiębiorstwa strefowe działające w regionie poniosły nakłady inwestycyjne w wysokości PLN 8,7 mld (do końca 2012 r.) i stworzyły ponad 17 tys. nowych miejsc pracy. W regionie ulokowało się wiele firm zagranicznych. Wśród instytucji okołobiznesowych znajdują się tu m.in. izby gospodarcze, stowarzyszenia, inkubatory przedsiębiorczości, parki, instytucje finansowe2. Miasto rdzeń – Łódź stara się o EXPO 2022/2023 Łódź stara się o zorganizowanie tzw. małego EXPO, imprezy międzynarodowej, która dałaby możliwość promocji miasta oraz regionu na arenie międzynarodowej. Tematem przewodnim imprezy ma być rewitalizacja, na którą przeznaczane są obecnie olbrzymie pieniądze – przykład Nowego Centrum Łodzi3. Źródło:1) Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2) Strona internetowa PAIZ – Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna 3) Nowe Centrum Łodzi, www.ec1lodz.pl 127 © 2014 Deloitte 6 Zagłębie Ruhry, Niemcy Benchmarking regionów – Zagłębie Ruhry Zagłębie Ruhry boryka się z problemem ponadprzeciętnego poziomu bezrobocia i starzejącym się społeczeństwem Podstawowe dane i charakterystyka regionu Demografia vs. bezrobocie2 4 Komentarz 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0 Rok Ludność Stopa bezrobocia Źródło: Eurostat, RVR-Datenbank-Statistik Zagłębie Ruhry, obecnie występujące już pod marką „Metropolia Ruhry” znajduje się w zachodnich Niemczech, w centralnej części landu Północna Nadrenia–Westfalia. W 2012 r. region był zamieszkiwany przez ok. 5 mln ludzi, co czyni go trzecią największą metropolią w Unii Europejskiej. Dzięki dobrej infrastrukturze transportowej, w zasięgu 3 godzin drogi od jego serca mieszka 60 mln ludzi. Region obsługują lotniska w Düsseldorfie, Dortmundzie i Essen oraz blisko położony port lotniczy w Kolonii/Bonn. Transport odbywa się także na 270 kilometrach kanałów wodnych. Główną uczelnią w regionie jest Uniwersytet w Bochum, założony w roku 19631 2. • Społeczeństwo Ruhry starzeje się, podobnie jak ma to miejsce w całej Europie. Stopa bezrobocia wynosi obecnie 11,1% (287 tys. osób), tym samym jest wyższa o 2,7 p.p. od średniej stopy bezrobocia w landzie Północna Nadrenia–Westfalia i o 4,3 p.p. wyższa od średniej stopy w Niemczech. W regionie mieszka 37% wszystkich bezrobotnych landu. Problem ten istnieje od czasów kryzysu energetycznego. Około 2 miliony tutejszych pracowników wytwarza 5,6% PKB Niemiec1 2 3. Metropolia Ruhry EUR mln PKB w 2011 r. w europejskich regionach • % tys. mieszkańców Ogólne informacje o regionie 6 000 Źródło: 1) Eurostat 2) Strona internetowa metropolii miast Zagłębia Ruhry 3) Statistisches Bundesamt 4) RVR-Datenbank-Statistik 129 © 2014 Deloitte 6 Benchmarking regionów – Zagłębie Ruhry W ostatnich latach przemysł przestał dominować w Metropolii Ruhry Struktura rynku Wydobycie węgla kamiennego2 -27% Komentarz 150 Mln ton 100 Spadek wydobycia w górnictwie • 50 500000 0 400000 Zatrudnieni Przemysł był głównym sektorem gospodarki • W XXI wieku zatrudnienie w przemyśle (bez budownictwa) utrzymuje się na poziomie ok. 25%. Przed rozpoczęciem przemian, w roku 1950, 19% ludzi pracowało w górnictwie (w 19 wieku nawet 40%), a kolejne 7% w hutnictwie, zaś w 1970 r. cały przemysł zatrudniał aż 58% wszystkich pracowników. • Po około ¼ wszystkich pracowników zatrudnionych jest też w sektorze finansowym oraz w zbiorczej kategorii, którą stanowią edukacja, ochrona zdrowia, administracja publiczna i obrona narodowa. Wydobycie -59% 300000 200000 100000 0 Pomiędzy latami 1956 a 2000 wydobycie węgla w regionie spadło niemal 5-krotnie a zatrudnienie w tej gałęzi gospodarki - 10-krotnie. Pozostały tu już tylko 2 kopalnie - Prosper-Haniel i Auguste Victoria1. 1910 1925 1940 1956 1970 1985 2000 Rok Źródło: „Geschichte, Aufbau und Verflechtung seiner Gesellschaften und Organisationen” Struktura oraz wielkość rynku (GVA) według klasyfikacji Nace Rev.21 0% 1% 23% ECU 100 mld 26% 26% 23% 24% EUR 104,1 mld 6% 26% 19% 0% 21% 23% 25% 5% 0% EUR 109,2 mld 28% 24% EUR 122,7 mld 4% 20% 27% 26% 4% 19% 1996 2003 2007 2000 A-rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo; B-E- przemysł(z wyłączeniem budownictwa); F-budownictwo; G-J-Handel hurtowy i detaliczny, transport; działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi, informacja i komunikacja; K-N-finanse i ubezpieczenia, obsługa nieruchomości, działalność naukowa, działalność w zakresie administrowania; O-U-administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, edukacja, pomoc społeczna i zdrowie ludzkie, kultura, rozrywka i rekreacja, naprawa artykułów i inne usługi Źródło: 1) Eurostat 2) Gerhard Gebhardt: Ruhrbergbau. „Geschichte, Aufbau und Verflechtung seiner Gesellschaften und Organisationen” 130 © 2014 Deloitte 6 Benchmarking regionów – Zagłębie Ruhry Zagłębie Ruhry przeszło terapię szokową, a region jest nadal w fazie przystosowania do nowych warunków gospodarczych Ścieżka transformacji społeczno-gospodarczej Komentarz Przemiany z konieczności Przemiany rozpoczęły się od problemów przemysłu górniczego i hutniczy. Głównym z nich była rosnąca głębokość dostępnych złóż, co powodowało wzrastające koszty wydobycia. Jednocześnie, w drugiej połowie XX w. nastąpiła liberalizacja handlu międzynarodowego i możliwe stało się sprowadzanie taniego węgla z zagranicy, co było opłacalne nawet mimo wysokich jeszcze wtedy kosztów transportu morskiego. Później na rynku znaczenia nabrały ropa i gaz, a węgiel utracił pozycję dominującego źródła energii. Problemy przeniosły się na przemysł metalurgiczny. Ostatnie znaczące huty w Essen i Dortmundzie zakończyły działalność w latach 1986 i 1987. Sytuacja ta doprowadziła to wysokiego poziomu bezrobocia i niepokojów społecznych. Program IBA W obliczu przymusowej deindustrializacji rząd Landu zdecydował się skierować region na tory rozwoju nauki, kultury i turystyki. Największym przedsięwzięciem była organizacja IBA Emscher Park. Choć z nazwy jest to wystawa, była to cała seria inicjatyw i działań, których celem były ochrona już poważnie zniszczonego środowiska naturalnego, połączenie miast w aglomerację, wydzielenie parków krajobrazowych oraz pobudzenie biznesu. W ramach programu przeprowadzono rekultywację terenów, zmianę ich przeznaczenia, czy rewitalizację budynków postindustrialnych. IBA obejmowała też wystawy, koncerty i spotkania mieszkańców, a to wszystko na przestrzeni 10 lat (1989-1999). Łącznie cała inicjatywa pochłonęła 5 mld marek niemieckich na organizację 118 projektów. Krajobraz przekształcono między innymi tworząc sztuczne jeziora i szlaki wodne w nieckach po kopalniach, pola golfowe, czy „wystawy”, jak Ferropolis- półwysep na środku sztucznego jeziora Gremminer See, na którym ustawiono gigantyczne koparki, które wyszły z użycia. Przeprowadzono też konkursy na rewitalizację budynków w 17 miastach, zrealizowaną następnie przez ok. 200 architektów oraz stworzono takie atrakcje, jak wieża widokowa Tetraedr na hałdzie Bottrop oraz pole golfowe pod Froendenbergiem1. Źródło: 1) Strona IBA Emscher Park, desk research Deloitte 131 © 2014 Deloitte 6 Benchmarking regionów – Zagłębie Ruhry Obecna strategia regionu opiera się na wspieraniu nauki i przedsiębiorczości Ścieżka transformacji społeczno-gospodarczej Komentarz Innowacje i szkolnictwo W regionie postawiono też na nowe technologie wspierające pozostałe sektory. Rozwój szkolnictwa wyższego rozpoczął się w latach 60-tych ubiegłego wieku. Obecnie uczelnie wyższe regionu co semestr przyjmują średnio 178 000 studentów, co stanowi około jedną trzecią wszystkich studentów landu. 30% z nich rozpoczyna studia na kierunkach matematyczno-przyrodniczych. Znajduje się tu także cała sieć instytutów badawczych (w tym 4 Instytuty Fraunhofer, 3 Maxa Plancka i 4 Leibnitza), które zajmują się badaniami w takich dziedzinach, jak mikroelektronika, ochrona środowiska, technologie energetyczne, logistyka, oprogramowanie czy psychologia pracy. Najbardziej zintensyfikowane badania prowadzone są w dziedzinach efektywności energetycznej (w tym ochrony środowiska) oraz medycyny. W Duisburgu znajduje się np. Centrum Technologii Ogniw Paliwowych, a w Bochum - Centrum Geotermiki. Forum Gospodarcze Ruhry zrzesza 42 instytucje badawcze, działające w 4 kluczowych obszarach: biomedycyna, zdrowie i analityka, technologia i środowisko, nauki społeczno-ekonomiczne, kultura1. Wsparcie dla przedsiębiorców Metropolia przyciąga inwestorów i przedsiębiorców nie tylko dostępnością rynków zbytu i bardzo dobrą infrastrukturą, lecz także proaktywnie działając na rzecz przedsiębiorczości. Do udogodnień należą m.in. 3-miesięczne zwolnienie z czynszu za biuro, czy pakiety informacyjne dla zagranicznych firm. W regionie istnieją też centra wymiany wiedzy, które udostępniają najnowsze odkrycia małym i średnim przedsiębiorstwom. Oprócz tego firmom służą poradami z zakresu technologii i prowadzenia biznesu takie organizacje jak Industrie- und Handelskammern der Metropole Ruhr, Deutsche Gewaerkschaftsbund czy Zentrum für Innovation und Technik (ZENIT) w Mülheim. Znajdują się tu także Centrum Przedinkubacyjne dla absolwentów szkół wyższych oraz Park Technologiczny w Dortmundzie1. Źródło: 1) Strona internetowa metropolii miast Zagłębia Ruhry (business.metropoleruhr.de/) 132 © 2014 Deloitte 6 Benchmarking regionów – Zagłębie Ruhry Metropolia Ruhry stawia obecnie na wzrost sektora „efektywności energetycznej” Ścieżka transformacji społeczno-gospodarczej Komentarz Efektywność energetyczna W regionie 6% pracowników zatrudnionych jest w tzw. sektorze efektywności energetycznej, to prawie dwukrotnie większy odsetek niż w całych Niemczech (3,5%)., Wirtschaftsförderung Metropoleruhr (Centrum Wsparcia Biznesu Metropolii Ruhry) definiuje ten sektor jako obejmujący zarówno starania mające na celu uzyskanie większej ilości energii z tych samych surowców, jak i minimalizowanie złych skutków dla środowiska. 4,5% patentów związanych z sektorem pochodzi z regionu, z czego prawie 2/3 związana jest z ochroną środowiska. Znajdują się tu też siedziby 7,5% wszystkich krajowych firm z branży. Prawie połowa z nich koncentruje się na gospodarce odpadami i wodnej klientów, a jedynie co dziesiąta wytwarza produkty. W 1996 powstała np. firma Wabe Wasseraufbereitung zajmująca się optymalizacją użycia wody w przemyśle. Wpisuje się to w ogólnokrajowy plan z roku 2008, który zakłada szereg konkretnych usprawnień zarówno pod względem efektywności pozyskiwania energii, jak i ograniczenia emisji szkodliwych substancji do otoczenia1 2 3 4. 4 Plan efektywności energetycznej Niemiec 100% 80% 60% 45% 30% 18% 60% 40% 80% 65% 50% 35% 20% 2020 0% 2030 -20% -20% -40% -60% -80% -100% -10% -40% -55% -70% -80% Emisja gazów cieplarnianych względem roku 1990 2040 -25% 2050 -50% Zużycie energii względem roku 2008 Zużycie prądu względem roku 2008 Udział energii odnawialnej Udział energii odnawialnej w produkcji prądu Źródło: Gesamtverband Steinkohle e.V. Źródło: 1) Strona internetowa Gesamtverband Steinkohle e.V. 2) Wirtschaftsförderung Metropoleruhr GmbH „ Wirtschaftsbericht Ruhr 2013” 3) Worldcat, „Umweltmarkt von A-Z“ 133 © 2014 Deloitte 6 Benchmarking regionów – Zagłębie Ruhry Władze regionu podejmują działania ukierunkowane na poprawę ogólnej jakości życia, nie odcinając się zupełnie od przemysłu Ścieżka transformacji społeczno-gospodarczej Komentarz Centrum kultury Wiele z zamykanych kopalni, koksowni i hut pozostało nienaruszonych i zaaranżowanych do innych ról. Przykładem może być np. duża była koksownia Zollverein, która w roku 2001, wraz z sąsiadującą z nią kopalnią zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Służą one obecnie jako miejsce koncertów, wystaw, sympozjów. Miała tu też miejsce inauguracyjna uroczystość ogłoszenia metropolii europejską stolicą kultury 2010. Wiele tego typu obiektów zrewitalizowano w ramach programu IBA. Ochrona zdrowia Szeroko pojęty rynek ochrony zdrowia to jedna z najszybciej rozwijających się branż w regionie. Prawie 7000 spółek przynosi 20 mld euro przychodu rocznie. Starzejące się społeczeństwo i coraz większa dbałość o zdrowie wśród ludzi pozwalają rozwijać się licznym laboratoriom, producentom sprzętu medycznego, sportowego i zdrowej żywności. Działalność branży znajduje wsparcie w uniwersytetach oraz ośrodkach badawczych i rozwojowych. Przemysłowy trzon gospodarki W regionie wciąż funkcjonuje przemysłowy trzon gospodarki, który oprócz kopalni stanowi obecnie przemysł chemiczny, co wyróżnia Metropolię Ruhry na tle wielu innych niemieckich aglomeracji skupionych na przemyśle motoryzacyjnym i/lub elektromaszynowym. Obecnie jednak przemysł ten utrzymuje się dzięki dopłatom, a rząd planuje zakończyć program finansowania i zamknąć nierentowne kopalnie do roku 20181. Podsumowanie Metropolia Ruhry nie odcięła się zupełnie od przemysłu, ale prawie zrezygnowała już z rozwijania górnictwa. Postawiono na zrównoważony rozwój z akcentem na efektywność energetyczną, dbałość o środowisko i bazę kulturalną. Jednocześnie intensywnie zajęto się promocją regionu by odejść od panujących wcześniej stereotypów. Źródło: 1) Wirtschaftsförderung Metropoleruhr GmbH, „Wirtschaftsbericht Ruhr 2013” 134 © 2014 Deloitte 6 Kraj Morawsko-Śląski, Czechy Benchmarking regionów – Kraj Śląsko-Morawski Przemysłowy kraj morawsko-śląski boryka się z trudną sytuacją demograficzną i wysoką stopą bezrobocia Podstawowe dane i charakterystyka regionu Demografia vs. bezrobocie2 Komentarz 16 14 1 250 • Kraj morawsko-śląski1) znajduje się w północno-wschodniej części Republiki Czeskiej. Zamieszkiwany jest przez ponad 1,2 mln ludzi i jest to trzeci co do wielkości Kraj w Republice Czeskiej. Generuje on 10,2% PKB państwa. W centrum przemysłowego regionu znajduje się aglomeracja OstravskoKarvinska. W Ostrawie zlokalizowane jest drugie co do wielkości lotnisko w kraju. Region połączony jest z resztą kraju autostradą D1 (D47). Na początku jego restrukturyzacji w 1989 r., rejon dostarczał 86% węgla kamiennego dla Czechosłowacji, 82% koksu oraz 70% stali. 52% zatrudnionych pracowało w przemyśle, 41% w usługach i 7% w rolnictwie2. • Niski wskaźnik urodzeń jest kluczową cechą obecnej sytuacji demograficznej w regionie. Następuje stopniowe starzenie się ludności, podobnie jak w Republice Czeskiej oraz prawie całej Europie. Stopa bezrobocia wynosi obecnie 9,5% i jest wyższa o ponad 2% od średniej stopy bezrobocia w Republice Czeskiej. Łącznie zatrudnionych jest 542 tys. osób, z czego aż 160 tys. pracuje w produkcji, a niespełna 20 tys. w górnictwie2. 12 10 1 200 8 % tys. mieszkańców Ogólne informacje o regionie 1 300 6 1 150 4 2 1 100 0 Rok 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 Ludność Stopa bezrobocia Źródło: Eurostat Kraj morawsko-śląski EUR mln PKB w 2011 r. w europejskich regionach Ostrawa Źródło: 1) Kraj - region administracyjny w Czechach, odpowiednik polskiego województwa 2) Eurostat 136 © 2014 Deloitte 6 Benchmarking regionów – Kraj Śląsko-Morawski Wydobycie węgla kamiennego w regionie morawsko-śląskim stopniowo spada Struktura rynku Wydobycie w górnictwie2 Komentarz Spadek wydobycia w górnictwie mln ton 20 15 • Górnictwo jest ważnym elementem w regionie, notowany jest jednak ciągły spadek całkowitego wydobycia (współczynnik CAGR w latach 2000-2009 wyniósł -2%). • W rejonie ostrawsko-karwińskim znajduje się 90% złóż węgla kamiennego w Republice Czeskiej. Najwyższe w historii wydobycie przypadło na rok 1980, kiedy wyniosło one niemal 25 mln ton. Na przestrzeni kolejnych 30 lat produkcja spadła ponad dwukrotnie. W 2009 r. wydobyto już tylko ok. 10,5 mln ton węgla1. 