Europejski rynek substancji chemicznych pod kontrol¹

REACH
Europejski rynek substancji chemicznych pod kontrolą
(REACH – European chemicals market under control)
Opracowano na podstawie materiałów seminariów realizowanych w ramach
programu Perfect Link z funduszy Phare, oraz materiałów UE i Euratexu.
Roman Matusiak
Polska Izba Odzieżowo-Tekstylna
Polish Federation of Apparel & Textiles.
Projekt Perfect Link jest realizowany przy wsparciu finansowym Unii Europejskiej.
Opinie prezentowane w materiałach są opiniami Polskiej Izby Odzieżowo-Tekstylnej, a nieoficjalnym stanowiskiem Komisji Europejskiej.
13 lutego 2001 roku Komisja Europejska ogłosiła tzw. Białą Księgę (White Paper) na
temat strategii przyszłej Polityki Chemicznej UE.
Główny cel tej strategii to zapewnienie wysokiego poziomu ochrony ludzkiego zdrowia i
ochrony środowiska, przy jednoczesnym przestrzeganiu zasad rynku wewnętrznego,
stymulowaniu innowacyjności i konkurencyjności w europejskim przemyśle
chemicznym.
Dokument ten powstał jako odzew na liczne głosy na temat coraz większego wpływu
chemii na nasze zdrowie i środowisko.
Większość z istniejących w naszym otoczeniu dziesiątek tysięcy substancji chemicznych,
niekiedy niebezpiecznych dla naszego zdrowia, niestety nie została nigdy
odpowiednio zbadana pod względem bezpieczeństwa. Wynika to z faktu, że
producenci nie są zobowiązani do dostarczania danych dotyczących bezpieczeństwa
dla substancji chemicznych będących w użyciu przed 1981r. A jest tych substancji
około 100 000.
Przy tym istniejące prawodawstwo dla chemikaliów jest w większości niezdolne do
określania ryzyka powodowanego przez wiele z nich i powolne we wprowadzaniu
przepisów w życie, gdy takie ryzyko zostaje stwierdzone.
Do realizacji celu jaki postawiony został w strategii przyszłej Polityki Chemicznej
potrzebny jest dostęp do kompleksowej i rzetelnej informacji o niebezpiecznych
substancjach chemicznych będących na rynku i ich stosowaniu.
W tym celu Komisja proponuje utworzenie nowego systemu REACH i utworzenie
Europejskiej Agencji Produktów Chemicznych (European Chemicals Agency).
29 października 2003 roku Komisja przyjęła projekt propozycji REACH (Registration,
Evaluation and Authorisation of Chemicals - system rejestracji, oceny i autoryzacji
produktów chemicznych) w sprawie nowej polityki dotyczącej substancji
chemicznych.
2
To właśnie REACH ma zadanie uzupełnić naszą wiedzę nt. substancji chemicznych,
zobligować producentów by pokazali, że substancja chemiczna może być bezpiecznie
używana oraz kontrolować lub nawet zakazać stosowania najbardziej niebezpiecznych
substancji chemicznych.
Nakładając na przemysł chemiczny większą odpowiedzialność, nowe prawo pobudziłoby
także rozwój i badania nad bezpieczniejszymi substytutami produktów chemicznych i
zwiększyłoby zaufanie konsumenta.
Według proponowanych przepisów to właśnie producent substancji chemicznych będzie
odpowiedzialny za dostarczanie danych o nich. Dane takie będą umieszczane w
centralnej bazie danych i ogólnie dostępne.
REACH, zgodnie ze swoją nazwą będzie funkcjonował na trzech poziomach: Rejestracji,
Oceny i Autoryzacji substancji chemicznych
Rejestracja:
Przedsiębiorstwa będą zobowiązane do rejestracji wszystkich substancji chemicznych
produkowanych lub importowanych w ilości jednej tony lub więcej w ciągu roku
przez jednego producenta lub importera (oszacowano że takich substancji jest około
30 tysięcy).
Producenci i importerzy będą zobowiązani do udokumentowania bezpieczeństwa ich
substancji chemicznych. Będą musieli zatem znać właściwości substancji, zgromadzić
informacje o ich zastosowaniu od swoich klientów, ocenić ryzyko dla środowiska i
zdrowia ludzkiego wynikające z ich stosowania oraz zalecić środki bezpieczeństwa.
Producenci substancji chemicznych będą zobowiązani do dostarczania do specjalnie w
tym celu powołanej Europejskiej Agencji Substancji Chemicznych formularza
rejestracyjnego zawierającego informacje określające bezpieczeństwo użytkowania
każdego z wytwarzanych związków.
