nieodpłatnie w formacie PDF

Transkrypt

maj
2014 (124)
norma N SEP-E-004
– dyskusja i aktualizacja 2013
e-mail: [email protected] www.elektro.info.pl
5
Nakład 9,5 tys. egz. ISSN 1642-8722 indeks 373761
Cena 13,00 zł (w tym 5% VAT)
ENERGETAB, HALA K, STOISKO 15
dobór przewodów i kabli zasilających
budynki biurowe
zespoły prądotwórcze w układach
zasilania awaryjnego
GRUPA
Drodzy Czytelnicy
Witam Państwa w majowym numerze „elektro.info”, który tradycyjnie poświęciliśmy kablom i przewodom elektrycznym. Przewody elektryczne stanowią wyposażenie każdej instalacji elektrycznej budynku, kable natomiast
powszechnie wykorzystuje się do budowy elektroenergetycznych linii kablowych i sporadycznie układa w budynkach.
Od poprawnego doboru kabli i przewodów elektrycznych zależy jakość energii
elektrycznej dostarczanej do odbiorników oraz bezpieczeństwo ich eksploatacji, a także bezpieczeństwo pożarowe większości obiektów budowlanych.
Jak wykazują statystyki prowadzone przez Komendę Główną Państwowej
Straży Pożarnej, wadliwie projektowane i eksploatowane instalacje elektryczne stanowią przyczynę prawie 22% wszystkich pożarów powstających w budynkach w Polsce w skali roku (pisaliśmy o tym w numerze 4/2014). Poprawnie dobrane przewody i kable elektryczne, wraz z ich zabezpieczeniami, znacznie zmniejszają prawdopodobieństwo powstania pożaru i poprawiają bezpieczeństwo użytkowania budynku. Problematykę zagrożeń i sposobów ograniczania zakłóceń od linii kablowych WN, coraz powszechniej stosowanych ze
względu na potrzebę odzysku terenu pod zabudowę, opisał Adam Rynkowski, pracownik naukowy Politechniki Gdańskiej (s. 24). Ten sam autor w innym artykule przybliża Państwu problematykę zmodyfikowanej normy N SEPE-004 Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne linie kablowe. Projektowanie
i budowa (s. 18). Norma ta po długotrwałych dyskusjach i opiniowaniu społecznym została zmodyfikowana i zatwierdzona 10 października 2013 roku
przez prezesa SEP. Niestety, do dzisiaj nie została jeszcze opublikowana, dlatego dostępna jest jej poprzednia wersja, opublikowana w 2003 roku. Grzegorz Hołdyński, pracownik naukowy Politechniki Białostockiej, opisał zasady doboru przewodów i kabli elektrycznych zasilających budynki biurowe
(s. 36). Zbigniew Skibko, również pracownik naukowy Politechniki Białostockiej, omówił wymagania w zakresie dopuszczalnych spadków napięć w instalacjach elektrycznych nn (s. 52). Uzupełnieniem tematyki kablowej jest przegląd muf kablowych przygotowany przez Karola Kuczyńskiego (s. 30). Zachęcam również do lektury artykułu mojego autorstwa na temat zasad doboru
mocy zespołów prądotwórczych oraz zestawienia oferty rynkowej zespołów
prądotwórczych opracowanego przez Karola Kuczyńskiego (s. 62). Natomiast,
w jaki sposób realizować oświetlenie drogowe dowiedzą się Państwo z artykułu Tomasza Stankowiaka oraz Przemysława Skrzypczaka, doktorantów
Wydziału Elektrycznego Politechniki Poznańskiej (s. 82). Grażyna Dąbrowska-Kauf, pracownik naukowy Politechniki Wrocławskiej, kontynuuje ważną
tematykę zagospodarowania sprzętu elektrycznego i elektronicznego (s. 70).
W treści numeru znajdą Państwo także informacje o nowościach oraz prezentacje wyrobów czołowych producentów urządzeń elektrycznych. Nie zabrakło również zmian w normalizacji oraz relacji z imprez branżowych, w których uczestniczyła nasza redakcja. Miłej lektury.
2
4
w w w. e l e k t r o . i n f o . p l
Poszukujemy
dystrybutorów
i firm instalacyjnych
KONTAKT:
Atlas Copco Polska Sp. z o.o.
02-484 Warszawa, ul. Badylarska 25
tel. 22 572 68 00
faks 22 572 68 09
kom. 510 025 763
[email protected]
www.gesan.com
spis treści
s. 80
s. 30
s. 62
od redakcji
4
piszą dla nas
8
po godzinach
10
e.nowości
12
e.informuje
14
e.normy
86
wielcy elektrycy
87
e.dystrybucja
88
e.recenzja
89
e.krzyżówka
90
N SEP-E-004 Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne
linie kablowe. Projektowanie i budowa – dyskusja
i aktualizacja 2013
23
Adam Rynkowski
zagrożenia i sposoby ograniczenia zakłóceń
od linii kablowych WN
Zbigniew Skibko
spadki napięć w instalacjach elektrycznych
niskiego napięcia
Przemysław Pazera
obudowy uniwersalne CS firmy Eaton
52
prezentacja
54
56
Karol Kuczyński
zestawienie zespołów prądotwórczych o mocy
do 900 kVA – podstawowe parametry
62
ekologia
24
Karol Kuczyński
e.zestawienie muf kablowych
30
prezentacja
ręczny ostrzegacz pożarowy OP1
budynki biurowe
elektrycznego i elektronicznego ocena efektywności
zagospodarowania ZSEE
70
edukacja
36
Marek Pawłowski
kryzys szkolnictwa zawodowego w Polsce – przyczyny,
skutki oraz metody naprawy
automatyka
Michał Szewczyk
struktury teleinformatyczne – w aspekcie
77
oświetlenie
planowanych funkcjonalności zautomatyzowanych
sieci elektroenergetycznych typu Smart Grid
40
Marek Ryba
ONTEC S – wiele odmian, jeden kształt
prezentacja
80
Tomasz Stankowiak, Przemysław Skrzypczak
Maciej Andrzejewski, Aleksander Lisowiec
wykorzystanie oprogramowania GDB do pracy
krokowej sterowników polowych i symulowania
logiki działania
Grażyna Dąbrowska-Kauf
efektywność zagospodarowania zużytego sprzętu
35
Grzegorz Hołdyński, Zbigniew Skibko
dobór przewodów i kabli zasilających
48
instalacje elektroenergetyczne
awaryjnego
18
prezentacja
SIBA – bezpieczeństwo dzięki jakości
S.I. „Spamel”
zasilającego odbiorniki nieliniowe zastosowania
aktywnego filtru harmonicznych AAF Danfoss
Julian Wiatr
zespoły prądotwórcze w układach zasilania
Adam Rynkowski
Mariusz Madurski
Andrzej Wnuk
prezentacja
poprawa obciążalności transformatora rozdzielczego
systemy gwarantowanego zasilania
kable i przewody
6
s. 35
dwujarznikowe vs. jednojarznikowe wysokoprężne
44
lampy sodowe w istniejących instalacjach drogowych
– konsekwencje zamiany źródeł
82
KOCOS POL SKA
2GNU\MQDV]HQDMQRZV]H
V\VWHP\SRPLDURZRWHVWXMĵFH
GODEUDQų\HQHUJHW\F]QHM
.2&26SURMHNWXMHSURGXNXMHLZGUDųD
V\VWHP\WHVWXMĵFRSRPLDURZHZEUDQų\
HQHUJHW\F]QHM.RPSHWHQFMDIDFKRZRŞķ
VSUDZQRŞķLVLDQRZRF]HVQRŞFLWR
SRGVWDZ\IXQGDPHQWXQDNWÚU\P
]EXGRZDQRQDV]NRQFHUQ
ACTAS
EPOS
SMO PROMET
3U]HQRŞQHLVWDFMRQDUQHV\VWHP\WHVWXMĵFHGR
ZSHQLDXWRPDW\F]Q\FKEDGDŔIXQNF\MQ\FK
ZV]\VWNLFKURG]DMÚZZ\ĵF]QLNÚZ
ıUÚGD$&'&GR]DVLODQLDLWHVWRZDQLD
VLOQLNÚZLFHZHNZ\]ZDODMĵF\FKZ
Z\ĵF]QLNDFK
%DUG]RGRNDGQHPLHUQLNLPD\FKUH]\VWDQFMLR
UHJXORZDQ\PSUĵG]LHSRPLDURZ\P'&VXųĵFH
QSGRSRPLDUXUH]\VWDQFMLVW\NÚZJÚZQ\FK
Z\ĵF]QLNÚZRUD]X]ZRMHŔWUDQVIRUPDWRUÚZ
ARTES
EPPE
SHERLOG
.RPSDNWRZHGXųHMPRF\V\VWHP\GREDGD
QLD]DEH]SLHF]HŔHOHNWURHQHUJHW\F]Q\FK
XPRųOLZLDMĵFHZ\NRQDQLHQDZHWQDMWUX
GQLHMV]\FKWHVWÚZSURVWRLGRNDGQLH
6\VWHP\SRPLDUXMDNRŞFLHQHUJLL]H]LQWHJURZD
Q\PUHMHVWUDWRUHP]DNÚFHŔGRQDG]RUXRELH
NWÚZHQHUJHW\F]Q\FK
6\VWHP\UHMHVWUDFML]DNÚFHŔ]ZEXGRZDQ\P
PRQLWRUHPGRNRQWUROLMDNRŞFLHQHUJLL
QDG]RUXVLHFLQLVNLHJRŞUHGQLHJRL
Z\VRNLHJRQDSLłFLD
%DGDQLHZ\ĵF]QLNÚZ
%DGDQLH]DEH]SLHF]HŔ
ıUÚGDQDSLłķLSUĵGÚZ
3RPLDUMDNRŞFLHQHUJLL
3RPLDUUH]\VWDQFML
5HMHVWUDFMD]DNÚFHŔ
.R&R63ROVND6S]RR
XO0LFKDRZLF]D
%LHOVNR%LDD
7HO
LQIR#SONRFRVFRP
www.kocos.com
piszą dla nas
dr inż. Adam Rynkowski
Absolwent Wydziału Elektrycznego Politechniki Gdańskiej, pracownik dydaktyczny i naukowy Katedry Wysokich Napięć. Autor i współautor 194 publikacji, 14 skryptów, 58 patentów i wzorów RP oraz autor 281 znaczących opracowań badawczych dla przemysłu, w tym 257
związanych z przemysłem kablowym. Wygrał Stypendium Fullbrighta i prowadził badania w MIT Cambridge, USA, jako Visiting Professor oraz DAAD w Hochspannungsinstitut TUK w Karlsruhe. Został Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi. Był dyrektorem ds. techniki i rozwoju w Bydgoskiej Fabryce Kabli, zastępcą, dyrektorem
ds. produkcji i rozwoju w Elektrim Kable S.A. w Warszawie. Posiada uprawnienia budowlane bez ograniczeń oraz tytuł rzeczoznawcy
budowlanego. Jest rzeczoznawcą SEP w zakresie sieci elektroenergetycznych i aparatów WN. Autor wielu szkoleń, ekspertyz i opracowań. Obecnie prowadzi firmę projektowo-ekspercką w zakresie linii kablowych wysokich napięć 15–400 kV. Działa lub działał w organizacjach zawodowych krajowych i zagranicznych. Członek SEP
i wiceprzewodniczący w PKN KT 53 „Kable i przewody”.
s. 18
s. 36
s. 56
GRUPA MEDIUM
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.
04-112 Warszawa, ul. Karczewska 18
tel. 22 810 65 61, faks 22 810 27 42
[email protected]
www.elektro.info.pl
REDAKCJA
mgr inż. Przemysław Skrzypczak
Absolwent kierunku Elektrotechnika o specjalności Technika Świetlna w 2006 r., student studiów doktoranckich na Politechnice Poznańskiej 2006–2011, pracownik Zarządu Dróg Miejskich w Poznaniu – inspektor ds. oświetlenia (2006–2012), od 2012 r.
pracownik Politechniki Poznańskiej. W latach 2010–2012 zrealizował grant promotorski MNiSW do rozprawy doktorskiej „Analiza układów chłodzenia diod elektroluminescencyjnych dużej mocy z wykorzystaniem modułów Peltiera”, wykonawca w grancie UM Poznania „Ocena zagrożeń występujących w ruchu drogowym powodowana przez wielkopowierzchniowe reklamy
z diodami świecącymi” w 2010 r., wykonawca w grancie NCN „Badania wpływu wielkopowierzchniowych reklam z diodami świecącymi na warunki widzenia kierowców w ruchu drogowym” w latach
2011–2013. Do głównych zainteresowań zawodowych należą: oświetlenie terenów zewnętrznych, w szczególności oświetlenie drogowe
i iluminacyjne, technologia LED, chłodzenie elementów elektronicznych, sposoby generacji ciepła i promieniowania optycznego.
Redaktor naczelny
JULIAN WIATR [email protected]
Sekretarz redakcji
ANNA KUZIEMSKA [email protected] (redaktor językowy)
Redakcja
KAROL KUCZYŃSKI [email protected] (redaktor tematyczny)
EMILIA SOBIESIAK [email protected] (redaktor www)
JACEK SAWICKI [email protected] (redaktor tematyczny)
AGATA KENDZIOREK-SKOLIMOWSKA (redaktor statystyczny)
REKLAMA I MARKETING
tel./faks 22 810 28 14
Dyrektor ds. marketingu i reklamy JOANNA GRABEK [email protected]
tel. 0 600 050 380
KOLPORTAŻ I PRENUMERATA
tel./faks 22 810 21 24
Dyrektor ds. marketingu i sprzedaży MICHAŁ GRODZKI [email protected]
Specjalista ds. dystrybucji ANETA KACPRZYCKA [email protected]
Specjalista ds. prenumeraty ANNA SERGEL [email protected]
ADMINISTRACJA
Główna księgowa BARBARA PIÓRCZYŃSKA [email protected]
HR DANUTA CIECIERSKA [email protected]
SKŁAD I ŁAMANIE
Studio graficzne Grupy MEDIUM
mgr inż. Tomasz Stankowiak
Absolwent Wydziału Elektrycznego Politechniki Poznańskiej, kierunku Elektrotechnika
o specjalności Technika Świetlna w 2012 r.
Aktualnie doktorant w Zakładzie Techniki Świetlnej i Elektrotermii oraz uczestnik
studiów doktoranckich „Nowoczesna inżynieria elektryczna i informacyjna. W latach
2012–2014 pracownik w firmie LED Lighting Poland na stanowisku
projektanta oświetlenia, obecnie w L-CONTACT, również jako projektant. Do głównych zainteresowań zawodowych i naukowych należą: oświetlenie terenów zewnętrznych i wewnętrznych, technologia
LED, zagadnienia związane z oddawaniem i postrzeganiem barw oraz
szeroko pojęta technika pomiarowa parametrów elektrycznych.
8
DRUK
Zakłady Graficzne Taurus
Redakcja zastrzega prawo do adiustacji tekstów. Nie zwraca tekstów niezamówionych.
Nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam i ogłoszeń oraz ma prawo odmówić publikacji bez podania przyczyn.
Wszelkie prawa zastrzeżone © by Grupa MEDIUM. Czasopismo znajduje się na liście czasopism punktowanych
Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Lista recenzentów merytorycznych dostępna jest
na stronie www.elektro.info.pl. Wersja pierwotna czasopisma – papierowa.
jest członkiem
Izby Wydawców Prasy – ISSN 1642-8722
Zapewniamy pomoc w doborze zespołów
prądotwórczych w zakresie:
lokalizacji z uwzględnieniem stref pożarowych.
określenia wymaganej mocy do zasilania urządzeń pożarowych
(pomp, wentylatorów) z szczególnym uwzględnieniem prądów
rozruchowych.
określenia charakterystyk rozruchowych na podstawie dostarczonej
dokumentacji silników elektrycznych.
sposoby rozruchu wymaganych pomp i wentylatorów (rozruch
bezpośredni, trójkąt-gwiazda, układu softstart i/lub falownik)
zgodnie z dopuszczeniem przez rzeczoznawcę straży pożarnej.
uzgodnień ppoż w projektowanych dokumentacjach.
wykonujemy środowiskowe operaty hałasowe wymagane przy
lokalizacji agregatów prądotwórczych na terenach zabudowanych.
wspomagamy projekotwanie w zakresie lokalizacji i sterowania głównego wyłącznika prądu z uwaględnieniem sterowania
wyłącznikiem dla wszystkich niezbędnych źródeł prądu (stacja
transformatorowa, agregat prądotwórczy, zasilacze UPS).
Dostarczamy również zespoły
prądotwórcze specjalne:
zabudowane w kontenerach podziemnych (nie zajmują
przestrzeni wokół budynku i posiadają niższą emisję
hałasu).
z wyniesionymi zewnętrznymi układami chłodzenia (brak wielkogabarytowych kanałów wentylacji,
mniejsze pomieszczenie zabudowy, mniejsza emisja
hałasu).
indeks firm
10
w maju
W
maju zajmiemy się tematyką kabli i przewodów elektrycznych.
Rozpoczniemy artykułem o zastosowaniu nowoczesnych metod wykonywania
prób napięciowych i diagnozowaniu stanu elektroenergetycznych linii kablowych wysokiego napięcia. Mariusz Mikulski omówi projektowanie przewodów
szynowych niskiego napięcia, a Karol
Kuczyński przedstawi wybrane rozwiązania z zakresu głowic kablowych SN.
O przewodach ochronnych w instalacjach nn dowiemy się z artykułu Zbigniewa Skibko. Marek Jaworski omówi
kwestię ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania w aspekcie oceny
oddziaływania elektroenergetycznych
linii WN na środowisko, a Piotr Cyran
przedstawi niekonwencjonalne skrzyżowanie elektroenergetycznych linii napowietrznych 110 i 400 kV. Drugą połowę miesiąca rozpoczniemy artykułem Karola Kuczyńskiego na temat tras kablowych i systemu mocowań funkcjonujących w czasie pożaru. Aktywne zabezpieczenia przeciwpożarowe w przestrzeniach tuneli kablowych omówią Waldemar Wnęk i Piotr Lisowski. Następnie Edward Skiepko przybliży
badania przewodów i oraz tzw. kabli/zespołów kablowych, a Grzegorz Frankowski przedstawi
tradycyjne oraz alternatywne sposoby łączenia i napraw kabli elektroenergetyczych SN w świetle obowiązujących aktów normatywnych. Maj zakończymy artykułami Karola Kuczyńskiego
o okablowaniu strukturalnym oraz o przykładach oznaczania kabli i przewodów.
Jak zwykle dla naszych Czytelników przygotowaliśmy krzyżówkę, w której nagrodą jest zestaw Wera Tool Check Plus, ufundowany przez sklep internetowy ProfiTechnik. Krzyżówka dostępna jest na stronie internetowej www.krzyzowka.elektro.info.pl. Zachęcamy do rozwiązywania i wysyłania prawidłowych odpowiedzi!
Tekst Emilia Sobiesiak
Rys. Robert Mirowski
3M POLAND
29, 30
AGREGATY PEX-POOL PLUS
62
AGREGATY POLSKA
9, 62
AKMEL
63
AMATECH-AMABUD ELEKTROTECHNIKA 13
AMS POLSKA
63
ATLAS COPCO
5, 63
BAKS
11
BRADY
43
CAGEN
64
CES
61, 64
COMEX
64, 65
DANFOSS
47, 48
DEHN POLSKA
71
DELTA ENERGY SYSTEMS
92
DELTA POWER
65
EATON ELECTRIC
2, 54
ELEKTROBUD
91
ELNORD
31
ENERIA
65
ENSTO POL
31
ERGOM
33
EST ENERGY
66
ETI POLAM
55
EVER
12
FAST GROUP
66
FLIPO ENERGIA
66
FLIR
75
FLUKE
12
GENPOWER
67
GPH
54
HIMOINSA POLSKA
67, 68
ITR
44
KOCOS POLSKA
7
MANEX
21
MERSEN
73
NEXANS
32
NKT CABLES
33
PHOENIX CONTACT
12
PROFITECHNIK
12, 90
RADPOL
34
RITTAL
18, 19
SBT
59, 69
SIBA POLSKA
3, 23
SIEMENS
50, 51
SPAMEL
1, 35
SUMERA MOTOR
68, 69
TECHNOKABEL
27
TM TECHNOLOGIE
80
ZAKŁADY KABLOWE BITNER
17
ZIAD BIELSKO-BIAŁA
79
,-.!/(01213(42-,-425-31!67/!,() !!45*678!*+96:!4;4< *
KORYTKO !"#$
>',3
3">$+"<?+"@$+"A$$+"AA$S3>@#$$S'3?>Q'.R
!"#$%&
'()*$+
!"#$%#%
&'()*
+,*+-$.$/-$%0$1%$#$")3
NOWA
CENA
E-90
,
:
8%
'
4P##
:%9
9
'
,QR
<
'
;<$=
7x20
0%89
%
AE!
A*E#
35
7x55
7x32
3
L
Ø11
E-90
Uw
N
'
(9-O$
1,5 m (kN/m)
2,0 m (kN/m)
PRZEKRÓJ
mm
kg/m
KAT.
60
2000
1,15
0,79
58
1,18
164011
8
60
3000
1,15
0,79
58
1,18
160116
12
150
60
2000
1,15
0,79
88
1,43
164012
8
150
60
3000
1,15
0,79
88
1,43
160216
12
KGL/KGOL200H60/2
200
60
2000
1,15
0,79
118
1,68
164021
8
KGL/KGOL200H60/3
200
60
3000
1,15
0,79
118
1,68
160316
12
KGL/KGOL300H60/2
300
60
2000
1,15
0,79
178
2,18
164031
8
KGL/KGOL300H60/3
300
60
3000
1,15
0,79
178
2,18
160416
12
SYMBOL
PRODUKTU
2,0
mm
KGL/KGOL100H60/2
100
KGL/KGOL100H60/3
100
20
KGL/KGOL150H60/2
15
KGL/KGOL150H60/3
10
5
f
30
#)#/
25
1,0
$)0O
$)"?
0,5
0,0
0,0
1,0
2,0
1,5
L
KGL/KGOL...H60
Q%
1,5
SZER. WYS.
mm
MN3$)0
L
3,0
2,5
L
L
cm2
MB
W OPK.
=*>&->&
8*<4!9/)$/-"?$>*@6A95)3B"?%%0#$?#$$)(C3B"?%%0#$?#$#
-3
D
nowości
POWERLINE GREEN 33 na targach
EXPOPOWER
system przekaźników przemysłowych
Rifline Complete
Z
R
aawansowane
technologicznie zasilacze serii
POWERLINE GREEN 33 firmy Ever
są przeznaczone
dla serwerów, sieci
komputerow ych
i systemów obróbki danych. Urządzenia pracują
w trybie on-line z rzeczywistym
podwójnym przetwarzaniem
i sinusoidalnym napięciem wyjściowym. Kompensacja wejściowej mocy biernej zapewnia
zmniejszanie opłat za zużycie
mocy biernej, a praca hybrydowa pozwala na wydłużenie czasu autonomicznego funkcjonowania w trybie rezerwowym,
dzięki dostarczaniu energii do
falownika jednocześnie z aku-
mulatorów oraz
z sieci elektroenergetycznej. Zasilacze POWERLINE
mają szeroki zakres napięcia wejściowego i możliwość pracy w trybie hybrydowym.
Zastosowana w nich technologia
Intelligent Battery Management
wykorzystuje zaawansowane zarządzanie akumulatorami w celu
zwiększenia ich żywotności oraz
optymalizacji czasu i energii doładowania. Tryb ECO poprawia
sprawność funkcjonowania systemu zasilania, a funkcja Starton-battery umożliwia uruchomienie UPS-a nawet przy braku
dostępu do zasilania z sieci (tzw.
„zimny start”).
przenośny oscyloskop Fluke
ScopeMeter®190-504
F
luke rozszerza
linię przenośnych oscyloskopów
z serii Fluke 190 II
o nowy produkt –
Fluke 190-504. Ten
czterokanałow y
oscyloskop o paśmie przenoszenia 500 MHz
umożliwia badanie stanu urządzeń telekomunikacyjnych oraz
systemów pracujących z wysoką częstotliwością. Przenośne
oscyloskopy Fluke ScopeMeter®
serii 190 II łączą w sobie sprawność i dokładność urządzeń stacjonarnych z wysoką wytrzymałością i mobilnością. Odporność na warunki środowiskowe
(IP51) oraz klasa bezpieczeństwa CAT III 1000 V/CAT IV
600 V umożliwiają dokonywanie
pomiarów w miejscach, gdzie do
tej pory było to bardzo trudne,
a czasem wręcz niemożliwe.
Cztery kanały pozwalają na dia-
12
gnostykę problemów z przesunięciem czasowym kilku sygnałów, kontrolę wzajemnie zależnych sygnałów
w czasie rzeczywistym, badanie zestawów sygnałów wejściowych
i wyjściowych oraz działanie blokad bezpieczeństwa i pętli sprzężenia zwrotnego. Najważniejsze
właściwości nowego oscyloskopu
to: cztery niezależne, izolowane
wejścia; pasmo przenoszenia
500 MHz; częstotliwość próbkowania 5 GS/s; pamięć: 10 000
punktów na przebieg kanału,
czas narastania 0,7 ns; wyzwalanie pojedyncze, impulsowe lub
w trybie wideo; wbudowany dedykowany multimetr. Przenośny
oscyloskop Fluke ScopeMeter®190-504 przeznaczony jest
dla inżynierów utrzymania ruchu
i techników przemysłowych.
ifline Complete firmy
Phoenix Contact to nowa
rodzina przekaźników przemysłowych – począwszy od
wąskich, 6,2-mm przekaźników, a na odpowiednikach
styczników małej mocy kończąc. W pełni wtykowy system przekaźników umożliwia
wysoką dyspozycyjność systemu czy też maszyny. Bazuje on na technologii szybkiego wtykania opracowanego
przez Phoenix Contact, gdzie
podłączenie przewodów odbywa się poprzez wetknięcie go
bezpośrednio do gniazda zaciskowego, bez potrzeby stosowania wkrętka, co znacząco skraca czas montażu.
Jednolita konstrukcja umożliwia np. zmostkowanie cewek
przekaźników z jednym, dwoma czy też z 4 zestykami przełącznymi. Do łatwego rozprowadzenia potencjałów można
wykorzystać mostki wtykowe
z systemu złączek szynowych
Clipline Complete. Ponadto
mogą być one „przekształcone” w przekaźniki czasowe poprzez wtykowy moduł czasowy, który umożliwia wybór
czterech zakresów czasowych
oraz trzech funkcji czasowych.
Wera Tool-Check Plus
W
era ToolCheck Plus
to nowy, praktyczny zestaw narzędzi nadający się do
warsztatu, serwisu, samochodu,
biura czy domu. Znajdujące się
w zestawie pokrętło zapadkowe (tzw. grzechotka) Zyklop
Mini to połączenie subtelnego
wyglądu, wysokiej jakości
i użyteczności. Idealnie sprawdza się, gdy montaż z użyciem
tradycyjnych narzędzi nie jest
możliwy z powodu ograniczonej ilości miejsca. Dzięki solidnemu wykonaniu i ergonomii
nawet bardzo mocno osadzone
śruby mogą zostać z łatwością
poluzowane i odkręcone. Obrotowy pierścień na główce
grzechotki umożliwia szybkie
obracanie klucza jedynie przy
użyciu kciuka, a przełącznik
zmiany kierunku pracy pozwala na sprawne przełączanie
kierunku pracy „prawo-lewo”. Przeznaczony jest zarówno
do krótkich bitów
(grotów) sześciokątnych 1/4” z chwytem
C 6.3 (dł. 25–50 mm)
oraz długich końcówek (dł.
50–152 mm) z chwytem E 6.3.
Dodatkowo zastosowanie adaptera umożliwia także korzystanie z kluczy nasadowych (nasadek) z gniazdem 1/4”. W zestawie poza grzechotką znajdziemy także akcesoria systemu
1/4”. Są to: 28 profesjonalnych
bitów wkrętakowych (płaskie,
PH, PZ, Torx, Torx z otworem,
sześciokąt), rękojeść z uchwytem do bitów, uchwyt magnetyczny szybkozłączny Rapidaptor®, adapter do kluczy nasadowych, 7 kluczy nasadowych.
Wera Tool-Check Plus można
kupić w sklepie internetowym
ProfiTechnik.pl. Zestaw objęty
jest 5-letnią gwarancją.
nr 5/2014
informuje
ochrona przeciwpożarowa w energetyce – WISŁA 2014
kurs APC Schneider Electric
W
Firma Schneider Electric uruchomiła pierwszy program szkoleniowy z zakresu rozpoznawania podrabianych
produktów na platformie online, umożliwiając służbom celnym i policyjnym
zdobycie wiedzy pozwalającej skutecznie rozpoznawać podrobione produkty
APC. Program szkoleniowy realizowany jest wspólnie z International IP Crime Investigators College (IIPCIC), inicjatywą prowadzoną przez INTERPOL.