10 5 0 Rok 2000 Przemysł głównym sektorem gospodarki 2002 Węgiel 2004 2006 Kamień budowlany 2008 • Inne Kraj morawsko-śląski słynie głównie z przemysłu. Jego udział na przestrzeni lat w gospodarce oscylował wokół wartości 40%. Wyraźnie spada znaczenie regionu w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie1. Źródło: ČGS-Geofond Struktura oraz wielkość rynku (GVA) według klasyfikacji Nace Rev.21 10% 18% 18% EUR 4,4 mld 20% 43% 11% EUR 5,7 mld 39% 9% 18% EUR 9,8 mld 44% 13% EUR 13 mld 40% 21% 23% 6% 6% 1995 1% 2% 3% 3% 17% 2000 20% 7% 6% 2005 2010 A-rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo; B-E- przemysł(z wyłączeniem budownictwa); F-budownictwo; G-J-Handel hurtowy i detaliczny, transport; działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi, informacja i komunikacja; K-N-finanse i ubezpieczenia, obsługa nieruchomości, działalność naukowa, działalność w zakresie administrowania; O-U-administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, edukacja, pomoc społeczna i zdrowie ludzkie, kultura, rozrywka i rekreacja, naprawa artykułów i inne usługi Źródło: 1) Eurostat 2) Strona internetowa ČGS-Geofond, OKD 137 © 2014 Deloitte 6 Benchmarking regionów – Kraj Śląsko-Morawski Region uzyskał wsparcie rządu Republiki Czeskiej przy pozyskaniu strategicznych inwestycji zagranicznych Ścieżka transformacji społeczno-gospodarczej Komentarz Napływ inwestycji zagranicznych Jest to pierwszy filar transformacji kraju morawsko-śląskiego. W latach 90-tych region borykał się z przyciągnięciem bezpośrednich inwestycji zagranicznych, głównie za sprawą Śląska, który miał na tym polu więcej sukcesów. Przez kilkanaście lat przedstawiciele promowali region na międzynarodowych wystawach bez znacznych efektów. Obecnie region stał się interesującym miejscem dla międzynarodowych firm, które przyciąga infrastruktura, strefy przemysłowe, przyjazne otoczenie biznesowe, wykwalifikowana siła robocza i niskie koszty pracy. Głównymi sektorami przyciągającymi BIZ w regionie morawsko-śląskim są sektor motoryzacyjny, inżynieryjny, drzewny i papierniczy, ICT, elektroniki oraz metalurgiczny. W 2008 r. Hyundai wybudował tu jedną z najnowocześniejszych fabryk samochodów na świecie. Rząd Republiki Czeskiej zapewnił olbrzymie zwolnienia z podatków, aby przyciągnąć inwestora z Korei. Było to motorem napędowym dla innych inwestycji. Zachęciło to wielu dostawców, którzy zatrudniają tysiące pracowników w strefach przemysłowych. W regionie centralę ma także Bang und Olufsen, duński producent luksusowej elektroniki użytkowej. Kolejnym przykładem nowoczesnego przemysłu może być fińska firma Tieto produkująca oprogramowanie, która dała zatrudnienie niemal 2 tys. osobom oraz Siemens zatrudniający 500 osób1. Kraj morawsko-śląski oferuje przyjazne otoczenie biznesowe Już w 1993 r. powstały Regionalne Agencje Rozwoju, jednak w latach 1990-tych działały bez żadnego wsparcia państwa. Od 2005 roku sytuacja zmieniła się i agencje uzyskały oczekiwane wsparcie. Koncentrują się one na świadczeniu usług dla inwestorów wewnętrznych, rozwijaniu nieruchomości dla biznesu, stwarzaniu warunków dla zagospodarowania środków UE, wsparciu małych i średnich przedsiębiorstw oraz działalności marketingowej. Prężnie działa także Czech Invest, agencja zajmująca się przyciąganiem kapitału zagranicznego do Republiki Czeskiej. Od lutego br. rząd zwiększył czterokrotnie kwotę, którą inwestorzy otrzymają za stworzenie miejsca pracy w regionie morawsko-śląskim (do CZK 200 tys. na jednego pracownika)2. Źródło: 1) Routledge „Urban Regeneration Management: International Perspectives” 2) ERSA, „Regional Decline and Restructuring in Ostrava Agglomeration and Katowice Conurbation”, 2005 138 © 2014 Deloitte 6 Benchmarking regionów – Kraj Śląsko-Morawski W regionie wspierane są zarówno tradycyjne, jak i innowacyjne sektory przemysłu; postawiono na wzrost wydajności Ścieżka transformacji społeczno-gospodarczej Komentarz Dominuje przemysł tradycyjny, lecz rozwijane są nowe gałęzie Kluczowe tradycyjne sektory przemysłu to: metalowy, inżynieryjny, drzewny, motoryzacyjny, górniczy. Wydaje się, że najgorsze problemy w sektorze metalowym i górniczym region ma już za sobą. Firmy OKD, Holding Vitkovice i Mittal Steel uporały się z problemami i prężnie się rozwijają. Region stara się wspomóc tradycyjne sektory przemysłowe. W styczniu 2013 r. na kampusie uniwersyteckim rozpoczęły się pracę w ośrodku komputerowym IT4Innovations o wartości CZK 1,8 mld, które mają na celu sporządzanie symulacji matematycznych dla przemysłu motoryzacyjnego i innych tradycyjnych sektorów. Nowymi branżami rozwijanymi w regionie są informatyka, energia odnawialna, chemia. Kraj morawsko-śląski jest czwartym w Republice Czeskiej pod względem ilości firm oraz zatrudnienia w branży ICT. Pomoc kierowana jest także do małych i średnich przedsiębiorstw, szczególnie tych najbardziej innowacyjnych1. Zwiększenie efektywności pracy w górnictwie Po upadku komunizmu, górnictwo w Czechach przeszło znaczący proces transformacji. Zamknięto nieopłacalne kopalnie, zmodernizowano rentowne oraz sprywatyzowano większość działalności niezwiązanych z górnictwem. Cały przemysł został zrestrukturyzowany. Czeski rząd zdecydował się ponieść część kosztów związanych z zamknięciem nierentownych kopalń. W roku 1990 wydajność pracy kształtowała się na poziomie 480 ton wydobycia na pracownika. Po restrukturyzacji wydajność wzrosła do 900 ton wydobytych na pracownika. Obecnie wydobycie prowadzone jest w 5 kopalniach ulokowanych w okolicach Karviny i miejscowości Frydek-Mistek3. Źródło: 1) Czech Invest, „Urban Regeneration Management: International Perspectives” 2) OKD – czeskie przedsiębiorstwo funkcjonujące w branży górniczej, obecnie jedyny producent węgla kamiennego w Republice Czeskiej. 3) ERSA, „Regional Decline and Restructuring in Ostrava Agglomeration and Katowice Conurbation” 139 © 2014 Deloitte 6 Benchmarking regionów – Kraj Śląsko-Morawski Rząd Republiki Czeskiej promuje B+R poprzez liczne dotacje i ulgi finansowe dla innowacyjnych podmiotów Ścieżka transformacji społeczno-gospodarczej Komentarz Zachęty podatkowe w sektorze B+R w Czechach1 Nauka, badania, zaawansowane technologie, innowacja i zastosowanie jej w produkcji mają coraz większy wpływ na gospodarkę regionu. Dowodem tego jest Park Naukowo-Techniczny w Ostrawie działający w ścisłej współpracy z Uniwersytetem Technicznym. Kolejnym ważnym czynnikiem było utworzenie klastrów. W regionie mieści się 5 uniwersytetów, na których uczy się 40 tys. studentów. Dominują tradycyjne branże, jednak rząd Republiki Czeskiej wprowadził znaczne ułatwienia dla rozwoju innowacyjnego biznesu: • Super ulga – ulga pozwala odliczyć od podstawy opodatkowania 200% kosztów przeznaczonych na wdrażanie projektów B+R. W przypadku niewykorzystania super ulgi w roku podatkowym, w którym została przyznana, istnieje możliwość wykorzystania jej przez trzy kolejne lata podatkowe. • Ulga podatkowa: dziesięcioletnia ulga w podatku dochodowym (CIT), obejmująca inwestycje w ośrodki technologiczne i centra usług strategicznych, zgodnie ze zmienioną ustawą o zachętach inwestycyjnych obowiązującą od lipca 2012 r. • Inne niepodatkowe zachęty do prowadzenia działalności B+R: dotacje na badania i rozwój obejmujące wydatki kapitałowe (CAPEX) lub koszty operacyjne (OPEX). Źródło: 1) Platforma Erawatch (erawatch.jrc.ec.europa.eu) 140 © 2014 Deloitte 6 Region Nord-Pas-de-Calais, Francja Benchmarking regionów – Nord-Pas-de-Calais Były przemysłowy region Nord-Pas-de-Calais pozostaje na drodze głębokiej transformacji Podstawowe dane i charakterystyka regionu Demografia vs. bezrobocie1 Komentarz Ogólne informacje o regionie 16 14 • Region Nord Pas-de-Calais* znajduje się w północnej części Francji przy granicy z Belgią. Zamieszkiwany przez ponad 4 mln mieszkańców jest 4 (spośród 27) regionów Francji pod względem populacji i 18 pod względem wielkości. Region posiada bardzo dobrze rozwiniętą infrastrukturę komunikacyjną. Dobre połączenia zapewnia gęsta sieć autostrad oraz kolei w tym szybkiej kolei TGV łączącej Francję z Anglią przez tunel pod Kanałem La Manche. Ponadto, duże znaczenie dla rozwoju regionu mają porty morskie na północy oraz międzynarodowe lotnisko w Lille 1 2. • Nord-Pas-de-Calais generuje ponad EUR 102 mld francuskiego PKB plasując się pod tym względem na 4 miejscu w rankingu francuskich regionów. Niestety władze borykają się z ciężką sytuacją społeczną (bezrobocie przekracza 13%) powstałą na skutek gruntownej restrukturyzacji przemysłu, głównie zamykania nierentownych kopalń i zakładów przetwórstwa metali. Stwarza to dodatkowe wyzwania dla sfery społeczno-gospodarczej regionu1 2. 12 4 000 10 3 950 % tys. mieszkańców 4 050 8 6 3 900 4 3 850 2 3 800 2003 Rok 0 2005 Ludność 2007 2009 2011 Stopa bezrobocia Źródło: Eurostat Region Nord-Pas-de-Calais EUR mln PKB w 2011 r. w europejskich regionach2 Źródło: 1) Eurostat, 2) INSEE, *region – najwyższy szczebel podziału administracyjnego Francji, odpowiednik polskiego województwa 142 © 2014 Deloitte 6 Benchmarking regionów – Nord-Pas-de-Calais Nord-Pas-de-Calais zwiększa udział usług w gospodarce, stawiając jednocześnie na nowe gałęzie przemysłu Struktura rynku Wydobycie węgla we Francji3 Komentarz Transformacja regionu 25 • mln ton 20 15 Przemysł pozostaje istotny, choć nie jest to już przemysł wydobywczy 10 5 • Przemysł nadal stanowi jeden z filarów produkcji w regionie, jego udział w gospodarce wynosi 20%, podczas gdy średnia dla kraju wynosi 16%. Główne gałęzie przemysłu to branże motoryzacyjna, kolejowa, metalurgiczna oraz chemiczna. • Niemniej postępuje wzrost udziału zatrudnionych w sektorze usług. Rozwijają się technologie informatyczne oraz rosną wydatki na sektor B+R, choć nadal pozostają mniejsze niż w innych regionach kraju1. 0 1980 Rok Przez 30 lat po II Wojnie Światowej region przeżywał bardzo szybki wzrost ekonomiczny, głównie za sprawą przemysłu wydobywczego, hutniczego i włókienniczego. Niestety kryzys lat 70 bardzo mocno dotknął region. Wtedy rozpoczęto restrukturyzację przemysłu, której skutki są nadal mocno odczuwalne. W latach 90 zamknięto ostatnie kopalnie węgla w regionie1 2. 1984 1988 1992 1996 2000 2004 Źródło: Tudorancea Bulletin Struktura oraz wielkość rynku (GVA) według klasyfikacji Nace Rev.22 25% 25% EUR 57 mld 26% 23% EUR 67 mld 5% 27% 30% EUR 79 mld 5% 16% EUR 88 mld 5% 6% 22% 23% 1995 F G-J 25% 21% 22% B-E 1% 19% 20% 20% A 2% 2% 2% 2005 2000 K-N O-U A B-E F G-J 26% K-N O-U A B-E F G-J 2010 K-N O-U A B-E F G-J K-N O-U Źródło: 1) NSEE, „Pour la région de Nord-Pas-de-Calais„ 2) Eurostat 3) Tudorancea Bulletin http://www.tititudorancea.com/z/ies_france_coal_production.htm A-rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo; B-E- przemysł(z wyłączeniem budownictwa); F-budownictwo; G-J-Handel hurtowy i detaliczny, transport; działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi, informacja i komunikacja; K-N-finanse i ubezpieczenia, obsługa nieruchomości, działalność naukowa, działalność w zakresie administrowania; O-U-administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, edukacja, pomoc społeczna i zdrowie ludzkie, kultura, rozrywka i rekreacja, naprawa artykułów i inne usługi 143 © 2014 Deloitte 6 Benchmarking regionów – Nord-Pas-de-Calais Koordynacja prac wielu instytucji publicznych stymuluje proces wsparcia gałęzi gospodarki uznanych za strategiczne dla regionu Ścieżka transformacji społeczno-gospodarczej Komentarz Współpraca lokalnych instytucji przy wsparciu sektorów strategicznych Już na początku lat 90. XX wieku, na skutek trudności potransformacyjnych zdecydowano się na koordynację wspólnych działań instytucji publicznych regionu Nord-Pas-de-Calais polegających na uruchomieniu równoległych programów samorządów terytorialnych, służb państwowych, izb konsularnych w celu pomocy i wsparcia sektora prywatnego. Na tej podstawie region opracował Regionalną Strategię Innowacji (RSI). Wyznaczono strategiczne sektory dla rozwoju regionu którymi są motoryzacja, produkty zaawansowane technologicznie (kompozyty, bioźródła), budownictwo ekologiczne, mechanika, obróbka odpadów, cyfrowe przetwarzanie danych i e-zdrowie. Istotna jest również dalsza modernizacja przemysłu chemicznego i metalurgicznego. Działania administracji publicznej zmierzają do wprowadzenia stref zwanych „biegunami konkurencyjności”, które pozwalają na kombinację know-how przedsiębiorstw, centrów kształcenia i jednostek badawczych działających na tym samym rynku, w tej samej dziedzinie technologicznej i zaangażowanych w jedno przedsięwzięcie partnerskie zmierzające do współdziałania na rzecz wspólnych innowacyjnych projektów. Działania te przynoszą efekty, pomiędzy 2000 a 2008 rokiem PKB na mieszkańca wzrósł o 26%, podczas gdy w reszcie kraju jedynie o 21%1 2 3. Otwarcie regionu na inwestycje zagraniczne Istotnym elementem rozwoju regionu, jest stworzenie przyjaznego klimatu dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Pomimo wspierania rodzimych firm do prowadzenia działalności w regionie, władze promują region również poza granicami kraju. Lokalizacja i infrastruktura regionu temu sprzyjają – Nord-Pas-de-Calais znajduje się w sercu Europy, z którą łączą go liczne szlaki komunikacyjne. Powoduje to, że wśród największych przedsiębiorstw znajdują się tacy giganci jak Siemens, Toyota czy Nestle2 3. Źródło: 1) Eurostat,2) INSEE, “Pour la région de Nord-Pas-de-Calais” 3) ÏNSEE, „Enjeux de dévelopement du Nord-Pas-de-Calais dans le cadre de la stratégie Europe 2020”” 144 © 2014 Deloitte 6 Benchmarking regionów – Nord-Pas-de-Calais Kluczową rolę przy zwiększaniu konkurencyjności regionu odgrywa kształcenie i aktywizacja społeczeństwa Ścieżka transformacji społeczno-gospodarczej Komentarz Dopasowane programy kształcenia i wzrost kapitału ludzkiego Nord-Pas-de-Calais znajduje się wśród regionów francuskich, w których problemy edukacyjne są najbardziej widoczne. Górnicza historia oraz trudności potransformacyjne, które odbiły się na społeczeństwie miały również wpływ na poziom wykształcenia mieszkańców regionu. Udział osób w wieku 25-64 lata z wyższym wykształceniem wynosi ok. 25%, wartość ta pozostaje poniżej średniego poziomu we Francji i Unii Europejskiej. Ma to duży wpływ na poziom i tempo rozwoju regionu. Władze samorządowe podejmują liczne działania zmierzające do podniesienia kwalifikacji ludności poprzez wspieranie szkolnictwa wyższego – w tym celu stworzony został Biegun Badań i Szkolnictwa Wyższego przy Uniwersytecie w Lille zrzeszający 6 uniwersytetów państwowych w regionie i dwie specjalistyczne szkoły wyższe (tzw. Grandes Écoles). Kluczowe są również działania polegające na informowaniu młodzieży i ich rodzin na temat kształcenia, ograniczanie niepopularnych kierunków, a także lepsza koordynacja istniejących placówek oraz ułatwianie dostępu do praktyk i zatrudnienia1 2. Wzmożenie udziału osób starszych w rynku pracy W celu zwiększenia