Grudzień 2007

NR 2 GRUDZIEŃ
KMA WYDMINY
ASTRONETKA
MARS - TEGOROCZNA PIERWSZA GWIAZDKA
Tegoroczna wigilia Bożego Narodzenia będzie miała szczególny charakter dla
miłośników astronomii z powodu dwóch ciekawych zjawisk na niebie:
opozycji Marsa i zakrycia go przez Księżyc.
Opozycja zdarza się dość rzadko - około raz na dwa lata, więc warto poświęcić jej trochę
uwagi. Zjawisko opozycji występuje wtedy, kiedy planeta znajduje się dokładnie po tej
samej stronie Słońca co Ziemia. Mars w trakcie tegorocznej opozycji będzie świecił
z jasnością – 1,6 mag, więc jaśniej od Syriusza (-1,44 mag), lecz słabiej niż Wenus (-4,3
mag).
Mars
Wypatrując pierwszej gwiazdki warto spojrzeć na wschód. To właśnie tam będzie
jaśniała "gwiazda wieczoru"- Mars.
Chętnych do obserwacji zachęcam do pobudki o 4:30 i obserwacji zakrycia Marsa przez
Księżyc, które potrwa ponad godzinę.
W tym numerze:
Mars - tegoroczna pierwsza
gwiazdka
1
Pojawiła się nowa kometa!
1
Ewolucja gwiazd
2
Konkursy
3
Kalendarium
4
Ogłoszenia KMA
4
Wesołych świąt i udanych obserwacji!
Bazi
POJAWIŁA SIĘ NOWA KOMETA!
Zaledwie kilka tygodni temu kometa 17P/Holmes miała jasność ok. 18 wielkości
gwiazdowej, czyli aż 60 tysięcy razy słabszą od najsłabszych gwiazd widocznych gołym
okiem. We wtorek jednak, jej blask zaczął gwałtownie rosnąć, tak że ostatniej nocy
kometa pojaśniała prawie 1,5 miliona razy! To jeden z największych wybuchów jasności
w historii badań nad kometami.
Kometa jest teraz widoczna gołym okiem - przemieszcza się na tle gwiazd
z gwiazdozbioru Perseusza, dość blisko najjaśniejszej gwiazdy tej konstelacji.
Na obserwacje można wyjść już wieczorem, kiedy kometę widać około 30 stopni nad
północno-wschodnim horyzontem. Z czasem obiekt wschodzi coraz wyżej,
by w okolicach północy znajdować się blisko zenitu.
Co ciekawe, tegoroczny rozbłysk komety to w jej przypadku nic nadzwyczajnego. Wybuchy komety Holmesa obserwowano już dwa razy: na początku listopada 1892 roku
(dzięki czemu została odkryta) oraz ponownie w styczniu 1893 roku.
Przed nami więc być może parę tygodni niezłej widoczności tej ciekawej komety, która
może nas jeszcze w najbliższym czasie zaskoczyć.
Kina
Kometa Holmesa
***
Osoby zainteresowane poszerzeniem informacji na temat komety Holmesa zapraszamy
na strony internetowe: www.astronet.pl; www.astronomia.pl. Nie zapomnijcie też zajrzeć
na naszą stronę internetową www.kmawydminy.republika.pl, gdzie znajdziecie linki do
innych ciekawych stron o astronomii.
Created with novaPDF Printer (www.novaPDF.com). Please register to remove this message.
2
ASTRONETKA
EWOLUCJA GWIAZD
A cóż piękniejszego nad niebo, które przecież ogarnia wszystko co piękne?...
A zatem, jeżeli godność nauk mamy oceniać według ich przedmiotu, to bez porównania najprzedniejszą z nich będzie ta, którą... nazywają astronomią...
Mikołaj Kopernik
Gdy wieczorem spoglądamy na niebo, widzimy wiele gwiazd. Obiekty te mają różne
kolory, są białe, czerwone lub niebieskie. Te kolory zależą od temperatury na
powierzchni gwiazdy a co za tym idzie określają stadium jej życia.
Prześledźmy cykl życiowy gwiazdy.
Gwiazdy powstają w mgławicach - wielkich skupiskach pyłu i gazu. Obiekty te
nazywane są „fabrykami gwiazd”. Jedne z najbardziej znanych mgławic to:
Mgławica Oriona, Mgławica Orzeł, Mgławica Koński Łeb i inne. Gdy pył i gaz
zaczyna się zapadać i rozgrzewać, siła grawitacji formuje obiekt, rodzi się gwiazda.