Platforma International IP Crime Investigators College (IIPCIC) to w pełni interaktywne narzędzie edukacyjne online oferujące szkolenia z zakresu przeciwdziałania naruszaniu praw własności intelektualnej, z którego korzystają
pracownicy służb policyjnych i urzędów kontroli.
Uczelnia korzysta z innowacyjnej
platformy online, zapewniającej dostęp
do kluczowych informacji służbom policyjnym na całym świecie. Jest ona
niezwykle cennym narzędziem w walce z procederem fałszerstw. Opracowany we współpracy z UL kurs APC
Schneider Electric Counterfeit Product
Identification kładzie nacisk na najważniejsze elementy pozwalające zidentyfikować fałszywe urządzenia UPS, dostarczając jednocześnie informacje
kontaktowe dla stróżów prawa. Od momentu uruchomienia kursu na platformie e-learningowej IIPCIC, skorzystali z niego przedstawiciele służb
z 31 krajów.
– Problem związany z tzw. szarą strefą i podrabianiem produktów marki
APC by Schneider Electric dotyczy również rynku polskiego. Korzystanie z takich produktów może nieść ze sobą poważne konsekwencje dla konsumentów i firm, zagrażając bezpieczeństwu
ludzi i zasobów. Otrzymujemy takie sygnały od naszych partnerów, jak również sami monitorujemy ten nielegalny proceder – mówi Dariusz Koseski,
wiceprezes Schneider Electric Polska.
Przedsięwzięcie, które zostało zainicjowane, to krok w kierunku zmiany istniejącego stanu i na tym polu widać już
15
14
dniach 24–25 kwietnia Katowicki Oddział Stowarzyszenia Inżynierów
i Techników Pożarnictwa przy współudziale
Komendy Wojewódzkiej Państwowej Straży
Pożarnej w Katowicach zorganizował kolejną
konferencję naukowo-techniczną pt. „Ochrona przeciwpożarowa w energetyce”. Była to
już czwarta konferencja z tego cyklu zorganizowana przez Oddział Katowicki SITP.
Konferencja, w której wzięły udział 163
osoby, odbywała się pod patronatem medialnym „elektro.info” oraz dwumiesięcznika
„Ochrona Przeciwpożarowa”, zorganizowano ją tradycyjnie w hotelu Pod Jedlami w Wiśle. W ramach dwudniowych obrad wygłoszonych zostało jedenaście referatów merytorycznych oraz osiem referatów firmowych
prezentujących wyroby związane z bierną
i czynną ochroną przeciwpożarową.
Obrady konferencji poprzedziło wystąpienie Mariusza Karolczyka, prezesa zarządu
Oddziału Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Pożarnictwa w Katowicach, który powitał uczestników i zaproszonych gości. Następnie głos zabrał st. bryg. Jeremi Szczygłowski, zastępca Śląskiego Komendanta
Wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej
w Katowicach. Obrady konferencji zostały podzielone na pięć sesji plenarnych, podczas
których zostały omówione podstawowe problemy ochrony przeciwpożarowej w obiektach energetyki.
Jako pierwszy, bardzo ciekawy referat poświęcony klasyfikacji zakładów do grup
zwiększonego i dużego ryzyka wg Dyrektywy SEVESO III, przedstawił st. bryg. Paweł
Janik, dyrektor Biura Rozpoznawania Zagrożeń Komendy Głównej Państwowej Straży
Pożarnej. Następnie Janusz Januszewski
(Fire Risk Engineer, RWE nPower, Wielka
Brytania), zapoznał uczestników konferencji
z wnioskami dochodzenia popożarowego oraz
dotyczącymi zabezpieczeń przeciwpożarowych silosów z biomasą po pożarze w Elektrowni TIBURY w Wielkiej Brytanii. Kontynuacją tej tematyki było wystąpienie Marcina Wyrzykowskiego, członka katowickiego
oddziału SITP, który omówił zagadnienia
związane z bezpieczeństwem pożarowym
obiektów związanych z transportem i składowaniem węgla kamiennego. Natomiast Dorota Brzezińska, pracownik naukowy Politechniki Łódzkiej, omówiła aspekty prawne
i praktyczne oddymiania pomieszczeń maszynowi i kotłowni. Wykorzystanie tego narzędzia umożliwia szybką ocenę zagrożeń
oraz przewidywanego rozwoju pożaru, dzięki czemu podczas projektowania istnieje możliwość przyjęcia optymalnych środków ochrony tych pomieszczeń.
Redaktor naczelny „elektro.info” Julian
Wiatr (członek Stołecznego Oddziału SIPT oraz
Komitetu Technicznego SITP ds. Opracowania Wytycznych Projektowania Zabezpieczeń
Przeciwpożarowych w Energetyce), wygłosił
referat poświęcony wymaganiom wentylacji
pomieszczeń baterii akumulatorów oraz jej
sterowaniu.
Trzecią sesję rozpoczął bardzo pouczający
referat poświęcony pożarom obiektów energetycznych Dolnego Śląska. Wygłosił go bryg.
Dariusz Buła z Komendy Wojewódzkiej PSP
we Wrocławiu. Pomiędzy referatami merytorycznymi zostały zaprezentowane wyroby
firm zajmujących się bierną ochroną przeciwpożarową. Konferencji tradycyjnie towarzyszyła miniwystawa producentów oraz dystrybutorów sprzętu przeciwpożarowego oraz
biernej ochrony przeciwpożarowej powszechnie stosowanego w budownictwie.
Drugiego dnia konferencji jako pierwszy
referat wygłosił prof. Jarosław Zuwała z Instytutu Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu, który omówił zagadnienia związane z roz-
Konferencję rozpoczęło wystąpienie prezesa SITP Oddział Katowice, Mariusza Karolczaka
Referat wygłasza Paweł Janik, dyrektor Biura Rozpoznawania Zagrożeń KG PSP
»
nr 5/2014
14
14 »
»
efekty. Więcej informacji o inicjatywach
Schneider Electric mających na celu
przeciwdziałanie fałszerstwom można
znaleźć na stronie: www.schneiderelectric.us/go/counterfeits.
ARCHITEKTOUR 2014
Gości oraz uczestników powitał zastępca Komendanta Woiewódzkiego PSP w Katowicach, st. bryg. Jaremi Strzygłowski
wojem technologii spalania i współspalania
biomasy w aspekcie bezpieczeństwa eksploatacji. Wprowadzenie biomasy w elektrowniach pomimo zastosowania ekologicznego
paliwa z odnawialnych źródeł wprowadziło
nowe zagrożenia pożarowe, które wymagają stosowania odmiennych zabezpieczeń
przeciwpożarowych. Problem ten po raz
pierwszy został poruszony na tej konferencji
w 2008 roku, również przez Jarosława Zuwałę, i kontynuowany był na konferencjach
w latach 2010 i 2012 przez Bronisława Czecha, nadinspektora Państwowej Inspekcji
Pracy, który przedstawiał zagrożenia wybuchowe powstające przy transporcie oraz
współspalaniu biomasy oraz węgla kamiennego, a także wyniki przeprowadzanych kontroli w tym zakresie. Wskazał on nowe zagrożenia, które dotychczas nie występowały,
oraz zasygnalizował konieczność prowadzenia prac w kierunku ich neutralizacji.
Następny referat merytoryczny wygłoszony na konferencji dotyczył możliwości wy-
Uczestnicy konferencji w czasie sesji naukowych
korzystania narzędzi komputerowych do
analiz związanych z bezpieczeństwem pożarowym w obiektach energetyki zawodowej. Wygłosił go Grzegorz Krajewski, pracownik Instytutu Techniki Budowlanej
w Warszawie. Bardzo ciekawy referat poświęcony ochronie przeciwpożarowej rozdzielni SN i WN wygłosił st. bryg. w st.
spocz. Marek Podgórski, członek zarządu
Stołecznego Oddziału SITP. Robert Kopciński, sekretarz Komitetu Technicznego SITP
ds. Opracowania Wytycznych Projektowania Zabezpieczeń Przeciwpożarowych w Energetyce, omówił systemy zasilania w wodę
ppoż. bloków energetycznych. Podczas swojego wystąpienia przedstawił wymagania
techniczno-prawne tym zakresie oraz przykłady praktycznej realizacji. Ostatnim wystąpieniem było omówienie pożaru transformatora blokowego w Elektrowni Rybnik
przez bryg. Bogusława Łabędzkiego z Komendy Miejskiej PSP w Rybniku.
Tekst i fot. ww
XXI konferencja KABEL 2014
XXI
Konferencja Szkoleniowo-Techniczna „Elektroenergetyczne linie kablowe i napowietrzne” KABEL 2014, odbyła się w dniach 4–7 marca 2014 roku w Kudowie Zdrój.
Konferencja dotyczyła szeroko rozumianej problematyki przesyłu i rozdziału energii elektrycznej ze szczególnym uwzględnieniem nowoczesnych rozwiązań konstrukcyjnych i technologicznych w dziedzinie kabli,
przewodów i osprzętu. Mając na uwadze wyzwania stawiane polskiej energetyce myślą
przewodnią imprezy KABEL 2014 było
zwiększenie efektywności wytwarzania,
przesyłu i rozdziału energii elektrycznej.
Jednocześnie zachowując specyfikę dotychczasowej tematyki, główny nacisk położony
był na praktyczne aspekty przyłączania no-
nr 5/2014
15
»
Sala wystawiennicza w czasie konferencji
wych źródeł oraz wdrażania inteligentnych
systemów zarządzania siecią elektroenergetyczną.
Po wielu latach pobytu w Zakopanem, mając na uwadze sugestie uczestników oraz dążąc do stworzenia jak najlepszych warunków
do realizacji zarówno części programowej,
jak i towarzyskiej, organizatorzy wybrali
Około 120 studentów Wydziałów
Architektury z całej Polski wzięło
udział w warsztatach Architektour,
które odbyły się w Elblągu, w dniach
23–28 kwietnia 2014 r. Philips Lighting był partnerem strategicznym
warsztatów ARCHITEKTOUR 2014.
Podczas tegorocznej, V już edycji,
uczestnicy wzięli między innymi
udział w serii wydarzeń przygotowanych dla nich przez firmę Philips Lighting. Były to wykłady, podczas których studenci zapoznali się z nowoczesnymi rozwiązaniami oświetleniowymi oraz warsztaty, w ramach których projektowali pod okiem ekspertów oświetlenie dla wybranych miejsc
na terenie miasta. Zwieńczeniem
warsztatów była iluminacja, podczas
której studenci mogli przełożyć swoje pomysły na praktykę z wykorzystaniem opraw oświetleniowych dostarczonych przez Philips Lighting.
Podczas wykładu przeprowadzonego przez architekta Michała Kaczmarzyka z Pracowni Architektonicznej
Qbik studenci mogli zobaczyć najciekawsze i najbardziej inspirujące realizacje, by potem pod jego okiem przygotować własne projekty i propozycje
oświetlenia wybranych miejsc na terenie Elbląga. Po części warsztatowej,
uczestnicy udali się do elbląskiego
Centrum Sztuki Galeria EL, w którym
po zapadnięciu zmroku mieli możliwości praktycznej realizacji swoich pomysłów i projektów z wykorzystaniem
oświetlenia dostarczonego przez Philips Lighting. Jury złożone z przedstawicieli Urzędu Miasta Elbląg i firmy
Philips Lighting oraz mentora studentów podczas tego zadania, Michała
Kaczmarzyka, wybrało zwycięską,
czyli najciekawszą oraz najbliższą założeniom zrobionym na etapie projek-
16
15
»
informuje
15 »
15
»
tu realizację, a także wyróżniło trzy
inne iluminacje, które zwróciły ich
szczególną uwagę. Zwyciężył projekt
„Brama”, który zakładał stworzenie
„świetlnych wrót”, ożywianych przez
wchodzących przez nie i wychodzących ludzi i ich cienie. Projekt stanowił nawiązanie do życia Galerii EL odwiedzanej przez gości i turystów, którzy wchodząc na jej teren i przekraczając bramę wejściową biorą udział
w tworzeniu formy tej świetlnej instalacji. Członkowie zwycięskiego zespołu zostali nagrodzeni przez Philips Lighting lampami LED Philips LivingColors Aura, charakteryzującymi się
stylowym i prostym wzornictwem
oraz możliwością świecenia w 16 milionach kolorów. Pozostałe wyróżnione projekty to: iluminacja dachu Galerii EL, wewnętrznej ściany Galerii
oraz zieleni w okalających ją ruinach.
W każdym z zespołów biorących udział
w projektowaniu iluminacji obecni byli
studenci reprezentujący różne szkoły
wyższe, mogący dzielić się podczas
wspólnej pracy różnorodnym doświadczeniem z macierzystych uczelni.
W ramach warsztatów, oprócz pracy
z realnymi rozwiązaniami oświetleniowymi, studenci mieli okazję wziąć
udział w zorganizowanych dla nich
przez Philips Lighting wykładach.
W pierwszym z nich zaprezentowano
ideę inteligentnych miast (system IntelligentCity), w których oświetlenie
daje nie tylko efekt estetyczny, ale również zapewnia przyjazne warunki funkcjonowania w przestrzeni miejskiej
i bezpieczeństwo. W drugim – przedstawione zostały innowacyjne rozwiązania z wykorzystaniem technologii
OLED, czyli organicznych LED-ów,
które jako pierwsze rozwiązania
oświetleniowe nie emitują światła
punktowego, lecz idealnie rozproszone na szklanych płytkach, świecących
całą swą powierzchnią i dających tym
samym projektantom nowe możliwości wykorzystywania światła zarówno
do projektów artystycznych, jak i funkcjonalnych.
Oprac. kk
kompleks hotelowy VERDE MONTANA w Kudowie Zdroju. Dał on możliwość zakwaterowania ponad 200 osób i posiada odpowiednio duże zaplecze konferencyjno-wystawowe. W czasie konferencji zostało wygłoszonych 26 referatów.
Prof. Aleksandra Rakowska z Politechniki Poznańskiej zaprezentowała możliwości
zwiększania obciążalności linii kablowych
WN i NN. Badania odbiorcze linii kablowych
SN i WN w świetle obowiązujących norm,
standardów i instrukcji omówił Sławomir
Noske z Energa-Operator SA. Dariusz Ziółkowski z Technokabel SA przedstawił zasady doboru kabli w instalacjach przeciwpożarowych. Natomiast Janusz Szajta ze Spółdzielni Pracy Aktywizacja zaprezentował nowoczesne rozwiązania techniczne w produkcji energetycznego sprzętu ochronnego.
Wojciech Sokolik z Zircon Poland omówił niskostratne przewody napowietrzne i kable
średnich napięć. Gustau Castellana z La Farga Lacambra przedstawił zaawansowane
technologie linii napowietrznych z miedzi
stopowej. W kolejnym swoim referacie Sławomir Noske z Energa-Operator SA pokazał
II Forum Młodzieży SEP
R
egionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie było miejscem II Forum Młodzieży SEP,
które odbyło się w dniach 4–5 kwietnia.
Uczestników spotkania powitał przewodniczący Centralnej Komisji Młodzieży i Studentów SEP dr inż. Piotr Szymczak. Wysłuchano wystąpień: prezesa SEP prof. nzw. dr
hab. inż. Jerzego Barglika, prorektora ZUT
ds. studenckich prof. nzw. dr hab. inż. Jacka
Wróbla, prezesa Oddziału Szczecińskiego SEP
Tomasza Pieńkowskiego oraz przewodniczącego Studenckiej Rady Koordynacyjnej SEP
Krzysztofa Kalusińskiego. Wręczono dyplomy laureatom konkursu na najlepszą pracę
Uczestnicy i goście II Forum Młodzieży SEP
16
praktyczne możliwości wykorzystania diagnostyki opartej na pomiarach wyładowań
niezupełnych do oceny stanu technicznego
kabli PILC. Z kolei Jarosław Parciak z Onsite HV Solutions Central Europe zaprezentował doświadczenia z badań odbiorczych
i diagnostycznych kabli średnich, wysokich
i najwyższych napięć.
Problemy techniczne z osprzętem i propozycje rozwiązań przy podłączaniu sieci kablowej do stacji elektroenergetycznych omówił Paweł Kiełkowski z Nexans Power Accessories Poland. Natomiast Mariusz Madurski z SIBA Polska przedstawił doświadczenia
z eksploatacji i problemy właściwego doboru
bezpieczników topikowych. Na zakończenie
konferencji Kornelia Andrychowicz z Hauff
Technik GmbH zaprezentowała sposoby zabezpieczania budynków przed wnikaniem
wody i gazu przez otwory instalacyjne. Równolegle z wykładami merytorycznymi miała
miejsce wystawa, gdzie producenci i dystrybutorzy mogli przedstawić swoje produkty,
a uczestnicy bezpośrednio zapoznać się
z ofertą firm.
Tekst i fot. kk
dyplomową z obszaru elektryki. Dyplom i nagrodę pieniężną za I miejsce z konkursie uzyskał absolwent Politechniki Opolskiej Ireneusz Winnik za pracę magisterską pt. „Koncepcja oraz realizacja sterowania jazu elektrowni wodnej na przykładzie stopnia wodnego w Dobrzeniu Wielkim”.
Następnie rozpoczęła się część merytoryczna Forum. Podczas wystąpień wprowadzających omówiono między innymi raport „Młodzi 2011” przygotowany przez Kancelarię
Prezesa Rady Ministrów oraz rolę młodzieży
w stowarzyszeniach branżowych. W ramach
paneli dyskusyjnych omówiono warunki aktywności młodzieży w stowarzyszeniach
branżowych. W czasie paneli dyskusyjnych
prelekcje i prezentacje wygłosili przedstawiciele oddziałów SEP z całej Polski. Swoje opinie zaprezentowali też młodzi członkowie kół
SEP przedstawiając spostrzeżenia, wymieniając się doświadczeniami i przemyśleniami. Dyskutowano również nad przyszłym
modelem funkcjonowania Studenckiej Rady
Koordynacyjnej oraz propozycjami SEP dla
studentów i uczniów szkół średnich.
Oprac. kk, fot. SEP
nr 5/2014
®
BiTservo
®
szeroki wybór kabli do zasilania przekszta³tnikowego
warto wiedzieæ, ¿e...
®
kable sterownicze BiTservo produkcji Zak³adów Kablowych BITNER
to kable o specjalnej konstrukcji. S³u¿¹ one do zasilania silników
z przemienników czêstotliwoœci zachowuj¹c pe³n¹ kompatybilnoœæ
elektromagnetyczn¹ EMC po³¹czenia. Izolacja z polietylenu PE lub
polietyleniu usieciowanego XLPE zapewnia nisk¹ pojemnoœæ kabli. Kable
nadaj¹ siê do instalowania na sta³e oraz do po³¹czeñ ruchomych
w urz¹dzeniach przemys³owych, liniach technologicznych, maszynach
pracuj¹cych w pomieszczeniach suchych i wilgotnych. Do zastosowañ
zewnêtrznych oraz uk³adania bezpoœrednio w ziemi przeznaczony jest
kabel BiTservo® UV 2YSLCYK-J i BiTservo® UV 2XSLCYK-J o czarnej
pow³oce zewnêtrznej. Do stosowania w obiekatach u¿ytecznoœci
publicznej zalecamy bezhalogenowy BiTservo® 2YSLCH-J oraz
BiTservo® 2XSLCH-J.
co wyró¿nia kable Bitner...
atrakcyjna cena
bie¿¹ca dostêpnoœæ magazynowa
krótki termin realizacji zamówienia
ró¿norodnoœæ wykonañ dostosowana do potrzeb klienta
mo¿liwoœæ dociêcia nawet najkrótszych odcinków
dba³oœæ o szczegó³y na ka¿dym etapie procesu
technologicznego
kable i przewody
N SEP-E-004 Elektroenergetyczne
i sygnalizacyjne linie kablowe.
Projektowanie i budowa
dyskusja i aktualizacja 2013
dr inż. Adam Rynkowski – Politechnika Gdańska
W
ycofana Norma PN-76/E-05125
Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne linie kablowe. Projektowanie i budowa była powszechnie stosowana. Podstawową wymową tej
streszczenie
W artykule przedstawiono zarys procesu
aktualizacji normy N SEP-E-004 Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne linie kablowe.
Projektowanie i budowa. Scharakteryzowano problematykę oraz zagadnienia dyskutowane podczas aktualizacji wydania z 2013
roku. Podano przykłady kilku nowych określeń oraz treść niektórych wymagań z poszczególnych rozdziałów Normy. Wskazano na ważność rodzaju napięć probierczych oraz metodyki prowadzenia badań
odbiorczych i diagnostycznych linii kablowych. Wydanie 2013 Normy SEP stanowi
zbiór podstawowych wymagań związanych
z projektowaniem i budową linii kablowych
do napięcia znamionowego 110 kV.
normy było, zgodnie z ówczesnymi
tendencjami, zunifikowanie wszystkiego, co możliwe, tak aby projektant
był tylko realizatorem postanowień
normy, a nie odpowiedzialnym autorem projektu. Postanowienia tej
normy uwzględniały doświadczenia
w projektowaniu i budowie linii kablowych oraz stan techniki kablowej
z lat 1950–1970.
W latach 1972–1986 technika kablowa na świecie, a także w Polsce,
zaczęła się gwałtownie zmieniać
w związku z wprowadzeniem do
produkcji i eksploatacji kabli o izolacji z tworzyw sztucznych, a w szczególności kabli średnich napięć o izolacji z polietylenu termoplastycznego, a potem polietylenu usieciowanego (XLPE). Efektem tych zmian
było nie tylko wypieranie ze stosowania kabli o izolacji papierowej,
ale także rozwój nowych technik
kablowych w całym zakresie zagadnień związanych z projektowaniem i budową linii kablowych (kable, osprzęt, obciążalność prądowa,
techniki układania i instalowania,
badania, itp.).
Mając powyższe na uwadze Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej z Poznania wystąpiło w 1999 roku z inicjatywą aktualizacji normy PN-76/E- 05125
i w tym celu powołało 6-osobowy zespół autorski. Zespół ten postanowił,
że nowelizacja normy będzie opierała się na kilku podstawowych założeniach:
1. Nie ograniczać odpowiedzialności projektanta co do zasad (technicznych, ekonomicznych, organizacyjnych i prawnych), według których
linia kablowa będzie budowana.
2. Ograniczyć liczbę określeń typu
„należy” do zagadnień związanych
z zagrożeniem utraty życia lub mienia oraz do warunków eksploatacji,
które mogą prowadzić do przedwczesnej utraty projektowanej niezawodności linii kablowej.
3. Ograniczyć liczbę wymagań wymiarowych, a wymagania w tym zakresie podawać jako minimalne, wynikające z dotychczasowych doświadczeń.
4. Wprowadzić i ujednolicić terminologię stosowaną aktualnie w technice budowy linii kablowych.
5. Wyeksponować aktualne zasady techniczne, według których linie
kablowe powinny być budowane
6. Zalecenia i postanowienia
przedstawić tak, aby norma mogłaby być minimalnym wymaganiem
przeznaczonym do powszechnego,
wielokrotnego stosowania.
reklama
18
nr 5/2014
Pełny artykuł dostępny odpłatnie
– po zamówieniu prenumeraty
papierowej lub elektronicznej
www.prenumerata.elektro.info.pl
reklama
nr 5/2014
19
kable i przewody
20
nr 5/2014
reklama
nr 5/2014
21
kable i przewody
22
nr 5/2014
prezentacja
SIBA – bezpieczeństwo
dzięki jakości
Mariusz Madurski – SIBA Polska Sp. z o.o.
Nasze produkty chronią maszyny, instalacje oraz urządzenia przed uszkodzeniami oraz dbają o bezpieczeństwo pracowników. Najwyższa jakość naszych oryginalnych i prawnie zastrzeżonych rozwiązań technicznych oraz ciągła i szczegółowa kontrola produkcji gwarantują, że oferowane bezpieczniki zawsze chronią zapobiegając uszkodzeniom i awariom. Widziane w takim świetle, stają się istotną inwestycją
w przyszłość.
O
d ponad 60 lat firma SIBA specjalizuje się w produkcji bezpieczników topikowych i jest jednym z najważniejszych europejskich producentów tych wyrobów.
Oferuje bezpieczniki wysokonapięciowe, niskonapięciowe, miniaturowe, subminiaturowe, a od niedawna również bezpieczniki polimerowe PTC. W katalogach firmy wymienionych jest ponad 14500 rodzajów
wkładek topikowych, podstaw bezpiecznikowych i elementów uzupełniających. Produkty te zapewniają
ochronę urządzeniom, instalatorom
i ludziom.
W dziedzinie bezpieczników
wysokonapięciowych firma SIBA
jest liderem rynku europejskiego. Była jedną z pierwszych firm,
które we wkładkach wysokonapięciowych wprowadziły wyzwalacze
termiczne wbudowane w system
wybijaka. Wyzwalacze termiczne
stosowane przez firmę SIBA działają niezależnie od tego, czy przyczyną nadmiernego wzrostu temperatury jest uszkodzenie wkładki
topikowej, spowodowane np. wyładowaniem atmosferycznym, czy
wzrost temperatury wewnątrz rozdzielnicy nastąpił w wyniku innych przyczyn.
We wkładkach topikowych niskonapięciowych o stykach nożowych (gG i aM) firma SIBA stosuje zintegrowany, podwójny system
wskaźnika zadziałania. Ułatwia to
obsłudze zlokalizowanie wkładek,
nr 5/2014
które zadziałały. Wkładki topikowe o stykach nożowych produkowane są na napięcia znamionowe
400, 500, 690, 1000 i 1500 V prądu
przemiennego w wykonaniu standardowym z metalowymi pokrywami oraz z pokrywami z materiału
izolacyjnego i izolowanymi zaczepami do chwytaka wkładki topikowej. W ofercie firmy SIBA znajdują się również wkładki topikowe
o charakterystyce gTr, przeznaczone do zabezpieczania uzwojeń niskiego napięcia transformatorów
energetycznych. Wkładki te są znakowane przez podanie mocy transformatora, do którego zabezpieczania są przeznaczone.
Szczególną uwagę firma SIBA
przywiązuje do bezpieczników
stosowanych do zabezpieczania
elementów półprzewodnikowych,
które wymagają precyzyjnie wykonanych topików. Występuje wiele odmian bezpieczników różniących się kształtami korpusów i elementów stykowych oraz napięciami znamionowymi, zakresem wyłączania i kategorią użytkowania.
Dostępne są o niepełnej zdolności wyłączania (aR) oraz o pełnej
zdolności wyłączania (gR). Firma
SIBA produkuje również bezpieczniki o charakterystyce gS (początkowo wprowadzone z oznaczeniem
gRL), zabezpieczające nie tylko elementy półprzewodnikowe, ale również przewody w zabezpieczanym
obwodzie.
Osobną grupą
są bezpieczniki
prądu stałego do
zabezpieczania
p ó łp r z e wo d n ików. Bezpieczniki te przeznaczone są do stosowania między innymi w przekształtnikach częstotliwości i zasilaczach UPS. Do
najnowszych produktów w tej grupie zaliczają się
Przykłady różnych rozwiązań bezpieczników firmy SIBA
bezpieczniki do
zabezpieczania baterii słonecznych. sokonapięciowe sprawdzane są poSą to bezpieczniki na znamionowe przez pomiar rezystancji i badanie
napięcie stałe 900 V i prądy znamio- szczelności każdej wyprodukowanowe od 0,5 do 400 A. Bezpieczni- nej wkładki topikowej. Własny
ki fotowoltaiczne firmy SIBA chro- dział badawczo-rozwojowy umożnią systemy przetwarzania energii liwia szybką reakcję na pojawiająsłonecznej już od ponad dziesięciu ce się nowe potrzeby użytkownilat. Znajdują zastosowanie zarów- ków, opracowując nowe konstrukno w prostych domowych instalacje bezpieczników. SIBA produkucji, jak i olbrzymich elektrowniach je wiele nietypowych bezpiecznizasilanych energią słoneczną.
ków przeznaczonych dla specyficzNajnowszą grupą bezpieczni- nych grup odbiorców, np. dla górków miniaturowych w ofercie fir- nictwa, kolei czy przemysłu okrętomy SIBA są bezpieczniki polimero- wego, gdzie niekorzystne warunki
we PTC.