konkurencyjności regionu i integracji na rynku pracy, strategie prowadzone przez władze regionu zmierzają do podniesienia wskaźnika zatrudnienia. W ramach tej polityki priorytetowym celem stało się zwiększenie zatrudnienia osób w wieku 55 lat i starszych – w Europie wskaźnik zatrudnienia w tej grupie wiekowej przekracza 46%, w Nord-Pas-de-Calais był niższy niż 32%. Działania w tym zakresie obejmują program ułatwienia seniorom dostępu do szkoleń, ustawicznego kształcenia w ramach przedsiębiorstwa czy też programu szkoleń przekwalifikowujących1 2 3. Źródło: 1) Raport INSEE, “Pour la région de Nord-Pas-de-Calais” 2) ÏNSEE, „Enjeux de dévelopement du Nord-Pas-de-Calais dans le cadre de la stratégie Europe 2020”” 3) Eurostat, 145 © 2014 Deloitte 6 Benchmarking regionów – Nord-Pas-de-Calais Sektor B+R jest fundamentem długookresowej strategii rozwoju Ścieżka transformacji społeczno-gospodarczej Komentarz Wsparcie sektora B+R Sektory o wysokiej wartości dodanej (technologie informatyczne, biotechnologie), podstawowe badania, innowacje produktowe i procesowe mają znaczącą rolę w pobudzaniu i wspieraniu zmian gospodarczych regionu oraz tworzenia nowych długoterminowych miejsc pracy. Do momentu rozpoczęcia wprowadzania zmian, nakłady na działalność B+R w relacji do PKB regionu Nord-Pas-de-Calais były niskie i wynosiły 2,2%, znacznie mniej od średniej krajowej. Sektory takie jak motoryzacyjny, hutniczy, chemiczny czy rolno-spożywczy oferują dużą liczbę miejsc pracy związanych z badaniami. Tym samym prowadzone są próby dalszego pobudzania inwestycji w B+R w regionie poprzez dwa kierunki działania: • Odliczenia podatkowe Mają na celu wspieranie nakładów poniesionych przez przedsiębiorstwa na działania badawczo-rozwojowe. Wysokość ulgi podatkowej wynoszą od 30% do 40% zadeklarowanych nakładów poniesionych na działalność B+R do kwoty EUR 100 mln. • Bezpośrednia pomoc finansowa Budżet interwencyjny ustalony przez państwo i bezpośrednio przekazany przedsiębiorstwom na wsparcie projektów działalności B+R wynosi średnio EUR 250 mln rocznie1 2 3. Podsumowanie Region Nord-Pas-de-Calais przechodzi poważne zmiany strukturalne. Pomimo, że przemysł pozostanie istotnym elementem gospodarki regionu, władze regionalne i państwowe podejmują słuszne wysiłki w celu zwiększenia konkurencyjności regionu i rozwój organizacji pozarządowych działających na rzecz kluczowych branż. Źródło: 1) Raport INSEE, “Pour la région de Nord-Pas-de-Calais” 2) ÏNSEE, „Enjeux de dévelopement du Nord-Pas-de-Calais dans le cadre de la stratégie Europe 2020”” 3) Eurostat, 146 © 2014 Deloitte 6 7. Silne i słabe strony branż perspektywicznych oraz ich wpływ na rozwój Metropolii „Silesia” SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Sektor motoryzacyjny jest branżą dominującą w Katowickiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej pod względem liczby inwestycji Uwarunkowania rozwoju branży motoryzacyjnej w Metropolii "Silesia" Dostępność kapitału dla rozwoju branży motoryzacyjnej w Metropolii "Silesia" • Metropolia "Silesia" posiada dostęp do wykwalifikowanej siły roboczej (ponad 200 000 studentów), w tym pracowników oraz absolwentów uczelni technicznych2. • Rozwinięta infrastruktura transportowa – drogowa oraz kolejowa pozwala na dynamiczny rozwój sektora poprzez nowe inwestycje2. • Platforma „Silesia Automotive” we współpracy z Katowicką Specjalną Strefą Ekonomiczną stwarzają korzystne warunki, udogodnienia oraz ulgi dla inwestorów branży motoryzacyjnej1. • Stopa bezrobocia w województwie niższa od średniej krajowej oraz PKB per capita znajdujące się powyżej średniej gwarantują wysoką podaż pracy w sektorze2. • Przykłady przedsiębiorstw z branży motoryzacyjnej funkcjonujących w Metropolii "Silesia" Głównym inwestorem branży motoryzacyjnej na terenie Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej jest spółka General Motors Manufacturing Poland, posiadająca fabrykę samochodów marki Opel w Gliwicach, Wartość nowych inwestycji mających na celu rozwój fabryki wyniesie ponad 250 mln PLN do roku 20172. • Drugim największym inwestorem na terenie KSSE jest firma Fiat GM Powertrain Polska, posiadająca fabrykę marki Fiat na terenie Tychów. Spółka planuje jej rozbudowę do roku 2018. Przewidywana kwota inwestycji wynosi ponad 2,3 mld PLN2. • Wśród największych inwestorów branży motoryzacyjnej znajduje się również japońska firma NGK Ceramics Polska, produkująca części do wysokoprężnych silników. Wartość obecnej inwestycji wynosi ponad 800 mln PLN2. Podsumowanie potencjału rozwoju branży motoryzacyjnej w Metropolii "Silesia" • Województwo Śląskie (w szczególności ulokowana na jego obszarze Metropolia „Silesia”) jest najatrakcyjniejszym miejscem w Polsce pod względem inwestycji - „Atrakcyjność Inwestycyjna Województw i Podregionów Polski 2013”. Głównym atutem regionu jest położenie geograficzne oraz dostęp do wykwalifikowanej siły roboczej – drugi największy ośrodek dydaktyczny na terenie Polski1. • Jedną z wielu mocnych stron regionu jest duża liczba ofert inwestycyjnych oraz realizowanych inwestycji. Zgodnie z przewidywaniami obecne inwestycje będą intensywnie rozwijane (Fiat, Opel)2. • Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna w roku 2012 uznana została przez Business Financial Times - w swoim rankingu FDI, za najlepszą w Polsce, drugą w Europie i jedenastą na świecie strefę ekonomiczną1. • Ponad 60% wszystkich inwestycji w KSSE to inwestycje w branżę motoryzacyjną, głównymi inwestorami pozostają Amerykanie (35%) oraz Włosi (22%)1. • Dobrze rozwinięty sektor badawczo rozwojowy w połączeniu z dużymi zasobami inwestycyjnymi Specjalnej Strefy Ekonomicznej wpływa na stałą poprawę konkurencyjności regionu2. Źródło: 1) Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową „Atrakcyjność Inwestycyjna Województw i Podregionów Polski 2013”, analiza Deloitte 148 © 2014 Deloitte 7 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Analiza SWOT branży motoryzacyjnej w Metropolii "Silesia" Analiza SWOT dla branży motoryzacyjnej w Metropolii "Silesia" Podsumowanie SWOT1 Słabe strony Silne strony • • Duża liczba wykwalifikowanych pracowników, absolwentów szkół zawodowych oraz bezrobotnych – wysoka podaż pracy Duża powierzchnia wolnych terenów inwestycyjnych Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej • Rozwinięta infrastruktura gospodarcza – duża gęstość instytucji otoczenia biznesu • Wyróżniające się Regionalne Centrum Obsługi Inwestora w Katowicach • Duże skupienie montażowni finalnych oraz dostawców różnego szczebla • Mało rozwinięte ośrodki rozwojowo-badawcze zagranicznych inwestorów • Niezagospodarowane tereny inwestycyjne SSE – nowe zakłady produkcyjne – Częstochowa • Współpraca pomiędzy przedsiębiorstwami branży motoryzacyjnej oraz Specjalną Strefą Ekonomiczną – klaster motoryzacyjny Zagrożenia Szanse • Rozwój regionalnych parków przemysłowych • Poprawa współpracy firm motoryzacyjnych w ramach inicjatywy "Silesia" Automotive • Rozwój projektów badawczo-rozwojowych branży motoryzacyjnej we współpracy z ośrodkami naukowymi • Obecnie prowadzone inwestycje – rozbudowa zakładów produkcyjnych w Tychach i Gliwicach oraz regionalnych parków przemysłowych • Zmiany wynikające z restrukturyzacji i automatyzacji zachodzących w podmiotach z branży motoryzacyjnej, prowadzące do obniżenia poziomu zatrudnienia • Rozwój pozostałych polskich stref ekonomicznych prowadzący do drenażu inwestycji z KSSE • Przejęcie wykwalifikowanych pracowników przez inwestycje spoza regionu, w efekcie rosnącego zapotrzebowania na wykwalifikowaną siłę roboczą oraz coraz dokładniejsze dopasowanie kandydatów do wymagań firm • Silne strony oraz szanse rozwoju branży motoryzacyjnej w Metropolii "Silesia" potwierdzają korzystne prognozy rozwoju tego sektora w regionie. • Główne inwestycje przewidywane są w rozwoju istniejących zakładów produkcyjnych. • Rosnąca konkurencyjność pomiędzy strefami ekonomicznymi prowadzi do zwiększonych wysiłków mających na celu przyciągnięcie nowych inwestorów. • Podaż pracy oraz położenie geograficzne decydują o najwyższej pozycji regionu jako miejsca rozwoju branży motoryzacyjnej w Polsce. • W celu utrzymania dynamicznego rozwoju branży motoryzacyjnej na terenie Metropolii "Silesia" należy główny nacisk położyć na rozwój Specjalnej Strefy Ekonomicznej oraz związanych z nią udogodnień zarówno dla nowych inwestorów, jak i obecnie rozwijanych inwestycji. • Sieć współpracy pomiędzy firmami oraz KSSE rozwijana poprzez klaster "Silesia" Automotive jest również istotnym determinantem rozwoju branży. Źródło: analiza Deloitte 149 © 2014 Deloitte 7 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Efektywny przemysł chemiczny to gwarancja większego bezpieczeństwa dla zdrowia i jakości życia mieszkańców regionu Uwarunkowania rozwoju sektora chemicznego w Metropolii "Silesia" Przykłady przedsiębiorstw z sektora chemicznego funkcjonujących w Metropolii "Silesia" Dostępność kapitału dla rozwoju sektora chemicznego w Metropolii "Silesia" • • Kapitał naukowy i badawczy dla rozwoju przemysłu chemicznego w Metropolii „Silesia” skoncentrowany jest przede wszystkim w Instytucie Chemii Uniwersytetu Śląskiego oraz Instytucie Nawozów Sztucznych - Oddziale Chemii Nieorganicznej „IChN” w Gliwicach. Na rozwój sektora chemicznego wpływ ma również powstanie Innowacyjnego Śląskiego Klastra Czystych Technologii, założonego przez konsorcjum projektowe tworzone przez takie podmioty jak: Główny Instytut Górnictwa, Politechnika Śląska, Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla i Instytut Inżynierii Chemicznej PAN, Jastrzębska Spółka Węglowa, Katowicki Holding Węglowy, Kompania Węglowa i Południowy Koncern Energetyczny oraz miasta: Gliwice, Jaworzno, Jastrzębie Zdrój, Katowice, Rybnik i Tychy. • POCH S.A. (obecnie Avantor Performance Materials Poland S.A.) to największy polski producent i dystrybutor odczynników chemicznych, wywodzący się z "Fabryki Odczynników Chemicznych założonej w 1948 r. w Gliwicach. Firma posiada ofertę innowacyjnych produktów dedykowanych dla szerokiego spektrum branż przemysłowych np.: farmaceutycznego, spożywczego, chemicznego czy laboratoriów badawczych). • Zakłady Chemiczne Organika-Azot S.A. w Jaworznie. • Messer Polska Sp. z o.o. w Chorzowie, filia międzynarodowego koncernu produkującego gazy techniczne. Podsumowanie potencjału rozwoju branży chemicznej w Metropolii "Silesia" • Jak wskazują analitycy rynku chemicznego największy wpływ na rozwój polskiej chemii miałoby zwiększenie innowacyjności, do tego z kolei potrzebne są większe nakłady na badania i rozwój. Podobna zależność dotyczy również rozwoju branży chemicznej w Metropolii "Silesia". Rozwój przemysłu chemicznego w Metropolii „Silesia” wymaga pozyskania większych nakładów na działalność badawczo-rozwojową. Rozwój branży chemicznej może z kolei stanowić siłę napędową do rozwoju branż powiązanych, np. przemysłu farmaceutycznego, transportu i logistyki. • Rozwój przemysłu chemicznego w Metropolii "Silesia" stanowi szczególną szansę rozwoju lokalnych mikro- oraz małych i średnich przedsiębiorstw. Jak pokazują statystyki, struktura przemysłu chemicznego w Unii Europejskiej charakteryzuje się przewagą liczebną mikroprzedsiębiorstw (63 proc.) mimo, iż pod względem wielkości sprzedaży dominują przedsiębiorstwa duże. • Przedsiębiorstwa branży chemicznej tradycyjnie charakteryzują się wysoką aktywnością na rynkach zagranicznych. Tym samym regionalni liderzy tego sektora mogą stać się „ambasadorami” marki Metropolia „Silesia” w Europie i na świecie, równolegle korzystnie wpływając na bilans handlowy regionu i kraju. • Efektywnie działający przemysł chemiczny to również gwarancja większego bezpieczeństwa dla zdrowia i jakości życia mieszkańców. Nowe technologie w branży chemicznej w znaczny sposób mogą ograniczyć jego negatywne oddziaływanie na środowisko, a co za tym idzie zdrowie i życie mieszkańców. • Ze względu na powiązanie sektora chemicznego z wieloma innymi gałęziami gospodarki (duża część wyrobów przemysłu chemicznego to półprodukty i surowce przetwarzane następnie przez inne sektory gospodarki), wzrost produkcji chemicznej wpływać będzie w pozytywnym stopniu na poziom PKB całego regionu i kraju. Źródło: Wnioski z panelu ekspertów, Strategia Rozwoju Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii „Silesia” do 2025 r., analiza Deloitte 150 © 2014 Deloitte 7 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Analiza SWOT branży chemicznej w Metropolii "Silesia" Analiza SWOT dla branży chemicznej w Metropolii "Silesia" Podsumowanie SWOT Słabe strony Silne strony • Dobre zaplecze i baza naukowa (dostępność naukowców i aparatury naukowej do rozwijania nowych specjalizacji w zakresie przemysłu chemicznego) • Atrakcyjna lokalizacja Metropolii „Silesia” dla nowych inwestycji zagranicznych w przemysł chemiczny • Ograniczona współpraca w obszarze B+R dla sektora chemicznego pomiędzy biznesem i ośrodkami akademickimi / badawczymi • Koncentracja na produkcji wyrobów chemicznych o małej wartości dodanej • Stosunkowo niewielki udział inwestycji w przemysł chemiczny w liczbie/wartości nowych inwestycji ogółem • Negatywne oddziaływanie przemysłu chemicznego na środowisko, w tym konieczność poprawy jakości składowisk odpadów po przemyśle chemicznym w regionie Zagrożenia Szanse • Wzrastający popyt na produkty chemiczne m.in. ze strony dynamicznie rozwijającego się sektora rolnego (nawozy, środki ochrony rolnej) • Rosnące zapotrzebowanie na nowe, zaawansowane technologicznie produkty chemiczne (np. materiały biodegradowalne) Wzrost produkcji sprzedanej i eksportu branży chemicznej w Polsce w ostatnich latach • • Nadwyżka popytu krajowego nad produkcją w branży chemicznej • Pozyskanie nowych inwestorów branży chemicznej chcących inwestować w regionie • Niepewność dostaw surowców dla branży chemicznej, fluktuacje cen surowców • Negatywne postrzeganie branży chemicznej przez media (postrzeganie przemysłu chemicznego jako niebezpiecznego) • Konkurencja ze strony przedsiębiorstw z innych państw z UE • Brak spójnej i długofalowej polityki wsparcia przemysłu chemicznego przez władze centralne • Wysokie ceny energii w Polsce • Metropolia „Silesia” posiada stosunkowo korzystne warunki dla rozwoju przemysłu chemicznego. Na szczególną uwagę zasługuje dobre zaplecze naukowe i infrastruktura naukowa dla prowadzenia badań w zakresie nowych rozwiązań dla przemysłu chemicznego. • Obszarami do rozwoju są m.in. aktualnie niewystarczająca współpraca w obszarze B+R dla sektora chemicznego pomiędzy biznesem i ośrodkami akademickimi / badawczymi. Barierą dla rozwoju jest również negatywne postrzeganie branży chemicznej przez media i lokalną społeczność nadal nierozwiązane problemy oddziaływania przemysłu chemicznego na środowisko. • Dla stymulacji rozwoju branży chemicznej na obszarze Metropolii „Silesia” konieczne jest wzmocnienie współpracy na płaszczyźnie nauka – biznes, szczególnie w obszarach perspektywicznych dla branży chemicznej. Stymulatorem rozwoju branży powinno być również pozyskanie kilku znaczących inwestycji, które mogłyby stanowić rdzeń dla dalszego rozwoju branży. Źródło: analiza Deloitte 151 © 2014 Deloitte 7 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Zaplecze techniczne i surowcowe w Metropolii "Silesia" zapewnia dobre fundamenty rozwoju branży zbrojeniowej Uwarunkowania rozwoju branży zbrojeniowej w Metropolii "Silesia" Przykłady przedsiębiorstw z branży zbrojeniowej funkcjonujących w Metropolii "Silesia" Dostępność kapitału dla rozwoju branży zbrojeniowej w Metropolii "Silesia" • Głównym źródłem kapitału będzie państwo. Na modernizację i przezbrojenie polskiej armii rząd planuje przeznaczyć do 2020 roku PLN 139 mld. • Dostępność wykwalifikowanej siły roboczej zapewniają liczne szkoły wyższe na terenie województwa, szczególnie Politechnika Śląska i Częstochowska zapewniająca dużą ilość absolwentów kierunków technicznych. Metropolia „Silesia” jest obecnie drugim pod względem wielkości ośrodkiem naukowo-dydaktycznym w kraju. • Województwo śląskie i Metropolia „Silesia” posiadają dobrze rozwiniętą w skali kraju infrastrukturę komunikacyjną dzięki portowi lotniczemu, szerokotorowej linii kolejowej LHS z punktem przeładunkowym w Sławkowie, Kanał owi Gliwickiemu na Odrze czy węzłom autostrad A1 i A4. Polski przemysł zbrojeniowy ma długą historię. Liczne zakłady zajmujące się również zaawansowanymi rozwiązaniami bojowymi zostały zrzeszone w ramach Polskiego Holdingu Obronnego obejmującego m.in.: • Zakłady Mechaniczne „BUMAR – ŁABĘDY” S.A.