Kiedy gwiazda osiąga odpowiednią masę zaczyna świecić. Staje się wtedy
gwiazdą ciągu głównego, do którego należy nasze Słońce. Dzieje się to mniej
więcej 40 milionów lat po jej powstaniu. W zależności od swej masy gwiazdy mają
inną długość życia i inną „śmieć”. Gwiazdy typu Słońca żyją długo i powoli spalają
swój wodór w reakcjach termojądrowych.
Po ok. 10 miliardach lat zapas wodoru się wyczerpuje, gwiazda pęcznieje stając się
czerwonym olbrzymem. Na tym etapie w jądrze gwiazdy nadal trwają reakcje
termojądrowe, tworząc coraz to cięższe pierwiastki. Po przemianie w olbrzyma
gwiazda zaczyna pulsować. Przykładem czerwonego olbrzyma może być
Betelgeza z gwiazdozbioru Oriona odległa od Ziemi o 427 lat świetlnych.
Pod koniec swojego życia, ok. 3 miliardy lat później, pod wpływem nasilonych pulsacji gwiazda odrzuca swe
zewnętrzne warstwy pozostawiając mgławicę planetarną a w jej środku rozżarzone jądro gwiazdy, białego karła.
Najbliższą Słońcu mgławicą planetarną jest Mgławica Ślimak w gwiazdozbiorze Wodnika. Przykładem białego karła
może być Syriusz B, towarzysz gwiazdy Syriusz. Był to pierwszy biały karzeł którego odkryto.
Gwiazdy o masie dużo większej od Słońca żyją krócej i szybko spalają swoje wodorowe paliwo. Po wyczerpaniu
zapasów wodoru, gwiazda wielokrotnie zwiększa swą objętość stając się czerwonym nadolbrzymem - tworem
jeszcze potężniejszym niż czerwony olbrzym. Nadolbrzym pulsuje i może istnieć przez 70 milionów lat. Podczas tego
czasu w jądrze gwiazdy tworzą się coraz cięższe pierwiastki. Gdy reakcje termojądrowe się kończą, gwiazda
efektownie odrzuca swe zewnętrzne warstwy w postaci wybuchu supernowej. Po wybuchu supernowej pozostają
szczątki gwiazdy - gaz i pył, z których następnie rodzą się nowe gwiazdy. Przykładem takich pozostałości może być
Mgławica Krab.
To co dzieje się po wybuchu supernowej zależy od początkowej masy
gwiazdy. Jeżeli gwiazda miała masę 7 -10 razy większą od Słońca pozostawia po sobie gwiazdę neutronową. Jest to zapadnięte jądro gwiazdy,
mające zaledwie kilkanaście kilometrów średnicy. Ma jednak olbrzymią
masę ponieważ materia tworząca tą gwiazdę została ściśnięta podczas
wybuchu supernowej. Pierwszym odkrytym pozasłonecznym układem
planetarnym był układ z pulsarem w centrum (odkryty został przez polskiego astronoma Aleksandra Wolszczana).
W przypadku gdy pierwotna masa gwiazdy wynosiła znacznie więcej niż
10 - krotna masa słońca pozostałe po wybuchu jadro zapada się pod
wpływem własnej grawitacji tworząc czarną dziurę. Jest to obiekt o tak
wielkiej sile grawitacji, że nawet światło nie może z niej uciec. Dlatego
obiekt ten jest ciemny. Przypuszcza się że olbrzymiej wielkości czarna
dziura znajduje się w jądrze każdej z galaktyk.
We wszechświecie gwiazdy powstają, istnieją i giną pozostawiając po sobie materiał na nowe obiekty.
est to odwieczny cykl życia w kosmosie. Sprawił on, że cząsteczki z prastarej gwiazdy są w każdym z nas.
Kisielek
2
Created with novaPDF Printer (www.novaPDF.com). Please register to remove this message.
3
ASTRONETKA
KONKURSY
KONKURS DLA GIMNAZJUM ODPOWIEDZI
Poprawne odpowiedzi konkursu z listopadowej Astronetki to
1. Podaj dokładną datę i wydarzenie które zapoczątkowało Erę Kosmiczną.
Umieszczenie na orbicie okołoziemskiej satelity Sputnik 1. Dokładna data tego wydarzenia to 4 października
1957 roku.
2. Jak nazywał się odkrywca Księżyców Pyłowych Ziemi?
Kazimierz Kordylewski
3. W którym roku została odkryta planeta karłowata Ceres?
Karłowata planeta Ceres została odkryta w 1801 roku.