środowiskowe wymuszają konieczW firmie SIBA przywiązuje się ność stosowania specjalnych kondużą wagę do niezawodności wy- strukcji bezpieczników.
twarzanych produktów poprzez
Polskim oddziałem niemieckiej
wdrożenie systemu jakości. Kon- firmy SIBA jest SIBA Polska Sp. z o.o.
troli podlegają dostarczane do pro- Więcej informacji o oferowanych rozdukcji materiały i gotowe bezpiecz- wiązaniach można znaleźć na www.
niki. Przykładowo bezpieczniki wy- siba-bezpieczniki.pl.
23
kable i przewody
zagrożenia i sposoby
ograniczenia zakłóceń
od linii kablowych WN
dr inż. Adam Rynkowski – Politechnika Gdańska
streszczenie
W artykule przedstawiono podstawowe
zależności i informacje, które wskazują
kierunki i obszary, gdzie można poszukiwać rozwiązań ograniczających wartość
napięcia zakłóceniowego. Do najważniejszych można zaliczyć konieczność podnoszenia żywotności i niezawodności linii
kablowych. Pozostałe polegają głównie na
ograniczeniu prądów zwarciowych, a więc
na optymalnym zaprojektowaniu obwodów
zwarciowych, w tym systemów uziemień.
Inne zależą przede wszystkim od rodzaju
zastosowanych kabli, ich budowy oraz sposobu ułożenia kabli w linii. Dalsze ograniczenia zakłóceń polegają na ferromagnetycznym ekranowaniu istniejących linii kablowych WN lub kompensowaniu pola magnetycznego poprzez optymalną wzajemną konfigurację faz w linii lub instalowanie
uziemionych przewodów nad linią.
24
tość napięć zakłóceniowych oraz podano sposoby ograniczenia tych wartości poprzez wpływ na budowę kabla WN, budowę linii kablowej, konfigurację ułożenia i uziemienia kabli
w linii oraz możliwości zastosowania
przewodów kompensujących i dodatkowych ekranów przeciwzakłóceniowych
[1, 2, 3, 4, 5]. Podano również kilka przykładów obliczeń (wykresów) z praktyki
projektowej i rzeczoznawstwa budowlanego autora [6].
zależności podstawowe
Jak wspomniano, obecność pola
elektromagnetycznego i zmiany stanów pracy linii mogą wywołać niepożądane skutki oddziaływania, zwane
zakłóceniami elektromagnetycznymi.
W przypadku kabli elektroenergetycznych WN pracujących w sieciach 3-fazowych brane są pod uwagę dwie możliwości generowania zakłóceń, tj. na drodze sprzężenia magnetycznego i galwanicznego. Generowanie zakłóceń polega odpowiednio na:
a) indukowaniu napięć i prądów
w metalowych elementach i przewodach znajdujących się w pobliżu linii WN, np. w kablach sygnalizacyjnych, liniach telefonicznych, informatycznych, w ciągach gazowych, cieplnych,
b) podwyższeniu potencjału uziemienia linii, do którego jednocześnie podłączone są inne me-
linia kablowa WN
(źródło zakłóceń)
prąd zwarciowy
przewód metalowy
(obwód zakłócany)
lp
i
U
i
Rys. 1. Schematyczna możliwość indukowania zakłóceń (Ui) w metalowym przewodzie znajdującym się w pobliżu linii kablowej WN podczas 1-fazowego
zwarcia
Rys. A. Rynkowski
Z
agadnienia zakłóceń oraz oddziaływania pola magnetycznego kabli
elektroenergetycznych WN mają coraz
większe znaczenie. Linie kablowe wysokiego napięcia stanowią bowiem coraz większą część elektroenergetycznych sieci przesyłowych i dystrybucyjnych, a ponadto trasy tych linii prowadzone są często równolegle do innych
linii elektrycznych, telefonicznych czy
też ciągów gazowych lub cieplnych. Prowadzone są też pod lub w pobliżu budynków, obiektów użyteczności publicznej i mieszkaniowej. Wobec czego
możliwość ich oddziaływania na systemy informatyczne i sygnalizacyjne ulega znacznemu zwiększeniu.
W artykule podano zależności, na
podstawie których można ocenić war-
Rys. A. Rynkowski
Linie elektroenergetyczne WN charakteryzują się nie tylko przesyłem dużych mocy, ale
również tym, że wytwarzają wokół siebie pole elektromagnetyczne. Zarówno obecność
pola elektromagnetycznego, jak i zmiany stanów pracy linii mogą wywołać niepożądane skutki oddziaływania zwane zakłóceniami elektromagnetycznymi. Ważnym aspektem oddziaływania pola elektromagnetycznego jest możliwość szkodliwego wpływu na
środowisko naturalne i organizmy żywe.
40 cm
5
km
Rys. 2. Indukowanie napięć w zależności od warunków uziemienia metalowej rury
w pobliżu linii kablowej WN
talowe elementy urządzeń lub
przewody innych systemów
przesyłu danych czy energii.
sprzężenie magnetyczne
W przypadku kabli elektroenergetycznych sprzężenie to ma duże znaczenie
praktyczne i techniczne. Występuje zarówno w warunkach pracy ustalonej,
jak i awaryjnej. Biorąc pod uwagę kabel
WN jako źródło zakłóceń, to wartość indukowanego napięcia, np. w ułożonym
w pobliżu linii kablowej WN przewodzie
metalowym czy też kablu telefonicznym
o długości lpi (rys. 1.), może być określona według wzoru [1]:
(
)
Ui = I ⋅ l pi ⋅ ω ⋅ M ⋅ r
gdzie:
nr 5/2014
(1)
nr 5/2014
25
kable i przewody
26
nr 5/2014
reklama
nr 5/2014
27
kable i przewody
28
nr 5/2014
3MTM Osprzęt kablowy SN
Mufy i głowice
Szeroki zakres zastosowań
Bardzo wysokie parametry techniczne
Prosty i szybki montaż
Stały docisk radialny zapewniający szczelność konstrukcji
Brak konieczności stosowania palnika
1
zestawienie
przegląd muf kablowych
Scotchcast 92-NBA 3C
Wymiary zewnętrzne po montażu (dł.×śr.), w [mm]:
ok. 270×70
Temperatura przechowywania (otoczenia), w [ºC]:
od 10 do 27
Dystrybutor: 3M Poland Sp. z o.o.
05-830 Nadarzyn (Kajetany k. Warszawy)
Al. Katowicka 117
tel. 22 739 61 00, faks 22 739 60 01
[email protected]
www.3m.pl/elektro
Producent: 3M
Typ mufy: przelotowa
Technologia wykonania: żywiczna zalewana
Napięcie znamionowe U0/U, w [kV]: 0,6/1
Łączone kable: do łączenia kabli 4- i 5-żyłowych o izolacji
z tworzyw sztucznych
Przekrój znamionowy żyły roboczej, w [mm2]: od 1,5 do 16
Typ złączki: śrubowa z separatorem faz
Normy, atesty, certyfikaty, znaki jakości: EN 50393
Tab. 3/I/A1, 2002/95/EC (RoHS), 1907/2007/EC (REACH)
oraz 2006/95/EG (LVD)
Gwarancja, w [miesiącach]: 36
Uwagi techniczne:
Mufa żywiczna 3M Scotchcast™ jest dostarczana z jednoczęściową, przeźroczystą osłoną zapewniającą prostą i łatwą
instalację. Odstępy pomiędzy żyłami mogą być w łatwy sposób kontrolowane. Dwa uszczelnienia piankowe mogą być
dostosowane do średnicy kabla poprzez usunięcie naciętych
pierścieni. 5-żyłowy element łączący ze zintegrowanymi
złączkami śrubowymi zapewnia szeroki zakres zastosowań
oraz łatwe zachowanie wszystkich niezbędnych dystansów.
Żywica jest zapakowana w woreczek dwudzielny ze zintegrowanym zaworem oraz aluminiową torbę ochronną zabezpieczającą przed wilgocią.
93-AS 620-1PL
ok. 640×80
od 10 do 27
Al. Katowicka 117
tel. 22 739 61 00, faks 22 739 60 01
[email protected]
www.3m.pl/elektro
Producent: 3M
Technologia wykonania: zimnokurczliwa
Napięcie znamionowe U0/U, w [kV]: 12/20
Łączone kable: do łączenia kabli jednożyłowych o izolacji
Przekrój znamionowy żyły roboczej, w [mm2]:
od 50 do 300 (z zastosowaniem adaptera od 25)
Typ złączki: śrubowa/prasowana
Normy, atesty, certyfikaty, znaki jakości: certyfikat
zgodności IEn nr 052/2013, norma PN-HD 629.1 S2:2006/
A1:2008
Uwagi techniczne:
W mufach QS2000E wykorzystywane są wielowarstwowe
prefabrykaty zapewniające odtworzenie ciągłości poszczególnych warstw kabla. Każdy prefabrykat zawiera zintegrowaną
warstwę odpowiedzialną za sterowanie pola elektrycznego,
warstwę izolacyjną, jak również zewnętrzny półprzewodzący
ekran zapewniający ciągłość ekranu na izolacji kabla. Prefabrykat jest fabrycznie nasunięty na spiralę nośną, co umożliwia jego precyzyjne pozycjonowanie.
93-FS 236-3PL
ok. 1200×200
od 10 do 27
Al. Katowicka 117
tel. 22 739 61 00, faks 22 739 60 01
[email protected]
www.3m.pl/elektro
Producent: 3M
Typ mufy: przejściowa
Technologia wykonania: hybrydowa
z tworzyw sztucznych z trójżyłowymi kablami o izolacji
papierowej
Przekrój znamionowy żyły roboczej, w [mm2]: od 50 do 240
Typ złączki: śrubowa lub prasowana
Normy, atesty, certyfikaty, znaki jakości: certyfikat zgodności IEn nr 051/2013, norma PN-HD 629.2 S2:2006/A1:2008
Uwagi techniczne:
Prefabrykat jest fabrycznie nasunięty na spiralę nośną, co
umożliwia jego precyzyjne pozycjonowanie. Ze względu na
trwałe zespolenie warstwy sterującej z częścią izolacyjną prefabrykatu nie ma możliwości przypadkowego jej pominięcia
w trakcie montażu. Separacja syciwa olejowego oraz uszczelnienie rozejścia się żył realizowane są za pomocą rur oraz kształtek termokurczliwych, co zapobiega zetknięciu się prefabrykatu
silikonowego z syciwem olejowym. Otworzenie żyły powrotnej
i ekranowania wykonane zostało za pomocą plecionki miedzianej oraz sprężyn o stałej sile docisku. Szczelność i ochrona mechaniczna całego złącza zapewniona jest poprzez zastosowanie
grubościennych rur termokurczliwych z klejem.
Dane zamieszczone w zestawieniu zostały nadesłane i zautoryzowane przez firmy
30
nr 5/2014
MTED 01/.../S
Dystrybutor: ELNORD
Przedsiębiorstwo Usług Elektroenergetycznych
Adam Block
84-240 Reda, ul. Długa 2C
tel. 58 781 32 30, faks 58 732 26 50
[email protected], www.elnord.pl
Producent: ELNORD na licencji RAYCHEM (TE CONNECTIVITY)
Typ mufy: mufa przelotowa
Technologia wykonania: termokurczliwa
Napięcie znamionowe U0/U, w [kV]: 0,6/1
Łączone kable: mufy przelotowe przeznaczone są do
łączenia 3-, 3,5-, 4- i 5-żyłowych kabli o izolacji z tworzyw
sztucznych np.: YAKY, YKY, YKXS, XKXS, YKYFty, N(A)YY
od 1,5 do 240
Typ złączki: śrubowe
długość od 220 do 700
od –40 do 40
Normy, atesty, certyfikaty, znaki jakości: deklaracja
producenta
Uwagi techniczne:
MTED – mufy przelotowe niskiego napięcia produkcji ELNORD
na licencji i materiałach RAYCHEM. Jesteśmy również dystrybutorem Raychem (TE CONNECTIVITY). Zestaw złożony jest
z czterech lub pięciu grubościennych rur termokurczliwych,
odtwarzających izolację żył i jednej odtwarzającej powłokę
zewnętrzną kabla. Wszystkie rury pokryte są wewnątrz klejem
termotopliwym. Zestaw zawiera złączki śrubowe. Wszystkie
wymiary muf uwzględniają możliwość krzyżowania żył.
HJ11.2403C
800×70
od 0 do 40
Dystrybutor: Ensto Pol Sp. z o.o.
83-010 Straszyn, ul. Starogardzka 17A
tel. 801 360 066, faks 58 692 40 20
[email protected]
www.ensto.pl
Producent: ENSTO
z polietylenu usieciowanego i polietylenu termoplastycznego
Normy, atesty, certyfikaty, znaki jakości: Ocena Techniczna Instytutu Energetyki
Uwagi techniczne:
Mufa przelotowa stosowana do łączenia kabli o izolacji XLPE
i żyle powrotnej z drutów. Zestaw odpowiedni do kabli jednożyłowych. Zestaw zawiera komplet komponentów na jedną
fazę, tj. taśmy, chusteczki, papier ścierny, elementy sterowania polem, rury termokurczliwe dwuwarstwowe izolacyjne
i przewodzące, rurę zewnętrzną, taśmę miedzianą. Zestaw
zawiera śrubowe złączki kablowe.
od 95 do 240
Typ złączki: śrubowa
CJH11.2423
Dystrybutor: Ensto Pol Sp. z o.o.
83-010 Straszyn, ul. Starogardzka 17A
tel. 801 360 066, faks 58 692 40 20
[email protected]
www.ensto.pl
Producent: ENSTO
Technologia wykonania: zimnokurczliwa/hybrydowa
z polietylenu usieciowanego i polietylenu termoplastycznego
800×70
od 0 do 40
Normy, atesty, certyfikaty, znaki jakości: Ocena Techniczna Instytutu Energetyki
Uwagi techniczne:
Mufa przelotowa stosowana do łączenia kabli o izolacji XLPE
i żyle powrotnej z drutów. Zestaw odpowiedni do kabli jednożyłowych. Zestaw zawiera komplet komponentów na jedną
fazę, tj. masy uszczelniające, taśmy, chusteczki, zimnokurczliwe rury izolacyjne ze zintegrowanymi elementami sterowania
polem oraz termokurczliwą rurę osłonową. Zestaw zawiera
ocynowany rękaw miedziany i sprężyny o stałej sile docisku
do połączenia żyły powrotnej.
od 50 do 240
Typ złączki: prasowana, śrubowa
nr 5/2014
31
zestawienie
mufy zalewane serii PSZ, OSZ o zakresie napięć do 0,6/1 kV
Nexans Power Accessories Poland Sp. z o.o.
47-400 Racibórz, ul. Wiejska 18
tel. 32 418 23 49, faks 32 418 22 48
[email protected]
www.euromold.pl
Producent: Nexans, GPH
Typ mufy: przelotowe, rozgałęźne, naprawcze, przejściowe
Technologia wykonania: zalewana
Napięcie znamionowe U0/U, w [kV]: do 1
Łączone kable: do łączenia kabli: 1-żyłowych z 1-żyłowymi,
3-żyłowych z 3-żyłowymi, 3-żyłowych z 1-żyłowymi, 4-żyłowych z 4-żyłowymi, 4-żyłowych z 1-żyłowymi o izolacji XLPE,
PCV, gumy, papieru nasyconego i każdej konstrukcji uziemienia i ekranowania
Typ złączki: śrubowe/prasowane
w zależności od kabla
Temperatura przechowywania (otoczenia), w [°C]:
od –10 do 60
Normy, atesty, certyfikaty, znaki jakości: ocena Instytutu
Energetyki, certyfikaty KEMA, IPH, CESI
Gwarancja, w [miesiącach]: do 36
Uwagi techniczne:
Zalewane mufy przelotowe i rozgałęźne przeznaczone są do łączenia kabli od 1- do 4-żyłowych o izolacji z tworzyw sztucznych w sieciach niskiego napięcia do 1 kV, mogą być montowane również bez konieczności przecinania kabli. Do montażu
kabli ułożonych na zewnątrz, w ziemi lub w wodzie. Ich montaż
może być wykonywany także pod napięciem przy zachowaniu
odpowiednich środków bezpieczeństwa.
mufy termokurczliwe serii MP-DM o zakresie napięć do 0,6/1 kV
tel. 32 418 23 49, faks 32 418 22 48
[email protected]
www.euromold.pl
Producent: Nexans, GPH
Typ mufy: przelotowe, rozgałęźne, naprawcze, przejściowe
Technologia wykonania: termokurczliwa, zimnokurczliwa,
zalewana
Napięcie znamionowe U0/U, w [kV]: do 1
Łączone kable: do łączenia kabli: 1-żyłowych z 1-żyłowymi,
3-żyłowych z 3-żyłowymi, 3-żyłowych z 1-żyłowymi, 4-żyłowych z 4-żyłowymi, 4-żyłowych z 1-żyłowymi o izolacji XLPE,
PCV, gumy, papieru nasyconego i każdej konstrukcji uziemienia i ekranowania
od –65 do 80
Normy, atesty, certyfikaty, znaki jakości: oceny Instytutu
Energetyki, certyfikaty KEMA, IPH, CESI
Uwagi techniczne:
Termokurczliwe mufy przelotowe i przejściowe przeznaczone są
do łączenia kabli ułożonych na zewnątrz, w ziemi lub w wodzie.
Montaż wykonywany za pomocą źródła ciepła powyżej 120°C.
W skład mufy wchodzą złączki śrubowe lub prasowane, rury
termokurczliwe z klejem termotopliwym, w zależności od kabla
dodatkowy zestaw uziemiający. Materiał izolacyjny to usieciowany poliolefin o wytrzymałości dielektrycznej 20 kV/mm
pokryty wewnątrz równomierną
warstwą
termotopliwego kleju.
Rura
grubo-ścienna
służy jako zewnętrzna
do odtworzenia powłoki,
a rura pogrubiona chroni
poszczególne żyły.
mufy termokurczliwe serii GTS, GTM, GLT, GTC, GTSREP o zakresie napięć 6–42kV
tel. 32 418 23 49, faks 32 418 22 48
[email protected]
www.euromold.pl
Producent: Nexans
Typ mufy: przelotowe, naprawcze, przejściowe
Napięcie znamionowe U0/U, w [kV]: 3,6/6; 6/10; 8,7/15;
12/20; 18/30; 21/36
Łączone kable: do łączenia kabli 1-żyłowych z 1-żyłowymi,
3-żyłowych z 3-żyłowymi, 3-żyłowych z 1-żyłowymi oraz robienia przedłużonych wstawek kablowych dla kabli o izolacji
XLPE, PCV, gumy, papieru nasyconego i każdej konstrukcji
uziemienia i ekranowania
od 6 do 1400
od –65 do 80
Energetyki, certyfikaty KEMA, IPH, CESI, BELTEST
Uwagi techniczne:
Mufa termokurczliwa przeznaczona jest do łączenia kabli średniego napięcia w różnych środowiskach, takich jak ziemia, woda,
przepusty kablowe czy też na drabinkach. Mufy są całkowicie
ekranowane i zanurzalne w wodzie. Mufa odznacza się bardzo
dużym zakresem przekrojów
kabli, na których może zostać
zastosowana, oraz prostym
i szybkim montażem. Montaż
wykonywany za pomocą źródła
ciepła powyżej 120°C. Mufa
zawiera komplet materiałów
potrzebnych do jej wykonania.
mufy zimno kurczliwe serii CSJ, CSSM, HTJ o zakresie napięć 10-42kV
tel. 32 418 23 49, faks 32 418 22 48
[email protected]
www.euromold.pl
Producent: Nexans, Euromold
Typ mufy: przelotowe, przejściowe
Technologia wykonania: zimnokurczliwa, hybrydowa
Napięcie znamionowe U0/U, w [kV]: 6/10; 8,7/15; 12/20;
18/30; 21/36
Łączone kable: do łączenia kabli 1-żyłowych z 1-żyłowymi,
3-żyłowych z 3-żyłowymi, 3-żyłowych z 1-żyłowymi o izolacji
XLPE, PCV, gumy, papieru nasyconego i każdej konstrukcji
uziemienia i ekranowania
od 25 do 800
od –40 do 80
Energetyki, certyfikaty KEMA, IPH, CESI, BELTEST
Uwagi techniczne:
Zimnokurczliwe mufy przelotowe i przejściowe przeznaczone są
do łączenia kabli ułożonymi na zewnątrz, w ziemi lub w wodzie.
Materiałem izolacyjnym jest guma EPDM lub usieciowany poliolefin jako powłoka. Sterowanie i wypełnienie to elastyczne
mastyki, umożliwiające tym mufom pracę również w pozycji
zgiętej do kąta gięcia kabla. Są to mufy o najmniejszej ilości
elementów do montażu
na rynku, z wkomponowanym w powłokę zewnętrzną gotowym uziemieniem
do łączenia żył powrotnych montowanych kabli.
Montaż pełnej mufy zimnokurczliwej nie wymaga
stosowania źródła ciepła.
32
nr 5/2014
JE-1, JE-3, JE-4, JE-5
Typ złączki: prasowana
w zależności kabla
Dystrybutor: ERGOM sp. z o.o.
Zakład Aparatury Elektrycznej
od 0 do 30
Producent: ZAE ERGOM
Normy, atesty, certyfikaty, znaki jakości: ocena techniczna
Instytutu Energetyki
Napięcie znamionowe U0/U, w [kV]: 0,6/1 kV
Uwagi techniczne:
W zestawie rury termokurczliwe do odtworzenia izolacji oraz
powłoki ochronnej. Ponadto taśma elektroizolacyjna, płótno
ścierne oraz chusteczki czyszczące. W zestawie brak złączek.
Łączone kable: do łączenia kabli 1-żyłowych,
3-żyłowych, 4-żyłowych i 5-żyłowych o izolacji
polimerowej YAKY, YAKXS, YKY, YKXS
od 16 do 240
JS 24E (JS 36E)
Łączone kable: do łączenia kabli 1- lub 3-żyłowych o izolacji
35–70/95–240/240–400
Typ złączki: prasowana/śrubowa
Dystrybutor: nkt cables SA
43-254 Warszowice
ul. Gajowa 3
tel. 32 757 17 00
faks 32 757 17 80
[email protected]
www.nktcables.pl
Uwagi techniczne:
Korpus właściwy mufy ze zintegrowanym sterowaniem pola,
wykonany z gumy silikonowej. Szybka i prosta nasuwana
technika montażu.
925×90
od –30 do 40
Normy, atesty, certyfikaty, znaki jakości: certyfikat Instytutu Energetyki
Producent: nkt cables
Technologia wykonania: nasuwana
Napięcie znamionowe U0/U, w [kV]: 6/10, 12/20, 18/30
JT 24H
Łączone kable: do łączenia 3 kabli 1-żyłowych o izolacji z tworzyw sztucznych z 3-żyłowymi kablami o izolacji papierowej
Normy, atesty, certyfikaty, znaki jakości: certyfikat Instytutu Energetyki
Przekrój znamionowy żyły roboczej, w [mm2]: najbardziej
typowe 50–70/95–240
Typ złączki: śrubowa
Dystrybutor: nkt cables SA
43-254 Warszowice
ul. Gajowa 3
tel. 32 757 17 00
faks 32 757 17 80
[email protected]
www.nktcables.pl
1300×120
Uwagi techniczne:
Mufa przejściowa w technologii suchej, ze zintegrowanym
system sterowania pola. Korpus mufy wykonany z gumy silikonowej. Szybki i łatwy montaż.
od –30 do 40
Producent: nkt cables
Typ mufy: przejściowa
Technologia wykonania: hybrydowa
nr 5/2014
33
zestawienie
JHP-10-CX1, JHP-15-CX1, JHP-20-CX1
Dystrybutor: RADPOL SA
77-300 Człuchów, ul. Batorego 14
tel. 59 834 22 71, faks 59 834 25 51
[email protected]
www.radpol.com.pl
Producent: RADPOL SA
w zależności od typu
Temperatura przechowywania (otoczenia), w [ºC]: –
Normy, atesty, certyfikaty, znaki jakości: oceny techniczne
Instytutu Energetyki w Warszawie na zgodność z normami
PN-HD 629.1 oraz PN-HD 629.2
Uwagi techniczne:
Zestawy przeznaczone do osprzętu prasowanego (35–240 mm2)
sprzedawane bez złączek. Zestawy z osprzętem śrubowym
(35–400 mm2) złączki posiadają w komplecie.
Napięcie znamionowe U0/U, w [kV]: 6/10; 8,7/15; 12/20
Łączone kable: do łączenia ekranowanych, 1-żyłowych kabli
o wytłaczanej izolacji polimerowej z żyłą powrotną z drutów
Al/Cu od 35 do 400
JHP-20-CF3
tel. 59 834 22 71, faks 59 834 25 51
[email protected]
www.radpol.com.pl
Uwagi techniczne:
(35–240 mm2) złączki posiadają w komplecie.
Napięcie znamionowe U0/U, w [kV]: 8,7/15; 12/20
o izolacji papierowej i wspólnej powłoce ołowianej
Al/Cu od 35 do 240
JHP-20-CF/CXd-3/1
tel. 59 834 22 71, faks 59 834 25 51
[email protected]
www.radpol.com.pl
Napięcie znamionowe U0/U, w [kV]: 8,7/15; 12/20
Uwagi techniczne:
(35–240 mm2) złączki mają w komplecie.
o izolacji papierowej i wspólnej powłoce ołowianej z trzema
jednożyłowymi, ekranowanymi kablami o wytłaczanej izolacji
polimerowej z żyłami powrotnymi z drutów
Przekrój znamionowy żyły roboczej, w [mm2]: Al/Cu od
35 do 240
34
nr 5/2014
prezentacja
ręczny ostrzegacz pożarowy OP1
S.I. „Spamel”
W ofercie firmy Spamel znajdziemy takie produkty jak przycisk oddymiania, przycisk
awaryjny czy ręczny ostrzegacz pożarowy. Asortyment obejmujący wyłączniki awaryjne
został przygotowany tak, by spełniał normy bezpieczeństwa obowiązujące w naszym kraju oraz w Europie. Na szczególną uwagę zasługuje ręczny ostrzegacz pożarowy OP1.
R
ęczny ostrzegacz pożarowy OP1
przeznaczony jest do stosowania w systemach sygnalizacji pożaru. Wykonywany jest w dwóch wersjach: podtynkowej i nadtynkowej.
Każda z wersji oferowana jest w dwóch
typach: A i B. OP1 typ A w sytuacji
alarmowej wymaga tylko zbicia
szybki, co powoduje zwolnienie
przycisku. W OP1 typ B po zbiciu
szybki należy wcisnąć przycisk z samoczynnym powrotem. W każdej
obudowie mogą być zainstalowane
trzy łączniki SP22-10 (zwierny) lub
SP22-01 (rozwierny). Dodatkowo
w każdym wykonaniu może być zamontowana dioda, którą można
podłączyć do łącznika lub bezpo-
ROP1 – wymiary wersji podtynkowej
ROP1 – wymiary wersji natynkowej
nr 5/2014
dane techniczne
Ręczny ostrzegacz pożarowy OP1
średnio do instalacji alarmowej danego obiektu.
Uruchomienie i wysłanie sygnału następuje przez zbicie szybki
(typ A) lub po zbiciu szybki i wciśnięciu przycisku z samoczynnym
powrotem (typ B). Kasowanie stanu alarmowego następuje przez wy-
Napięcie znamionowe izolacji Ui – 500 V.
Prąd znamionowy ciągły Iu = Ith – 10 A.
Prąd znamionowy łączeniowy Ie w kat. AC-15 – 2,5 A (230 V),
1,6 A (400/500 V).
Prąd znamionowy łączeniowy Ie w kat. DC-13 – 4 A (24 V), 1 A (110 V),
0,25 A (220 V).
Stopień ochrony – IP65.
Przekrój przewodów przyłączeniowych – 2×1...2,5 mm2
(jednodrutowych), 2×0,75...1,5 mm2 (linek).
akcesoria
Młoteczek z uchwytem PPOŻ-1200\P01
Szybka PPOŻ-5701\P01
Łącznik z torem zwiernym (10) kolor zielony NO
Łącznik z torem rozwiernym (01) kolor czerwony NC
Płytka pod rezystory
Etykieta płyty czołowej
mianę elementu kruchego (szybki
– symbol zamówienia PPOŻ-5701).
Wyrób jest zgodny z normą PN-EN
54-11. Świadectwo dopuszczenia Nr
0654/2009. Certyfikat zgodności EC
Nr 1438/CPD/0130.
Przy wyborze torów prądowych
należy uwzględnić wybrany typ
(A lub B):
Typ A
Tor zwierny: stan zwarcia (obwód zamknięty) występuje po zamontowaniu pokrywy z szybką –
przycisk jest wciśnięty, stan rozwarcia (obwód otwarty) występuje po demontażu pokrywy z szybką lub po zbiciu szybki – przycisk
jest niewciśnięty.