(pojazdy gąsienicowe). • OBRUM Sp. z o.o. Ośrodek Badawczo - Rozwojowy Urządzeń Mechanicznych (nowe rozwiązania technologiczne dla różnych wojsk). • Zakład Mechaniczny „Bumar-Mikulczyce” S.A. (pojazdy lądowe) • Bumar Elektronika S.A. (elektronika wojskowa). Podsumowanie potencjału rozwoju branży zbrojeniowej w Metropolii "Silesia" • Rozwój sektora zbrojeniowego przyczyniłby się w istotny sposób do rozwoju zarówno przemysłu jak i usług, poprzez zgłaszanie popytu na komponenty i badania nad nowymi technologiami. Jest to branża, która czerpie z innych dziedzin jak telekomunikacja, metalurgia, chemia. Baza surowcowa i przedsiębiorstwa przetwórcze w Metropolii „Silesia” pozwolą na łatwe dotarcie do surowców i rozwiązań, ale również napędzi rozwój pozostałych sektorów. • Tak strategiczna branża dla kraju jak sektor obronny przyczyniłby się do wzrostu znaczenia GZM w kraju i na arenie międzynarodowej. • Branża sektora obronnego wymaga wysokich początkowych nakładów inwestycyjnych i charakteryzuje się przez to wysokimi kosztami wyjścia oraz długotrwałymi kontraktami, przez co stanowi stabilne źródło miejsc pracy. Źródło: analiza Deloitte 152 © 2014 Deloitte 7 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Analiza SWOT branży zbrojeniowej w Metropolii "Silesia" Analiza SWOT dla branży zbrojeniowej w Metropolii "Silesia" Podsumowanie SWOT Słabe strony Silne strony • Znacząca pozycja przemysłu elektromaszynowego, informatycznego, energetyki oraz przemysłu motoryzacyjnego w regionie. Sprzyjająca synergiom związanym m.in. z doświadczoną siłą roboczą czy spadkiem kosztów materiałowych • Obecność zakładów zbrojeniowych w Siemianowicach i Gliwicach • Wykwalifikowana kadra i baza naukowa w szkołach wyższych na terenie GZM • Duża powierzchnia terenów inwestycyjnych w ramach KSSE i parków przemysłowotechnologicznych • Utrzymująca się niejasna sytuacja Polskiego Holdingu Zbrojeniowego i brak wypracowanej strategii dla rozwoju grupy • Dominująca pozycja głównych producentów broni na świecie (USA, Rosja, Izrael) • Niska konkurencyjność polskiego przemysłu zbrojeniowego przy nadal niewystarczających nakładach na badania i rozwój Zagrożenia Szanse • Zmieniająca się struktura rynku wojskowego na świecie wśród krajów rozwiniętych, stwarza szanse nowym firmom na wybicie się w nowych dziedzinach. • Nowe rynki zbytu w krajach rozwijających się, stwarzają szanse dla nowych firm. • Nowe podejście do uzbrojenia, odchodzenie od rozwiązań low-tech w stronę bardziej zaawansowanych technologicznie • Konwergencja systemów wojskowych i cywilnych sprzyjająca wzrostowi zapotrzebowania na sprzęt wojskowy • Nierozwiązanie kwestii Polskiego Holdingu Zbrojeniowego • Zmiana polityki rządu odnośnie modernizacji polskiej armii • Zdominowanie przez zagraniczną konkurencję rynków krajów rozwijających się • Odpływ wykwalifikowanej siły roboczej • Branża sektora obronnego ma dogodne warunki do rozwoju w GZM, szczególnie dzięki odpowiedniemu dostępowi do zaplecza badawczego i przemysłowego. Niestety istotnym problemem może się okazać aspekt polityczny związany zarówno ze środkami przeznaczonymi na modernizację polskiej armii jak również na strategię rozwojową polskiej zbrojeniówki jak dotąd skupionej w ramach Polskiego Holdingu Obronnego. • Władze samorządowe powinny współpracować z rządem i lobbować region jako dobre miejsce pod inwestycje zbrojeniowe. Te działania powinny również objąć dalszą promocję polskich produktów wojskowych. • Do rozwoju branży w Metropolii „Silesia” potrzebne są jasno postawione cele i klarowna polityka rządu, od której uzależnione są losy przemysłu obronnego. Region w celu przyciągnięcia inwestycji powinien tworzyć odpowiednie środowisko pod rozwój branży w szczególności dostarczając wykwalifikowaną siłę roboczą po kierunkach inżynieryjnych. Źródło: analiza Deloitte 153 © 2014 Deloitte 7 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Przemysł metalurgiczny posiada nie w pełni wykorzystany potencjał Uwarunkowania rozwoju branży metalurgicznej w Metropolii "Silesia" Dostępność kapitału dla rozwoju branży metalurgicznej w Metropolii "Silesia" • • • W regionie zlokalizowane są liczne instytucje zajmujące się wsparciem dla sektora, jak np.: • Klaster Maszyn Górniczych • Instytut Techniki Górniczej KOMAG (członek KMG) Baza instytucji naukowych kształci wielu absolwentów kierunków związanych z sektorem. Najważniejsze jednostki tego rodzaju to Politechnika Śląska i Uniwersytet Śląski, którego wydziały znajdują się w 4 miastach Metropolii Przykłady przedsiębiorstw z branży metalurgicznej funkcjonujących w Metropolii "Silesia" W GZM funkcjonują liczne spółki zajmujące się hutnictwem i produkcją metali i maszyn, np.: • ArcellorMittal Poland – polska gałąź największej światowej firmy metalurgicznej. • Kopex Group – producent sprzętu dla górnictwa, który szczyci się mocnym zaangażowaniem w społeczną odpowiedzialność biznesu. • DAMEL – producent maszyn i urządzeń elektrycznych. • Plasma System – producent części maszyn i urządzeń. W regionie znajduje się obszerna infrastruktura dająca się wykorzystać z korzyścią dla sektora Podsumowanie potencjału rozwoju branży metalurgicznej w Metropolii "Silesia" • Poszerzenie rynków zbytu, poprzez zwiększenie portfela produktów i tym samym liczby potencjalnych odbiorców. • Zwiększenie efektywności poprzez: • • Optymalizację kosztów, • Usprawnienie transportu, • Dostosowanie podaży przez wprowadzenie zaawansowanych metod estymacji przyszłego popytu. Dywersyfikacja w ujęciu poszczególnych spółek oraz na produkty zupełnie nowe dla polskiego sektora metalurgicznego pozwoliłyby na bezpieczny i zrównoważony rozwój branży. Źródło: analiza Deloitte 154 © 2014 Deloitte 7 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Analiza SWOT branży metalurgicznej w Metropolii "Silesia" Analiza SWOT dla branży metalurgicznej w Metropolii "Silesia" Podsumowanie SWOT Słabe strony Silne strony • • • Szerokie zaplecze infrastrukturalne, zarówno ogólne, jak i specjalistyczne Korzystne położenie, blisko rynków zbytu oraz w dobrym punkcie komunikacyjnym, co jest szczególnie ważne w przemyśle, gdzie transport może generować wysokie koszty • Niski poziom innowacyjności • Niska efektywność pozyskiwania i odzyskiwania energii • Niskie standardy ochrony środowiska Bliskość przemysły górniczego, który dostarcza surowce dla branży Integracja nauki i biznesu • Wytwarzanie dla sektora nowoczesnych technologii • Potencjał integracji pionowej (połączenia różnych faz produkcji, dystrybucji w jednym przedsiębiorstwie) z przemysłem górniczym Branża jest w dużym stopniu zależna od cen surowców i energii. • Istotna jest dywersyfikacja produkcji, w tym także na nowe stopy, jednakże dostęp do potrzebnych surowców może być ograniczony. • Najważniejsze działania wymagające podjęcia to podniesienie efektywności przetwórstwa i odzyskiwania surowców oraz optymalizacja kosztów i dostosowanie się do zmiennego zapotrzebowania. Zagrożenia Szanse • • • Fluktuacje cen, zarówno po stronie surowców, jak i produktów branży oraz cen energii elektrycznej • Potencjalne przesunięcia popytu na nowe stopy, nieprodukowane obecnie w M „S” Źródło: analiza Deloitte 155 © 2014 Deloitte 7 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Metropolia "Silesia" jest jednym z głównych centrów specjalistycznej opieki medycznej w kraju Uwarunkowania rozwoju sektora ochrony zdrowia w Metropolii "Silesia" Przykład przedsiębiorstwa z sektora ochrony zdrowia funkcjonujących w Metropolii "Silesia" Dostępność kapitału dla rozwoju sektora ochrony zdrowia w Metropolii "Silesia" • Metropolia "Silesia" w ostatnich dekadach konsekwentnie budowała swoją pozycję, jako jeden z głównych ośrodków rozwoju specjalistycznych usług medycznych w Polsce. Wysoką renomę zdobyły m.in. Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu, Uniwersyteckie Centrum Okulistyki i Onkologii w Katowicach. • Infrastruktura sektora ochrony zdrowia Metropolii "Silesia" obejmuje m.in. Śląski Uniwersytet Medyczny (SUM), szereg jednostek naukowo-badawczych o profilu medycznym, ponad 60 szpitali i klinik. • Działalność naukowo badawcza w zakresie ochrony zdrowia koncentruje się przede wszystkim w SUM, na którego bazę naukowo-dydaktyczną składa się ponad 200 jednostek organizacyjnych, w tym katedr, zakładów, klinik, oddziałów klinicznych, kolegiów, zlokalizowanych w Katowicach, Sosnowcu i Bytomiu. Lokalizacje te stanowią podstawę do dalszego rozwoju B+R w obszarze ochrony zdrowia. • Przykładem innowacyjnej firmy sektora ochrony zdrowia z główną siedzibą na terenie Metropolii "Silesia" jest Telemedycyna Polska S.A., jeden z liderów telekardiologii w Polsce. Telemedycyna Polska S.A. specjalizuje się w świadczeniu komercyjnych usług całodobowego monitoringu kardiologicznego oraz wykonywaniu badań EKG i konsultacji kardiologicznych. Badanie może odbywać się za pośrednictwem telefonu lub Internetu z wykorzystaniem infrastruktury teleinformatycznej. Firma notowana jest w alternatywnym systemie obrotu na rynku NewConnect. Przychody spółki w 2012 r. wyniosły PLN 5,84 mln (dla porównania w roku 2009 – PLN 1,41 mln), co wskazuje wysokie tempo wzrostu. Podsumowanie potencjału rozwoju branży ochrony zdrowia w Metropolii "Silesia" • Rozwój sektora ochrony zdrowia w Metropolii "Silesia" będzie oddziaływał przede wszystkim na poprawę jakości życia i zdrowia społecznego w Metropolii „Silesia”. Analiza aktualnego stanu oraz prognoz sytuacji demograficznej regionu, wskazują na wysokie potrzeby w zakresie sprawnie funkcjonującego systemu opieki zdrowotnej. Trendy demograficzne, w tym starzenie się społeczeństw, wzrost zagrożenia schorzeniami przewlekłymi, wskazują na szczególnie wysokie potrzeby w zakresie rozwoju takich usług jak opieka geriatryczna, pielęgniarska, diabetologiczna, onkologiczna. • W chwili obecnej Metropolia „Silesia” nie wykorzystuje w pełni posiadanego kapitału ludzkiego. Każdego roku dziesiątki pielęgniarek i lekarzy, zarówno tych praktykujących, jak i absolwentów uczelni i szkół o profilu medycznym decyduje się na emigrację, głównie ze względów zarobkowych1). Stworzenie im odpowiednich warunków pracy i szans na rozwój zawodowy powinno przyczynić się do spowolnienia a docelowo do odwrócenia tego negatywnego trendu. Źródło: Wnioski z panelu ekspertów, Strategia Rozwoju Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii „Silesia” do 2025 r., analiza Deloitte 156 © 2014 Deloitte 7 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Analiza SWOT sektora ochrony zdrowia w Metropolii "Silesia" Analiza SWOT dla sektora ochrony zdrowia w Metropolii "Silesia" Podsumowanie SWOT Silne strony • Wysoki potencjał naukowy i silne środowisko akademickie (w szczególności na Śląskim Uniwersytecie Medycznym) • Wysoka koncentracja specjalistycznych placówek ochrony zdrowia • • Rozwój nowych specjalistycznych usług medycznych szczególnie z wykorzystaniem technologii komunikacyjnych • Rozwój geriatrii i medycyny opiekuńczej • Restrukturyzacja instytucji świadczących usługi zdrowotne (poprawa jakości świadczonych usług oraz efektywności ekonomicznej placówek zdrowotnych) • Stopniowe wyrównywanie poziomu wynagrodzeń pomiędzy Polską, a krajami Europy Zachodniej, jako czynnik ograniczające emigrację zarobkową wykwalifikowanego personelu medycznego • Niekorzystna sytuacja części infrastruktury szpitalnej (zły stan techniczny infrastruktury, braki lokalowe, wysokie koszty funkcjonowania i zadłużenie) Stosunkowo niskie koszty prywatnej opieki zdrowotnej w skali europejskiej stwarzają potencjał rozwoju turystyki medycznej w Metropolii „Silesia”. • Zróżnicowanie właścicielskie szpitali, brak koordynacji działań w ochronie zdrowia na poziomie metropolii Starzejące się społeczeństwo (zarówno polskie, jak i europejskie) może doprowadzić do zwiększenia popytu na usługi medyczne. • Głównymi barierami rozwoju są braki personalne, migracja pracowników i zmniejszające się zainteresowanie pracą w sektorze ochrony zdrowia. Uwagę zwrócono również na trudną sytuację finansową i infrastrukturalną szpitali oraz ograniczone zaufanie na poziomie pacjent-służba zdrowia, czego przyczyną jest m.in. asymetria informacji. • Potencjał rozwoju tkwi w doświadczonej kadrze medycznej, silnym środowisku naukowym, szczególnie w unikalnych, specjalistycznych obszarach leczenia. I nowoczesnych technologiach. • Ograniczony dostęp do usług specjalistycznych (rozwój „nieskoordynowanej” specjalistki) • Trwałe migracje i odpływ wykwalifikowanej kadry medycznej z regionu • Coraz mniejsze zainteresowanie pracą w ochronie zdrowia (w szczególności w pielęgniarstwie) • Pogarszające się warunki kształcenia pracowników służby medycznej, w tym lekarzy • Brak ogólnokrajowej wizji funkcjonowania lecznictwa, nieefektywne regulacje • Silne zróżnicowanie dochodowe społeczeństwa, zagrożenie ubóstwem Zagrożenia Szanse • Słabe strony Źródło: Wnioski z panelu ekspertów, Strategia Rozwoju Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii „Silesia” do 2025 r., analiza Deloitte 157 © 2014 Deloitte 7 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" W Metropolii „Silesia” potrzebna jest współpraca na poziomie sektora nauki oraz sektora przedsiębiorstw Uwarunkowania rozwoju branży B+R w Metropolii "Silesia" Przykłady przedsiębiorstw B+R funkcjonujących w Metropolii "Silesia" Dostępność kapitału dla rozwoju branży B+R w Metropolii "Silesia" • Województwo śląskie było w 2012 r. czwartym co do wydatków na B+R regionem w Polsce. Gromadzi 9% ogólnych wydatków kraju. Obecnie ponosi koszy na działalność B+R na poziomie 0,52% swojego PKB. Do 2020 r. średnia dla Polski będzie wynosić 1,6%1. • W 2013 r. w szkołach wyższych na terenie GZM kształciło się około 100 tys. studentów. Najlepsze szkoły wyższe regionu zajmują przeciętne miejsca w ogólnopolskim zestawieniu (20-30)2. • Głównymi organami wspierającymi badanie i rozwój w kraju jest NCBiR oraz NCN. W perspektywie finansowej 2014-2020 znajduje się