Im mniejsza produkcja substancji, tym mniejsza byłaby wymagana ilość obowiązkowych
informacji na jej temat. Dla przedziału 1 - 10 ton wystarczyłyby zupełnie podstawowe
dane, których uzyskanie nie wymaga prowadzenia badań na organizmach żywych.
3
Obowiązek weryfikacji dotyczy również tych substancji, które bez żadnej kontroli
zostały wprowadzone na rynek przed rokiem 1981.
Czas na rejestrację został zróżnicowany i rozłożony na 11 lat:
3 lata
substancje rakotwórcze, mutageny, toksyny hamujące rozród
3 lata
produkowane w ilości powyżej 1000 ton
6 lat
produkowane w ilości 100 - 1000 ton
11 lat
produkowane w ilości 1 - 100 ton
Ocena:
W odniesieniu do tych substancji, które produkowane są w większych ilościach, oraz
tych, które uważane są za niebezpieczne dla zdrowia lub środowiska, eksperci ocenią,
czy dostarczone w aktach rejestracyjnych informacje są wystarczające, czy potrzebne
są uzupełnienia (według określonych kryteriów). Każda przedstawiona przez przemysł
propozycja testowania na zwierzętach będzie sprawdzana i zatwierdzana przez władze.
Autoryzacja:
Tylko substancje z grupy szczególnej troski będą przedmiotem autoryzacji. W procesie
autoryzacji będzie udzielane zezwolenie na zastosowanie substancji w
wyszczególnionych przypadkach.
Najbardziej niebezpieczne substancje chemiczne są określane jako substancje
„szczególnej troski”. Są to substancje chemiczne, które nie rozkładają się szybko w
środowisku (bardzo trwałe substancje chemiczne) i mogą się gromadzić w naszych
ciałach (bardzo bioakumulacyjne substancje chemiczne); lub mają kombinację
trwałości, bioakumulacji i toksyczności; mogą naruszać nasz układ hormonalny; mogą
powodować raka (rakotwórcze), mogą zmieniać geny (mutagenne), lub są toksyczne
dla układu rozrodczego.
Zgodnie z projektem, autoryzacja może zostać przyznana jeżeli producent lub importer
wykaże, iż ryzyko płynące z określonego zastosowania może być „właściwie
kontrolowane”, lub że społeczno-ekonomiczne korzyści z zastosowania substancji
przewyższają ryzyko.
4
Będzie rozważana również możliwość zastąpienia substancji przez mniej szkodliwą.
Koszty:
Przemysł, nie tylko chemiczny bardzo mocno ostrzega, że wprowadzenie systemu
REACH w obecnej formie stwarza bardzo duże zagrożenie dla wielu sektorów
przemysłu a koszty jego będą zdecydowanie większe niż szacunki Komisji.
Komisja Europejska oszacowała, że (zgodnie z projektem) koszty rejestracji i testowania
wyniosą 2,3 – 5,2 mld EUR w ciągu 11 lat (łącznie z kosztami założenia nowej
Agencji Chemicznej)
Komisja Europejska szacuje bezpośredni koszt wprowadzenia systemu REACH dla
przemysłu chemicznego na 2.3 mld euro. Koszt dla odbiorców końcowych
(downstream users) szacowany jest na 2.8 do 3.6 mld euro przy założeniu, że 1 do 2 %
substancji zostanie wycofanych.
Koszty te mogą wzrosnąć do 4-5.2 mld euro jeżeli przemysł stanie przed większymi
kosztami dostosowania się dostawców surowców. Powyższe szacunki zawierają
bezpośrednie koszty przeniesione przez sektor chemiczny na odbiorców.
W Polsce Polska Izba Przemysłu Chemicznego również zwraca uwagę na potencjalnie
wysokie koszty wprowadzenia REACH i wstępnie określa koszty do poniesienia przez
polskie przedsiębiorstwa chemiczne na 340-600 mln Euro.
Koszty w przemyśle tekstylnym:
Przemysł tekstylny jest w UE przemysłem najbardziej intensywnie stosującym
chemikalia, wkład chemikaliów stanowi 5.6% w ogólnym jego obrocie. Chemikalia są
używane w przemyśle tekstylnym w szerokim zakresie, od podstawowych
chemikaliów używanych do bielenia i barwienia, aż do dodatków – chemikaliów
specjalnych używanych w małych ilościach do osiągnięcia wysokiej jakości
wykończenia wyrobów tekstylnych.
Chemikalia są bardzo ważne w produkcji tekstyliów np. dodatki z wysoko rozwiniętą
technologicznie zawartością są używane do osiągnięcia szczególnych efektów
5
estetycznych i użytkowych; dodatki są również istotne do osiągnięcia wysokiej jakości
produktów tekstylnych w szerokim zakresie wyglądu, struktury, zastosowań.