Tor rozwierny: stan zwarcia
i rozwarcia odwrotnie do toru
zwiernego.
Typ B
Tor zwierny: stan zwarcia (obwód
zamknięty) występuje, gdy przy-
cisk jest wciśnięty, przed tym należy zdemontować pokrywę z szybką lub zbić szybkę i wcisnąć ręcznie
przycisk, stan rozwarcia (obwód otwarty) występuje po zamontowaniu
pokrywy z szybką, jak również po
jej demontażu lub zbiciu szybki, ale
bez wciskania przycisku – przycisk
niewciśnięty.
Tor rozwierny: stan zwarcia i rozwarcia odwrotnie do toru zwiernego.
reklama
S.I. „Spamel”
56-416 Twardogóra
ul. Wojska Polskiego 3
tel./faks 71 315 90 68
[email protected]
www.spamel.com.pl
35
kkaabbllee ii pprrzzeewwooddyy
dobór przewodów i kabli
zasilających budynki biurowe
dr inż. Grzegorz Hołdyński, dr inż. Zbigniew Skibko – Politechnika Białostocka
B
udynki użyteczności publicznej, a szczególnie nowoczesne budynki biurowe, z punktu widzenia zasilania w energię elektryczną stanowią specyficzną grupę odbiorców, głównie pod względem zainstalowanych tam odbiorników. Należą do nich przede wszystkim urządzenia elektroniczne o charakterze
nieliniowym, takie jak sprzęt komputerowy i radiowo-telewizyjny, pompy klimatyzacyjne oraz oświetlenie wyładowcze (wraz z coraz bardziej popularnymi
świetlówkami kompaktowymi z zapłonnikami elektronicznymi).
straty mocy w przewodach elektroenergetycznych
przy przepływie prądów odkształconych
Na skutek przepływu prądów odkształconych w przewodach pojawią się
dodatkowe straty mocy w żyłach roboczych, pochodzące od wyższych harmonicznych oraz straty związane z pojawieniem się (na skutek przepływu harmonicznych kolejności zerowej – 3 h) prądu w żyle neutralnej. Wówczas, zgodnie
z teorią mocy dla przebiegów niesinusoidalnych, można przyjąć, że straty mocy
czynnej w wielożyłowym przewodzie elektroenergetycznym ΔPh są sumą strat
mocy pochodzących od poszczególnych harmonicznych w żyłach fazowych
oraz w żyle neutralnej. Zależność tę można opisać równaniem [1, 2]:
ΔPh =
⎡∞
2 ⎤
⎢ ∑ δ Rhif ⋅ R DCf ⋅ I hf ⎥
f = L1,L 2,L 3, N ⎣ h =1
⎦
(
∑
)
(1)
gdzie:
Ih – wartość skuteczna prądu h-tej harmonicznej, w [A],
δRh – współczynnik przyrostu rezystancji przewodu dla h-tej harmonicznej,
RDC – rezystancja przewodu dla prądu stałego, w [Ω],
h – rząd harmonicznej,
W przypadku przewodów wielożyłowych przyrost rezystancji przewodów
wraz z rzędem harmonicznej zachodzi na skutek występowania zjawiska na-
skórkowości oraz efektu zbliżenia przewodów. Współczynnik przyrostu rezystancji przewodów wielożyłowych i kabli wywołany przepływem prądu odkształconego można wyrazić wzorem [3]:
δ Rhi = 1 + x s ( h ) + x p ( h )
(2)
gdzie:
xs(h) – przyrost rezystancji spowodowany zjawiskiem naskórkowości,
xp(h) – przyrost rezystancji spowodowany efektem zbliżenia.
Przyrost rezystancji przewodów wielożyłowych spowodowany zjawiskiem
naskórkowości można wyznaczyć z zależności [4]:
3π
⎡ 2⋅μ ⋅ k ⋅ h⋅f
⎛ 2 ⋅ μ ⋅ k s ⋅ h ⋅ fn j 34π ⎞ ⎤
j
s
n
⋅e ⎟ ⎥
⋅ e 4 J0 ⎜
⎢
'
R 'DC
R DC
⎠⎥
⎝
⎢
x s ( h ) = Re ⎢
⋅
−1
3π ⎥
2
⎛ 2 ⋅ μ ⋅ k s ⋅ h ⋅ fn j 4 ⎞
⎢
⎥
e
⋅
J1 ⎜
⎟⎥
R 'DC
⎢⎣
⎝
⎠⎦
gdzie:
J0 – funkcja Bessela pierwszego rodzaju zerowego rzędu,
J1 – funkcja Bessela pierwszego rodzaju pierwszego rzędu,
μ – przenikalność magnetyczna materiału przewodnika,
ks – współczynnik liczbowy zależny od konstrukcji przewodów (dla żyły jednodrutowej ks = 1, dla żyły wielodrutowej ks = 0,4),
fn – częstotliwość znamionowa sieci, w [Hz],
R’DC – rezystancja jednostkowa przewodu dla prądu stałego, w [Ω/m].
Przyrost rezystancji przewodów spowodowany efektem zbliżenia można
wyznaczyć z zależności [4]:
2
2
1,18
⎛ d⎞ ⎡
⎛ d⎞ ⎤
x p ( h ) = F( zp ) ⋅ ⎜ ⎟ ⋅ ⎢
+ 0, 312 ⋅ h ⋅ ⎜ ⎟ ⎥
⎝ D ⎠ ⎢ F( zp ) + 0, 27
⎝ D⎠ ⎥
⎦
⎣
(4)
w której:
streszczenie
3π
⎡ 2⋅μ ⋅ k ⋅ h⋅f
⎛ 2 ⋅ μ ⋅ k p ⋅ h ⋅ fn j 3 π ⎞ ⎤
j
p
n
4
J
⋅e 4 ⎟ ⎥
⎢
⋅
e
⎜
0
R 'DC
R 'DC
⎢
⎠⎥
⎝
F( zp ) = Re ⎢
⋅
−1
3π ⎞ ⎥
⎛
2
2 ⋅ μ ⋅ k p ⋅ h ⋅ fn j 4 ⎥
⎢
⋅
e
J
⎟⎥
1⎜
⎢
R 'DC
⎝
⎠⎦
⎣
W artykule przedstawiono podstawowe zagadnienia związane z doborem przekroju żył kabli i przewodów elektroenergetycznych do pracy w warunkach odkształcenia prądów obciążenia. Przedstawiono także wyniki badań pomiarowych odkształceń prądów w wybranym budynku biurowym oraz analizę ich wpływu na sposób projektowania kabli i przewodów zasilających.
Typ przewodu
Przekrój znamionowy żyły s, w
[mm2]
YDYżo
2,5
YAKY
4
6
Materiał żyły
10
25
50
Miedź
120
Jednodrutowa
Wiel.
1,25662·10 – 6
Przewodność właściwa γ, w [S/mm]
240
Aluminium
Budowa żyły
Przenikalność magnetyczna μ, w [V·s/(A·m)]
1,25666·10 – 6
55
35
Średnica przewodnika d, w [mm]
1,77
2,24
2,74
3,56
5,51
7,53
11,99
17,06
Odległość między osiami żył przewodów D, w [mm]
3,37
4,04
4,54
5,76
7,91
10,33
15,19
21,46
Tab. 1. Wartości wielkości przyjętych do wyznaczania współczynnika przyrostu rezystancji przewodów wielożyłowych wywołanego przepływem prądu odkształconego
36
(3)
nr 5/2014
nr 5/2014
37
38
nr 5/2014
nr 5/2014
39
automatyka
struktury teleinformatyczne (część 1.)
w aspekcie planowanych funkcjonalności zautomatyzowanych
sieci elektroenergetycznych typu Smart Grid
dr inż. Michał Szewczyk – Politechnika Śląska
W dzisiejszym świecie rola systemów teleinformatycznych oraz IT drastycznie wzrasta.
Dotyczy to praktycznie wszystkich dziedzin naszego życia. Oczywiście nie mogło to również ominąć ogólnie pojętej infrastruktury elektroenergetyki. Jeszcze na początku ostatniego dwudziestolecia w użyciu były połączenia szeregowe i modemy analogowe, a i to
było dostępne dla niewielu lokalizacji sieciowych. Wraz z rozwojem techniki cyfrowej
i mikroprocesorowej oraz systemów IT zaczęły wzrastać wymagania stawiane infrastrukturze teleinformatycznej elektroenergetyki.
C
oraz częściej zaczęto wykorzystywać łącza światłowodowe, a obecność wzajemnej komunikacji pomiędzy urządzeniami pracującymi w elektroenergetyce jest wykorzystywana
dla polepszenia warunków funkcjonowania automatyki zabezpieczeniowej
czy też w systemach nadzoru i sterowania ruchem. Dla wygody obsługi
klienta systemy IT są również wprowadzane do części administracyjnej
i rozliczeniowej. Przez długi czas
wszystkie te systemy działały jako systemy odosobnione. Wzrastające wymagania spowodowały, że w ostatnim
czasie następuje ich silna integracja –
tak, by zdarzenia w jednym systemie
oddziaływały na drugi system. Te
same dane mogą być wykorzystane do
różnych celów i są dostępne dla różnych części systemu. Rozproszenie topologiczne urządzeń, z których można pozyskiwać i do których można
przesyłać dane i informacje, jest tak
duże, że zaczyna się sięgać po metody
transmisji informacji wykorzystujące
media bezprzewodowe. Złożoność sy-
streszczenie
Artykuł omawia warunki funkcjonowania struktur teletransmisyjnych i teleinformatycznych w aspekcie planowanych
funkcjonalności sieci elektroenergetycznych Smart Grid. W sposób szczególny
zwrócono uwagę na wydajność i niezawodność pracy takich sieci oraz elementy bezpieczeństwa pracy takich sieci i ich
podatności na ataki wynikające z konwergencji usług teleinformatycznych.
40
stemu powoduje, że wzrasta liczba słabych punktów w sieci teleinformatycznej, a tym samym podatność systemów informatycznych energetyki na
działania włamywaczy komputerowych czy wirusy. Dopuszczając do sieci coraz więcej użytkowników (pracowników, klientów, poddostawców),
powiększa się obszar zagrożeń spowodowany faktem, iż autentyczność danych lub osób nie może być zagwarantowana. Ponadto wykorzystanie sieci
teleinformatycznej do przesyłania danych niezwiązanych z potrzebami
energetyki, dodatkowo zwiększa potrzebę zapewnienia bezpiecznej wymiany danych. Stosując odpowiednie
techniki bezpieczeństwa, należy zapewnić niezbędną ochronę dla informacji technologicznych i administracyjnych. Konieczne staje się również
oddzielenie tych informacji od danych
przesyłanych na potrzeby zewnętrznych użytkowników.
W przeszłości istotną rolę odgrywały fizyczne aspekty polityki bezpieczeństwa sieci teleinformatycznych. Wynikało to z faktu większościowego wykorzystania łączy szeregowych, modemów telefonicznych i protokołów
transmisyjnych będących integralną
częścią danego rozwiązania. W takich
przypadkach stosowano powszechnie
proste metody autoryzacji w postaci
pary uwierzytelniającej użytkownikhasło (najczęściej przy braku jakiegokolwiek szyfrowania) [10]. Problemy
dotyczące współdzielenia infrastruk-
tury teleinformatycznej i/lub mediów
pojawiają się z coraz większym nasileniem wraz z wykorzystaniem rozwiązań opartych na Ethernecie. Tego
typu rozwiązania transportowo-usługowe są obecnie coraz częściej spotykane w zastosowaniach przemysłowych, w tym również w infrastrukturze teleinformatycznej elektroenergetyki. Wynika to m.in. z dużej elastyczności tego rozwiązania. Jednocześnie jest
on najlepiej dopasowany do protokołu
TCP/IP. Daje możliwość realizacji transmisji danych w sieciach rozległych. Nowoczesne przełączniki sieciowe (switche) zastosowane na wszystkich poziomach systemu dają szansę budowy sieci w pełni zarządzalnej o przewidywalnych parametrach jakościowych transmisji. W szczególności jest to bardzo
istotne dla aplikacji czasu rzeczywistego. Sukcesywnie wprowadza się nowe
funkcjonalności i rozwiązania, podwyższające wydajność i niezawodność
pracy takich sieci. Podstawowymi filarami bezpieczeństwa systemów teleinformatycznych według standardów
ISO/IEC 17799 są [1, 2, 4, 10]:
uwierzytelnianie i kontrola dostępu,
poufność danych,
integralność danych,
niezaprzeczalność.
W artykule zostaną zaprezentowane wybrane analizy problemowe
funkcjonowania struktur teletransmisyjnych i teleinformatycznych we
współczesnej infrastrukturze elektro-
energetyki. Wymagania i zagrożenia
występujące w pracy takich struktur
w szczególności odnoszą się do systemów zautomatyzowanych sieci elektroenergetycznych Smart Grid. Należy
podkreślić, że w dziedzinie planowania funkcjonalności takich sieci, błędnie przyjęte założenia np. w aspekcie
doboru odpowiedniej infrastruktury
teleinformatycznej, będą bardzo trudne lub wręcz niemożliwe do wyeliminowania w momencie, kiedy systemy te osiągną swoje pełne funkcjonalności. Dotyczy to zarówno części
„technicznej” tych systemów (np. automatyka zabezpieczeniowa, nadzór
i sterowanie), jak i „administracyjnej”
(elektroniczna obsługa klienta, systemy bilingowe). Dlatego w sposób
szczególny należy zwrócić uwagę na
elementy bezpieczeństwa pracy takich sieci i ich podatności na ataki
wynikające z konwergencji usług teleinformatycznych.
podstawowe
wymagania oraz analizy
niezawodnościowe
i funkcjonalne struktur
teleinformatycznych
w elektroenergetyce
Systemy teletransmisyjne i teleinformatyczne w elektroenergetyce, ze
względu na specyficzne warunki użytkowania (środowiskowe, niezawodnościowe oraz „wydajnościowe”), wymagają odpowiedniego sprzętu i oprogra-
nr 5/2014
nr 5/2014
41
automatyka
42
nr 5/2014
reklama
nr 5/2014
43
INSTYTUT
TELE- I RADIOTECHNICZNY
PREZENTUJE
automatyka
wykorzystanie oprogramowania
GDB do pracy krokowej
sterowników polowych
i symulowania logiki działania
mgr inż. Maciej Andrzejewski, dr inż. Aleksander Lisowiec – Instytut Tele- i Radiotechniczny
I
nstytut Tele- i Radiotechniczny od wielu lat prowadzi prace badawczowdrożeniowe w zakresie teleinformatycznych systemów oraz uniwersalnych sterowników polowych EAZ dla energetyki. Prace te, bazujące na dotychczasowych doświadczeniach Instytutu, odpowiadają nowym światowym wyzwaniom, dotyczącym efektywniejszego wykorzystania energii elektrycznej oraz jej rozdziału poprzez inteligentne sieci elektroenergetyczne
(Smart Power Grids). Wiąże się to z modernizacją starzejącej się infrastruktury energetycznej oraz optymalizacją systemów energetycznych i przemysłowych.
Zastosowanie rozwiązań graficznych do projektowania logiki działania
urządzeń zabezpieczeniowych oraz automatyki stacyjnej wydaje się najbardziej intuicyjne. W sterowniku można zaimplementować dowolną liczbę profili (schematów logicznych obsługujących różne typy pól) wykorzystując dostępne w urządzeniu algorytmy zabezpieczeń i automatyki, a gdyby takich brakło, logika programowalna pozwala na łatwe zaprojektowanie własnych algorytmów zabezpieczeń i automatyki. Zintegrowane ze sterownikiem układy kondycjonowania sygnałów analogowych z czujników:
PT100, pętli prądowych 4–20 mA, napięciowych 0–10 V, umożliwiają projektowanie logiki działania uwzględniając sygnały z dowolnych typów czujniki wielkości fizycznych, czyli tworzyć dodatkowe algorytmy uzależnione od
procesów technologicznych.
Z punktu widzenia projektanta stacji, działanie urządzeń zabezpieczeniowych powinno najlepiej jak to możliwe chronić dołączone odbiorniki elektryczne, niezależnie od „poziomu inteligencji” sieci. W każdej sytuacji należy dostosować się do istniejących warunków panujących na
obiekcie i tak zaprojektować logikę działania, aby spełniała obowiązujące normy i najlepiej odpowiadała oczekiwaniom klienta. To dzięki takiemu podejściu obecne urządzenia EAZ bardzo zbliżyły się do sterowników
programowalnych PLC, a wymagania stawiane przez Smart Grid powodują implementowanie nowoczesnych rozwiązań do najprostszych i najtańszych urządzeń zabezpieczających dla niskich napięć. Dzisiejsze oprogramowanie sterowników polowych umożliwia swobodne konfigurowanie
wejść i wyjść oraz zmianę działania poszczególnych algorytmów zabezpieczeń i automatyki.
streszczenie
W artykule przedstawiono możliwość wykorzystania oprogramowania GDB, przy
tworzeniu symulatora sterownika polowego i logiki programowalnej, zintegrowanego w aplikacji ELF. Opisano zasady działania pakietu GDB oraz funkcjonalności, które są wykorzystywane przez symulator. Wspomniano o typach symulatorów wbudowanych w aplikację ELF oraz przedstawiono, w jaki sposób aplikacja wizualizuje symulowane dane.
44
W związku ze wzrostem stopnia skomplikowania schematów logicznych
bloków funkcjonalnych wykorzystywanych w sterownikach polowych do
budowy algorytmów automatyki rozproszonej, krytycznego znaczenia nabiera testowanie opracowywanych rozwiązań. Ze względu na funkcję, którą spełniają sterowniki polowe, duży nacisk kładzie się na jakość wykonania logiki, na podstawie której realizują dane zadanie. Błędne działanie logiki oznacza bardzo wysokie koszty ewentualnej awarii oraz to, że sterownik jest bezużyteczny. Do testowania sterowników polowych można wykorzystać wymuszalniki prądowo-napięciowe, którymi symuluje się sieć energetyczną oraz stwarza sztuczne sytuacje awarii do testowania zastosowanych algorytmów zabezpieczeniowych. Wadą takiego rozwiązania jest cena
wymuszalnika, a same badania można przeprowadzić tylko w warunkach
laboratoryjnych. Projektant, który jest w terenie i musi zmodyfikować logikę, może polegać jedynie na własnym doświadczeniu i analizie schematu,
aby wyeliminować błędy i nanieść wymagane poprawki. Z pomocą przychodzi symulator urządzenia i logiki opracowywany w Instytucie, stosowany
do urządzeń zabezpieczeniowych MUPASZ.
typy symulatorów
W ramach rozwiązania problemu symulowania działania urządzenia
i logiki programowalnej, Instytut Tele- i Radiotechniczny opracowuje dwa
typy symulatorów. Urządzenia EAZ wchodzące w skład oferty ITR są wyposażone w mikrokontrolery i procesory DSP, których architektura odbiega
od architektury procesorów znanych z komputerów klasy PC. Uruchomienie programu znajdującego się w urządzeniu, bezpośrednio na komputerze
nie jest możliwe, a aby osiągnąć zadowalający efekt symulacji, wymagane
jest wykonanie dokładnie identycznego kodu programu na PC jak w urządzeniu. Pierwszym rozwiązaniem jest kompilacja kodu programu logiki
urządzenia, w efekcie której otrzymuje się kod wykonywalny na komputerze. W taki sposób uzyskana biblioteka jest wykorzystywana w aplikacji
narzędziowej ELF do wykonania instrukcji logiki, w oparciu o zadane wymuszenia pomiarów i stanów wejść cyfrowych. Aby rozpocząć symulację,
nie jest wymagane posiadanie urządzenia, a jedynie specjalnie przygotowaną bibliotekę kodu programu, dlatego jest to symulator typu „Offline”.
Drugie rozwiązanie opiera się na sterowaniu pracą krokową urządzenia,
z możliwością pobierania i ustawiania jego pamięci. Komputer PC, z uruchomioną aplikacją narzędziową ELF, pełni funkcję sterującą programowym debuggerem kodu urządzenia. Takie rozwiązanie daje bardzo rozbudowane możliwości kontrolowania i nadzorowania pracy procesora urządzenia, umożliwia podgląd i edycję pamięci, pracy krokowej i warunkowej. Ponieważ symulator wymaga posiadania urządzenia, jest to symula-
nr 5/2014
tor typu „Online”. Szerokie zastosowanie, wymagające ostrożnej obsługi,
kwalifikuje opisywany symulator do zastosowań serwisowych, wykorzystując jedynie aplikację ELF.
GDB
Symulator Online wykorzystuje program „GNU Debugger”, wchodzący
w skład projektu GNU, złożonego wyłącznie z wolnego oprogramowania.
GDB działa pod kontrolą systemów Unix (i pochodnych) oraz Windows, jest
przeznaczony do pracy z wieloma rodzinami procesorów, m.in. ARM, X86,
AMD64, PowerPC, SPARC, oraz jest kompatybilny z wieloma językami programowania, m.in. C/C++, Pascal, Fortran, Java i wiele innych. GDB posiada
tryb zdalny, który umożliwia debuggowanie programów uruchomionych na
tzw. systemach wbudowanych, czyli zewnętrznych urządzeniach pracujących
pod kontrolą systemu operacyjnego, kompatybilnego z GDB. Komunikacja odbywa się za pomocą protokołu szeregowego, np. USB, UART, lub poprzez warstwę TCP/IP. W tym przypadku wykorzystywana jest komunikacja po Ethernecie, co umożliwia serwisowanie urządzenia znajdującego się w dużej odległości od komputera. Aplikacja debuggera umożliwia tworzenie tzw. breakpointów, czyli punktów wstrzymania wykonywania programu, pracy krokowej oraz m.in. podglądu pamięci. Te możliwości służą za podstawę działania symulatora Online.
zasada działania
Podłączenie debuggera do wykonywanego programu może odbywać się
w dwóch trybach: połączenie zdalne za pomocą GDB lub poprzez połączenie terminalowe SSH, a następnie uruchomienie lokalne GDB i podłączenie
do programu. Niezależnie od trybu obsługa GDB odbywa się w trybie tekstowym. W pierwszym przypadku uruchomiony zostaje GDB z parametrami połączenia zdalnego:
gdb target remote hostip:port programName
gdzie hostip to adres urządzenia zdalnego, port to numer portu, na którym nasłuchuje strona GDB urządzenia, a programName to nazwa programu, który chcemy debugować. W drugim przypadku należy najpierw połączyć się z urządzeniem za pomocą protokołu SSH i uzyskać dostęp do powłoki (shell), z której uruchamiamy GDB w trybie lokalnym poprzez krótkie polecenie:
gdb programName
Zaletą pierwszego rozwiązania jest łatwiejsze użycie – urządzenie zdalne
nie musi mieć uruchomionego serwera SSH oraz nie musi udostępniać powłoki, z drugiej strony, w przypadku drugiego rozwiązania cała komunikacja jest szyfrowana, a dostęp jest kontrolowany poprzez logowanie do systemu, czego brakuje w rozwiązaniu pierwszym. Niezależnie od wybranej metody nawiązania sesji debug, kontrolowanie wykonywania programu odbywa się poprzez przekazywanie odpowiednich poleceń do GDB oraz odbieraniu danych zwrotnych.
Kod programu logiki działania sterownika polowego został uzupełniony
o specjalne makra, które służą za punkty zatrzymywania programu na żądanie przez debugger. Rozważmy następujący kod z przykładową pętlą obsługi logiki:
nr 5/2014
int PomTab[PomRozmiar];
int StanTab[StanRozmiar];
void func( void )
{
pobierzStanyWejść();
pobierzPomiary();
MAKRO_PRZED_LOGIKĄ;
wykonajLogikę();
MAKRO_PO_LOGICE;
}
Symulator został ustawiony w tryb pracy krokowej, gdzie użytkownik uruchamia ręcznie każdą kolejną pętlę wykonania programu poprzez przycisk
w aplikacji narzędziowej ELF, w tym celu aplikacja ELF ustawia, poprzez
GDB, breakpoint w miejscu o nazwie „MAKRO_PO_LOGICE” (a). Jeżeli użytkownik zadecyduje, aby wymusić stan danego wejścia cyfrowego (lub wymusić wartość danego pomiaru) w ELF-ie, to dodatkowo zostaje ustawione
kolejne miejsce zatrzymania „MAKRO_PRZED_LOGIKĄ” (b). Program zostanie uruchomiony (c) i zostaną pobrane rzeczywiste stany wejść oraz pomiary, poprzez wykonanie funkcji „pobierzStanyWejść()” i „pobierzPomiary()”, następnie pobierze zmienną tablicową ze stanem wejść „StanTab[]” (d), zmodyfikuje odpowiednią komórkę i ustawi odpowiedni obszar pamięci przypisując zmodyfikowaną zmienną tablicową (e), a na koniec uruchomi wykonywanie programu (f). Ponieważ symulator jest w trybie pracy krokowej, program wykona się i zatrzyma w miejscu zakończenia
pętli obsługi logiki, czyli w „MAKRO_PO_LOGICE”. Kolejne komendy, które są wysyłane przez aplikację narzędziową ELF, zostały przedstawione poniżej w chronologicznej kolejności:
(a)
(b)
(c)
(d)
(e)
break MAKRO_PO_LOGICE
break MAKRO_PRZED_LOGIKĄ
continue
print *StanTab@StanRozmiar
set variable StanTab[index] =
StanTabZmodyfikowana[index]
(f) continue
Poprzez zatrzymywanie programu w odpowiednio ustalonych miejscach
uzyskuje się dostęp do zmiennych, których wartości można pobierać i edytować. Podobne punkty zatrzymywania znajdują się w innych krytycznych
miejscach programu logiki
wizualizacja wartości symulowanych
Program logiki jest przygotowywany za pomocą aplikacji ELF, w sposób
graficzny nanosząc bloki logiczne na schemat. W bibliotece bloczków znajdują się elementy podstawowe, takie jak bramki, przerzutniki, komparatory, liczniki, itp. oraz bloczki specjalne algorytmów zabezpieczeń np. nadprądowe, podnapięciowe, itp. Uruchomienie symulatora powoduje cykliczne zatrzymanie wykonywania skompilowanego programu logiki i pobranie wartości symulowanych. Na rysunku 1. przedstawiono prosty schemat programu logiki, którego zadaniem jest zliczanie impulsów generatora i przedstawianie wyniku w postaci cyfrowej, wartości są zliczane od zera do ośmiu. Na
schemat dodano próbniki cyfrowe i analogowe, przedstawiające symulowa-
45
automatyka
Rys. 1. Program logiki zliczający impulsy generatora i przedstawiający wartość
w postaci cyfrowej
Rys. 3. Schemat logiki z komparatorem, konfiguracja komparatora oraz konfiguracja
wczytanych pomiarów
Rys. 2. Wykresy sygnałów cyfrowych i analogowych symulowanego układu
ne dane w odpowiedniej chwili czasowej. Na rysunku 2. widać wykresy sygnałów cyfrowych i analogowych symulowanego układu.
Działanie sterowników polowych opiera się na reagowaniu na wartości sygnałów pomiarowych i stanów wejść cyfrowych. Symulator w aplikacji ELF, ma
możliwość wgrywania przebiegów cyfrowych i analogowych z pliku w formacie COMTRADE oraz CSV. Rysunek 3. przedstawia bardzo prosty schemat, na
którym umieszczono tylko komparator większy wielkości analogowych. Komparator został ustawiony na reagowanie na pomiar prądu I0 liczony w nominałach I0n. Po uruchomieniu symulatora istnieje możliwość wgrania przebiegów i połączenia ich z przebiegami w programie. Pozwala to na dowolne podłączanie przebiegów z pliku do dowolnych pomiarów w aplikacji ELF. W tym
przykładzie przebieg wartości prądu MEAS_I1 został wczytany z pliku w formacie COMTRADE i został połączony z pomiarem prądu I0 (MEAS_I0_I0n).
Wartość graniczna prądu, od której komparator wystawi logiczną jedynkę na
wyjściu, została ustalona na wartość 5 In. Na rysunku 4. widać wczytany pomiar analogowy oraz zmiany stanu cyfrowego wyjścia komparatora.
podsumowanie
Krytycznego znaczenia nabiera testowanie opracowanych rozwiązań, bez ponoszenia nadmiernych kosztów. Symulator w aplikacji ELF integruje projektowanie schematu logiki z jego testowaniem, minimalizując czas potrzebny
na dostarczenie funkcjonalnego urządzenia.
literatura
1. M. Andrzejewski, P. Wlazło, Logika programowalna w urządzeniach EAZ
dla sieci Smart Grid, „Wiadomości Elektrotechniczne” 11/2013.