program ramowy „Horyzont 2020”, który jest największym w historii programem finansowania badań naukowych i innowacji w Unii Europejskiej. Jego budżet to ponad EUR 77 mld. • Wasko – jedna z czołowych firm teleinformatycznych w kraju. Zajęła czwarte miejsce w rankingu firm ICT inwestujących w badania i rozwój w 2011 r. w Polsce. • Tenneco – międzynarodowe przedsiębiorstwo z sektora motoryzacyjnego, posiada ośrodek badania i rozwoju w Gliwicach. • Bombardier – kanadyjski koncern z branży transportu szynowego. Zatrudnia w Katowicach ok. 500 osób, w tym 140 inżynierów. Współpracuje z Politechniką Śląską. • Rockwell Autom – zajmuje się m.in. rozwiązaniami z dziedziny automatyki przemysłowej, systemów napędowych i integracji systemów informatycznych. Zatrudnia 700 pracowników. • Kroll Ontrack – centrum B+R zatrudnia obecnie 70 osób, jednak w planach jest rozbudowanie obecnego ośrodka. Zatrudnia przeważnie absolwentów śląskich uczelni. Podsumowanie potencjału rozwoju B+R w Metropolii "Silesia" • Kluczową kwestią dla regionu jest stworzenie strategii rozwoju metropolii w sektorze B+R m.in. poprzez określenie głównych sektorów w których region mógłby stać się liderem. • W Metropolii „Silesia” zlokalizowane jest jedno z największych skupisk ośrodków innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Powinno się dążyć do efektu synergii pomiędzy instytucjami naukowymi oraz przedsiębiorstwami. Obecnie brakuje takiego powiązania. Znaczna część instrumentów finansowych wsparcia skierowana jest właśnie na współpracę pomiędzy sektorem naukowym i sektorem przedsiębiorstw. Ma to na celu zapewnienie transferu wiedzy i doświadczeń pomiędzy nauką i biznesem. Rozwiązanie to zapewnia wykorzystywanie naukowych rozwiązań bezpośrednio w działalności przemysłowej. • Zdolna młodzież powinna zostać zatrzymywana w regionie. Znaczna część najzdolniejszych uczniów wyjeżdża z metropolii do mocniejszych ośrodków. Bez zdolnej kadry nie ma możliwości stworzenia ośrodka innowacyjnego, badań i rozwoju 2. • Spin-offy to dobra ścieżka do innowacyjności, Uniwersytet Śląski zajmuje obecnie 6 miejsce wśród polskich uczelni pod względem firm spin-off oraz spin-out. Powinno dążyć się do stworzenia jeszcze większych możliwości w tym zakresie. Źródło: 1) GUS 2) Computerworld Top200, Ranking Perspektywy 158 © 2014 Deloitte 7 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Analiza SWOT branży B+R w Metropolii "Silesia" Analiza SWOT dla branży B+R w Metropolii "Silesia" Podsumowanie SWOT Słabe strony Silne strony • Duże zagęszczenie ośrodków naukowych w regionie Metropolii „Silesia”. • Wysoki współczynnik finansowania B + R przez sektor przedsiębiorstw (44,6%, przy średniej dla Polski na poziomie 32,3%)1. • Dobre połączenie logistyczne regionu oraz duże zagęszczenie populacji mogą przyczynić się do napływu kapitału do Metropolii "Silesia". • Niski poziom nakładów na sferę B+R (w 2012 r. wynosiły one 0,52% PKB dla woj. śląskiego)1. • Niski odsetek personelu w działalności B+R na 1000 pracujących ogółem (4,1 dla województwa, średnia dla kraju to 5,8). • Mało zachęt inwestycyjnych dla przedsiębiorstw chcących podjąć działalność B+R • Środki przeznaczone przez Unię Europejską w ramach rozwoju sektora B+R w nowej perspektywie finansowej 2014-2020. • Spadek liczby studentów, co przyczynia się do zmniejszenia potencjału naukowego regionu. • Wzrost współpracy z partnerami zagranicznymi, możliwość udziału w międzynarodowych programach badawczych. • Odpływ zdolnej młodzieży z Metropolii "Silesia" w poszukiwaniu lepszego wykształcenia. • Migracja wykwalifikowanych kadr • Wzrastająca atrakcyjność innych krajów dla BIZ w bezpośrednim regionie (Czechy, Słowacja). Rozwój klastrów, parków technologicznych oraz innych inicjatyw zrzeszających firmy oraz ośrodki naukowe związane z branżą badania i rozwoju. Ze względu na program Horyzont 2020, Polska musi zwiększyć swoje wydatki na badania i rozwój do 1,7% PKB. Prognozuje się, że do 2020 r. zdołamy osiągnąć wartość 1,6% PKB. Dynamicznie wzrosną jednak nakłady w sektorze przedsiębiorstw (z 0,33% PKB w 2012 r. do 0,70% PKB w 2020r.). Przy zatrzymaniu zdolnej kadry pracowniczej oraz stworzeniu dogodnych warunków dla rozwoju przedsiębiorstw metropolia "Silesia" ma szansę stać się konkurencyjnym regionem, jeśli chodzi o sektor badania i rozwoju. Bardzo ważnym aspektem jest współpraca pomiędzy sektorem nauki, a sektorem przedsiębiorstw oraz komercjalizacja badań przez uczelnie wyższe. • Kluczem do rozwoju sektora jest zapewnienie zachęt dla potencjalnych inwestorów zainteresowanych badaniami i rozwojem, • Wsparcie promocji miejscowych uczelni może zatrzymać drenaż wykwalifikowanej siły roboczej i zwiększyć potencjał badawczy Zagrożenia Szanse • • Źródło: 1) GUS, analizy Deloitte 159 © 2014 Deloitte 7 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Metropolia "Silesia" zapewnia dobre warunki do rozwoju branży ochrony środowiska Uwarunkowania rozwoju branży ochrony środowiska w Metropolii "Silesia" Przykłady przedsiębiorstw z branży ochrony środowiska funkcjonujących w Metropolii "Silesia" Dostępność kapitału dla rozwoju branży ochrony środowiska w Metropolii "Silesia" • Wzrost środków finansowych przekazywanych na ochronę środowiska zarówno przez Unię Europejską jak i władze Państwa może przyczynić się do wzrostu tych branż w GZM. • Bazę naukową stanowi w aspekcie technologicznym przede wszystkim Politechnika Śląska, Politechnika Częstochowska, Uniwersytet Śląski, Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych, a w biznesowym m.in. Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach. • Obecność Innowacyjnego Śląskiego Klastra Czystych Technologii Węglowych stwarza podstawy pod dalszy rozwój branży. Należy do niego ponad 30 podmiotów zarówno badawczych jak i biznesowych. Powstanie również Centrum Czystych Technologii Węglowych jako jednostka badawcza. • Istnienie Śląskiego Klastra Gospodarowania odpadami, Śląski Klaster Ekologiczny, Klaster Technologii Energooszczędnych i inne. Przykładowe przedsiębiorstwa funkcjonujące na obszarze Metropolii „Silesia”: • Stena Recycling Poland – recykling, jeden z oddziałów spółki zlokalizowany jest w Siemianowicach Śląskich. • First Recycling Katowice – recykling i odbiór odpadów • Remondis – recykling i odbiór odpadów. Podsumowanie potencjału rozwoju branży ochrony środowiska w Metropolii "Silesia" • Rozwój branży ochrony środowiska może być szczególnie istotny dla postindustrialnych terenów, których wiele znajduje się w Metropolii „Silesia”. • Ochrona środowiska ma duże znaczenie prestiżowe w dzisiejszym świecie. Kopenhaga, m.in. dzięki osadzeniu w jej okolicy klastra czystych technologii i stosowaniu nowym rozwiązań jest wymieniana w wielu publikacjach jako miasto przyszłości dążące do neutralnego wpływu na środowisko. Zastosowania technologii w GZM mogłyby podnieść rangę metropolii na arenie międzynarodowej. • Sektor ochrony środowiska, jak inne sektory zaawansowanych technologii podniósłby produktywność regionu, a także stworzył nowe miejsca pracy. Źródło: analiza Deloitte 160 © 2014 Deloitte 7 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Analiza SWOT branży ochrony środowiska w Metropolii "Silesia" Analiza SWOT dla branży ochrony środowiska w Metropolii "Silesia" Podsumowanie SWOT Słabe strony Silne strony • Mocne kompetencje obecnie działających firm w GZM, nabyte podczas zwalczenia poważnego problemu zanieczyszczenia środowiska w przeszłości • Dostępność wykwalifikowanej siły roboczej • Duża liczba klastrów zajmujących się czystymi technologiami w regionie pozwala na dobrą współpracę przedsiębiorstw prywatnych i placówek oświaty • Duży rynek zbytu w zakładach przemysłowych regionu • Brak odpowiednich wydatków w badania i rozwój branży ochrony środowiska • Silny rozwój zagranicznych klastrów zielonych technologii • Brak efektywnych systemów zmniejszających niepożądaną emisję ciepła w polskim przemyśle • Gospodarowanie odpadami, recykling oraz recykling elektroniczny • Brak zaawansowanych systemów oczyszczania wody Dalszy rozwój światowych trendów ochrony środowiska • Nowe regulacje prawne wprowadzające dalsze ograniczenia emisji • Dalszy napływ funduszy unijnych i krajowych na ochronę środowiska • Bliski rynek zbytu w postaci zakładów przemysłu ciężkiego w regionie • Rosnące zapotrzebowanie na tego rodzaju technologie w krajach rozwijających się Region zdecydowanie skorzystałby na rozwoju sektora ochrony środowiska, dla rozwoju którego występują na obszarze GZM dogodne warunki. Do głównych należy dostępność wykwalifikowanej siły roboczej oraz odpowiedni rynek zbytu, w którym popyt jest dodatkowo napędzany przez wymogi prawne. • W przypadku pozytywnego rozwoju, istotnym elementem byłby również eksport produktów i technologii w regionie oraz do krajów rozwijających się. • Eksperci są zgodni, że branża będzie się rozwijać, jednak istnieją zagrożenia dla rozwoju branży w GZM takie jak: silne uzależnienie od finansowania unijnego oraz kapitału zagranicznego, problemy z restrukturyzacją polskiego przemysłu, ale również silna konkurencja zagraniczna. • Aby zaistniały dogodne warunki pod rozwój branży potrzebne jest umiejętne rozporządzanie środkami unijnymi oraz kooperacja między podmiotami zarówno biznesowymi i naukowymi, jak również samorządowymi. Potrzebna jest również odpowiednia promocja GZM jako ośrodka sprzyjającego rozwijaniu się czystych technologii zagranicą. Rozwój branży przyczyniłby się do daleko idących korzyści dla Metropolii i jej mieszkańców. Zagrożenia Szanse • • • Utrzymywanie się polaryzacji stopnia rozwoju gospodarczego regionu, problemy z restrukturyzacją i tym samym ograniczenie popytu na urządzania ochrony środowiska • Zmiany w europejskiej polityce spójności i problemy ze wsparciem finansowym inwestycji • Odpływ wykwalifikowanej kadry z regionu • Relokacja inwestycji zagranicę do innych ośrodków rozwijających zielone technologie zagranicą Źródło: analiza Deloitte 161 © 2014 Deloitte 7 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Odnawialne źródła energii są istotnym czynnikiem polityki zrównoważonego rozwoju Metropolii „Silesia” Uwarunkowania rozwoju branży energetycznej w Metropolii "Silesia" Przykłady przedsiębiorstw z branży energetycznej funkcjonujących w Metropolii "Silesia" Dostępność kapitału dla rozwoju branży energetycznej w Metropolii "Silesia" • Rozbudowana infrastruktura komunalna posiada potencjał rozwoju systemów produkcji energii z biomasy • W Gliwicach swoją siedzibę posiada firma Vattenfall, odpowiedzialna przede wszystkim za rozwój energetyki odnawialnej. • Obecnie używana infrastruktura elektrowni konwencjonalnych może zostać przystosowana do wykorzystywania biogazu • Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów wykorzystało powierzchnię dachu zbiorników wodnych do stworzenia drugiej największej w Polsce elektrowni słonecznej. • Na terenie Świętochłowic powstaje innowacyjny system produkcji energii z odpadów komunalnych. Wykonawcą projektu jest katowicka grupa Investeko. Instalacja będzie wykorzystywała technologię zgazowania i wysokoefektywną kogenerację (równoczesne wytwarzanie energii elektrycznej i cieplnej). Podsumowanie potencjału rozwoju branży energetycznej w Metropolii "Silesia" • Metropolia „Silesia” jest atrakcyjnym miejscem pod względem inwestycji w niekonwencjonalną produkcję energii. Głównym atutem regionu jest położenie geograficzne, dostęp do wykwalifikowanej siły roboczej, rozwinięta obecna infrastruktura przemysłowo-energetyczna oraz zaplecze terenów nieprzemysłowych. • Obecnie wykorzystywana infrastruktura energetyczna może zostać poddana modernizacji w celu zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych oraz ilości pyłów. • Istniejąca infrastruktura rozwiniętego przemysłu wydobywczego na terenie Metropolii „Silesia” posiada potencjał do wykorzystania energii z odwadniania kopalń, ponieważ wody kopalniane stanowią naturalny nośnik umożliwiający transport energii geotermicznej na powierzchnię ziemi. Źródło: analiza Deloitte 162 © 2014 Deloitte 7 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Analiza SWOT branży energetycznej w Metropolii "Silesia" Analiza SWOT dla branży energetycznej w Metropolii "Silesia" Podsumowanie Komentarz1 1) SWOT1 Słabe strony Silne strony • Dostępność terenów pod rozwój nowych inwestycji m.in. w miejscach niegdyś silnie eksploatowanych przemysłowo • Rozwinięta infrastruktura przemysłowoenergetyczna, wydobywcza oraz transportowa • Duża liczba wykwalifikowanych pracowników oraz absolwentów szkół zawodowych – wysoka podaż pracy • Wysoki potencjał teoretyczny OZE • Obecnie prowadzone inwestycje branży odnawialnej energii – Ruda Śląska, Świętochłowice • Przestarzała infrastruktura • Niewykorzystywane tereny poprzemysłowe • Zbyt wolna modernizacja przekładająca się na dalszy spadek konkurencyjności przemysłu energetycznego Zagrożenia Szanse • Poprawa współpracy firm branży energetycznej w ramach inicjatywy produkcji ekologicznej energii • Rozwój projektów badawczo-rozwojowych branży energetycznej we współpracy z ośrodkami naukowymi • Wykorzystanie środków UE do dalszej modernizacji infrastruktury energetycznej • Zmiany w programie dofinansowań UE dla projektów innowacyjnych • Odpływ wykwalifikowanej kadry • Zmiana profilu produkcji może przyczynić się do licznych zwolnień, co z kolei przełoży się do pogorszenia nastrojów społecznych • Rozwój branży energetycznej będzie się opierał na modernizacji obecnych systemów produkcji energii oraz innowacyjnych rozwiązań niekonwencjonalnych. • Podaż pracy, odpowiednie tereny pod rozwój tego sektora oraz już istniejąca infrastruktura energetyczna i wydobywcza świadczą o atrakcyjności regionu jako miejsca rozwoju energetyki niekonwencjonalnej. • Tereny województwa posiadają duży potencjał inwestycji w odnawialne źródła energii. • Energetyka fotowoltaiczna, solarna oraz pochodząca z biomasy, jest obecnie rozwijana na terenie Metropolii „Silesia”. • Konkurencyjność odnawialnych źródeł energii ulega ciągłej poprawie. Wraz ze wzrostem ich popularności spadają koszty wytwarzania infrastruktury i urządzeń. Dodatkowo technologie te wspomagane są ze środków pomocowych. • Postęp techniczny i technologiczny obniża koszty uzyskania energii ze źródeł odnawialnych. Wzrost popytu na urządzenia wykorzystywane do wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, prowadzi do wzrostu skali produkcji, powoduje obniżenie kosztów jednostkowych, a w konsekwencji obniżenie kosztów niekonwencjonalnej energii. Źródło: 1) Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, „Program wykorzystania odnawialnych źródeł energii na nieprzemysłowych terenach województwa Śląskiego”, analiza Deloitte 163 © 2014 Deloitte 7 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Sektor górniczy traci na znaczeniu w Metropolii, choć wciąż zajmuje ważne miejsce Uwarunkowania rozwoju branży górniczej w Metropolii "Silesia" Przykłady przedsiębiorstw górniczych funkcjonujących w Metropolii "Silesia" Dostępność kapitału dla rozwoju branży górniczej w Metropolii "Silesia" • Liczne instytucje bezpośrednio wspierające sektor, jak np.: • • Główny Instytut Górnictwa, który m.in. wspiera efektywność branży, promuje ją, publikuje również Journal