Zwycięzcą konkursu została Olga Monkiewicz z II c. Po odbiór nagrody prosimy zgłosić się do członków KMA.
KONKURS DLA GIMNAZJUM
Twoim zadaniem jest odpowiedzieć na kolejne trzy proste pytania.
1. Na niebie pojawiła się nowa kometa. Podaj jej nazwę i gwiazdozbiór w którym aktualnie się znajduje.
2. Jaka jest jasność (podawana w mag) oraz w skład jakiego gwiazdozbioru wchodzi Syriusz?
3. Co pozostaje po wybuchu supernowej?
Odpowiedzi należy dostarczyć dla Karoliny Fiedorczyk do dnia 21 grudnia 2007.
KONKURS DLA SZKOŁY PODSTAWOWEJ
Rozwiąż astronomiczną krzyżówkę.
1
2
3
4
5
6
L
7
8
9
1.Za jego pomocą oglądamy gwiazdy, mgławice itp.
2.Kosmiczna eksplozja.
3.Człowiek zajmujący się astronomią.
4.Gwiazda tegorocznego wigilijnego wieczoru.
5.Ciało niebieskie z warkoczem.
6.Najbliższa nam gwiazda.
7.Obłok pyłu gwiezdnego.
8.Rodzi się w mgławicy.
9.... dziura.
Hasło: .........., dział astronomii badający powstanie, ewolucję i strukturę Wszechświata
Niestety, nie dostaliśmy żadnych odpowiedzi na konkurs zamieszczony w poprzednim numerze. Jeśli taka sytuacja się powtórzy, konkurs dla SP zostanie
usunięty z Astronetki.
Odpowiedzi należy dostarczyć dla Oli Żebrowskiej do dnia 21 grudnia 2007.
3
Created with novaPDF Printer (www.novaPDF.com). Please register to remove this message.
4
KMA WYDMINY
KALENDARIUM
Planety:
Merkury i Wenus można obserwować przed wschodem Słońca:
Wenus na południowo-wschodnim niebie, zaś Merkury na wschodnim.
Jasność Marsa stale wzrasta (24 grudnia osiągnie -1,6m). Planetę można zobaczyć w gwiazdozbiorze Bliźniąt.
24 grudnia nastąpi również zakrycie planety przez Księżyc.
Saturna widać nad ranem w gwiazdozbiorze Lwa.
Roje meteorów:
1. Geminidy – maksimum: 14 grudnia.
2. Ursydy – Okres widoczności: 17XII – 26XII, data maksimum: 22XII.
Fazy Księżyca:
III (ostatnia) kwadra – 1.XII; 31.XII
Nów – 9.XII
I kwadra – 17.XII
Pełnia – 24.XII
AO
OGŁOSZENIA KMA WYDMINY
 W grudniu zorganizowany zostanie konkurs astronomiczny dla uczniów klas szkoły podstawowej i gimnazjum.
Każdy uczestnik otrzyma zestaw pytań, na które będzie musiał znaleźć odpowiedzi w różnych źródłach.
Dokładniejsze informacje znajdziecie na naszej gazetce przed salą 29.
 14 grudnia organizowany jest wyjazd do Planetarium w Olsztynie na wykład i pokaz astronomiczny. Koszt 25 zł.
Osoby chętne muszą dostarczyć zezwolenia jak najszybciej do nauczycieli fizyki. Na bilety wstępu mamy
dofinansowanie z pozyskanego grantu. Ilość miejsc ograniczona, decyduje kolejność zgłoszeń i przewidywana
ocena z fizyki.
 Tak jak w ubiegłym roku planujemy organizacje prelekcji astronomicznej. Szczegóły wkrótce.
Z okazji Świąt Bożego Narodzenia wszystkim
czytelnikom Astronetki składamy najserdeczniejsze
życzenia:
„Niech te Święta tak wspaniałe
będą całe jakby z bajek.
Niechaj gwiazdka z nieba leci,
niech Mikołaj tuli dzieci.
Biały puch niech z góry spada,
niechaj piesek w nocy gada.
Niech choinka pachnie pięknie
no i radość będzie wszędzie!”
Członkowie KMA Wydminy
4
Stopka redakcyjna: Aleksandra Hamanowicz, Karolina Fiedorczyk, Agata Ordyniec, Mariusz Bazylak, Sara Siwołowska
Created with novaPDF Printer (www.novaPDF.com). Please register to remove this message.