2. P. Wlazło, Projektowanie funkcji logicznych urządzeń zabezpieczeniowych z wykorzystaniem Edytora Funkcji Logicznych ELF, „Wiadomości
Elektrotechniczne” 3/2013.
3. P. Wlazło, Konfiguracja, a programowanie inteligentnych sterowników
polowych, „Wiadomości Elektrotechniczne” 10/2013.
4. M. Rup, A. Kuźmiński, Ł. Sapuła, Sterowniki polowe SN/nn z zaimplementowanym edytorem funkcji logicznych ELF, „elektro.info” 1/2014.
abstract
Wzrost stopnia skomplikowania schematów logicznych bloków funkcjonalnych wykorzystywanych w sterownikach polowych do budowy algorytmów automatyki rozproszonej, wymusza na projektantach bardzo szczegółową analizę tworzonych schematów. Wysoki koszt wymuszalników prądowonapięciowych ogranicza ich rolę w testowaniu zaprojektowanych schematów.
46
Rys. 4. Wykres sygnału wyjściowego komparatora oraz wykres analogowy wgranego pomiaru
The use of GDB software for step program execution of bay controllers and operation
logic simulation
In the paper development of simulator for bay controllers and programmable logic based
on GDB software has been presented. Principle of operations of GDB has been briefly explained describing functionality which was used in the simulator. Visualization of simulated data and other types of built-in simulator types have been presented.
nr 5/2014
prezentacja
poprawa obciążalności
transformatora rozdzielczego
zasilającego odbiorniki nieliniowe
zastosowania aktywnego filtru harmonicznych AAF Danfoss
Andrzej Wnuk – Danfoss Poland Sp. z o.o.
R
osnąca liczba i moc odbiorników
nieliniowych (szczególnie przekształtników energoelektronicznych) pobierających ze źródła zasilania prąd odkształcony powoduje, że
transformatory rozdzielcze, które zasilają tego typu odbiorniki, obciążane są coraz częściej prądem o znacznej zawartości wyższych harmonicznych. Prowadzi to do odkształcenia
napięcia na ich zaciskach oraz generuje w nich dodatkowe straty obciążeniowe (proporcjonalne do kwadratu wartości skutecznej poszczególnych harmonicznych oraz do kwadratu ich rzędu), które zwiększając
temperaturę uzwojeń powodują, że
transformator nie może być w sposób ciągły obciążany znamionową
mocą pozorną, na którą został skonstruowany.
proponowane rozwiązanie
eliminujące konieczność
redukcji obciążalności
transformatorów
zasilających odbiorniki
nieliniowe
Aby skutecznie poprawić obciążalność transformatora zasilającego odbiorniki nieliniowe, należy dążyć do
kompensacji harmonicznych w prądzie transformatora, co obniża dodatkowe straty obciążeniowe. Cechą charakterystyczną takiego kompensatora musi być wysoka skuteczność tłumienia harmonicznych niezależnie od wielkości prądu obciążenia. Dlatego też właściwym rozwiązaniem jest stosowanie filtru aktywnego w konfiguracji przedstawionej
na rysunku 2.
48
zwiększenie obciążalności
transformatora
rozdzielczego
1600 kVA w jednej
z polskich cukrowni
przy zastosowaniu filtru
aktywnego AAF250A
firmy Danfoss
Krótko przed rozpoczęciem kampanii
cukrowniczej liczba odbiorników podłączonych do transformatora 1600 kVA
15 kV/0,4 kV o prądzie nominalnym strony wtórnej 2309 A została zwiększona
o kilka napędów przekształtnikowych,
przez co wzrósł stopień odkształcenia
prądu transformatora. Transformator
został obciążany prądem o wartości skutecznej z zakresu 1700–1900 A o współczynniku zawartości harmonicznych
THDi =ok. 13%, zgodnie z poniższymi
rejestracjami (rys. 4. i 5.).
Z obliczeń współczynnika wzrostu
strat dodatkowych oraz opierając się na
zarejestrowanym widmie harmonicznych prądu i szczegółowych danych
transformatora, okazało się, że współczynnik wykorzystania prądu nominalnego transformatora wynosił:
dodatkowe straty obciążeniowe
wywołane wyższymi harmonicznymi
straty obciążeniowe powodowane
bieżącym obciążeniem liniowym
straty jałowe
bieżące obciążenie
bieżące obciążenie
(liniowe
bez harmonicznych)
(nieliniowe
zawierające harmoniczne)
Rys. 1. Porównanie strat w transformatorze przy obciążeniu liniowym i nieliniowym
Ponieważ do wyłączeń transformatora dochodziło dość regularnie, ciągłość kampanii cukrowniczej była zagrożona. Należało więc znaleźć skuteczne rozwiązanie. Zaproponowany został filtr aktywny firmy Danfoss AAF250A podłączony w układzie kompensacji centralnej (wg rysunku 2.) kompensując harmoniczne
generowane przez wszystkie odbiorniki nieliniowe podłączone do wtórnej strony transformatora.
Po zastosowaniu filtru aktywnego
zredukowane zostały wartości skuteczne harmonicznych prądu, przez
co zmniejszył się również współczyn-
nik zawartości wyższych harmonicznych THDi z 13% do ok. 6%. Współczynnik wykorzystania prądu nominalnego transformatora zwiększył się
po zastosowaniu filtru AAF250A do
wartości:
I max
= 0, 96
IN
co spowodowało zwiększenie maksymalnej dopuszczalnej wartości skutecznej prądu niepowodującej przegrzania
transformatora Imax do wartości:
I max = 0, 96 ⋅ I N =
= 0, 96 ⋅ 2309 A = 2216 A
transformator
I max
= 0, 83
IN
Maksymalna wartość skuteczna
prądu niepowodująca przegrzania
transformatora Imax:
prąd obciążenia
I max = 0, 83 ⋅ I N =
= 0, 83 ⋅ 2309 A = 1916 A
okazała się za mała dla bieżących potrzeb cukrowni i temperatura transformatora wzrastała, przekraczając dopuszczalne wartości.
prąd filtru aktywnego
Rys. 2. Filtr aktywny AAF Danfoss zwiększający obciążalność prądową transformatora zasilającego odbiorniki nieliniowe
nr 5/2014
Jak pokazuje przebieg widma prądu, nie jest to pełna kompensacja
wyższych harmonicznych prądu obciążenia transformatora, ale jej poziom okazał się wystarczający do
zwiększenia przepustowości transformatora. Uzyskana w ten sposób rezerwa prądu obciążenia ok. 300 A okazała się wystarczająca dla zabezpieczenia bieżących potrzeb cukrowni.
podsumowanie
Rys. 3. Przykład obciążenia nieliniowego transformatora dystrybucyjnego 600 kVA, przebiegi wartości chwilowych oraz widmo
składowych harmonicznych na wtórnej stronie transformatora 15 kV/0,4 kV, THDi = 13,6%
Filtry aktywne AAF firmy Danfoss
zapewniają skuteczną filtrację prądu obciążenia transformatora niezależnie od
jego wartości skutecznej, a krótki czas
odpowiedzi filtrów AAF na zmianę wartości skutecznej prądu lub na zmianę zawartości wyższych harmonicznych rekomenduje je do stosowania w układach z transformatorami dystrybucyjnymi lub rozdzielczymi. Dlatego też z powodzeniem są stosowane w aplikacjach
mających na celu ograniczenie strat przesyłu energii elektrycznej.
Szczegółowe informacje dotyczące filtrów aktywnych AAF, przetwornic częstotliwości VLT® i innych produktów oferty napędowej Danfoss
można znaleźć na stronach internetowych: www.danfoss.pl/napedy.
Rys. 4. Parametry obciążenia transformatora oraz widmo wyższych harmonicznych prądu
reklama
Danfoss Poland Sp. z o.o.
05-825 Grodzisk Mazowiecki
ul. Chrzanowska 5
tel. 22 755 06 68
faks 22 755 07 01
www.danfoss.pl/napedy
Rys. 5. Prąd obciążenia transformatora – przebieg wartości chwilowych prądu
Rys. 6. Widmo wyższych harmonicznych prądu obciążenia wtórnej strony transformatora oraz przebieg wartości chwilowych prądu po zastosowaniu filtru aktywnego AAF250A
nr 5/2014
49
30 lat
rozdzielnic gazowych SN
Początek był w 1982 roku. W tym to roku Siemens zapoczątkował nową erę
w średnionapięciowej technice rozdzielczej, używając w swej pierwszej rozdzielnicy
gazowej SN dwóch sprawdzonych rozwiązań w zakresie wyłączania i izolacji.
Było to wyłączanie prądów z użyciem techniki próżniowej oraz izolowanie i tworzenie
bezpiecznej przerwy izolacyjnej przy użyciu gazu SF6. Dzięki tym dwóm skompilowanym
w konstrukcji rozdzielnicy rozwiązaniom, niezmiennie najdoskonalszym wciąż do dzisiaj,
odchodziła w zapomnienie konieczność prowadzenia przeglądów i prac serwisowych
nieodzowna dla wcześniejszych konstrukcji. Systemy rozdzielnic gazowych do dzisiaj
podlegają ciągłemu unowocześnianiu pod względem kompaktowej budowy czy braku
konieczności serwisowania i wysokiej odporności na wpływ czynników zewnętrznych.
W tym roku podczas „Dnia Klienta” fabryka rozdzielnic gazowych we Frankfurcie nad Menem
święci 30-lecie oddania pierwszych rozdzielnic gazowych do eksploatacji. Pracują do dziś, a ich
protoplasta, pierwsza rozdzielnica gazowa 8DA, nadal jest produkowana. Z tej okazji prezentujemy
poniżej pewne fakty, wydarzenia, liczby oraz ciekawostki związane z niniejszą rocznicą.
Wszechmocne połączenie
Próżnia wyłącza, gaz izoluje!
Do 40,5 kV, 5000 A, 40 kA
Obok przedstawiono pierwsze rozdzielnice SN Siemensa typu 8DA
i 8DB izolowane gazem SF6, skonstruowane
dla pierwotnego rozdziału energii.
Wprowadzono je na rynek w 1982 r.
Do dziś zainstalowano ponad 70 tys. pól.
W ślad za 8DA i 8DB Siemens wprowadził rozdzielnicę 8DJ10
przeznaczoną dla wtórnego rozdziału energii.
Bezpieczeństwo i jakość bez kompromisów
100% testów zaspawanych zbiorników
Covalent diameter
112
142
He
F
205
S
Aby wyeliminować wszelkie braki (wady) produkcyjne,
komponenty składowe rozdzielnic SN, a następnie całe zespoły
są poddawane w fabryce wielu badaniom.
Jednym z nich jest test szczelności w enklawie ciśnieniowej.
Przy próbie tej używa się helu, z uwagi na bardzo małe
molekuły w stosunku do gazu SF6. Oprócz tej próby
wykonywane są jeszcze prześwietlenia promieniami
Roentgena, testy napięciowe oraz sprawdzenie poziomu
wyładowań niezupełnych.
Siemens Sp. z o.o.
ul. Żupnicza 11
03-821 Warszawa
tel. 22 870 90 00
fax 22 870 90 09
[email protected]
www.siemens.pl
Czy wiesz, że...
Siemens dostarczył na przestrzeni ostatnich 30 lat ponad milion pól
rozdzielnic gazowych! W liczbie tej znajduje się ok. 145 tysięcy ciężkich
rozdzielnic wyłącznikowych i 905 tysięcy pól dla wtórnego rozdziału
energii. Gdyby ustawić te pola w jednej linii, zajęłyby 800 km, ustawione
jedno na drugim utworzyłyby stos o wysokości 2200 km! Dla porównania,
orbita satelitarna ISS znajduje się na wysokości 400 km.
Simosec – nieskończone możliwości
SF6 daje moc również powietrzu
Nowa odsłona rozdzielnicy Simosec łączy w sobie doświadczenie
Siemensa w zakresie ponad 1 mln wyprodukowanych rozdzielnic
gazowych oraz 400 tys. wyprodukowanych rozdzielnic
powietrznych. Simosec to rozdzielnica powietrzna z szynami
zbiorczymi i przyłączem w izolacji powietrznej oraz wyłącznikiem
próżniowym i rozłączniko-uziemnikiem zaspawanymi w szczelnym
zbiorniku z SF6. Rozdzielnica charakteryzuje się wielością
rozwiązań co do rodzajów pól w zakresie prądów i napięć
do 24 kV, 1250 A, 25 kA.
Rozdzielnice gazowe kontra rozdzielnice powietrzne
Na przestrzeni lat sukcesywnie zwiększa się udział zainstalowanych rozdzielnic
izolowanych z SF6 w stosunku do rozdzielnic powietrznych.
Szacuje się, że do 2020 roku udział ten zwiększy się do prawie 50%!
Co więcej, Komisja Europejska ds. Fluorowanych Gazów Cieplarnianych
zdaje się podzielać opinię T&D Europe (pierwsze Europejskie Stowarzyszenie
Transmisji i Dystrybucji Energii Elektrycznej), że w najbliższej perspektywie
czasowej, tj. co najmniej do roku 2020, nie będzie równie niezawodnych
i opłacalnych rozwiązań alternatywnych w stosunku do gazu SF6.
Znalazło to wyraz w stanowisku Parlamentu Europejskiego przyjętym
w pierwszym czytaniu w dniu 12 marca 2014 r. w sprawie
fluorowanych gazów cieplarnianych. Po roku 2020 rozwiązania
rozdzielcze z SF6 będą podlegać dalszej ocenie
techniczno-ekonomicznej.
Długowieczna rodzina
Dzięki zawansowanym rozwiązaniom technicznym Siemensa,
szacowany czas ulotu gazu ze zbiornika SF6 wynosi dla rodziny
rozdzielnic gazowych ponad 1600 lat! Na rysunku obok
przedstawiono ekstrapolację rozkładu spadku ciśnienia gazu
do wartości minimalnego ciśnienia roboczego
i ciśnienia atmosferycznego.
2000
2010
7“9 CAGR: 5,2% 9“6
20%
outlook
27%
80%
73%
CAGR: 2,0%
GIS
AIS
instalacje elektroenergetyczne
spadki napięć w instalacjach
elektrycznych niskiego napięcia
dr inż. Zbigniew Skibko – Politechnika Białostocka
K
ryterium dopuszczalnego spadku napięcia jest jednym z głównych kryteriów doboru przekroju
znamionowego żył przewodów elektrycznych. Sprawdzenie wartości
spadku napięcia w nowo wykonanych instalacjach elektrycznych jest
również obowiązkowym punktem
badań odbiorczych instalacji. Niewłaściwie zaprojektowana lub wykonana instalacja elektryczna może powodować nieprawidłową pracę urządzeń wrażliwych na poziom napięcia zasilającego.
wiadomości podstawowe
Spadek napięcia jest różnicą algebraiczną napięć na początku i końcu
badanego urządzenia lub instalacji.
Spadek napięcia (ΔU) w linii jednofazowej, obciążonej prądem I, określony jest zależnością:
ΔU = 2 ⋅ I ⋅ ( R L ⋅ cos ϕ ± X L ⋅ sin ϕ ) (1)
a dla obwodów trójfazowych:
ΔU = 3 ⋅ I ⋅ ( R L ⋅ cos ϕ ± X L ⋅ sin ϕ )
(2)
lub wyrażony w procentach:
ΔU% =
ΔU
⋅100
Un
(3)
streszczenie
W artykule przedstawiono zagadnienia
związane ze spadkami napięcia występującymi w instalacjach elektrycznych. Szczególną uwagę zwrócono na różnice w wartościach spadków napięć występujących
w rzeczywistych obwodach elektrycznych
od tych wyznaczonych teoretycznie. Wskazano również wartość współczynnika poprawkowego uwzględniającego termiczny
wzrost rezystancji, rzeczywisty przekrój
przewodu oraz rezystancje pasożytnicze
wprowadzane przez połączenia montażowe obwodu elektrycznego.
52
gdzie:
IB – prąd obciążenia, w [A],
RL – rezystancja przewodu, w [Ω],
XL – reaktancja przewodu, w [Ω],
Un – napięcie znamionowe linii (dla
układów jednofazowych – napięcie
fazowe, dla układów trójfazowych –
międzyfazowe), w [V].
W zależnościach (1) i (2) znak
plus dotyczy obciążenia o charakterze indukcyjnym (np. silniki indukcyjne), a znak minus dotyczy obciążenia pojemnościowego (np. kondensatory). W obwodach z przewodami o przekroju SCu ≤ 50 mm2 lub
SAl ≤ 70 mm2 można pominąć reaktancję przewodów, gdyż rezystancja
przewodów jest ponad czterokrotnie wyższa od ich reaktancji. Nie ma
więc to istotnego wpływu na wyniki obliczeń [4].
Wartość spadku napięcia w obwodzie elektrycznym niskiego napięcia
uzależniona jest od:
wartości prądu przepływającego
przez obwód, który jest uzależniony od mocy obciążenia obwodu,
materiału, z którego wykonana
jest żyła przewodu,
pola przekroju poprzecznego żyły
przewodu,
rezystancji zestyków na łączeniach urządzeń elektrycznych
oraz rezystancji innych aparatów zainstalowanych w obwodzie,
długości przewodów w obwodzie.
Zbyt duże wartości spadku napięcia mogą być spowodowane:
dobraniem podczas projektowania przewodów zasilających odbiorniki o zbyt małym polu przekroju poprzecznego,
przyłączeniem odbiornika o mocy
przekraczającej wartością moc założoną dla danego obwodu,
zaśniedziałymi stykami, słabymi
(zbyt luźnymi) łączeniami elektrycznymi, zwiększającymi rezystancję obwodu.
Skutki, jakie niosą za sobą zbyt
duże spadki napięć:
zbyt niskie napięcie zasilające odbiorniki, mogące powodować nieprawidłowe działanie urządzeń
elektrycznych, co może doprowadzić do ich uszkodzenia,
nadmierne nagrzewanie się przewodów wywołane zwiększonymi
stratami mocy.
Wyeliminowanie zbyt dużych wartości spadków napięć w istniejącej już
instalacji elektrycznej jest w praktyce trudne w realizacji, gdyż wiąże
się często z koniecznością przebudowy instalacji. Zmniejszenie wartości spadku napięcia możliwe jest
poprzez:
wymianę przewodu na przewód
o większym przekroju znamionowym żył przewodzących,
zasilenie urządzenia dodatkowym
przewodem przyłączonym do tej
samej fazy (zwiększa się w ten sposób przekrój poprzeczny),
zmniejszenie odległości odbiornika od punktu zasilającego,
wymianę aluminiowych przewodów na miedziane,
zmniejszenie mocy obciążenia,
poprzez jej rozłożenie na różne
obwody,
kompensację mocy biernej – jeżeli istnieje taka możliwość.
wymagania stawiane
wartości dopuszczalnego
spadku napięcia
W wielu publikacjach dotyczących
instalacji elektrycznych autorzy podają dopuszczalne wartości granicz-
ne spadków napięć, które wynoszą
– w zależności od typu i odcinka instalacji: od 2 do 4%. Dopuszczalna
wartość spadku napięcia (obowiązująca obecnie) na odcinku od złącza do ostatniego odbioru wynosi 4% napięcia znamionowego. Wartość ta została określona w normie
PN-IEC 60364-5-52 [1], powołanej do
obowiązkowego stosowania w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 2002 roku [2]. Pozostałe wartości dopuszczalnych spadków napięć
w instalacjach elektrycznych podawane w ogólnodostępnej literaturze należy traktować jako wiedzę techniczną i nie ma obowiązku do bezwzględnego ich stosowania, aczkolwiek znajomość tych wartości może znacznie
ułatwić projektantom dobór przewodów na poszczególnych odcinkach obwodu zasilającego. Przykładowe wartości dopuszczalnego spadku napięciach w wewnętrznych liniach zasilających (WLZ) w budynkach mieszkalnych przedstawiono w tabeli 1.
Wartości dopuszczalnych spadków napięcia mogą być większe od
4% w obwodach zasilających silniki
w czasie ich rozruchu lub inne odbiorniki charakteryzujące się dużym prądem rozruchowym [4]. Dopuszczalne spadki napięcia w czasie rozruchu
silników zależą od rodzaju rozruchu
i wynoszą [4]:
dla rozruchu lekkiego – 35%,
dla rozruchu ciężkiego i częstego
(ponad 15 razy na godzinę) – 10%,
dla rozruchu ciężkiego i rzadkiego
– 15%.
wpływ temperatury na
wartość spadku napięcia
Zależność rezystancji od temperatury jest dla większości metali w za-
nr 5/2014
nr 5/2014
53
prezentacja
obudowy uniwersalne CS
firmy Eaton
Przemysław Pazera – Eaton Electric Sp. z o.o.
Obudowy uniwersalne CS z płytą montażową to rozdzielnice wysokiej jakości, które znajdują szerokie zastosowanie w automatyce i przemyśle. Szafy te bardzo dobrze nadają
się do ochrony aparatury sterowniczej przed wilgocią i zanieczyszczeniami, ponieważ
posiadają wysoki stopień ochrony (IP66) (fot. 1.).
R
ozdzielnice CS to obudowy metalowe wykonane z wysokiej jakości stali o grubości 2 mm. Stal lakierowano proszkowo (paleta RAL
7035). W ofercie znajduje się 45 rozmiarów. Obudowy te są przystosowane do montażu na zewnątrz budynków przy zastosowaniu daszka
ochronnego. Typ rozdzielnicy opisuje jednocześnie jej wymiary (np.
CS-32/150 to wymiary odpowiednio:
wysokość 300, szerokość 200 i głębokość 150 [mm]). To znacznie upraszcza proces doboru rozdzielnicy. W roz-
dzielnicach CS można stosować panele operatorskie lub aparaturę z serii RMQ nie zmniejszając przy tym
stopnia ochrony IP66. Wynika to
z faktu, że aparatura ta (fot. 1.) ma
wysoki stopień ochrony IP69K.
Rozdzielnice CS to solidna konstrukcja składająca się z elementów o najwyższej jakości, co zapewnia stopień ochrony IP66. Gwarantuje to ochronę zainstalowanej aparatury przed wilgocią i zanieczyszczeniami. Obudowy CS posiadają
również niezbędny stopień ochrony
reklama
Fot. 1.
przed uszkodzeniami mechanicznymi (IK09). Rozdzielnice te sprzedawane są jako zestawy, w prosty sposób
pod jednym numerem katalogowym
umieszczona jest kompletna obudowa, z płytą montażową o grubości
3 mm. Rozdzielnica posiada flansze
wprowadzeniowe. W standardzie jest
to pełna metalowa płyta z wylewaną uszczelką. Do rozdzielnic CS pasują również flansze typu F3A, które
stosowane są w rozdzielnicach typu
Profi+ (fot. 2b). Zamiennie obudowę
CS można wyposażyć w płytę perforowaną lub pełną płytę ocynkowaną
koloru z palety RAL 2000.
Dla rozdzielnic CS przewidziano
wiele akcesoriów, m.in. profile pionowe, które pozwalają na zamocowanie płyty na różnych głębokościach.
Oprócz profili istnieją inne akcesoria (fot. 2.), tj. uchwyty montażowe (grubość 3 mm, blacha ocynko-
54
wana), transportowe (fot. 2d), drzwi
wewnętrzne, drzwi zewnętrzne transparentne. Obudowy te mogą być wyposażane opcjonalnie – w uchwyty
montażowe do słupów energetycznych lub w zależności od potrzeb –
cokoły (fot. 2a). Do rozdzielnic CS
można zamontować kratkę wentylacyjną (fot. 2c), należy jednak pamiętać, że wówczas stopień ochrony wynosi IP23.
Drzwi obudowy CS, mogą być używane prawo- lub lewostronnie. Drzwi
wyposażone są w metalowe zamki
z wkładką dwupiórkową. Dodatkowo istnieje możliwość zamontowania w łatwy sposób wkładki patentowej. W obudowach do wysokości
400 mm zamontowany jest jeden zamek, od wysokości 500 mm zamontowane są dwa zamki, a od wysokości
1000 mm zastosowano trzypunktowe
ryglowanie drzwi (fot. 3.).
nr 5/2014
nr 5/2014
55
ssyysstteem
myy ggwwaarraannttoowwaanneeggoo zzaassiillaanniiaa
zespoły prądotwórcze
w układach zasilania awaryjnego
mgr inż. Julian Wiatr
Z
espół prądotwórczy jest powszechnie stosowanym źródłem zasilania
awaryjnego obiektów budowlanych. Podstawowymi elementami składowymi zespołu prądotwórczego są:
silnik spalinowy, który zamienia energię chemiczną paliwa na energię
mechaniczną,
generator
służący do zamiany energii mechanicznej na energię elek
tryczną,
regulator prędkości obrotowej,
regulator napięcia generatora,
układ wzbudzenia generatora,
układ sterowania,
układ rozruchu,
aparatura łączeniowa.
Na rynku dostępne są zespoły o mocach od kilku kVA do 6 MVA przeznaczone do różnych sposobów eksploatacji do zabudowy w pomieszczeniu lub
w zabudowane w wolno stojącym kontenerze. Sposób eksploatacji zespołu
prądotwórczego ma wpływ na szereg czynników, takich jak: żywotność, ekonomiczność, niezawodność pracy itp. W związku z tym przed podjęciem decyzji o zakupie zespołu prądotwórczego należy uzgodnić z producentem sposób eksploatacji zespołu.
Do podstawowych sposobów eksploatacji zespołów prądotwórczych należy zaliczyć:
eksploatację ciągłą, podczas której zespół prądotwórczy pracuje non-stop,
a przerwy w pracy są spowodowane koniecznością prowadzenia napraw
lub obsługi serwisowej,
eksploatację czasową, podczas której zespół prądotwórczy pracuje w określonych, ograniczonych przedziałach czasu.
Parametr
Jednostka
Zespół prądotwórczy może pracować samodzielnie, w układzie równoległym, gdzie współpracują ze sobą dwa lub więcej zespołów lub synchronicznie z siecią elektroenergetyczną. W przypadku synchronicznej pracy zespołu
prądotwórczego z siecią elektroenergetyczną należy uzyskać zgodę od zarządcy sieci elektroenergetycznej oraz uzgodnić warunki tej współpracy.
W tabeli 1. zostały podane najważniejsze wymagania graniczne wartości eksploatacyjnych przebiegów napięcia i częstotliwości dla poszczególnych klas wymagań zgodnie z wymaganiami normy PN-ISO 8528-5 Zespoły prądotwórcze prądu przemiennego napędzane silnikiem tłokowym. Zespoły prądotwórcze.
Zgodnie z PN-ISO 8528-1 Zespoły prądotwórcze prądu przemiennego napędzane silnikiem spalinowym tłokowym. Zastosowanie, klasyfikacja i wymagania eksploatacyjne, występują cztery klasy wymagań eksploatacyjnych:
klasa wymagań G1 – dotyczy odbiorników, które wymagają spełnienia
podstawowych parametrów w zakresie napięcia oraz częstotliwości, takich jak np. oświetlenie ogrzewanie elektryczne itp.,
klasa wymagań G2 – dotyczy zasilania odbiorników, dla których wymagania w zakresie jakości dostarczanej energii elektrycznej są zbliżone do wymagań określonych w odniesieniu do publicznych sieci elektroenergetycznych. W przypadku zmian w obciążeniu dopuszczalne są chwilowe odchylenia od znamionowych wartości napięcia i częstotliwości. Do odbiorników spełniających wymagania tej klasy należy zaliczyć: oświetlenie, pompy, wentylatory, dźwigi itp.
klasa wymagań G3 – dotyczy zasilania odbiorników o zwiększonych jakościowych wymaganiach w zakresie dostarczanej energii elektrycznej.
Przykładem takich urządzeń mogą być zasilacze UPS, systemy telekomunikacyjne itp.,
Graniczna wartość eksploatacyjna, dla klasy wymagań
G1
G2
G3
Spadek częstotliwości
%
≤8
≤5
≤3
Pasmo względnych zmian częstotliwości
w stanach ustalonych
%
≤ 2,5
≤ 1,5
≤ 0,5
≤+18
≤ +12
≤ +10
≤ –15
≤ –10
≤ –7
Przejściowa odchyłka
częstotliwości od wartości
znamionowej
100% nagłego
spadku mocy
Nagł wzrost
mocy
%
Czas odbudowania częstotliwości
s
≤ 10
≤5
≤3
Odchyłka napięcia w stanie ustalonym
%
≤ 51)
≤ 2,5
≤1
≤ +35
≤ +25
≤ +20
≤ –25
≤ –20
≤ –15
≤ 10
≤6
≤4
Przejściowa odchyłka
napięcia
Czas odbudowania napięcia
100% nagłego
spadku mocy
Nagły wzrost
mocy
G4
Wartości parametrów
należy uzgodnić
z producentem zespołu
%
s
Uwaga! Pełny zestaw wymagań został określony w normie PN-ISO 8528-5
1) dla zespołów o mocy do 10 kVA: ≤ ±10 %
Tab. 1. Najważniejsze wymagania graniczne wartości eksploatacyjnych przebiegów napięcia i częstotliwości dla poszczególnych klas wymagań zespołów prądotwórczych
56
nr 5/2014
nr 5/2014
57
58
nr 5/2014
reklama
AGREGATY PRĄDOTWÓRCZE
DO ZASILANIA REZERWOWEGO I PRACY CIĄGŁEJ
• Stacjonarne, przewoźne, również wyciszone, sterowanie ręczne
lub automatyczne, SZR
• Zakres mocy od 10 do 2000 kVA
• Przygotowywanie dokumentacji, uzgodnienia, instalacja, serwis
Szwedzkie Biuro Techniczne Sp. z o.o.