of Sustainable Mining1 Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych, zajmujący się badaniami nad zanieczyszczeniami i ich redukcją. W Metropolii ulokowana jest większość krajowych spółek sektora. Część z nich powstała podczas przeprowadzanej restrukturyzacji krajowego górnictwa: • Kompania Węglowa S.A- firma wydobywczo – energetyczna. • Katowicki Holding Węglowy- jeden z największych producentów węgla kamiennego w Europie. • Miejsce organizacji Międzynarodowych Targów Górnictwa. • • Rozwinięta baza kapitału ludzkiego w sektorze. Liczne szkoły górnicze oraz systemy zapewnienia pracy w sektorze dla najlepszych absolwentów. Południowy Koncern Węglowy – własność Tauron Polska Energia, przykład pionowej integracji w sektorze. • Zakład Górniczy Siltech. • Rozbudowana infrastruktura zarówno jeśli chodzi o budowle specyficzne dla branży, jak i gęstą sieć dróg i linii kolejowych. Podsumowanie potencjału rozwoju branży górniczej w Metropolii "Silesia" • W obliczu dotkliwych dla polskiej branży górnictwa wymogów odnośnie ochrony środowiska, pod znakiem zapytania staje przyszłość popytu na główny produkt sektora, jakim jest węgiel. Eksperci przewidują jednak dalszy wzrost zapotrzebowania na ten surowiec. Należy zatem skupić się na kilku aspektach, które umożliwiłyby skuteczne konkurowanie na międzynarodowym rynku: • Optymalizacja bazy kosztowej, przebiegająca na kilku płaszczyznach, pozwoliłaby na sprzedaż surowców z zyskiem nawet przy niskich cenach. • Rozwój efektywności branży może zwiększyć bezpieczeństwo energetyczne kraju i Unii Europejskiej (zabezpieczenie przed przyszłą zależnością od importu). • Zwiększenie przejrzystości i poparcia społecznego mogłoby także ułatwić dostęp do kapitału, zarówno w ujęciu finansowym, jak i kadrowym, • Skoncentrowanie wysiłków na badaniach, rozwoju i wymianie wiedzy wpłynie na dalsze zwiększenie efektywności branży. Źródło: 1) Strona internetowa Głównego Instytutu Górnictwa 164 © 2014 Deloitte 7 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Analiza SWOT branży górniczej w Metropolii "Silesia" Analiza SWOT dla branży górniczej w Metropolii "Silesia" Podsumowanie SWOT Słabe strony Silne strony • Szerokie zaplecze infrastrukturalne, w tym wysoko specjalistyczne • Niskie standardy w zakresie ochrony środowiska • Duże zasoby wyedukowanej kadry oraz inicjatywy mające na celu dalszy rozwój zasobów ludzkich • Zbyt wysoki odsetek osób zatrudnionych w administracji kopalń • Problemy z bezpieczeństwem górników • Baza surowców • Niska rentowność • Ważny węzeł komunikacyjny położony blisko rynków zbytu, co jest szczególnie istotne w przemyśle ciężkim Bardzo ważne jest dostosowanie podaży do popytu, zwłaszcza w przypadku nierentownych kopalń (obecnie może wystąpić nadprodukcja). • Spółki węglowe powinny skupić swoje działania w rentownych kopalniach, gdyż obecnie wydobycie odbywa się w wielu lokalizacjach, które regularnie notują straty (często z powodów czysto geologicznych). • Rentowność ratować może także integracja pionowa branży. • Efektywność kosztowa może ulec poprawie zarówno od strony operacyjnej, jak i kadrowej. • Trudno spodziewać się znacznego zwiększenia przychodów branży górniczej w Metropolii „Silesia” w kontekście rosnących kosztów wydobycia, otwarcia się rynków krajów rozwijających się i zamknięcia części zakładów. • Większość produkcji przeznaczana jest jednak na rynek krajowy i uzależniona od lokalnego popytu. • Aby utrzymać opłacalność należy zainwestować w badania mające na celu podniesienie efektywności wydobycia surowców i ich wykorzystania, a także kontynuować restrukturyzację kosztową spółek branży. Zagrożenia Szanse Innowacje dzięki bazie jednostek naukowobadawczych • Żądania związków zawodowych • Ceny surowców • Nowe sieci dystrybucji, wprowadzone np. przez KHW (Katowicki Holding Węglowy) • Kary za zanieczyszczanie środowiska • Nowe produkty (jak Kwalifikowane Paliwa Węglowe) • Zwiększenie kosztów wydobycia • Zastępowanie tańszą produkcją pochodzącą np. z Chin • • Źródło: analiza Deloitte 165 © 2014 Deloitte 7 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" W okolicach Metropolii „Silesia” znajduje się jedno z logistycznych centrów Polski Uwarunkowania rozwoju branży logistycznej w Metropolii "Silesia" Przykłady przedsiębiorstw z branży logistycznej funkcjonujących w Metropolii "Silesia" Dostępność kapitału dla rozwoju branży logistycznej w Metropolii "Silesia" • Metropolia "Silesia" leży na przecięciu dwóch spośród dziesięciu transeuropejskich korytarzy transportowych. Ponadto, w Gliwicach znajduje się jeden z największych węzłów drogowych w Europie – przecięcie autostrad A4, A1 oraz drogi krajowej 442 • DB Schenker Sp. z o.o. jest wiodącym operatorem logistycznym w Polsce. Należy do Grupy DB Schenker, lidera na rynku dostawców zintegrowanych usług logistycznych na świecie. Swoje centrum logistyczne posiada na terenie Pyskowic koło Gliwic2. • Metropolia „Silesia” jest największym skupiskiem centrów produkcyjnych w Polsce, fakt ten stanowi wartość dodaną dla inwestorów sektora transportowo logistycznego2 • W Mysłowicach swoje centrum logistyczne posiada ROHLIG SUUS Logistics SA - jeden z czołowych operatorów logistycznych w kraju2. • • Infrastruktura kolejowa na terenie Metropolii "Silesia" jest najlepiej rozwinięta względem reszty kraju2 • Wysoka podaż pracy oraz łatwy dostęp do wykwalifikowanej siły roboczej powoduje że teren Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej jest bardzo atrakcyjny dla podmiotów branży logistycznej 1 Kolporter DP - największy, dynamiczny prywatny dystrybutor prasy i książek w Polsce posiadający również w swojej ofercie kompleksowe usługi logistyczne posiada centrum logistyczne w Katowicach 2. • Aktualna oferta inwestycyjna obejmuje ponad 1000 ha wolnych terenów inwestycyjnych podzielonych na działki o powierzchni od 0,8 ha do 200 ha z wyszczególnieniem rzadko spotykanych terenów inwestycyjnych, których powierzchnia przekracza 100 ha1 Podsumowanie potencjału rozwoju branży logistycznej w Metropolii "Silesia" • Województwo śląskie, w którym zlokalizowana jest Metropolia „Silesia”, jest najatrakcyjniejszym miejscem w Polsce pod względem inwestycji - „Atrakcyjność Inwestycyjna Województw i Podregionów Polski 2013”. Głównym atutem regionu jest położenie geograficzne oraz dostęp do wykwalifikowanej siły roboczej – drugi największy ośrodek dydaktyczny na terenie Polski1. • Jedną z najmocniejszych stron regionu jest duża liczba ofert inwestycyjnych oraz realizowanych inwestycji. Zgodnie z przewidywaniami w najbliższych latach rozwinięte zostanie Śląskie Centrum Logistyki oraz powstanie centrum dystrybucyjno-przeładunkowe firmy Jeronimo Martins2. • Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna w roku 2012 uznana została przez Business Financial Times - w swoim rankingu FDI, za najlepszą w Polsce, drugą w Europie i jedenastą na świecie strefę ekonomiczną1. • Inwestycje w branżę logistyczną stanowią ponad 2% wszystkich inwestycji realizowanych na terenie strefy ekonomicznej. Obecnie inwestuje na terenie KSSE 14 firm związanych z sektorem 1. Źródło: 1) Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, „ Atrakcyjność Inwestycyjna Województw i Podregionów Polski 2013”, analiza Deloitte 166 © 2014 Deloitte 7 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Silne strony oraz szanse rozwoju branży logistycznej potwierdzają korzystne prognozy dla regionu Analiza SWOT dla branży logistycznej w Metropolii "Silesia" Podsumowanie SWOT1 Słabe strony Silne strony • Rola istotnego węzła komunikacyjnego • Bliskość znaczącego rynku zbytu • Duża liczba wykwalifikowanych pracowników, absolwentów szkół zawodowych • Duża powierzchnia wolnych terenów inwestycyjnych Specjalnej Strefy Ekonomicznej w tym tereny inwestycyjnie, których powierzchnia przekracza 100ha • Wyróżniające się Regionalne Centrum Obsługi Inwestora • Zagrożenia Szanse • Rozwój regionalnych parków przemysłowych • Rozwój projektów badawczo-rozwojowych branży logistycznej we współpracy z ośrodkami naukowymi • Wykorzystanie środków UE do dalszej modernizacji infrastruktury drogowej oraz kolejowej • Obecnie prowadzone inwestycje – centra logistyczne, magazyny oraz centra dystrybucyjno-przeładunkowe – DB Schenker, ROHLIG SUUS Logistics oraz Śląskie Centrum Logistyki Niezagospodarowane tereny inwestycyjne SSE • Przejęcie wykwalifikowanych pracowników przez inwestycje spoza regionu, w efekcie rosnącego zapotrzebowania na wykwalifikowana siłę robocza oraz coraz dokładniejsze dopasowanie kandydatów do wymagań firm • Zmiany wynikające z restrukturyzacji zachodzących w podmiotach, prowadzące do obniżenia poziomu zatrudnienia • Rozwój pozostałych polskich stref ekonomicznych prowadzący do drenażu inwestycji z KSSE • Silne strony oraz szanse rozwoju sektora logistycznego w Metropolii "Silesia" potwierdzają korzystne prognozy dla regionu. • Główne inwestycje przewidywane są w rozwój nowych centrów logistycznych oraz transportowych. • Rosnąca konkurencyjność pod względem atrakcyjności stref ekonomicznych prowadzi do zwiększonych wysiłków mających na celu przyciągnięcie nowych inwestorów. • Podaż pracy oraz położenie geograficzne decydują o jednej z najwyższych pozycji regionu Metropolii "Silesia", jako miejsca rozwoju sektora logistycznego w Polsce. • W celu utrzymania dynamicznego rozwoju sektora logistycznego na terenie Metropolii "Silesia" należy główny nacisk położyć tworzenie atrakcyjnych warunków dla inwestorów z branży. Źródło: analiza Deloitte 167 © 2014 Deloitte 7 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" W regionie występuje silny potencjał rozwoju branży ICT Uwarunkowania rozwoju branży ICT w Metropolii "Silesia" Przykłady przedsiębiorstw z branży ICT funkcjonujących w Metropolii "Silesia"3 Dostępność kapitału dla rozwoju branży ICT w Metropolii "Silesia" • Na terenie Metropolii "Silesia" na kierunkach informatycznych studiuje ponad 5000 studentów. Stanowią oni prawie 4,5% ogółu studentów, co jest wynikiem wyższym od średniej dla Polski, która wynosi 4,3%. Oprócz tego, w latach 2008-2012 studia informatyczne na terenie Metropolii ukończyło łącznie 6190 absolwentów. W następnych 3-5 latach prognozowany jest wzrost liczby nowych absolwentów. Politechnika Śląska plasuje się na 6 pozycji pod względem kierunków związanych z IT w Polsce1. • Jednakże popularność kierunków związanych z IT spada. W latach 2008-2012 roczny spadek liczby studentów wyniósł średnio 6,8%2, jest to związane poniekąd ze spadkiem ogólnej liczby studentów. • Metropolia "Silesia" dysponuje dobrze rozwiniętą siecią informatyczną. Dodatkowo na terenie województwa realizowana obecnie jest budowa Śląskiej Regionalnej Sieci Światłowodowej, która docelowo ma mieć długość 495 km. • Największym pracodawcą z branży ICT mającym siedzibę na obszarze Metropolii jest firma Wasko, która zatrudnia 645 osób. W 2012 r. firma ta osiągnęła przychody w wysokości 260 mln zł. • Wśród firm o największym przychodzie, drugie miejsce, za Wasko, zajmuje firma Milmex Sosnowiec. Zatrudnia ok. 150 osób. Na kolejnym miejscu znajduje się Elzab Zabrze (zatrudnienie znajduje tutaj ponad 250 osób) i BPSC Chorzów. • Do innych dużych firm w regionie należą Capgemini, COIG Katowice, Infomex Żywiec, Alteris Katowice, Zeto Katowice, Askom Gliwice. • Na uwagę zasługuje firma Future Processing z Gliwic, która znalazła się w rankingu na 238 miejscu pod względem wzrostu przychodów operacyjnych w krajach Europy, Bliskiego Wschodu oraz Afryki. Podsumowanie potencjału rozwoju branży ICT w Metropolii "Silesia" • Metropolia "Silesia" posiada potencjał, jeśli chodzi o sektor ICT. W regionie istnieją klastry (Śląski Klaster ICT, Hub Club Silesian Multimedia Cluster), które zrzeszają jednostki nauki oraz firmy z branży ICT i multimedialnej. Potrzebna jest jednak jeszcze większa współpraca ośrodków naukowych z firmami. • Branża ICT jest ściśle skorelowana z branżą badania i rozwoju. Istotna dla jej rozwoju jest wykwalifikowana kadra, która nie będzie bała się podejmować ryzyka często związanego z wprowadzaniem innowacji. • Istnieje potrzeba współpracy w regionie, tak aby stworzone zostały dobre warunki dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Ważnym aspektem jest także tworzenie kampanii marketingowej dla sektora IT, podobnie jak jest to robione w Karlsruhe. • W największych przedsiębiorstwach branży ICT w Metropolii "Silesia" zatrudnionych jest prawie 2750 pracowników. Najwięcej, bo 1689 osób pracuje w Katowicach. Drugie miejsce pod tym względem zajmują Gliwice (850 osób). W mieście tym funkcjonuje Park Naukowo - Technologiczny „Technopark Gliwice”, w którym znajdują się 24 firmy z branży ICT. • Dobrym przykładem jest projekt Nowe Gliwice, który doczekał się kontynuacji i obecnie prowadzone są prace nad inwestycją Nowe Gliwice 2. Polega on na gruntownej rewitalizacji dawnych fabryk i stworzenie odpowiednich warunków do dynamicznie rozwijającego się sektora ICT. Źródło: 1) Computerworld Top200, Ranking Perspektywy 2) GUS 3) Deloitte Technology Fast 500 168 © 2014 Deloitte 7 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Analiza SWOT branży ICT w Metropolii "Silesia" Analiza SWOT dla branży ICT w Metropolii "Silesia" Podsumowanie SWOT Słabe strony Silne strony • Istniejące klastry IT (Śląski Klaster ICT, Hub Club Silesian Multimedia Cluster). • W najbliższych latach prognozowany wzrost liczby absolwentów kierunków informatycznych w regionie1. • Niska konkurencyjność regionu pod względem warunków sprzyjających rozwojowi branży ICT w kraju. • Niskie nakłady na badania i rozwój • Słaba współpraca pomiędzy sektorem naukowym oraz sektorem przedsiębiorstw, a także pomiędzy instytucjami branży ICT • Mniejsze znaczenie uczelni wyższych w ramach kierunków informatycznych w porównaniu z innymi placówkami w kraju Zagrożenia Szanse • Prognozy wskazują, że Polska będzie drugim rynkiem IT w Europie Środkowo-Wschodniej, za Rosją2. • Wzrost współpracy z partnerami zagranicznymi, możliwość udziału w międzynarodowych programach badawczych. • Wspieranie innych sektorów w procesie informatyzacji • Tworzenie dogodnych miejsc pod rozwój innowacyjnych firm ICT • Rozwijanie klastrów oraz parków technologicznych. • Spadek liczby studentów na kierunkach związanych z informatyką, co przyczynia się do zmniejszenia potencjału naukowego regionu. • Odpływ zdolnej młodzieży z Metropolii "Silesia" w poszukiwaniu lepszego wykształcenia. • Migracja wykwalifikowanych kadr spowodowana brakiem możliwości rozwoju oraz stosunkowo niskimi zarobkami w sektorze IT w Polsce. • Branża ICT jest ściśle skorelowana z działaniami w zakresie badań i rozwoju. Przy zatrzymaniu zdolnej kadry pracowniczej oraz stworzeniu dogodnych warunków dla rozwoju przedsiębiorstw w Metropolia "Silesia" ma szansę stać się konkurencyjnym regionem. Bardzo ważnym aspektem jest współpraca sektora nauki z sektorem przedsiębiorstw oraz komercjalizacja badań przez uczelnie wyższe. Bardzo dobrym przykładem jest również projekt Nowe Gliwice, który poprzez rewitalizację terenów poprzemysłowych stwarza dogodne warunki dla rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw. • W Polsce branża ICT rozwijać się będzie dynamicznie. • Regiony ICT są przeważnie obszarami przemysłowymi