Mówiąc krótko, chemikalia i ich najlepsze stosowanie są istotne dla napędzania
innowacyjności w sektorze tekstylnym i przez to istotne do jego konkurencyjności na
rynku unijnym i światowym.
System REACH szczególnie będzie miał wpływ na dodatki tekstylne i barwniki. Sa one
produkowana przeważnie w małym zakresie o ilościach 1-100 ton. Należy oczekiwać,
że cena przygotowania takich chemikaliów wzrośnie a producenci chemikaliów
zracjonalizują swój zakres produkcji poprzez wycofanie i przeformułowanie
Elastyczność i innowacyjność przemysłu chemicznego będzie wymuszana przez
REACH, poprzez redukcję ilości substancji, które mogą być natychmiast
produkowane, bez dalszej rejestracji: odbije się to na barwnikach – gdzie zakres
produktów miał odzwierciedlenie w bieżącej modzie i na innowacyjności w bardziej
wyspecjalizowanych chemikaliach.
REACH wpłynie na przemysł tekstylny dwojako, poprzez racjonalizację zakresu
dostępnych preparatów chemicznych i jako wynik oczekiwanego wzrostu cen
produktów chemicznych.
Potencjalne wycofanie substancji chemicznych odbije się na całym łańcuchu tekstylnym:
od przędzenia do tkania i dziania, poprzez barwienie i drukowanie aż do wykończenia.
Wycofanie z rynku niektórych preparatów chemicznych, takich jak barwniki i
podstawowe dodatki, mogłoby być załatwione poprzez zastąpienie ich nowymi
produktami lub poprzez przeformułowanie zrobione przez sam przemysł tekstylny.
Strata tych preparatów może spowodować obniżoną szybkość produkcji i
charakterystyki produktów i narzuci koszty przestawienia produkcji i
przeformułowania. Również jako koszty finansowe, testowanie przeformułowanych
produktów pociągnie za sobą znaczące opóźnienia, ponieważ własności nowych
formuł wymagają testowania i oceny. Jeszcze bardziej ważnego wpływu należy
oczekiwać od potencjalnej racjonalizacji kluczowych dla technologii włókienniczych
dodatków używanych w procesach wykończalniczych: na przykład tych używanych
do osiągnięcia odporności na plamy lub osiągnięcia właściwości easy-care.
6
Przeformułowanie aby zastąpić te produkty przez sam przemysł tekstylny nie będzie
możliwe. Używanie tych dodatków jest kluczem do sukcesu przemysłu tekstylnego
UE na polu konkurencji. Strata tych produktów chemicznych wpłynie na
innowacyjność i zdolność firm tekstylnych do sprzedaży swoich produktów.
Według ekspertów z zakładów, chemikalia a szczególnie dodatki stanowią 25%
całkowitej wartości produkcji. Odrzucenie tych produktów i fiasko osiągnięcia tych
samych standardów z dopuszczonymi nowymi chemikaliami narazi 25% wartości
produkcji na ryzyko.
Wzrosty ceny wkładów chemicznych mogłyby także spowodować trudności dla firm,
ponieważ margines zysku w UE jest już pod presją importu z krajów trzecich, podczas
gdy eksport jest w obliczu silnej konkurencji z krajów o niskich kosztach. Nawet
niewielkie wzrosty kosztu jako wynik REACH mogą spowodować dalszą utratę
konkurencyjności. Firmy tekstylne UE staną w obliczu współzawodnictwa wobec
producentów spoza UE, którzy nie staną wobec kosztów REACH. W szczególności,
bez odpowiedniego prawa i kontroli substancji w artykułach importowanych, REACH
zwiększy penetrację importu w UE. Trzeba też nadmienić, że jednocześnie przemysł
ten czekają zbliżające się wyzwania związane ze zniesieniem taryf i kontyngentów w
2005r.
Dalszy proces legislacyjny
Pierwsze czytanie w Parlamencie Europejskim projektu Rozporządzenia w sprawie
REACH planowane jest na jesień 2004r.
Oczekuje się, że pierwsze czytanie zakończy się w pod koniec 2005r. lub na początku
2006r.
Drugie czytanie potrwa 6-8 miesięcy otwierając drogę do oficjalnego wprowadzenia
propozycji prawdopodobnie pod koniec 2006r.
Ostateczny kształt przyszłych uregulowań prawnych REACH będzie zależał od wyniku
toczącej się obecnie walki pomiędzy lobby ekologicznym i przemysłowym.
7