04-664 Warszawa • ul. Floriana 3/5
tel. 22 613 00 12 • fax 22 815 31 16
nr 5/2014
81-340 Gdynia • ul. Hryniewickiego 12
tel. 58 627 63 01 • fax 58 627 63 76
e-mail: [email protected]
59
www.sbt.com.pl
60
nr 5/2014
reklama
nr 5/2014
61
zestawienie
zestawienie zespołów prądotwórczych o mocy do 900 kVA – podstawowe parametry
Dystrybutor
Agregaty PEX-POOL PLUS
39-200 Dębica, ul. Metalowców 35
tel. 14 681 18 37, faks 14 681 37 72
[email protected]
www.pexpool.com.pl
Producent
Agregaty PEX-POOL PLUS
Oznaczenie katalogowe
Agregaty Polska
60-650 Poznań, ul. Obornicka 258A
tel. 61 665 66 04, faks 61 665 66 13
[email protected]
www.agregatypolska.com.pl
Agregaty Polska
GPW 500 VO
APM15 – AP1100
APM22 – APV550
Znamionowa moc wyjściowa, w [kVA]
500
15–1000
20 – 500
Znamionowe napięcie wyjściowe, w [V]
(± regulacja napięcia, w [%])
3f∼400 (±1)
3f∼400 (±0,25)/230
3f∼400 (±0,25)/230
Parametry techniczne
Prąd znamionowy generatora In, w [A]
790
21–1443
28,9–721,7
dorywcza/ciągła
dorywcza/ciągła
dorywcza/ciągła
Typ silnika (pojemność silnika, w [cm3])
wysokoprężny (16 120)
wysokoprężny MITSUBISHI/IVECO/
VOLVO/PERKINS/DOOSAN
(w zależności od mocy)
wysokoprężny MITSUBISHI
IVECO/VOLVO/PERKINS/DOOSAN
Moc silnika, w [kW]
393 przy 1500 obr./min
77–890 przy 1500 obr./min
+/+/opcja
+/+/opcja
+/+/opcja
Rodzaj paliwa
(pojemność wbudowanego zbiornika), w [l])
olej napędowy (380)
olej napędowy (110–1400)
Zużycie paliwa przy obciążeniu 75%, w [l/h]
63
3,1–148
4,5–78,7
Sprawność prądnicy η przy obciążeniu 75 %, w [-]
–
0,9
0,9
10/1 h
10/1 h
10/1 h
–
<2
<2
Rodzaj pracy silnika
Rozruch: ręczny/automatyczny/wbudowany układ SZR
Dopuszczalne przeciążenie, w [%]
Współczynnik zawartości harmonicznych na wyjściu
(THDu/THDi), w [%]
Współczynnik mocy cosϕ na wyjściu, w [-]
0,8
0,8
0,8
Współpraca z UPS-em/obciążenie początkowe, w [%]
tak/ustawialne
tak
tak
Krotność prądu zwarciowego na zaciskach
oraz czas jego utrzymania
3·In przez 10 s
3·In przez 10 s
3·In przez 10 s
+/+/+
+/+/+
+/+/+
IP23 (otwarty)
IP44 (obudowany)
–
–
otwarty lub obudowany
otwarta (montaż w pomieszczeniu)
zamknięta/zabudowana
na podwoziu jezdnym
Moc akustyczna LWA w odległości 1 m, w [dB (A)]
obudowany < 75
w zależności od mocy
Wymiary zewnętrzne (dł.×szer.×wys.), w [mm]
3120×1200×205
3350
od –20 do 50
od –25 do 40
od –25 do 40
Zabezpieczenie: zwarciowe/przeciążeniowe/termiczne
Stopień ochrony IP obudowy
Rodzaj obudowy
Masa zespołu bez paliwa, w [kg]
Temperatura pracy (otoczenia), w [ºC]
Informacje dodatkowe
możliwości rozbudowy: powiększony lub
przedłużenie czasu pracy poprzez
przedłużenie czasu pracy poprzez
zewnętrzny zbiornik paliwa z automatycznym
zastosowanie zewnętrznego zbiornika
zastosowanie zewnętrznego zbiornika
tankowaniem, monitoring PC i GSM,
paliwa z funkcją automatycznego
paliwa z funkcją automatycznego
zabudowa kontenerowa lub dźwiękochłonna tankowania lub mobilnej stacji paliwowej, tankowania lub mobilnej stacji paliwowej,
obudowa, dodatkowe tłumiki spalin, praca synchronizacja kilku jednostek, możliwość synchronizacja kilku jednostek, możliwość
równoległa kilku jednostek, współpraca
zdalnego sterowania i monitoringu pracy zdalnego sterowania i monitoringu pracy
z siecią energetyczną
poprzez PC, GSM
poprzez PC, GSM
Uwagi techniczne
Normy, certyfikaty, standardy, znaki jakości
klasa G2/G3, ISO 9001:2008, AQAP
2110:2009, koncesja MSWiA,
NCAGE, świadectwo wiarygodności,
homologacja podwozi jezdnych
klasa G2/G3 (PN-ISO 8528-1)
klasa G2/G3 (PN-ISO 8528-1),
homologacja podwozi jezdnych
12–36
12–60
12–60
Gwarancja, w [miesiącach]
62
nr 5/2014
AKMEL Mielec
Wola Mielecka 369c, 39-300 Mielec
tel. 17 585 25 51, faks 17 581 20 12
[email protected]
www.akmel.mielec.pl
AMS Polska Sp. z o.o.
02-287 Warszawa, ul. Aksamitna 20
tel. 22 212 89 78, faks 22 212 89 85
[email protected]
www.amspolska.pl
Atlas Copco Polska Sp. z o.o.
02-484 Warszawa, ul. Badylarska 25
tel. 22 572 68 00, faks 22 572 68 09
[email protected]
www.atlascopco.pl
AKMEL Mielec
FG Wilson
AP 650 U-AG
P7,5-4S … P2500-1
QAS 500
Grupos Electrogenos Europa SA
DTAS 880 E LS
650
7,5–2500
500
780
3f∼400 (±0,25)
1f∼230 (±2)/3f∼400 (±0,5)
3f∼400 (±0,5)
3f∼400 (±0,5)
936
32–3623
722
1250
ciągła
dorywcza/ciągła
ciągła
dorywcza
wysokoprężny (1100– 61 100)
VOLVO 1641GE (16120)
wysokoprężny, turbodoładowany MTU
(23 880)
9,5–2183 przy 1500 obr./min
+/+/opcja
+/+/opcja
+/+/opcja
+/+/opcja
104,1
2,1–395
73
125
0,94
–
0,93
0,95
10/1 h
10/12 h
10/1 h na 12 h pracy
<2,5
<2/<3,5
<4
<4
0,8
1–0,8
0,8
0,8
tak/50
tak/100
tak/62 (dla G2) i 100 (dla G1)
tak/50
3·In przez 10 s
3·In przez 10 s
4·In przez 10 s
3·In przez 10 s
+/+/+
+/+/+
+/+/+
+/+/+
IP44
IP23–IP54
IP21 (wersja otwarta)
IP44
otwarta
zamknięta wyciszona
obudowa wyciszająca
122
65–82
99
102
2340×3790×1800
od 1104×1704×876 do 2177×5320×1920
4800×1550×2300
5600×1860×2330
5281
od 424 do 24000
5348
7300
od –20 do 40
od –30 do 50
od –30 do 50
od –30 do 50
monitoring agregatu poprzez
RS-232/485, LAN, GSM, GPRS,
dodatkowe zbiorniki paliwa 1000–30 000 l
z automatycznym tankowaniem, obudowy
supersilent, tłumiki wydechu spalin do –40
dB, tłumiki akustyczne, synchronizacja pracy
agregaty wyposażone w silnik Perkins,
alternator Leroy Somer,
automatykę WoodWard, możliwa
instalacja w pomieszczeniu
możliwość synchronizacji z siecią, zdalne
sterowanie i monitoring, urządzenie
zaprojektowane i wyprodukowano jako
critical stand-by
możliwość synchronizacji z siecią, zdalne
sterowanie i monitoring (TCP/IP, SNMP, LAN,
GPRS, GPS, RS-232/485)
klasa G3 (PN-ISO 8528-1)
ISO 8528, ISO 3046, IEC 60034, NEMA
MG-1.22, BS 5000, CE, klasa H
(PN-ISO 8528-1)
wszystkie
klasa G3 (ISO 8528/5) ISO 3046, BS 5000,
IEC 60034, CE 2006/42/CE, 2006/95/CEE,
2004/108/CE, 97/68/CE, 2005/88/CE
60
24
12 (bez limitu motogodzin)
24
nr 5/2014
63
zestawienie
Dystrybutor
CAGEN Sp. z o.o.
62-023 Koninko, ul. Telewizyjna 3
tel. 61 810 36 56, faks 61 639 50 79
[email protected]
www.cagen.pl
Centrum Elektroniki Stosowanej
„CES” Sp. z o.o.
30-347 Kraków, ul. Wadowicka 3
tel.12 269 00 11, faks 12 267 37 28
[email protected]
www.ces.com.pl
COMEX SA
80-298 Gdańsk, ul. Azymutalna 9
tel. 58 556 13 13, faks 58 556 13 35
[email protected]
www.comex.com.pl
Producent
CAGEN Sp. z o.o.
CES Sp. z o.o.
COVER-ENERGY
Pojazd specjalny dla energetyki
diesel, seria I
LHE41
400
30–400
41
3f∼400 (±0,5)
3f∼400 (±0,5–1)
3f∼400 (±1)
578
43–578
59
ciągła
dorywcza/ciągła
dorywcza/ciągła
wysokoprężny IVECO
wysokoprężny (4210)
Moc silnika, w [kW]
+/+/+
+/+/+
+/+/opcja
olej napędowy (8 h)
olej napędowy (60)
67,6
5,6
Sprawność prądnicy η przy obciążeniu 75 %, w [-]
0,945
0,94
0,92
10/1 h
10/1 h
<1,5/<5
<2/<5
THDU<3,5/THF<2
Rodzaj paliwa
(THDu/THDi), w [%]
0,8
0,8
0,8
100
tak/80
tak/75
3·In przez 10 s
3·In przez 10 s
3·In przez 10 s
+/+/+
+/+/+
+/+/+
IP44
IP21–IP43 (w zależności od modelu)
IP44
kontener wyciszony na pojeździe 4×4
otwarta/zamknięta wyciszona
< 69
95
<70
7100×2480×3500
2650×1100×1650
17 100
od 740 do 5500
1470
od –40 do 50
od –20 do 40
od –30 do 50
pojazd specjalny na potrzeby zakładów
dystrybucji energii, umożliwiający
w pełni bezprzerwowe przełączanie
zasilania z stacji transformatorowej
na agregat i z powrotem
rozruch ręczny lub automatyczny, SZR,
obudowa SUPER SILENT, podwozie
kołowe, cyfrowy panel sterujący,
zbiornik 24 godz. w ramie agregatu
dodatkowe zbiorniki, RS-232, RS-485,
Modbus, SNMP, GSM, LAN
emisja spalin STAGE IIIA
(97/68/EC-2004/26/EC)
klasa G3 (PN-ISO 8528-1),
ISO 9001, CE
CE, PN-ISO 8528-1
36
24
24
Rodzaj obudowy
Uwagi techniczne
64
nr 5/2014
COMEX SA
80-298 Gdańsk, ul. Azymutalna 9
tel. 58 556 13 13, faks 58 556 13 35
[email protected]
www.comex.com.pl
Delta Power Sp. z o.o.
02-849 Warszawa, ul. Krasnowolska 82R
tel. 22 379 17 00, faks 22 379 17 01
[email protected]
www.deltapower.pl
Eneria Sp. z o.o.
05-092 Łomianki, Izabelin Dziekanówek 6
tel. 22 201 36 50, faks 22 201 36 99
[email protected]
www.eneria.pl
COVER-ENERGY
VISA SpA
CATERPILLAR
LHE825
V415B
OLYMPIAN/CATERPILLAR
seria!
Vademecum
zestawienie zespołów prądotwórczych o mocy do 900 kVA
promocja
Nowa
• Wymagania
• Wytyczne
• Normalizacja
• Zasady wiedzy
technicznej
Mirosław Giera
825
410/450
13,5–4000
3f∼400 (±1)
3f∼400 (±1)
3f∼400 (±0,5)
1191
586
19–5744
dorywcza/ciągła
ciągła/dorywcza
dorywcza/ciągła
(równoległa z siecią)
wysokoprężny Perkins/Caterpillar
(w zależności od modelu)
w zależności od modelu
+/+/opcja
+/+/opcja
+/+/opcja
olej napędowy klasa A2/biogaz, pochodne
polipropylenu (autonomia pracy min. 8 h)
106
61,3
od 2,8 (w zależności od modelu)
0,92
0,941
>0,90
10/1 h
10/1 h
THDU<3,5/THF<2
<2
THF<2
0,8
0,8
0,8
tak/75
tak/100
tak/100
3·In przez 10s
3·In przez 10 s
3·In przez 10 s
+/+/+
+/+/+
+/+/+
IP44
IP23 (wersja otwarta)
otwarta
(opcja: zamknięta wyciszona, kontener)
obudowa fabrycznie wyciszona/kontenery
wyciszona zabudowa wewnątrz obiektu
<70
<112
<65 (w zależności od modelu i zabudowy)
5500×2200×2890
2050×1300×3100
8500
3580
od –30 do 50
od –30 do 45
od –20 do 40
dodatkowe zbiorniki, RS-232, RS-485,
Modbus, SNMP, GSM, LAN
opcjonalnie: panel do pracy równoległej
agregatów lub z siecią, zbiorniki paliwa
o różnej pojemności, zabudowy agregatu
w osłonach, kontenerach, podwozia jezdne
zabudowy w pomieszczeniach, kontenery
„szyte na miarę”, realizacje w nietypowych
lokalizacjach, synchronizacje agregat–
agregat i agregat–sieć, rozbudowane układy
paliwowe z monitoringiem
CE, PN-ISO 8528-1
CE, ISO 9001:2000, ISO 14001,
TA Luft/2, EPA:TIER 2
klasa G2/G3 (ISO-8528), ISO 9001, ISO
14001, CE, OLYMPIAN: BS 4999, BS 5000,
BS EN 60034, BS EN 61000, IEC 60034.
CAT: AS 1359, AS 2789, CSA, EGSA101P,
IEC 60034, ISO 3046, NEMA MG 1-32,
UL508, 72/23/EEC, 89/336/EEC, 98/37/EEC
24
12–60
24 (opcja do 120)
nr 5/2014
1
Wzajemne sytuowanie
obiektów budowlanych
i sieci elektroenergetycznych
Stan prawny na 31 stycznia 2014 r.
28zł!
[email protected]
65
www.ksiegarniatechniczna.com.pl
zestawienie
Dystrybutor
EST Energy Sp. z o.o. Sp. k.
05-400 Otwock, ul. Żeromskiego 114
tel. 22 779 09 00, faks 22 779 09 09
[email protected]
www.estenergy.pl
FAST Group Sp. z o.o.
00-391 Warszawa, Al. 3 Maja 12
tel. 22 625 10 18, faks 22 625 19 19
[email protected]
www.fast-group.com.pl
Flipo Energia Sp. z o.o.
05-500 Piaseczno, ul. Raszyńska 13
tel. 22 737 59 61
tel./faks 22 737 59 60
[email protected]
www.flipo-energia.pl
Producent
Euro Diesel SA
FAST Group Sp. z o.o.
SDMO Industries SA
No-Break KS5
Hercules D/IA – D/VP
X715C2
2000
30–800
650/715
3f∼400 (±1)
3f∼400 (±1)
3f∼400 (±0,5)/3f∼230 (±0,5)
2886
43–1250
1032
ciągła
dorywcza/ciągła
dorywcza/ciągła
wysokoprężny/76 300
wysokoprężny (3200 – 20 080)
wysokoprężny MTU 12 V
1600G20F-E (21040)
28,5–670 przy 1500 obr./min
+ /+/–
+/+/opcja
+/+/opcja
olej napędowy/–
Moc silnika, w [kW]
Rodzaj paliwa
310
6,5–113
103
Sprawność prądnicy η przy obciążeniu 75%, w [-]
0,96
0,92–0,95
0,94
10
10/1h
(THDu/THDi), w [%]
<2
≤3
<4
0,8
0,8
0,8
nie dotyczy
tak/50–75
tak/80
9·In przez 10 s
3·In przez 10 s
3·In przez 10 s
+/+/+
+/+/+
+/+/+
IP23
IP23 (opcjonalnie wyższa)
otwarta/zamknięta
otwarta/wyciszony kontener
otwarta/wyciszony kontener
106
w obudowie standard ≤85
w obudowie standard 78 z 7 m
2377×1950×7500
od 1600×700×1235
do 6058×2438×2591
3470×1630×2075
26 268
od 676 do 8236
4510
od –20 do 40
od –30 do 50
od –30 do 50
bezprzerwowy dynamiczny system
zasilania (czas przełączenia 0 ms)
pracujący w trybie ciągłym, moc
wyjściowa 200 kVA – 20 000 kVA przy
napięciu niskim (400 V) lub średnim
(2 kV – 25 kV), długa żywotność
eksploatacyjna (>25 lat)
krótki czas i niezawodny rozruch, pełna
automatyka startu i nadzoru pracy,
tryby: automatyczny, ręczny, stop, test,
niskie zużycie paliwa i emisja spalin,
mechaniczny lub elektroniczny regulator
obrotów praca równoległa agregat–
agregat lub sieć–agregat
mikroprocesorowy panel sterowania
z wyświetlaczem LCD, elektroniczny
regulator obrotów, automatyczny
system podgrzewania bloku silnika oraz
ładowania baterii, opcja: panel pracy
równoległej, powiększony
zbiornik paliwa
IEC 60034, IEC 88528-11, ISO 3046, CE
CE, ISO 9001, STAGE 2, klasa G2 lub G3
(PN-ISO 8528-1)
CE, STAGE 2, klasa G3 (ISO 8528-1),
Ta LUFT
12+
24
24–60
Rodzaj obudowy
Uwagi techniczne
66
nr 5/2014
GENPOWER Sp. z o.o.
62-045 Pniewy, Buszewo 33
tel. 61 641 67 89
faks 61 666 02 60
www.genpower.pl
HIMOINSA POLSKA Sp. z o.o.
ul. Bakalarska 29, 02-212 Warszawa
tel. 22 868 19 18, faks 22 868 19 31
[email protected]
www.himoinsa.pl
GENPOWER
HIMOINSA
GI 220
GV 450
GU 660
HHW-40 T5
200
400
600
41
230/3f∼400 (±0,5)
230/3f∼400 (±0,5)
230/3f∼400 (±0,5)
3f∼400 (±1)
288
577,4
864
63
ciągła
ciągła
ciągła
dorywcza
wysokoprężny (6,7)
+/+/opcja
+/+/opcja
+/+/opcja
+/+/opcja
33,8
68,4
91,4
8,3
0,92
0,93
0,95
0,94
10/1 h w ciągu 12 h pracy
50/2 min
50/2 min
50/2 min
10/1 h
<2
<2
<2
<2
0,8
0,8
0,8
0,8
tak/–
tak/–
tak/–
tak/75
3·In przez 10 s
3·In przez 10 s
3·In przez 10 s
3·In przez 10 s
+/+/+
+/+/+
+/+/+
+/+/+
IP44
70–90 (opcja wyciszony kontener)
<80
1100×2800×1619
1300×3480×1915
1800×3790×2340
1350×2100×975
1720
3350
5011
1130
od –30 do 40
od –30 do 40
od –30 do 40
od –30 do 50
możliwa instalacja w pomieszczeniu
(bez obudowy), synchronizacja z innymi
jednostkami, zdalne sterowanie
za pomocą PC i GSM
za pomocą PC i GSM
za pomocą PC i GSM
z wyświetlaczem LCD do monitoringu
pracy agregatu, opcjonalny wewnętrzny
powiększony zbiornik paliwa do 330 litrów
GL, LE, CE, ISO 9001:2008,
AQAP-2110/2009, NCAGE: 2101H
GL, LE, CE, ISO 9001:2008,
AQAP-2110/2009, NCAGE: 2101H
GL, LE, CE, ISO 9001:2008,
AQAP-2110/2009, NCAGE: 2101H
klasa G3 (PN-ISO 8528-1), CE, ISO 9001:2008
60
60
60
24
nr 5/2014
67
zestawienie
Dystrybutor
HIMOINSA POLSKA Sp. z o.o.
ul. Bakalarska 29, 02-212 Warszawa
tel. 22 868 19 18, faks 22 868 19 31
[email protected]
www.himoinsa.pl
SUMERA MOTOR Sp. j.
34-120 Andrychów, ul. Krakowska 5
tel. 33 870 40 60, faks 33 870 40 61
[email protected]
www.sumeramotor.pl
Producent
HIMOINSA
SUMERA MOTOR Sp. j.
HTW-780 T5
SMG-20L SMG-40L
SMG-60N SMG-200N
775
20–40
60–200
3f∼400(±1)
3f∼400 (±1)
3f∼400 (±1)
1200
29 – 38
86 – 288
ciągła
ciągła
ciągła
wysokoprężny Lombardini-Kohler KDi
(1900 – 2500)
wysokoprężny Navistar MaxxForce
(4800 – 7200)
Moc silnika, w [kW]
+/+/opcja
+/+/+
+/+/+
olej napędowy (80)
Rodzaj paliwa
125
3,9 – 6,8
11– 33
Sprawność prądnicy η przy obciążeniu 75%, w [-]
0,94
0,863 – 0,89
0,904 – 0,925
10/1 h
10/1 h
10/1h
<2
<3/zależy od rodzaju obciążenia
<3–<2/zależy od rodzaju obciążenia
(THDu/THDi), w [%]
0,8
0,8
0,8
tak/75
tak/70
tak/70
3·In przez 10 s
3·In przez 10 s
3·In przez 10 s
+/+/+
+/+/+
+/+/+
IP44
IP23 (otwarty)/IP44 (wyciszony)
otwarta/wyciszona
otwarta/wyciszona
88
92–94 LWA (wyciszony)
<96–97 (wyciszony)
2896×6058×2438
od 980×1400×800
do 1190×2000×900
od 1570×2100×970
do 1900×3300×1100
11430
od 465 do 580 (otwarty)
od 630 do 670 (wyciszony)
od –30 do 50
od –30 do 40
od –30 do 40
z wyświetlaczem LCD, opcja: monitoring
agregatu poprzez: RS-232/485,
USB, LAN, GSM
możliwa instalacja w pomieszczeniu,
pełne zabezpieczenie silnika
w standardzie, zdalna transmisja danych
pełne zabezpieczenie silnika
w standardzie, zdalna transmisja danych
CE, ISO 9001:2008
klasa H, dyrektywy 2006/42/WE,
2006/95/WE, 2004/108/WE,
2000/14/WE, normy: EN 60034-1, IEC
34-1, EN 60439-1, PN-EN 12601, PN-EN
1679-1, PN-IEC 60364-5-551, PN-ISO
8528-1, PN-ISO 8528-2, PN-ISO 8528-4,
PN-ISO 8528-5, PN-ISO 8528-6
2006/95/WE, 2004/108/WE,
2000/14/WE, normy: EN 60034-1,
IEC 34-1, EN 60439-1, PN-EN 12601,
PN-EN 1679-1, PN-IEC 60364-5-551,
PN-ISO 8528-1, PN-ISO 8528-2, PN-ISO
8528-4, PN-ISO 8528-5, PN-ISO 8528-6
24
24
36–60
Rodzaj obudowy
Uwagi techniczne
68
nr 5/2014
SUMERA MOTOR Sp. j.
34-120 Andrychów, ul. Krakowska 5
tel. 33 870 40 60, faks 33 870 40 61
[email protected]
www.sumeramotor.pl
Szwedzkie Biuro Techniczne Sp. z o.o.
04-664 Warszawa, ul. Floriana 3/5
tel. 22 613 00 12, 22 815 30 07, faks 22 815 31 16, 22 812 13 27
[email protected]
www.sbt.com.pl
SUMERA MOTOR Sp. j.
Pramac S.p.A.
Green Power Systems
SMG-50JC SMG130JC
GSL 42 D
GP 280 A/D
GP 700 C/D
50–130
39,3
250
630
3f∼400 (±1)
3f∼400 (±1,5)
3f∼400 (±1,0)
3f∼400 (±1,0)
72–188
60
360
1000
ciągła
ciągła
ciągła
ciągła
Wysokoprężny JCB (4400–4800)
36,4 przy 1500 obr./min
+/+/+
+/opcja/opcja
+/+/opcja
+/+/opcja
9,3–22,4
7
39,3
99,3
0,900–0,925
0,91
0,929
0,95
10/1 h
10/1 h
10/1 h
10/1 h
<3–<2/zależy od rodzaju obciążenia
<5
<3
<3
0,8
0,8
0,8
0,8
tak/70
tak/100
tak/80
tak/70
3·In przez 10s
3·In przez 10 s
3·In przez 10 s
3·In przez 10 s
+/+/+
+/+/+
+/+/+
+/+/+
IP54
IP23
IP54
otwarta/wyciszona
otwarta
zamknięta kontenerowa
< 94–96 (wyciszony)
LWA 92 (67 z 7 m)
–
65 z 7 m
od 1570×2100×970
do 1790×2620×1100
2225×1100×1290
3000×1100×1650
7258×2438×2591
1064
1750
9650
od –30 do 40
od –20 do 40
od –20 do 40
od –20 do 40
pełne zabezpieczenie silnika w standardzie,
zdalna transmisja danych
możliwa instalacja większego
zbiornika paliwa
2006/95/WE, 2004/108/WE, 2000/14/WE,
Normy EN 60034-1, IEC 34-1, EN 60439-1,
PN-EN 12601, PN-EN 1679-1, PN-IEC 603645-551, PN-ISO 8528-1, PN-ISO 8528-2,
PN-ISO 8528-4, PN-ISO 8528-5,
PN-ISO 8528-6
ISO 9001, CE, EPA
ISO 9001, CE, EPA
ISO 9001, CE, EPA
24
12–36
24–36
24–36
nr 5/2014
69
ekologia
efektywność zagospodarowania
zużytego sprzętu elektrycznego
i elektronicznego (część 2)
ocena efektywności zagospodarowania ZSEE
doc. dr inż. Grażyna Dąbrowska-Kauf – Politechnika Wrocławska
P
odstawą oceny efektywności zagospodarowania ZSEE są informacje uzyskane ze sprawozdawczości i kontroli, do których są zobligowane poszczególne państwa członkowskie UE
na podstawie obu dyrektyw WEEE
[1, 3]. W prawodawstwie polskim można dokonać oceny efektywności zagospodarowania ZSEE na podstawie informacji zawartych w rocznych raportach o funkcjonowaniu systemu gospodarki zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym, które sporządza Główny Inspektor Ochrony Środowiska (GIOŚ) i przekazuje Ministrowi
Środowiska w terminie do 30 czerwca roku następującego po roku, którego dotyczą dane, zgodnie z art. 15 ust.
5 ustawy o ZSEE [10]. Dotychczas sporządzono sześć takich raportów rocznych za lata 2007–2012.