o długiej tradycji, dysponują instytucjami edukacyjnymi wysokiej klasy, posiadają długoterminowe strategie w zakresie badań naukowych i innowacji, starają się współpracować z sąsiednimi regionami. Źródło: 1) Sedlak & Sedlak, „Kariery absolwentów” 2) PAIZ, „Sektor Technologii Informatycznych w Polsce” za Pierre Audion Consulting 169 © 2014 Deloitte 7 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Najsilniejsze powiązania międzybranżowe występują w branży B+R Synergie pomiędzy analizowanymi branżami Komentarz Macierz synergii X • Branża B+R jest najsilniej powiązana z pozostałymi analizowanymi branżami. Wynika to przede wszystkim z możliwości występowania komórek badań i rozwoju w przedsiębiorstwach reprezentujących każdy z badanych obszarów. • Dużą synergię z innymi sektorami wykazuje także branża ochrony środowiska. • W zestawieniu wyróżnia się również przemysł motoryzacyjny oraz przemysł chemiczny. X X X X X X X X X X 170 Przemysł motoryzacyjny Sektor ochrony zdrowia Przemysł wydobywczy i przetwórstwo surowców naturalnych Silna synergia Przemysł chemiczny Branża B+R Logistyka Umiarkowana synergia Przemysł obronny Ochrona środowiska Technologie informatyczne i komunikacyjne Brak lub słaba synergia Przetwórstwo metali Energetyka © 2014 Deloitte 7 8. Wnioski i rekomendacje dla osiągnięcia przez Metropolię „Silesia” przewagi konkurencyjnej w wybranych branżach 8 Osiągnięcie przez Metropolię „Silesia” przewagi konkurencyjnej w wybranych branżach wymaga działań w 6 obszarach Obszary działań dla osiągnięcia przez przewag konkurencyjnych w branżach prorozwojowych przez Metropolię „Silesia” Wizja i strategia rozwoju branż prorozwojowych Oferta inwestycyjna Metropolii „Silesia” dla branż prorozwojowych Sfera społeczna, edukacja, jakość życia i zdrowie Infrastruktura na potrzeby rozwoju branż prorozwojowych Promocja branż prorozwojowych Współpraca pomiędzy instytucjami publicznymi, instytutami naukowo-badawczymi i biznesem 172 © 2014 Deloitte 8 Rekomendacje (1/3) Rekomendowane działania Obszar działań Wizja i strategia rozwoju branż prorozwojowych w Metropolii „Silesia” • Opracowanie przez miasta członkowskie Metropolii Silesia wspólnej strategii rozwoju branż prorozwojowych. Strategia rozwoju branż prorozwojowych powinna wyznaczać kierunki rozwoju tych branż, wskazywać na oczekiwane cele i planowane sposoby ich realizacji. Powinna ona również definiować rolę poszczególnych podmiotów zaangażowanych w realizację celów związanych z rozwojem branż prorozwojowych. Wzorem może być strategia digitalizacji opracowana przez miasto Vancouver w Kanadzie. • Opracowanie dedykowanych ofert branżowych dla branż uznanych za prorozwojowe dla Metropolii „Silesia”, jako jeden z efektów przygotowanej strategii. Opracowanie i wdrożenie konkretnych pakietów wsparcia dla przedsiębiorstw z branż prorozwojowych lokujących działalność biznesową w Metropolii „Silesia”. Pakiety te, wzorem np. pakietów wsparcia oferowanych przez władze Berlina powinny obejmować takie obszary jak m.in: • Wsparcie logistyczne, administracyjne i prawne podczas pierwszych miesięcy funkcjonowania w mieście, • Wsparcie w zakresie pozyskiwania finansowania, • Wsparcie w zakresie poszukiwania właściwej lokalizacji / biura dla prowadzenia działalności biznesowej w mieście, • Wsparcie w zakresie pozyskiwania i podnoszenia kwalifikacji zasobów ludzkich, • Kompleksową realizację procesu rekrutacyjnego nowych pracowników na zlecenie inwestora. Koordynacja wspólnych działań miast Metropolii „Silesia” w zakresie bieżącego monitorowania i gromadzenia informacji oraz opracowywania prognoz dot. wybranych parametrów kluczowych z punktu widzenia przedsiębiorstw i inwestorów branż prorozwojowych (np. na temat rozwoju lokalnego rynku pracy, nieruchomości, itp.). Bieżący dialog pomiędzy władzami Metropolii „Silesia” a kluczowymi interesariuszami branż uznanych za prorozwojowe. W ramach tej inicjatywy rekomenduje się opracowanie planu (harmonogramu i listy zagadnień) oraz organizację cyklu sesji strategicznych przedstawicieli Metropolii Silesia z firmami, lokalnymi przedsiębiorcami, przedstawicielami instytucji otoczenia okołobiznesowego, instytucji naukowo badawczych. Rozważenie możliwości wprowadzenia „zielonej karty” – procedury przyspieszonego wsparcia (np. w procesie inwestycyjnym) dla przedsiębiorców z branż prorozwojowych. Podejmowanie aktywnych działań w celu pozyskiwania nowych, dużych inwestorów stanowiących „magnes” dla rozwoju mikro- oraz MSP działających w branżach prorozwojowych (jak pokazuje przykład Wrzesińskiej podstrefy Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, jedna duża inwestycja – w tym przypadku planowana inwestycja Volkswagena, może być magnesem dla wielu innych firm). • Oferta inwestycyjna Metropolii „Silesia” dla branż uznanych za prorozwojowe • • • • 173 © 2014 Deloitte 8 Rekomendacje (2/3) Rekomendowane działania Obszar działań • • Promocja branż prorozwojowych • • • • Współpraca pomiędzy instytucjami publicznymi, instytutami naukowobadawczymi i biznesem • • 174 Wspólne opracowanie przez miasta członkowskie Metropolii „Silesia” planu promocji i materiałów promocyjnych dedykowanych kluczowym branżom (podkreślających potencjał Metropolii „Silesia” i uwzgledniających m.in. przykłady „success stories” - przykłady firm, które z powodzeniem zainwestowały w Metropolii, informacje nt. kluczowych „graczy” na rynku, możliwości współpracy z jednostkami naukowobadawczymi). Organizowanie i/lub patronat Metropolii „Silesia” nad cyklicznymi seminariami i konferencjami (np. naukowymi, spotkaniami potencjalnych inwestorów, doradców z obszaru „business location”), dedykowanymi dla branż prorozwojowych. Opracowanie zintegrowanej oferty promocyjnej miast członkowskich Metropolii „Silesia” (obejmującej obszary turystyki, kultury, potencjału inwestycyjnego Metropolii, ze szczególnym uwzględnieniem branż prorozwojowych). Wybór oraz promowanie regionalnych liderów branż prorozwojowych (np. wybranych przedsiębiorstw, przedstawicieli świata nauki), którzy mogą stać się „ambasadorami” marki Metropolia „Silesia” w Europie i na świecie. Promowanie eksportu produktów i technologii branż prorozwojowych powstających w regionie, w szczególności do krajów wykazujących duże zapotrzebowanie na podobne rozwiązania (przykładowym narzędziem wsparcia może być organizacja targów dla branż prorozwojowych, misji i wizyt studyjnych, promocja wśród przedsiębiorstw dostępnych programów wsparcia eksportu, jak np. finansowanego przez Komisję Europejską projektu EU Business Avenues, umożliwiającego firmom europejskim udział w misjach biznesowych w krajach Azji Pd. Wschodniej - www.businessavenues.eu). Stymulowanie współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami, jednostkami naukowo-badawczymi i innymi instytucjami branż prorozwojowych. Współpraca ta może przybrać formę m.in.: • Platformy wymiany wiedzy, informacji np. na temat planowanych i realizowanych projektów, podmiotów zainteresowanych współpracą (wzorem może być CyberForum funkcjonujące w branży IT w regionie Karlsruhe w Niemczech). • Sponsorowania instytucji naukowych i/lub studentów i pracowników naukowych przez biznes. Przykładem może być współpraca Politechniki w Hamburgu z lokalną firmą REpower produkującą turbiny wiatrowe, która ufundowała stypendia w wysokości 500 EUR/semestr dla 10 najlepszych studentów roku kierunku inżynierii elektrycznej. • Współpracy uczelni i przedsiębiorstwa przy realizacji konkretnych projektów badawczych. Przykładem może być współpraca Politechniki Wrocławskiej z polskim oddziałem firmy Pittsburgh Glass Works, która wybudowała fabrykę w Komornikach pod Wrocławiem. Współpraca ta koncentruje się na wspólnej realizacji projektów w zakresie ulepszania procesów cięcia szkła. Wspieranie przez władze Metropolii „Silesia” rozwoju regionalnych parków przemysłowych oraz technicznych w ramach poszczególnych miast Metropolii, przy jednoczesnej koordynacji ich profilów i prowadzonych przez nie działań. Wspieranie przez władze miast członkowskich Metropolii „Silesia” mikro i MŚP działających w branżach prorozwojowych, a posiadających ograniczone środki własne na promocję i rozwój (przykładem może być inicjatywa MINGO realizowana przez władze Wiednia, w celu ułatwienia startu małym przedsiębiorstwom). © 2014 Deloitte 8 Rekomendacje (3/3) Rekomendowane działania Obszar działań • Infrastruktura na potrzeby rozwoju branż prorozwojowych • • • • Sfera społeczna, edukacja, jakość życia i zdrowie • • • • 175 Opracowanie planu i podjęcie skoordynowanych (w ramach Metropolii „Silesia”) działań w kierunku dalszej rozbudowy i modernizacji infrastruktury (np. transportowej – drogowej, kolejowej, lotniczej czy telekomunikacyjnej), istotnej z punktu widzenia rozwoju branż prorozwojowych. Prowadzenie przez władze Metropolii „Silesia” działań lobbingowych w instytucjach centralnych mających na celu przyspieszenie realizacji kluczowych dla Metropolii i regionu inwestycji infrastrukturalnych (np. w zakresie infrastruktury drogowej). Zagospodarowanie terenów poprzemysłowych oraz nieużytków na potrzeby branż prorozwojowych. Przykładem dobrej praktyki może być realizowana polityka rewitalizacji Metropolii Ruhry. Działania w kierunku zahamowania odpływu wykwalifikowanych pracowników i młodzieży z regionu (monitorowanie kierunków migracji, motywów migracji, planowanie działań zaradczych oraz współpraca w tym obszarze pomiędzy władzami Metropolii a uczelniami wyższymi). Działania w kierunku promowania wykształcenia na kierunkach kluczowych z punktu widzenia rozwoju branż prorozwojowych (medycznych, pielęgniarskich, technicznych, naukach ścisłych). Bieżące monitorowanie lokalnego rynku pracy oraz działania Metropolii (przy współpracy z przedsiębiorcami oraz szkołami/uczelniami) mające na celu lepsze dostosowanie programów nauczania do rzeczywistych potrzeb rynku pracy, w szczególności w obszarze branż prorozwojowych. Opracowanie aplikacji / kalkulatora do szacowania wielkości przyszłych strumieni absolwentów wybranych kierunków w Metropolii Silesia. Rozwijanie/wspierania różnorodnych form współpracy pomiędzy szkołami a potencjalnymi pracodawcami (np. poprzez programy stażowe w przedsiębiorstwach z branż prorozwojowych). Koordynowanie działań i profili specjalizacji pomiędzy szpitalami zlokalizowanymi w różnych miastach Metropolii (ograniczenie konkurencji pomiędzy instytucjami ochrony zdrowia, na rzecz zwiększonej współpracy). Promowanie i wspieranie pro-ekologicznych zachowań mieszkańców regionu – segregacja i recykling odpadów. © 2014 Deloitte 9. Analiza danych z rynków światowych SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Rentowność branż Odniesienie pomiędzy ocenami z badania, a wynikami oceny branż Deloitte Sektor1 Rentowność na rynkach wschodzących2 Rentowność w USA2 1 Przemysł motoryzacyjny 5,8% -2,4% 2 Przemysł chemiczny 4,8% 11,5% 3 Przemysł obronny2 4,7% 6,8% 4 Przetwórstwo metali 1,1% 3,6% 5 Sektor ochrony zdrowia 9,8% 4,1% 6 Sektor B+R 19,3% 9,8% 7 Ochrona środowiska 9,4% 3,4% 8 Energetyka 5,6% 4,1% 9 Przemysł wydobywczy i przetwórstwo surowców naturalnych 10% 7,7% 10 Logistyka 4,7% 6,8% 11 Technologie informatyczne i komunikacyjne 9% 6,1% Średnia 5,9% 5,4% Komentarz Historyczna rentowność prezentowana przez branże potwierdza potencjał przemysłu chemicznego, ale nie metalowego czy motoryzacyjnego. Zdecydowanie największe zwroty zaobserwować można w badaniach i rozwoju. W połączeniu z wnioskami dotyczącymi efektywności aktywności naukowej w poszczególnych dziedzinach daje to jasny sygnał, że należy rozwijać powiązania na linii nauka – biznes w perspektywicznych sektorach gospodarki. Źródło:, 1) Branże na liście uporządkowano w kolejności wynikającej z oceny Deloitte, poczynając od najbardziej perspektywicznej 2) Factiva- dane dotyczyły notowanych spółek dopasowanych wg profilu działalności NACE, z grupy 4599 spółek z rynków wschodzących oraz 3369 z USA, usunięto firmy z brakami w danych 3) wraz z lotniczym, analiza Deloitte 177 © 2014 Deloitte 9 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Badanie ekonometryczne nakładów B + R na niemieckim rynku przetwórstwa przemysłowego Poniżej przedstawiono wyniki badania ekonometrycznego na przykładzie rynku niemieckiego1 Sektor Efekt dochodowy2 Odsetek firm wprowadzających innowacje procesowe 1 Przemysł motoryzacyjny 5,8% 40% 2 Przemysł maszynowy 3,6% 36% 3 Produkcja maszyn i narzędzi 2,9% 33% 4 Przetwórstwo metali 2,6% 32% 5 Elektronika 2,4% 40% 6 Produkty plastikowe 2,2% 33% 7 Przemysł chemiczny 2,1% 36% 8 Produkcja gdzie indziej nie sklasyfikowana 1,5% 27% 9 Przetwórstwo surowców 1,1% 31% 10 Przemysł papierniczy 1,0% 25% 11 Przemysł tekstylny 0,9% 20% 12 Przemysł żywieniowy 0,8% 26% Komentarz Głównym zadaniem omawianego badanie było stworzenie modelu ekonometrycznego opisującego wpływ inwestycji typu B +R na przyszłe wyniki finansowe w wybranych pod-segmentach przetwórstwa przemysłowego. Dlatego też brak jest danych dla branż usługowych (jak logistyka) lub wyróżnionych wg rzadziej stosowanych kryteriów (jak przemysł obronny). Źródło:1) Estimating Dynamic R&D Demand: an Analysis Of Costs and Long-run Benefits, National Bureau of Economic Research 2) Efekt jako, zgodnie z modelem wywierają inwestycje w B+R w danym sektorze na jego przychody. Dla przykładu każde 100 euro zainwestowane w innowacje w przemyśle motoryzacyjnym podniesie przychody o 5,6 euro. 178 © 2014 Deloitte 9 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Wyniki badań akademickich także wskazują na potencjał branż motoryzacyjnej i chemicznej Odniesienie pomiędzy ocenami z badania, a wynikami oceny branż Deloitte Porównanie oceny Deloitte i badania ekonometrycznego Sektor Miejsce wg efektu dochodowego B +R1 Miejsce wg innowacji w procesach1 1 Przemysł motoryzacyjny 1 2 2 Przemysł chemiczny 7 3 3 Przemysł obronny - - 4 Przetwórstwo metali 4 7 5 Sektor ochrony zdrowia - - 6 Sektor B+R - - 7 Ochrona środowiska - - 8 Energetyka - - 9 Przemysł wydobywczy i przetwórstwo surowców naturalnych 9 8 10 Logistyka - - 11 Technologie informatyczne i komunikacyjne - - Komentarz Sektor motoryzacyjny, chemiczny i przetwórstwa metali, które otrzymały najwyższe lokaty w rankingu Deloitte, plasują się także w czołówce branż pod względem opłacalności inwestycji mierzonej wpływem nakładów na B + R na wartość i przychody spółek. Branża obronna nie występowała w badaniu, a przetwórstwo metali zajęło nieco gorsze lokaty, jednak są to sektory silnie komplementarne z dwoma pierwszymi. Źródło:1)) Branże na liście uporządkowano w kolejności wynikającej z oceny Deloitte, poczynając od najbardziej perspektywicznej 2) Dopasowanie branż wg badania „Estimating Dynamic R&D Demand: an Analysis Of Costs and Long-run Benefits, National Bureau of Economic Research” 179 © 2014 Deloitte 9 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Przykłady skutecznego wsparcia dla branży motoryzacyjnej Przykładami wsparcia dla branży chemicznej są region Chengdu, Chengdu1 Przemysł motoryzacyjny charakteryzuje się dużą liczbą powiązań z innymi branżami na zasadzie komplementarności. Dlatego też może stanowić rdzeń dla strategii zrównoważonego rozwoju. Przykładem intensywnego zaangażowania samorządu lokalnego w