W związku z wejściem w życie
w dniu 23 stycznia 2013 r. ustawy
z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach
[13], przepisy o rejestrze prowadzonym
przez GIOŚ zostały uchylone i do cza-
MINISTERSTWO ŚRODOWISKA
GIOŚ
WPROWADZAJĄCY
KONSUMENCI
indywidualni
instytucjonalni
(urzędy, firmy,
szpitale, szkoły)
ZBIERAJĄCY
gminne i inne
publiczne
punkty zbierania
ODBIERAJĄCY
podmioty
hurtownie,
uprawnione
do transportu
odpadów ZSEE
PRZETWARZAJĄCY
podmioty
uprawnione do
przetwarzania
odpadów ZSEE
sklepy
punkty skupu złomu
RECYKLER
podmioty
prowadzące
działalność
w zakresie odzysku
i unieszkodliwiania
odpadów ZSEE
punkty serwisowe
Rys. 1. Uczestnicy systemu zagospodarowania ZSEE w Polsce [14]
su utworzenia rejestru przewidzianego przepisami tej ustawy, prowadzonego przez marszałków województw,
nadal obowiązuje GIOŚ prowadzenie
rejestru na dotychczasowych zasadach. Zakres rocznego raportu GIOŚ
obejmuje między innymi:
streszczenie
W związku z ogromnym postępem technologicznym w zakresie wytwarzania sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz oferowania ogromnych jego ilości klientom, na całym świecie występuje cywilizacyjne zagrożenie bezpieczeństwa związane z nienależytym zagospodarowaniem zużytego sprzętu wycofywanego z eksploatacji. Zagospodarowanie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (ang. WEEE) w aspekcie zapewnienia bezpieczeństwa człowieka i środowiska polega na minimalizacji lub eliminacji zagrożeń związanych z ochroną życia i zdrowia człowieka oraz ochroną środowiska. Występujące zagrożenia mają charakter
destrukcyjny i mogą spowodować szkodliwe następstwa dla człowieka i środowiska. Aby je
zminimalizować, przyjęto celowe rozwiązania regulacyjne oddziaływania człowieka poprzez
uchwalone akty legislacyjne UE, które znalazły swoją transpozycję w polskim prawie. W artykule dokonano na podstawie danych zamieszczonych w rocznych raportach o funkcjonowaniu systemu gospodarki zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym, które sporządza Główny Inspektor Ochrony Środowiska (GIOŚ), oceny efektywności procesów zagospodarowania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (ZSEE) w Polsce obejmujących:
zbiórkę selektywną, przetwarzanie i unieszkodliwianie tego typu odpadów w okresie ostatnich
sześciu lat, tj. od 2007 do 2012 r. Na tej podstawie sformułowano wnioski, których wdrożenie jest konieczne w celu poprawy efektywności istniejącego w kraju systemu zagospodarowania przedmiotowych odpadów.
70
ORGANIZACJA ODZYSKU
a) informacje o liczbie wpisanych
i wykreślonych podmiotów z rejestru,
b) informacje o umowach zawieranych pomiędzy wprowadzającymi sprzęt a organizacjami odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego,
c) informacje o prowadzonych procesach odzysku oraz zdolnościach
przetwórczych zakładów przetwarzania oraz instalacji, w których
prowadzony jest recykling bądź
inny niż recykling proces odzysku,
d) informacje i wnioski o istniejącym systemie zbierania zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych,
e) informacje o ilości zebranego zużytego sprzętu, odpadów
poddanych recyklingowi i innym niż recykling procesom odzysku oraz osiągniętych pozio-
mach zbierania, odzysku i recyklingu,
f) opis przeprowadzonych kontroli zawierający wskazane ilości podmiotów skontrolowanych – oddzielnie
dla prowadzących działalność w zakresie przetwarzania ZSEE i oddzielnie dla pozostałych przedsiębiorców
oraz wyniki tych kontroli,
g) tabele zawierające informacje
o funkcjonowaniu systemu gospodarki ZSEE.
Ustawa o ZSEE nakłada na wszystkie zarejestrowane podmioty obowiązek sporządzania i przekazywania sprawozdań półrocznych i rocznych, które są materiałem źródłowym do sporządzania przedmiotowego raportu. Na rysunku 1. przedstawiono uczestników systemu zagospodarowania ZSEE w Polsce.
Informacje o liczbie wpisanych i wykreślonych podmiotów z rejestru
nr 5/2014
reklama
Skuteczna ochrona
instalacji fotowoltaicznych
DEHNcombo YPV SCI
• kombinowany ogranicznik przepięć typu 1 z wbudowanym bezpiecznikiem
• sprawdzona odporność na błędy podłączenia Y jako ochrona w przypadku uszkodzeń izolacji
w obwodzie generatora PV
• kombinowany układ odłączająco-zwierający z bezpieczną elektryczną separacją w module ochronnym
jako środek ochrony przy gaszeniu łuku prądu stałego (opatentowana technologia SCI)
• zdolność wyłączania prądów zwarciowych ISCPV = 1000 A
• wskaźnik działania / uszkodzenia w okienku kontrolnym
• funkcja zdalnej sygnalizacji – wykorzystanie wbudowanego bezpotencjałowego zestyku przełącznego
DEHN chroni.
Ochrona odgromowa, ochrona przed przepięciami, sprzęt bezpieczeństwa
nr 5/2014
DEHN POLSKA sp. z o.o.
ul. Poleczki 23, 02-822 Warszawa, tel./fax (22) 335-24-66 do 69, www.dehn.pl
71
ekologia
72
nr 5/2014
reklama
nr 5/2014
73
ekologia
74
nr 5/2014
reklama
nr 5/2014
75
ekologia
76
nr 5/2014
edukacja
kryzys szkolnictwa
zawodowego w Polsce
przyczyny, skutki oraz metody naprawy
dr inż. Marek Pawłowski – Politechnika Łódzka
Polskie szkolnictwo zawodowe przechodziło w swojej historii wiele zmian oraz reform,
które oddawały zmieniające się uwarunkowania społeczne i ekonomiczne. Okazało się,
iż struktura kształcenia zawodowego w Polsce, odziedziczona po systemie gospodarki
centralnie planowanej, jest trudna do zreformowania. Próby przystosowania owej struktury do warunków nowoczesnego społeczeństwa informacyjnego oraz do procesów globalizacji i wzmożonej konkurencji na rynkach światowych nie zostały zakończone całkowitym powodzeniem [9].
W
cześniejszy system gospodarczy, poprzez swe zasady funkcjonowania, sprzyjał rozwojowi systemu edukacyjnego, w którym nauczanie odbywało się w zakresie wąskich specjalizacji. Przystosowane
były one do pracy w konkretnym zawodzie. Szkoły były mocno powiązane z przedsiębiorstwami państwowymi, co umożliwiało w miarę dokładne sprecyzowanie zapotrzebowań na
pracowników posiadających dane
kwalifikacje [1].
Dla polityki gospodarczej, która
była nastawiona głównie na produkcję przemysłową, szkolnictwo
zawodowe spełniało bardzo istotną funkcję.
W początkach transformacji systemowej w Polsce obserwowany był wysoki odsetek osób, które rozpoczynały naukę zawodową. W 1990 roku wynosił on 63% [1]. Kształcono w ramach
250 wąsko wyspecjalizowanych zawodów oraz w znacznie zawężonym stopniu nauczania teoretycznych podstaw,
streszczenie
Artykuł przedstawia obecną sytuację szkolnictwa zawodowego w Polsce. Analizie został poddany stan szkolnictwa zawodowego
sprzed transformacji ustrojowej, który zestawiono z dzisiejszą sytuacją. Zaprezentowano genezę obecnie obserwowanego
kryzysu szkolnictwa zawodowego. Artykuł prezentuje również sposoby rozwiązania
problemów szkolnictwa zawodowego.
nr 5/2014
związanych z daną dziedziną wiedzy.
Następowały dynamiczne zmiany
w strukturze i technologii produkcji,
które wymagały zmian zawodu i dostosowania się absolwentów szkół zawodowych. Ci jednak, kształceni zgodnie z opisanym modelem, nie byli do
tych zmian przygotowani [9].
szkolnictwo zawodowe
w Polsce – kryzys
Kształcenie zawodowe w systemie szkolnym realizowane jest w zasadniczych szkołach zawodowych,
technikach oraz w szkołach policealnych. Celem owego typu kształcenia
jest przygotowanie do wykonywania
danego zawodu. Ukończenie szkoły
oraz zdanie egzaminu pozwala na
uzyskanie świadectwa potwierdzającego kwalifikacje zawodowe.
Przeobrażenia w sferze gospodarczej oraz społecznej spowodowały, iż
szkolnictwo zawodowe dotknął kryzys. Przyczyny tego zjawiska są bardzo złożone.
W końcu lat dziewięćdziesiątych
przeprowadzono reformę edukacji,
po której szkolnictwo zawodowe
utraciło na prestiżu, znaczeniu oraz
trosce państwa. Polityka edukacyjna była nieskoordynowana i główny nacisk kładła na tworzenie tańszych (w sensie inwestycyjnym) lokalnych szkół o profilach humani-
stycznych. To, oraz upowszechnienie
zdawalności egzaminu maturalnego,
sprawiło, iż uczniowie i ich rodzice
zaczęli wybierać licea ogólnokształcące i studia na kierunkach humanistycznych [11].
Upadek szkolnictwa zawodowego
wzmocniła trudna sytuacja gospodarcza oraz spowolnienie w latach
1997–2002, owocujące spadkiem
produkcji oraz wzrostem bezrobocia. Wydatki państwowe na edukację
zawodową znaczenie spadły, przedsiębiorstw nie było stać na szkolenie pracowników oraz przyjmowanie nowych. Spadł popyt na pracowników z wykształceniem zawodowym, w polskiej gospodarce dominującą rolę utracił sektor przemysłowy na rzecz rozwijającego się sektora usługowego. Dynamiczny rozwój
firm prywatnych oraz prywatyzacja dużych zakładów państwowych
przyczyniły się do likwidacji szkół
przyzakładowych oraz baz szkolenia praktycznego. W latach 90. upadały zakłady pracy, które wcześniej
wspierały lub utrzymywały szkoły
zawodowe, a także zapewniały miejsca pracy dla ich absolwentów [8].
Podsumowując, spadek zainteresowania szkołami zawodowymi spowodowany był w głównej mierze perspektywą znacznego bezrobocia i niskich płac dla absolwentów szkół zawodowych, a także negatywną per-
cepcją społeczną szkolnictwa zawodowego (jako szkół dla osób, które
w szkołach podstawowych osiągały
słabe wyniki w nauce).
skutki kryzysu szkolnictwa
zawodowego w Polsce
Szereg czynników, m.in. zaniedbania państwa oraz przekazanie szkolnictwa zawodowego samorządom bez
zapewnienia im instrumentów finansowania tychże szkół, doprowadziło
do sytuacji, którą można podsumować, stwierdzając:
1. Szkolnictwo zawodowe, od pewnego czasu, ulega degradacji zarówno pod względem prestiżu, jak i faktycznych możliwości
kształcenia praktycznego [11]
Gwałtowny rozwój sektora handlowo-usługowego przyczynił się
do zwiększenia zainteresowania
uczniów przedmiotami humanistycznymi. Przykładem może być
sukces kierunków kształcenia „marketing i zarządzanie”, który w latach
90. bił rekordy popularności, przyciągając kilkunastu chętnych na jedno miejsce. To co można zaobserwować dziś, to weryfikacja rynku pracy kompetencji osób, które posiadają
powyższe wykształcenie. Aktualnie
wykształcenie w zakresie zarządzania jest mile widziane w postaci studiów podyplomowych, najczęściej
77
edukacja
78
nr 5/2014
reklama
MIÊDZYNARODOWE ENERGETYCZNE TARGI BIELSKIE
27. ENERGETAB
16 - 18. 09. 2014
- najwiêksze targi energetyczne w Europie Œrodkowej
- ponad 700 wystawców z Europy, Azji i Ameryki
nr 5/2014
79
prezentacja
ONTEC S – wiele odmian,
jeden kształt
Marek Ryba – TM TECHNOLOGIE Sp. z o.o.
charakterystyka oprawy
O
prawa oświetlenia awaryjnego
zaprojektowana przez
TM TECHNOLOGIE Sp. z o.o. produkowana jest z wysokiej klasy materiałów: uniepalnionych tworzyw
sztucznych PC/ABS (obudowa), przezroczystego PC (klosz) oraz PMMA
(dyfuzor) spełniających wymagania
dla materiałów samogasnących wskutek przyłożenia źródła ciepła o temperaturze 850ºC. Dużym atutem oprawy awaryjnej jest stopień szczelności
wynoszący IP65, a także źródła światła LED – producent zrezygnował
z fluorescencyjnych źródeł światła
dla tego modelu. Opisywana oprawa
produkowana jest w dwóch wersjach
ze względu na czas podtrzymania dla
pracy z baterii – w wersji 1-godzinnej
oraz 3-godzinnej. ONTEC S współpracuje również z autorskim Systemem
Monitoringu DATA, jak również z Systemem Centralnej Baterii. Oprawy
występują zarówno w wersji z ręcznym przyciskiem testu (ST), jak
i z układem testu automatycznego (AT).
Istotnym jest fakt, iż produkt spełnia wymagania normatywne stawiane przed oświetleniem awaryjnym, a także posiada dopuszczenie
CNBOP potwierdzające, iż produkt
spełnia wymagania dotyczące wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia zgodnie z punktem 13.2 wykazu wyrobów
z DzU nr 85 poz. 553 z dnia 27 kwietnia 2010 r.
przeznaczenie
Kompaktowe rozmiary oprawy
oraz subtelny wygląd zawarty w niewielkich rozmiarach (260×140×40
mm) zmieniają oprawę o charakterze przemysłowym w oprawę wzorniczo uniwersalną, która w sposób
idealny wpasowuje się w różnego rodzaju obiekty budowlane.
Walory mechaniczne, a w szczególności stopień szczelności, bez wahania
pozwalają na instalację oprawy w środowisku zawilgocenia czy też zapylenia. Z kolei delikatne zaokrąglenia,
a także minimalistyczna forma powodują, iż produkt doskonale komponuje się w większości powierzchni biurowych czy galerii handlowych. Dodatkowo sposób montażu umożliwia instalację oprawy bezpośrednio do stropu bądź ściany, przy czym producent
zadbał również o możliwość montażu
w sufitach mineralnych (podwieszanych) za pomocą przeznaczonych do
tego rodzaju montażu uchwytów. Ułatwia to znacznie realizację oświetlenia różnego rodzaju powierzchni użytkowych w jednym obiekcie przy zastosowaniu opraw tego samego typu.
W ofercie znajdziemy również, jako dodatkowe akcesorium, uchwyt do montażu kątowego.
awaryjne oświetlenie
przestrzeni otwartej
Istnieje wiele odmian oprawy
ONTEC S przeznaczonych do oświetlenia przestrzeni otwartych. Możliwości oprawy są imponujące – a to
za sprawą wykorzystania specjalnych soczewek w zależności od wymagań dla danej powierzchni (soczewki korytarzowe, soczewki do
przestrzeni otwartych). Należy również podkreślić, że oprawa wyposażona jest w diody LED o mocy od
1 do 5 W, umożliwiające dobór odpowiedniej oprawy do kształtu powierzchni wymagającej odpowiedniego natężenia oświetlenia awaryjnego. Przykład oprawy ONTEC S
przeznaczonej do oświetlania przestrzeni otwartych przedstawiony
został na fotografii 3.
Wysoka sprawność oprawy awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego umożliwia zredukowanie do
Fot. 1. Przykład zastosowania oprawy ONTEC S E1
80
nr 5/2014
Fot. 2. Dwustronna oprawa ONTEC S M1 w wersji natynkowej i podtynkowej przeznaczona do wyznaczania kierunku ewakuacji
minimum liczby opraw (z zachowaniem zasady redundancji) do
oświetlenia przestrzeni otwartej,
co z kolei prowadzi również do redukcji kosztów związanych z instalacją elektryczną zasilającą oświetlenie awaryjne.
awaryjne oświetlenie
ewakuacyjne
(kierunkowe)
Ważnym elementem oprawy jest
możliwość przymocowania piktogramu podświetlanego wewnętrz-
nie, wskazującego kierunek ewakuacji. Dla opisywanej oprawy istnieją dwa sposoby montażu piktogramu. Jedyną z tradycyjnych metod
jest umieszczenie odpowiedniego
znaku ewakuacyjnego bezpośrednio
na kloszu oprawy (fot. 4.). Drugi
sposób to zamocowanie specjalnego
dyfuzora umożliwiającego montaż
piktogramu dwustronnie – w ten
sposób powstaje oprawa kierunkowa potocznie zwana dwustronną
(fot. 2.). Parametr związany z odległością widzenia dla tej oprawy jest
równy dystansowi 25 metrów.
współpraca z systemami
nadzoru i zasilania
centralnego
Oprawa awaryjnego oświetlenia
ewakuacyjnego zawierająca w swej
nazwie frazę DATA współpracuje
z autorskim Systemem Monitoringu Oświetlenia Awaryjnego i Ewakuacyjnego DATA, który umożliwia za pomocą centrali sterującej
pobieranie wielu informacji z oprawy (stan akumulatora, informację
o testach, zanikach zasilania, itp.).
Producent zadbał również o doposażenie opraw ONTEC S w urządzenia współpracujące z Systemem
Centralnej Baterii zarówno dla najprostszych rozwiązań współpracujących z napięciem DC, jak i opcjonalnie w przypadku monitoringu pojedynczych opraw.
zastosowane technologie
Fot. 3. Oprawa ONTEC S M1 (7×LED) przeznaczona do oświetlania przestrzeni
otwartych
Fot. 4. ONTEC S E1 – oprawa awaryjna do wyznaczania kierunku ewakuacji
nr 5/2014
Oprawa ONTEC S została stworzona przy wykorzystaniu innowacyjnych technologii zarówno
sprzętowych, jak i programowych.
Największą uwagę należy skupić
w tym przypadku na zastosowaniu pakietów akumulatorowych
LiFePO4, które swoimi parametrami na chwilę obecną nie posiadają żadnej konkurencji i charakteryzują się długim czasem życia (stosowanie zgodne z przeznaczeniem). Należy również podkreślić, iż mnogość dostępnych soczewek umożliwiających kierunkowanie strumienia to kolejna innowa-
cja w tym segmencie rynku. Warto także zwrócić uwagę na budowę
oprawy – producent zadbał o szczegóły do tego stopnia, iż osiągając
stopień szczelności IP65 w oprawie nie zastosowano żadnych złączy śrubowych. Wypadkowa odpowiedniego projektu oprawy połączona z możliwościami technologicznymi pozwoliły w sposób estetyczny uzyskać wysokie parametry szczelności oprawy zachowując
prostotę i elegancję produktu.
podsumowanie
Nie sposób w kilku zdaniach opisać wszystkie zalety produktu, biorąc pod uwagę mnogość modeli oraz
typów zawartych w nocie katalogowej producenta. Powołując się na
dokumenty powiązane oraz zapisy
w deklaracji zgodności można potwierdzić, iż produkt spełnia najwyższe standardy opisane w normalizacji. Dbałość o szczegóły oraz
wysoka jakość produktu wyczuwalne są już przy pierwszym kontakcie
z oprawą, występującą w ofercie pod
nazwą ONTEC S.
reklama
TM Technologie Sp. z o.o.
32-084 Morawica
Morawica 355
tel. 12 444 60 60
faks 12 350 57 34
[email protected]
www.tmtechnologie.pl
81
oświetlenie
dwujarznikowe
vs. jednojarznikowe
wysokoprężne lampy sodowe
w istniejących instalacjach drogowych – konsekwencje zamiany źródeł
K
lasycznie przeprowadzany proces
projektowania oświetlenia polega
na właściwym doborze lokalizacji urządzeń oświetleniowych i ich parametrów.
W tym celu konieczna jest znajomość danych geometrycznych obiektu, lokalizacje opraw, technologii montażu oraz dane
fotometryczne opraw. Przygotowane
przez producentów pliki używane w programach obliczeniowych, takich jak Dialux, Relux oparte są na pomiarach fotometrycznych wykonanych dla określonych źródeł światła. W przypadku oświetlenia drogowego najczęściej są to wysokoprężne lampy sodowe (jednojarznikowe). Ze względu na wysoką konkurencję
na rynku producenci lamp starają się
a)
Rys. P. Skrzypczak, T. Stankowiak
mgr inż. Tomasz Stankowiak, mgr inż. Przemysław Skrzypczak – Politechnika Poznańska
b)
streszczenie
Artykuł zawiera informacje dotyczące zmiany parametrów oświetleniowych na drodze przy wymianie z jednojarznikowych na
dwujarznikowe wysokoprężne lampy sodowe. Niewielkie przesunięcie źródła światła
względem osi symetrii lampy oraz przysłonięcie przez nieświecący jarznik powoduje
zmianę bryły fotometrycznej oprawy, czego efektem jest zmiana warunków oświetleniowych na powierzchni jezdni. Do badań
użyto najbardziej popularne oprawy drogowe w Polsce. Z przeprowadzonych obliczeń i symulacji wynika jednoznacznie, że
nie poprzedzona wcześniejszą analizą zamiana źródeł światła spowoduje pogorszenie parametrów oświetleniowych, a w konsekwencji pogorszenie widoczności przeszkód na drodze i bezpieczeństwa ruchu.
Rys. 1. Porównanie uproszczonych krzywych światłości dla źródła jednojarznikowego oraz dwujarznikowego: a) dla γ 90° i płaszczyzn C = 0°–360° co 5°, b) płaszczyzny C = 0°–180° dla γ = 0°–180° co 2,5°
ulepszyćistniejąceprodukty.Jednymzefektów tych działań jest wprowadzenie do
sprzedaży dwujarznikowych lamp sodowych np. Helios WLS DJ double arc, Sylvania Lumalux Dual Arc Tube, Osram
NAV-TT, Aura Sodinette Long Life.
opis przedmiotu badań –
źródła dwujarznikowe
Źródła dwujarznikowe charakteryzują się dłuższą trwałością od klasycznych
lamp jednojarznikowych, która według
kart katalogowych wynosi nawet 55 000
godzin [1], zmniejszeniem spadku strumienia świetlnego w czasie, co przekłada się na niższe koszty eksploatacji. Zastosowanie takich lamp może mieć negatywny wpływ na parametry oświetleniowe wynikające z niesymetrycznej
bryły fotometrycznej. Efektem końcowym może być nierównomierny rozkład
natężenia oświetlenia na powierzchni
roboczej. Na rysunku 1. przedstawiono
porównanie krzywych światłości lamp
jedno- i dwujarznikowych.
Do badań wykorzystano wysokoprężną lampę sodową dwujarznikową
firmy Helios WLS DJ double arc o mocy
70 W, z trzonkiem E27 i zewnętrznym zapłonnikiem. Każdy z jarzników przed badaniem został wyświecony przez ponad 100 godzin oraz bezpośrednio przed pomiarami nastąpiło ustalanie parametrów świetlnych
zgodnie z normą [6]. Na rysunku 2.
Trzonek
Średnica bańki
(maks.)
D, w [mm]
Łączna długość
(maks.)
L, w [mm]
Wysokość środka
świetlnego
C, w [mm]
Długość łuku
(nominalna)
A, w [mm]
Odchylenie
dowolnego punktu
położonego na linii
środkowej jarznika
od osi trzonka
Ograniczenia
położenia pracy
E27
72
165
105±10
28–45
–
Według wskazówek
producenta lampy
Tab. 1. Wymiary elementów wysokoprężnej lampy sodowej z bańką cylindryczną przeźroczystą 70 W [6]
82
nr 5/2014
nr 5/2014
83
oświetlenie
84
nr 5/2014
nr 5/2014
85
normy
kable i przewody,
sprzęt elektroinstalacyjny
Polskie Normy w branży elektrycznej
Z
estawienie norm zawiera wybrane Polskie Normy dotyczące kabli
i przewodów oraz sprzętu elektroinstalacyjnego, które zostały ogłoszone przez Polski Komitet Normalizacyjny oraz na podstawie informacji normalizacyjnych zamieszczonych w wersji elektronicznej miesięcznika „Wiadomości PKN – Normalizacja”.
Zakres Polskich Norm dotyczących kabli i przewodów oraz sprzętu elektroinstalacyjnego ujęty jest kompleksowo w następujących grupach
i podgrupach klasyfikacji ICS:
kable – podgrupy: 29.060.20, 33.120.10, 33.120.10, 33.120.20,
47.020.60,
przewody – grupa i podgrupy: 29.020, 29.060.10, 29.060.20,
33.120.20, 43.060.50, 47.020.60,
sprzęt elektroinstalacyjny – podgrupa: 29.120.50.
Z uwagi na ciągłą nowelizację i aktualizację Polskich Norm zalecamy
zbadanie możliwości zastosowania najnowszego wydania tych norm
oraz aktualnych projektów Polskich Norm zamieszczonych w zestawieniu. Zachęcamy też do odwiedzenia strony internetowej Polskiego Komitetu Normalizacyjnego www.pkn.pl.
Polskie Normy dotyczące kabli i przewodów
PN-EN 50173-1:2011P Technika informatyczna. Systemy okablowania
strukturalnego. Część 1:Wymagania ogólne. Zastępuje PN-EN
50173-1:2013 zgodnie z decyzją 1/2013 Prezesa PKN.
PN-EN 50288-10-1:2013-10 E Przewody elektryczne wielożyłowe stosowane w cyfrowej i analogowej technice przesyłu danych. Część 10-1:
Wymagania grupowe dotyczące przewodów ekranowanych testowanych do częstotliwości 500 MHz. Przewody przeznaczone do poziomego i pionowego układania w budynkach.
wicą silikonową lub lakierem, wskaźnik temperaturowy 200. Zastępuje
PN-EN 60317-50:2002 E
PN-EN 60728-11:2011P Sieci kablowe służące do rozprowadzania sygnałów: telewizyjnych, radiofonicznych i usług interaktywnych. Część 11:
Wymagania bezpieczeństwa. Zastępuje PN-EN 60728-11:2013 zgodnie z decyzją 1/2013 Prezesa PKN.
PN-EN 60794-2-31:2013-07 E Kable światłowodowe. Część 2-31: Kable światłowodowe do układania wewnątrz pomieszczeń. Wymagania
szczegółowe dotyczące kabli światłowodowych taśmowych stosowanych do okablowania budynków. Zastępuje PN-EN 60794-2-31:2008 E.
PN-EN 60794-4-20:2013-07 E Kable światłowodowe. Część 4-20: Napowietrzne kable światłowodowe układane wzdłuż linii energetycznych.
Wymagania grupowe dotyczące samonośnych kabli światłowodowych
ADSS.
PN-EN 60851-6:2013-03 E Przewody nawojowe. Metody badań.
Część 6: Właściwości cieplne. Zastępuje PN-EN 60851-6:1998 P.
Polskie Normy dotyczące sprzętu elektroinstalacyjnego
PN-EN 60670-24:2013-10 E Puszki i obudowy do sprzętu elektroinstalacyjnego do stałych instalacji elektrycznych domowych i podobnych.
Część 24: Wymagania szczegółowe dotyczące obudów do domowych
urządzeń zabezpieczających i innego sprzętu elektrycznego z wydzielaną mocą rozpraszaną.
PN-EN 61008-1:2013-05 E Wyłączniki różnicowoprądowe bez wbudowanego zabezpieczenia nadprądowego do użytku domowego i podobnego (RCCB). Część 1: Postanowienia ogólne. Zastępuje PN-EN
61008-1:2007P.
PN-EN 60317-0-1:2014-04 E Wymagania dotyczące poszczególnych typów przewodów nawojowych. Część 0-1: Wymagania ogólne. Przewody
emaliowane, miedziane, okrągłe. Zastępuje PN-EN 60317-0-1:2008 E.
PN-EN 61009-1:2013-06 E Wyłączniki różnicowoprądowe z wbudowanym zabezpieczeniem nadprądowym do użytku domowego i podobnego (RCBO). Część 1: Postanowienia ogólne. Zastępuje PN-EN
61009-1:2008P.
PN-EN 60317-0-2:2014-04 E Wymagania dotyczące poszczególnych
typów przewodów nawojowych. Część 0-2: Wymagania ogólne.
Przewody emaliowane, miedziane, prostokątne. Zastępuje PN-EN
60317-0-2:2002 E.
PN-EN 62271-105:2013-06 E Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza. Część 105: Kombinacje bezpiecznika prądu przemiennego na napięcia znamionowe powyżej 1 kV do 52 kV włącznie. Zastępuje PN-EN 62271-105:2005 P.
PN-EN 60317-0-8:2013-05 E Wymagania dotyczące poszczególnych
typów przewodów nawojowych. Część 0-8: Wymagania ogólne. Przewody miedziane, prostokątne, gołe lub emaliowane w obwoju z włókna poliestrowo-szklanego, nienasyconym lub nasyconym żywicą lub
lakierem.
PN-EN 62271-107:2013-03 E Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza. Część 107: Wyłączniko-rozłączniki bezpiecznikowe
prądu przemiennego na napięcia znamionowe wyższe niż 1 kV do 52 kV
włącznie. Zastępuje PN-EN 62271-107:2008 P.
PN-EN 60317-50:2013-05 E Wymagania dotyczące poszczególnych typów przewodów nawojowych. Część 50: Przewody miedziane, okrągłe, gołe lub emaliowane w obwoju z włókna szklanego nasyconym ży-
86
PN-EN 62271-112:2014-03 E Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza. Część 112: Uziemniki szybkie prądu przemiennego
ze zdolnością gaszenia łuku wtórnego w liniach przesyłowych.
Jerzy Nowotczyński, Krystyna Nowotczyńska
nr 5/2014
wielcy elektr ycy
Nikola Tesla
N
Fot. Wikipedia
ikola Tesla urodził się 10 lipca 1856
roku w Samiljanie (dzisiejsza Chorwacja). Pochodził z serbskiej rodziny. Jego
ojciec był prawosławnym prezbiterem. Już
jako dziecko wykazywał niezwykłe zdolności i zainteresowania. Dzięki wstawiennictwu miejscowego nauczyciela Tesla został wysłany na studia inżynierskie na politechnikę w Grazu. Na uczelni został dostrzeżony przez profesora elektrotechniki, dzięki któremu uzyskał pracę w urzędzie telegraficznym w Budapeszcie. Pracując tam, Tesla wpadł na pomysł konstrukcji obrotowego silnika na prąd przemienny. Następnie wyjechał do Paryża i rozpoczął pracę w Continental Edison Company – firmie produkującej silniki i prądnice oparte na wynalazkach Thomasa A.
Edisona. Podczas pracy w Paryżu Tesla dał
się poznać jako człowiek z ogromną liczbą pomysłów, potrafiący rozwiązać niemal każdy problem.
W 1884 roku Tesla wyemigrował do
USA, gdzie spotkał się z Edisonem. Mimo
negatywnego wrażenia, jakie wywarł na
wynalazcy, dostał pracę w jego laboratorium. Jego zadaniem było doprowadzenie
do poprawy wydajności generowania prądu w elektrowniach Thomasa A. Edisona.
Za zrealizowanie celu Tesla miał otrzymać
nagrodę pieniężną. Po roku badań i pracy
nad zagadnieniem Tesla zaproponował
przejście z zasilania prądem stałym na prąd
przemienny, co pozwoliłoby poprawić wydajność o 50 procent. Edison z niewyjaśnionych przyczyn pomysł odrzucił i wyrzucił Teslę z pracy. Konflikt między nimi
toczył się przez wiele kolejnych lat. Po
Muzeum Nikoli Tesli w Belgradzie
nr 5/2014
zwolnieniu z pracy Tesla, aby przeżyć,
chwytał się różnych zajęć, które nie były
związane z nauką. Dzięki znajomości z właścicielami Western Union Telegraph Company założył własną firmę – Tesla Electric
Light Company, która zajmowała się pracą
nad prądem przemiennym. W swojej firmie opracował podstawy generowania i przesyłu prądu przemiennego oraz stworzył
projekty odbiorników zasilanych bezpośrednio prądem przemiennym, takie jak
świetlówka i silnik elektryczny. Kolejnym
jego sukcesem była budowa pierwszej elektrowni prądu przemiennego i linii przemysłowej, która zasiliła oparte na świetlówkach oświetlenie wszystkich stacji kolejowych Western Union na północnym wschodzie USA.
W tym czasie Edison rozpoczął kampanię informującą o zagrożeniach stosowania prądu przemiennego. Jego działania
okazały się jednak bezskuteczne i instalacje Tesli zaczęły przejmować rynek produkcji i przesyłu prądu elektrycznego w USA.
W końcu Edison był również zmuszony do
przejścia w swoich elektrowniach na system Tesli. Kolejnym, genialnym wynalazkiem serbskiego uczonego była turbina
wodna, która generowała prąd przemienny w oparciu o energię przepływu wody
w rzekach. W 1895 roku przy wodospadzie
Niagara powstała pierwsza elektrownia
wodna. Zbudował ją Tesla razem z Westinghouse’m.
Tesla zajmował się również budową systemu łączności bezprzewodowej. Skonstruował cewkę wysokonapięciową, która wysyłała bardzo silne fale elektromagnetyczne. Następnie zaczął pracować nad
urządzeniem, które mogłoby te fale odbierać. Wynikiem tych badań był pomysł
skonstruowania urządzenia do przesyłu
za pomocą tych fal dźwięku. Patent na to
urządzenie był gotowy w 1900 r., jednak
ubiegł go w tym o kilka dni Marconi. Walka między nimi o patent na radio trwała
przez wiele lat. Tesla dowodził, że Marconi zastosował bez jego zgody wcześniej
opatentowaną cewkę. Ostatecznie odwołanie Tesli w sprawie patentu na radio do
Fot. Wikipedia
(1856–1943)
Nikola Tesla
sądu najwyższego USA zostało wygrane
już po śmierci Tesli w 1943 r. Kolejnymi
wynalazkami Tesli był pierwszy na świecie pilot radiowy. Na podstawie tego urządzenia stworzył kolejno – maszynę kroczącą, maszynę latającą oraz maszynę
pływającą – wszystkie sterowane zdalnie
za pomocą pilota. Jego późniejsze badania pozwoliły na stworzenie robota mobilnego.
Tesla przez wiele lat intensywnie poszukiwał metod pozyskiwania energii
z kosmosu. Uczony był zdania, że energia
elektryczna jest wokół nas, a jej ilości są
niczym nieograniczone. Poza tym Tesla
miał odkryć specjalny rodzaj cewki, który umożliwiał koncentrację energii w jednym punkcie, a następnie skierowanie jej
w wybranym kierunku, czyniąc tym samym ogromne zniszczenia z dużego dystansu. Wiele z jego wynalazków do dziś
pozostaje niezbadanych. Tesla jest autorem blisko 300 patentów i ponad 120 wynalazków.
Tesla zmarł 7 stycznia 1943 roku
w apartamencie nr 3327 hotelu New Yorker w Nowym Jorku. Przyczyną śmierci był
zakrzep tętnicy wieńcowej. Jego prochy zostały zabrane do Belgradu w 1957 r. i obecnie znajdują się w Muzeum Nikoli Tesli. Oprac. Emilia Sobiesiak
87
dystr ybucja
ACEL
Gdańsk, ul. Twarda 6c, tel. 58/340-14-45
www.acel.com.pl
AMPER sp. j.
Bolesławiec, ul. Wróblewskiego 7e, tel. 75/732-61-54
ASTE Sp. z o.o.
Gdańsk, Kowale, ul. Magnacka 25, tel. 58 340 69 00
www.aste.pl
BARGO Sp. z o.o.,
Dziekanów Polski, ul. Kolejowa 223, tel. 22/751-29-29
www.bargo.pl
COSIW-SEP
Warszawa, ul. Świętokrzyska 14,
tel. 22/336-14-19, 336-14-20, 336-14-21
www.cosiw.sep.com.pl
ELECTRIC
Gdańsk, ul. Grunwaldzka 481, tel. 58/344-73-54
ELEKTRO-PARTNER- HURTOWNIE ELEKTRYCZNE
Ząbkowice Śl., ul. Niepodległości 24, tel. 74/815-40-00
ELGED – HURTOWNIA ARTYKUŁÓW
ELEKTRYCZNYCH
Inowrocław, ul. Metalowców 7, tel. 52/356-55-40
FH EL-INSTAL
Bartoszyce, ul. Szewców 7
HURTOWNIA ELEKTROTECHNICZNA ELMAT
Żary, ul. Hutnicza 1
Sieć hurtowni Elektrotechnika „MORS” Sp. z o.o.
Gdynia, ul. Hutnicza 35, tel.58/785-99-99
ELMI
www.elmi.net.pl
Giżycko, ul. Smętka 6A, tel. 87/428-47-88
Rynkowa 6, 11-400 Kętrzyn, tel. 89/752-20-68
PPH ELNOWA
Bydgoszcz, ul. Szubińska 17, tel. 52/375-45-71
ELPIE Sp. z o.o.
www.elpie.com.pl
Lublin, ul. Inżynierska 3, tel. 81/744-26-51
Chełm, ul. Mickiewicza 7A, tel./faks 82/564-86-91
Zamość, ul. Hrubieszowska 63, tel./faks 84/639-84-95
Puławy, ul. Włostowicka 3, tel./faks 81/886-41-50
Biała Podlaska, ul. Handlowa 1, tel./faks. 83/342-07-61
Hrubieszów, ul. Polna 1, tel./faks 84/697-23-56
euroKABEL-prorem Sp. z o.o.
Starachowice, ul. Kościelna 98A
ZAKŁAD ENERGETYCZNY TORUŃ
ENERGOHANDEL Sp. z o.o.
www.energohandel.com.pl
Toruń, ul. Wschodnia 36b, tel. 56/659-57-75
Włocławek, ul. Duninowska 8, tel. 54/233-29-25
Brodnica, ul. 18 Stycznia 40, tel. 56/697-53-67
Grudziądz, ul. M. Curie-Skłodowskiej 6/7, tel. 56/642-18-80
Rypin, ul. Pisaki 31, tel. 54/423-13-90
Radziejów Kujawski,ul. Brzeska 19, tel. 54/285-34-48
Toruń, ul. P.Fr.Skarbka 7/9, tel. 56/659-56-35
88
FERT KSIĘGARNIA BUDOWLANA
Kraków, ul. Kazimierza Wielkiego 54A, tel. 12/294-73-99
inmedio
IN MEDIO
SALONY SPRZEDAŻY PRASY IN MEDIO
FHU MAKRO
Bochnia, ul. Proszkowa 40A, tel. 14/611-15-75
Kraków, ul. Królewska 2, tel. 12/292-80-51
Wieliczka, ul. Narutowicza 24, tel. 12/278-59-74
NOWA FRANCE Sp. z o.o.
Poznań, ul. Złotowska 30, tel. 61/864-57-01
Polska Grupa Elektryczna FORUM-RONDO Sp. z o.o.
Morszków, 08-304 Jabłonna Lacka
APARATEX, ul. Prądzyńskiego 1, 63-400 Ostrów Wielkopolski
AREL, ul. Lubelska 29c, 10-406 Olsztyn
BANASIAK, Boleszczyn 77, 62-731 Przykona
BIELMAT, ul. Warszawska 56, 43-300 Bielsko-Biała
BTS 2, ul. Poznańka 43, 18-402 Łomża
CANDELA, ul. Dworcowa 8, 48-250 Głogówek
CONECT, Aleja Legionów 47, 08-400 Garwolin
DELTA, ul. Zemborzycka 112 B , 20-445 Lublin
DOKO, ul. Lidzbarska 2, 87-300 Brodnica
ELAN, ul. Marynarki Polskiej 71, 80-557 Gdańsk
ELBRON, ul. Juliusza Słowackiego 34c, 43-300 Bielsko-Biała
ELBUD Sp. z o.o., ul. Armi W.P. 173, 07-202 Wyszków
EL-DAR, ul. Przytycka 25a, 26-600 Radom
ELECTRO-UNIT, ul. Ewarysta Estkowskiego 1, 63-400 Ostrów
Wielkopolski
ELEKTRA Stargard, ul. Sadowa 6, 73-110 Stargard
Szczeciński
ELEKTRA, ul. Powstańców Wielkopolskich 14; 06-500
Mława
ELEKTROHURT, ul. Wrzesińska 20, 61-021 Poznań
ELEKTROMAX, ul. Warszawska 27a, 62-300 Września
ELEKTROMONT, ul. Grunwaldzka 111-115; 85-401 Bydgoszcz
ELEKTRO-HAL, ul. Droga Owidzka 1, 83-200 Starogard
Gdański
ELEKTRO-PARTNER, ul.Wrocławska 42, 57-200 Ząbkowice
Śląskie
ELEKTROS, ul. 10-go Marca 6, 59-700 Bolesławiec
ELEKTROTECH, ul. Wrocławska 53-59, 62-800 Kalisz
ELEKTRYK, ul. Zaszkolna 26, 17-300 Siemiatycze
ELEKTRYK HURT, ul. Jastrzębska 78, 44-300 Wodzisław
Śląski
ELGOR, ul. Sikorskiego 41, 77-100 Bytów
ELHURT, ul. Strumykowa 2, 58-200 Dzierżoniów
ELKABEL, ul. Zemborzycka 112, 20-445 Lublin
ELMAX HURT, ul. Elizy Orzeszkowej 15 B, 43-100 Tychy
ELMAT, ul. Kwiatkowskiego 2, 37-450 Stalowa Wola
ELMEHURT, ul. Okrężna 2b, 87-800 Włocławek
ELMEX, ul. Żelazna 7a, 10-420 Olsztyn
ELMET, ul. Prof. Ludwika Chmaja 4, 35-021 Rzeszów
ELMONTER, ul. Kosowska 5, 08-300 Sokołów Podlaski
EL-SAM, ul. Lokalna 5, 07-410 Ostrołęka
ELTOM, ul. Dworcowa 20a, 89-600 Chojnice
ELTRON, ul. Główna 24, 18-100 Łapy
ELUS, ul. Kościerska 1a, 83-300 Kartuzy
HURT DETAL SZULC, ul. Sejneńska 57, 16-400 Suwałki
IMPULS, ul. Gen. Bema 19, 68-100 Żagań
INSTALATOR, ul. Krakowska 147A, 38-400 Krosno
JALEX, ul. Świderska 22, 05-400 Otwock
JANTESSA, ul. Warszawska 51, 05-092 Łomianki
JUPRO-TAIM, ul. Wodna 19, 62-500 Konin
KRAK-OLD, ul. Wysłouchów 17/15, 30-611 Kraków
KWANT, ul. Graniczna 6a, 33-200 Dąbrowa Tarnowska
LUMIER, ul. Traktorowa 109, 91-203 Łódź
ŁĄCZNIK, ul. Tadeusza Rugego 9, 60-688 Poznań; adres do
korespondencji to ŁĄCZNIK Oborniki 64-600 ul.Staszica 1d
MAPEX, ul.Św. Jana 48; 95-200 Pabianice
MARCUS, ul. Zofi i Nałkowskiej 5, 58-200 Dzierżoniów
MERKURION, ul. Królewska 14, 05-827 Grodzisk Mazowiecki
PEX-POOL, ul. Fredry 3, 39-200 Dębica
POLMARK, 33-150 Wola Rzędzińska 589c
SEPIX, ul. Ogrodowa 23, 76-200 Słupsk
KSIĘGARNIA TECHNICZNA DOMU
WYDAWNICZEGO MEDIUM
Warszawa, ul. Karczewska 18, tel. 22/810-21-24
KSIĘGARNIA „QUO VADIS”
Elbląg, ul. 1 Maja 35, tel. 55/232-57-91
Platforma Handlowa ELENET
e-hurtownia ELENET, www.elektrotechnika.net.pl
POLAMP Sp. z o.o.
www.polamp.com
Giżycko, ul. Przemysłowa 1, tel. 87/429-89-00
Giżycko, ul. Armii Krajowej 7, tel. 87/428-32-68
Ełk, ul. Suwalska 82B, tel. 87/621-62-18
SKLEP INTERNETOWY: www.POLAMPY.pl
HURTOWNIA
ELEKTROTECHNICZNA ROMI
[email protected]
www.romisj.pl
Warszawa, ul. Kłobucka 10, tel. 22/857 31 83
RUCH SA
SIEĆ SPRZEDAŻY RUCH W CAŁYM KRAJU
SEP
www.sep.org.pl
STOWARZYSZENIE ELEKTRYKÓW POLSKICH
Oddziały SEP w calym kraju
SOLAR Polska Sp. z o.o.
www.solar.pl
Łódź, ul. Rokicińska 162, tel. 42/677 58 00 (centrala),
42/677 58 32 (sklep)
Gliwice, ul. Ligocka 15, tel. 32/270 60 10, 14
Jastrzębie-Zdrój, ul. Podhalańska 31, tel. 32/471 31 21
Katowice, ul. Pułaskiego 20, tel. 32/346 16 45, 46
Kępno, ul. Poznańska 4, tel. 62/782 14 18, 19
Konin, ul. Poznańska 47, tel. 63/249 11 70
Kraków, ul. Radzikowskiego 35, tel. 12/638 91 00
Lublin, ul. Witosa 3, tel. 81/745 59 00
Poznań, ul. Czechosłowacka 108, tel. 61/832 62 58
Radlin, ul. Rybnicka 125, tel. 32/456 02 87, 32/456 03 10
Rybnik, ul. Podmiejska 81, tel. 32/739 17 07
Szczecin, ul. Heyki 3, tel. 91/485 44 00
Tarnów, ul. Przemysłowa 4F, tel. 14/629 80 20
Wałbrzych, ul. Armii Krajowej 1, tel. 74/880 01 14, 17
Wrocław, ul. Krakowska 141-155, tel. 71/377 19 00
SPE
www.spe.org.pl
STOWARZYSZENIE POLSKICH ENERGETYKÓW
Oddziały SPE w całym kraju.
Punkty sieci empik w całej Polsce.
elektro.info można kupić w całej Polsce
KONTAKT W SPRAWIE DYSTRYBUCJI
ANETA KACPRZYCKA
TEL. 22 512 60 83
E-MAIL: [email protected]
nr 5/2014
recenzja
elektromagnesy prądu stałego dla praktyków
dr inż. Witold Jaszczuk
K
siążka jest bardzo przystępnie napisanym
podręcznikiem-poradnikiem dla wszystkich, którzy interesują się historią, zastosowaniami i badaniem elektromagnesów w układach elektromechanicznych. Zawiłe zjawiska
z pogranicza elektrotechniki i mechaniki opisano zrozumiale dla każdego studenta, technika i inżyniera. To nie tylko przydatny w praktyce poradnik, ale ciekawa książka.
Na 218 stronach zamieszczono 21 rozdziałów. Po wstępie podane zostały podstawowe definicje, prawa i jednostki z zakresu elektromagnetyzmu. W rozdziale czwartym opisane zostały elektromagnesy prądu
stałego. W kolejnych rozdziałach autor
przedstawił budowę elektromagnesu oraz
przykładowe rozwiązania, a także ich zastosowania w przekaźnikach oraz w budowie silników elektrycznych.
W rozdziale siódmym wiele uwagi poświęcono znamionowym warunkom pracy elektromagnesów: napięciu, prądowi, mocy,
względnemu czasowi zasilania ED, skokowi
zwory elektromagnesu, sile elektromagnesu oraz jego pracy. Nie zabrakło omówienia
normalnych warunków środowiskowych wytrzymałości napięciowej izolacji oraz temperatury granicznej elektromagnesu. Ósmy
rozdział dotyczy zagadnień modyfikacji mechanicznych charakterystyk statycznych
elektromagnesów przez modyfikację długości oraz kształtu zakończenia nurnika i jego
stopy. Omówione zostały także wpływ temperatury elektromagnesu i napięcia zasilania na przebieg mechanicznych charakterystyk statycznych. W rozdziałach 11 i 12 pokazane są obliczenia bilansu energii oraz
sprawność napędowego układu elektromechanicznego z uwzględnieniem wpływu napięcia oraz czasu zasilania. Kolejny rozdział
wprowadza pojęcie efektywności
wykorzystania elektromagnesu oraz
omawia wpływ parametrów konstrukcyjnych i napięcia zasilania na
pracę elektromagnesu.
W rozdziałach 14 i 15 omówione
zostały wpływ parametrów zasilania i obciążenia elektromagnesu na działanie układu elektromechanicznego
oraz dobór elektromagnesu
do obciążenia. W kolejnych
ZŁ z VAT
rozdziałach znajduje się
opis matematyczny układu
elektromechanicznego oraz obliczenia naprężeń i odkształceń elementów mechanizmu. Omówione zostały skutki nagrzewania się elektromagnesu oraz charakterystyki termiczne. Zjawisko samoindukcji po
wyłączeniu zasilania elektromagnesu oraz metody ograniczania napięcia samoindukcji i systemy gaszenia
przepięć znajdzie czytelnik w rozdziale 18.
Natomiast w rozdziałach 19–20 omówione
są metody wyznaczania mechanicznych
charakterystyk statycznych elektromagnesów oraz mechanicznych charakterystyk dynamicznych układów napędzanych elektromagnesami prądu stałego. W ostatnim rozdziale przedstawione zostały przykładowe
uproszczone obliczenia magnetowodu oraz
uzwojeń elektromagnesu
Podręcznik jest przeznaczony dla studentów wydziałów elektrycznych i elektronicznych wyższych uczelni technicznych, dla
uczniów starszych klas techników o profilu
elektronicznym, licealistów oraz dla wszystkich zainteresowanych układami elektronicznymi.
69
Książkę można polecić jako podręcznik dla
mechaników stosujących elektromagnesy prądu stałego. Jest napisana prosto, obejmuje najważniejsze zależności konieczne do obliczania. Autor unika trudnych do zrozumienia długich i bardzo skomplikowanych wzorów z elektromagnetyzmu, bo inżynier mechanik zwykle nawet nie zamierza ich czytać. Jak podkreśla sam autor, książka ma być praktyczna
i nie jest przeznaczona dla elektrotechników.
Jest przeznaczona dla mechaników. Publikacja powstała na bazie doświadczeń dydaktycznych autora prowadzonych przez ponad 30 lat
wykładów w Politechnice Warszawskiej z zakresu napędów elektromechanicznych, w tym
elektromagnesów. Miłej lektury.
mgr inż. Karol Kuczyński
Księgarnia Techniczna
tak, zamawiam książkę ..............................................................................................................
w liczbie ........... egz.,
w cenie ................. + koszty przesyłki 13 zł, płatności dokonam przy odbiorze.
imię
nazwisko
firma
zawód wykonywany
kod
NIP
miejscowość
ulica
ul. Karczewska 18
04-112 Warszawa
tel.: 22 512 60 60
faks: 22 810 27 42
e-mail: [email protected]
nr
tel./faks
lok.
e-mail
Informujemy, że składając zamówienie, wyrażacie Państwo zgodę na przetwarzanie wyżej wpisanych danych osobowych w systemie zamówień Grupy MEDIUM w zakresie niezbędnym do realizacji powyższego zamówienia. Zgodnie z Ustawą o ochronie
danych osobowych z dnia 29 sierpnia 1997 r. (DzU nr 101/2002, poz. 926 z późniejszymi zmianami) przysługuje Państwu prawo wglądu do swoich danych, aktualizowania ich i poprawiania. Upoważniam Grupę MEDIUM do wystawienia faktury VAT bez
podpisu odbiorcy.
data
Podpis
Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych w celach marketingowych przez Grupę MEDIUM oraz inne podmioty współpracujące z Wydawnictwem z siedzibą w Warszawie
przy ul. Karczewskiej 18. Informujemy, że zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. (DzU nr 101/2002, poz. 926 z późniejszymi zmianami) przysługuje Pani/Panu prawo wglądu do swoich
danych, aktualizowania i poprawiania ich, a także wniesienia umotywowanego sprzeciwu wobec ich przetwarzania. Podanie danych ma charakter dobrowolny.
Kupon należy nakleić na kartę pocztową i przesłać na adres: Grupa Medium, ul. Karczewska 18, 04-112 Warszawa, lub przesłać faksem: 22 810 27 42
czytelny podpis
krzyżówka
nagrodę
nagrody
ufundował
ufundowała
sklep firma
1
2
3
4
5
6
7
9
8
6
8
4
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
3
21
1
22
23
24
25
11
Do wygrania
zestaw narzędzi
Wera Tool-Check Plus
26
27
28
29
30
31
32
34
33
5
7
10
35
36
12
imię: ................................................... nazwisko: .................,...............................................
zawód wykonywany ..........................................................................................
ulica: ...................................................................................... nr ............... lok. ...................
telefon...................................................... e-mail .............................................................
kod .. .. – .. .. .. miejscowość ..................................................................................................
hasło krzyżówki: ..................................................................................................................
Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych w celach marketingowych przez Dom Wydawniczy
Medium oraz inne podmioty współpracujące z Wydawnictwem z siedzibą w Warszawie przy ul. Karczewskiej 18.
Informujemy, że zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. (DzU Nr 101/2002, poz. 926 z późniejszymi zmianami) przysługuje Pani/Panu prawo wglądu do swoich danych, aktualizowania i poprawiania ich, a także wniesienia umotywowanego sprzeciwu wobec ich przetwarzania. Podanie danych ma charakter dobrowolny.
Data: ................................ Podpis: ....................................................
Kupon należy nakleić na kartę pocztową i przesłać na adres: 04-112 Warszawa, ul. Karczewska 18
lub przesłać faksem na numer: 22 810-27-42
Wyrażam zgodę na zapisanie mnie do newslettera.
90
1
2
3
4
5
6
7
2
8
9
10
11
12
Poziomo: 1 część ogniwa galwanicznego; 5 odmiana alotropowa węgla; 8 rozkład substancji w roztworze
poprzez przepływ prądu; 9 drzwi do stodoły; 10 styl architektoniczny późnego średniowiecza; 12 harcerski
nóż; 16 dioda krzemowa; 19 rozgardiasz; 21 feralne dla Cezara; 22 przetarg; 23 przewoźnik; 28 jednostka
pojemności elektrycznej; 30 klamra wzmacniająca ściany; 31 chłosta; 33 „F” z krzyżykiem; 34 prezydent
USA z okresu wojny secesyjnej; 35 symbol jednostki opisującej wielkość rezystancji w układzie SI; 36 wystawa organizowana cyklicznie co 3 lata.
Pionowo: 1 dział gospodarki państwa związanej z przetwarzaniem, przesyłem i gromadzeniem energii;
2 inaczej wyborca; 3 element sieci wodno-kanalizacyjnej; 4 odpychany przez katodę; 5 urządzenie wciągające powietrze; 6 rodzaj anteny; 7 cenne dzieło sztuki tkackiej; 11 wróblowaty śpiewak; 13 zawody sportowe; 14 sztuka walki; 15 konna gonitwa; 17 bylina z rodziny agawowatych obecna w kwiaciarniach i wielu
domach; 18 trzy akordy w danej tonacji muzycznej; 20 kierowanie urządzeniem; 24 warsztat naprawy statków; 25 lampa próżniowa zawierająca cztery elektrody; 26 kamień w pierścionku; 27 ścinanie zboża; 28 rurka na papierosy; 29 część paleniska; 32 stawonogi krocionogi.
Litery z pól ponumerowanych od 1 do 12 utworzą hasło. Rozwiązanie (hasło) prosimy nadsyłać do 20 czerwca br. na adres redakcji (kupon zamieszczamy obok). Do wygrania zestaw narzędzi
Wera Tool-Check Plus ufundowany przez sklep internetowy
ProfiTechnik.
Nagroda w krzyżówce z numeru 3/2014, szczypce-klucze firmy Knipex, trafi do Pana Dawida Wiśniewskiego. Gratulujemy!
nr 5/2014
The Power Behind
Competitiveness
Delta Energy Systems (Poland) Sp. z o.o. jest podmiotem grupy
Delty Electronics w Polsce. Nasza marka istnieje na świecie
od ponad 40 lat. Jesteśmy liderem w dostawach nowoczesnych
i energooszczędnych rozwiązań, m.in. siłowni telekomunikacyjnych,
układów fotowoltaicznych oraz przemysłowego oświetlenia LED.
Delta Uninterruptible Power Supplies ensure
Deltacontinuity
w swoim portfolio
również
systemy
zasilania UPS
the
of posiada
mission
critical
operations
o mocach od 600 VA do 4000 kVA.
Established 40 years ago, Delta Electronics is now a global leader in power electronics and
power
Delta management
UPS – Agilonsolutions.
Family To sustain the critical operations, Delta provides a wide
range
of
highly
efficient
reliable Line-interactive
UPS up to 4000kVA
• do 3000 VA, 1-fazoweand
zasilacze
UPSand aims to be a powerful partner
to companies that strive to outperform among the competition.
Delta UPS – Amplon Family
• do 10 kVA, 1-fazowe zasilacze On-line UPS
Delta UPS ─ Agilon Family
Delta UPS – Ultron Family
• Up to 600 VA 1-Phase Line-interactive UPS
• do 4000 kVA, 3-fazowe zasilacze On-line UPS
Delta
DeltaUPS
UPS─– Amplon
ModulonFamily
Family
•• Up
10kVA
kVA3-fazowe
1-Phase zasilacze
On-line On-line UPS
do to
800
Delta UPS ─ Ultron Family
• Up to 4000 kVA 3-Phase On-line
Delta
─ Modulon
DeltaUPS
Energy
SystemsFamily
(Poland) Sp. z o.o.
•Poleczki
Up to 480
kVA
3-Phase
On-line
23,
02-822
Warszawa
tel.: +48 22 335 26 00, faks: +48 22 335 26 01
For
[email protected]
information, please contact :
e-mail:
TEL:+91 9999992084 E-mail: [email protected]
www.deltapowersolutions.com
www.delta-emea.com

nieodpłatnie w formacie PDF

Transkrypt

Podobne dokumenty

nieodpłatnie w formacie PDF