rozwój branży jest chińskie Chengdu, gdzie niejako sztucznie stworzono sektor w ciągu dekady. Można dostrzec podobieństwa w uwarunkowaniach, ale także możliwości rozwoju bardziej typowe dla Metropolii: • Jednymi z ważniejszych czynników sukcesu chińskiego regionu były dobre położenie oraz stworzenie odpowiedniej bazy logistycznej i branż komplementarnych. • Wszystkie te czynniki występują już w Metropolii. • O ile Chengdu nazwać można regionem niskich kosztów, o tyle miasta M „S” mają szansę być rejonem szczycącym się najlepszym stosunkiem jakości do ceny. Powinno stanowić to jasny sygnał do inwestowania w: • Elastyczny system edukacji, potrzebny na dynamicznie zmieniającym się rynku, • Zapewnienie lepszej wymiany wiedzy na płaszczyźnie ośrodki badawcze- biznes, • Zaangażowanie uczestników rynku w tworzenie strategii, co może stanowić podstawę dla obu powyższych inicjatyw. Brytyjskie przykłady2 Drugim przykładem na efektywne wsparcie sektora motoryzacyjnego są negocjacje zakończone założeniem w Sunderlandzie fabryki firmy Lear (producent siedzeń samochodowych). • 18 miesięcy trwały rozmowy, które pozwoliły zapewnić ok. 300 nowych miejsc pracy do roku 2015 oraz skrócić czas transportu w łańcuchu dostaw, a tym samym zmniejszyć koszty ekonomiczne i środowiskowe, Podobne działania samorządu zaobserwować można było np. w podregionie Birmingham: • Dzięki długotrwałym negocjacjom z producentem kilka jednostek samorządowych osiągnęło swój cel zlokalizowania tam fabryki Jaguar Land Rover, która wytworzyła bezpośrednio około 750 miejsc pracy. • Wśród zaoferowanych udogodnień znalazły się m.in.: • pomoc planistyczna • budowa odpowiedniej infrastruktury drogowej • GBP 25 mln. Finansowania pochodziło z brytyjskiego Regionalnego Funduszu Rozwoju, a przewiduje się, że przyniesie do GBP 400 mil. Inwestycji sektora prywatnego. Pokazuje to potencjalnie silne efekty działań takich jak: • Proaktywne działania na rzecz przyciągania inwestycji, • Wykorzystanie w tym celu istniejącego potencjału istniejącej już bazy zachęt ekonomicznych dla inwestorów, • Potencjalnie stworzenie jednostki wyszukującej potencjalnych inwestorów. Polskie doświadczenia • 189 zagranicznych inwestycji bezpośrednich w branży motoryzacyjnej w Polsce w latach 2003-2011 przyniosło średnio po 273 miejsca pracy. Źródło: 1) http://gochengdu.cn/ 2) Strona internetowa Local Government Association UK, analiza Deloitte 180 © 2014 Deloitte 9 SWOT branż prorozwojowych i ich wpływ na Metropolię "Silesia" Przykłady skutecznego wsparcia dla branży chemicznej Przykładem wsparcia dla branży chemicznej są Flandria i Antwerpia. Inkubator BlueChem i Park Blue Gate Antwerp1 • • • • • • • • Organizacja sektorowa Flanders Innovation Hub for Sustainable Chemistry (FISCH) przeprowadziła niedawno badanie możliwości ustanowienia inkubatora biznesowego o nazwie BlueChem. Następnie agencja rządowa Agentschap Ondernemen dotowała projekt kwotą EUR 136 tys., co pozwoliło na stworzenie biznes planu. Wynika z niego, że inkubator będzie wymagał EUR 6,1 mln inwestycji w infrastrukturę. Jego efektem ma być osiągnięcie w ciągu 10 lat od 33 do 55 firm klientów, które mają dawać między 1000 a 1650 miejsc pracy. Na lokalizację inkubatora wybrano ekologiczny park technologiczny Blue Gate Antwerp, który jest jeszcze w budowie. . Przedsięwzięcie BlueChem realizowane jest w zgodzie z najnowszą krajową polityką, której jednym z filarów jest koncepcja „Fabryki Przyszłości”. Miasto Antwerpia zarezerwowało już na budowę BlueChem EUR 4 mln. Belgijskie Ministerstwo Innowacji we współpracy z Ministerstwem Gospodarki i Pracy są też głównymi źródłami finansowania grantów udzielanych przez FISCH. Inwestycje BlueChem i Blue Gate Antwerp stanowią doskonałe przykłady: • Postawienia na współpracę publiczno-prywatną • Wspierania transferu technologii • Rekultywacji terenów • Promowania efektywności ekologicznej i energetycznej Polskie doświadczenia • 103 zagraniczne inwestycje bezpośrednie w branży chemicznej w Polsce w latach 2003-2011 przyniosły średnio po 108 miejsca pracy. Podsumowanie Należy zwrócić uwagę, że wymienione działania mogą być skoncentrowane na rozwoju wielu różnych branż, przedstawiono je natomiast na przykładach z sektorów uznanych za najbardziej perspektywiczne. Zdaniem wielu ekspertów inwestycje w motoryzację tworzą około 4 razy więcej miejsc w przedsiębiorstwach dostarczających podzespoły niż w samej fabryce samochodów. Branżą, która wykazuje najgęstszą sieć połączeń na zasadzie synergii są oczywiście badania i rozwój. Jej ukierunkowanie powinno być jednak aktywnie monitorowane i wspierane w kontekście konkretnych usług lub produktów, na które przewiduje się wzrost popytu. Wśród światowych trendów wspierania tego sektora znajdują się: • Obniżenie stawki CIT za wytworzone wartości niematerialne i prawne, • Obniżenie składek płaconych za pracowników działu B+R, • Ulga podatkowa zależna od wydatków na B+R. Każda tego rodzaju ulga może być także stosowana w SSE. Należy też w możliwie szerokim zakresie korzystać z potencjału jaki oferują krajowe i ogólnoeuropejskie programy wsparcia. Źródło: 1) Strona internetowa Blue Gate Antwerp, analiza Deloitte 181 © 2014 Deloitte 9 10. Załączniki do Raportu Załączniki Wywiady grupowe z ekspertami z poszczególnych dziedzin Uczestnicy paneli eksperckich Panel ekspertów – Warszawa 15.05.2014r. Imię i nazwisko Panel ekspertów – Katowice 27.05.2014r. Imię i nazwisko Instytucja Instytucja • Ryszard Olszanowski Izba Gospodarcza Medycyna Polska • Józef Gumienny Górnośląska Agencja Przedsiębiorczości i Rozwoju • Jan Tendaj Narodowe Centrum Badań i Rozwoju • Tadeusz Donocik Regionalna Izba Gospodarcza w Katowicach • Prof. Jerzy Kisilowski Naczelna Organizacja Techniczna • Patryk Białas • Paweł Zacłona Związek Pracodawców Innowacyjnych Firm Farmaceutycznych • Krzysztof Zaczek Szpital Murcki Sp. z o.o. • Joanna Radziszewska Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych • Prof. Małgorzata Kowalska Śląski Uniwersytet Medyczny • Dr inż. Jerzy Polaczek Miesięcznik „Przemysł Chemiczny” • Dr Mariola Bartusek Okręgowa Rada Pielęgniarek i Położnych w Katowicach • Prof. Piotr Saługa Katedra Zarządzania w Energetyce, AGH • Dr Rafał Burdzik Katedra Budowy Pojazdów Samochodowych, Politechnika Śląska • Dr Aleksandra Sas-Nowosielska Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych • Dr Leszek Trząski Główny Instytut Górnictwa 183 Centrum Innowacji i Kompetencji, Park Naukowo-Technologiczny Euro-Centrum © 2014 Deloitte 10 Załączniki Źródła informacji i danych wykorzystane w Raporcie (1/4) • Ambasada RP w Tel Awiwie • Czech Invest, „Urban Regeneration Management: International Perspectives” • AT Kearney, „Chemical industry vision 2030” • Datamonitor • Audytel „Prognozy rozwoju zintegrowanego rynku komunikacji elektronicznej w Polsce” • Datamonitor, "Report: Commodity and Specialty Chemicals in Asia-Pacific, 2012” • Deloitte, „Global Technology Sector – Overview • Bank Światowy • Deloitte, "Technology Fast 500" • Batelle, R&D Mag, „2014 Global R&D Funding Forecast” • • BBC.com, strona internetowa Deloitte, “End market alchemy: Expanding perspectives to drive growth in the global chemical industry • Bloomberg • Deloitte, „A regional perspective Global metals outlook • BP, „Statistical Review of World Energy” • Deloitte, „Global Defense Outlook” • Budapestinfo.org,, strona internetowa • Deloitte, „Report: Global Chemicals” • Business Monitor International • Deloitte, „The decade ahead: Preparing future in the global chemical industry" • Canalys • Deloitte, „TMT Predictions 2014” • CDC „DHHS Publication Number 2001-103” • • Central Switzerland Chamber of Commerce and Industry, strona internetowa DVV Media Group, „Trends and strategies in logistics and supply chain management” • ČGS-Geofond, strona internetowa • Economic Promotion Basel Area • Chem Industry, strona internetowa • Economist Intelligence Unit • China Daily, strona internetowa • EIU Exporters Survey • CIA World Factbook • ERSA, „Regional Decline and Restructuring in Ostrava Agglomeration and Katowice Conurbation” • Cisco „Visual Networking Index: Global Mobile Data Traffic Forecast Update, 2013– 2018” • Eurofer, „Economic and Steel Market Outlook 2012–2013” • Cleantech.com, „Global Cleantech Report 2012” • European Chemical Industry Council - CEFIC • Colliers International,„Top European Logistics Hubs” • European Environment Agency, „CO2 emissions performance of car manufacturers in 2012” • Computerworld Top200, Ranking Perspektywy • Eurostat • Congressional Research Center, „Rare Earth Elements: The Global Supply Chain” • Forbes, RNCOS Business Consultancy Services • Copenhagen CleanTech Cluster Monitor 2013 • Forrester Research „Sizing the Cloud” • Copenhagen Cleantech Cluster, strona internetowa • • CyberForum, strona internetowa FrankfurtRheinMain GmbH International Marketing of the Region, „Logistics in FrankfurtRheinMain" 184 © 2014 Deloitte 10 Załączniki Źródła informacji i danych wykorzystane w Raporcie (2/4) • Freedonia, „World Water Treatment Products Market • JRC Europe, The 2013 EU Industrial R&D Investment Scoreboard”” • Gartner • Karlsruhe, strona internetowa • Geographical Journal, „Socio-economic changes in Lodz-the results of twenty years of system transformation” • KIT, strona internetowa • Klaster Energii Odnawialnej i Ochrony Środowiska w Oslo • Gerhard Gebhardt: Ruhrbergbau. „Geschichte, Aufbau und Verflechtung seiner Gesellschaften und Organisationen" • Knight Frank, „European Logistics & Industrial Market Report 2014” • Gesamtverband Steinkohle e.V, strona internetowa • LMC Automotive, „Automotive Market Outlook" • Głównego Instytutu Górnictwa, strona internetowa • Luzern-Business, strona internetowa • GUS • Magazyn “Mining Weekly” • Healthcare Europa, strona internetowa • Markets and Markets „Air Quality Control Systems Market" • HSE.ie - Ireland's Health Services • Markets and Markets „Global E-waste Management Market” • ICEX • McKinsey & Company, „Manufacturing the future: The next era of global growth and innovation” • ICMM, „Trends in the mining and metals industry” • McKinsey & Company, „The road to 2020 and beyond” • IDC Report "Inside the US electronics recycling industry”” • Medicaltourism.cz, strona internetowa • IHS • Medretreat.com, strona internetowa • IHS Automotive, strona internetowa • Metropolia miast Zagłębia Ruhry, Strona internetowa • INSEE, "Enjeux de dévelopement du Nord-Pas-de-Calais dans le cadre de la stratégie Europe 2020" • MIT Technology Review • INSEE, “Pour la région de Nord-Pas-de-Calais • Molycorp, strona internetowa • Institute for Steel Development and Growth of India, „Global Steel Report India Conference” • New Tech Magazine, strona internetowa • Nippon Steel, „Sustainability Report, 2008” • Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, „ Atrakcyjność Inwestycyjna Województw i Podregionów Polski 2013” • Nowe Centrum Łodzi, www.ec1lodz.pl • International Emissions Trading Association • NT Nowe Technologie • Israel Aerospace Industry, strona internetowa • Nursinguniforms.net • Israel Defence, „Defense Industry Index • ObserwatorFinansowy.pl, strona internetowa • JAMA - The Journal of the American Medical Association • OECD • Japońskiego Związku Żelaza i Stali, strona internetowa • OECD Report 2012 - Highlights 185 © 2014 Deloitte 10 Załączniki Źródła informacji i danych wykorzystane w Raporcie (3/4) • OICA Database • Rotman School of Management, „Policy and Economic Analysis Program” • ONZ • Routledge, „Urban Regeneration Management: International Perspectives” • OREEC, strona internetowa • RVR-Datenbank-Statistik • Ośrodek Studiów Wschodnich, „Rosja w kryzysie: rok pierwszy” • RynekZdrowia.pl, strona internetowa • PAIZ – Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna, strona internetowa • Sedlak & Sedlak, „Kariery absolwentów” • PAIZ „Sektor Energetyczny w Polsce” • • PAIZ, „Sektor Technologii Informatycznych w Polsce” za Pierre Audion Consulting SIPRI (Stockholm International Peace Research Institute) Military Expenditures Database • PAN, "Węgiel kamienny w Polsce na tle górnictwa w świecie • SIPRI Yearbook 2013 • Paris Region, strona internetowa • Statistisches Bundesamt • PHGZ, strona internetowa • Strategia Rozwoju Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii „Silesia” do 2025 r • Platforma Erawatch (erawatch.jrc.ec.europa.eu) • Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego • Polska Izba Producentów na Rzecz Obronności Kraju, strona internetowa • Strategia rozwoju województwa Śląskiego „Śląskie 2020" • Portal ec.europa.eu • Strona IBA Emscher Park • Portal http://www.china.org.cn/, strona internetowa • Thailandmedtourism.com, strona internetowa • Portal http://www.eksporter.gov.pl/ (portal Ministerstwa Gospodarki) • The Environmental Noise Directive • Portal Odpowiedzialni.gpw.pl • Thomson Reuters • PR News Wire, strona internetowa • Tourmedica.pl, strona internetowa • Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego Narodowego Instytutu Leków w Warszawie, "Telemedycyna – nowe narzędzie medycyny XXI wieku" • Transparency International, strona internetowa • Tudorancea Bulletin http://www.tititudorancea.com/z/ies_france_coal_production.htm • U.S. Energy Information Administration, strona internetowa • UK Centre for Economic and Environmental Development • Umwelt Bundes Amt, strona internetowa • Przyszłość zawodów w sektorze włókienniczo – odzieżowym • Ranking PublicEye • Raport „Przyszłość zawodów w sektorze włókienniczo – odzieżowym, Aglomeracje miejskie w Polsce oraz problemy ich funkcjonowania i rozwoju” • Raport PwC, „Mine- a Confidence Crisis”, 2013 • University College London, strona internetowa • Reconteur.net, strona internetowa • University of Michigan • Regionalna Strategia Innowacji Województwa Śląskiego • Uniwersytet Łódzki, „Łódzka metropolia – Problemy integracji gospodarczej” • Roland Berger Strategy Consultants „Trends in European Healthcare" 186 © 2014 Deloitte 10 Załączniki Źródła informacji i danych wykorzystane w Raporcie (4/4) • Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, „Program wykorzystania odnawialnych źródeł energii na nieprzemysłowych terenach województwa Śląskiego”, • US Department of Energy,Vehicle Technologies Program, 2010 • USITC Environmental and Related Services • Waste Management World • WHO Global Health Observatory Data Repository • Wiki Bon 2014 „Big Data Vendor Revenue and Market Forecast 2012-2017" • Wirtschaftsförderung Metropoleruhr GmbH „ Wirtschaftsbericht Ruhr 2013" • Wirtschaftsförderung Metropoleruhr GmbH, „Wirtschaftsbericht Ruhr 2013” • World Economic Forum, strona internetowa • World Steel Association, „Steel Statistical Yearbook 2013” • Worldcat, „Umweltmarkt von A-Z“ 187 © 2014 Deloitte 10 Nazwa Deloitte odnosi się do jednej lub kilku jednostek Deloitte Touche Tohmatsu Limited, prywatnego podmiotu prawa brytyjskiego z ograniczoną odpowiedzialnością i jego firm członkowskich, które stanowią oddzielne i niezależne podmioty prawne. Dokładny opis struktury prawnej Deloitte Touche Tohmatsu Limited oraz jego firm członkowskich można znaleźć na stronie www.deloitte.com/pl/onas Member of Deloitte Touche Tohmatsu Limited © 2014 Deloitte Polska
