docraport pdf
download 
Reklamacja Transkrypt
raport pdf
RAPORT Z PRAC GRUPY ROBOCZEJ „ZABEZPIECZENIE SPOŁECZNE” 1. Interdyscyplinarna grupa robocza „Zabezpieczenie społeczne” została powołana w dniu 09.02.2015 r 2. Skład zespołu W Interdyscyplinarnej grupie roboczej znaleźli się eksperci reprezentujący środowisko naukowe, przedstawiciele organizacji pozarządowych oraz studenci. 1. Dr hab.prof.UR Beata Szluz – przewodnicząca 2. Prof. Balogova Beata 3. Prof.nadzw.dr hab.dr h.c. Wacław Wierzbieniec 4. Mgr Joanna Potaczek 5. Cel pracy zespołu Interdyscyplinarna grupa robocza „Zabezpieczenie społeczne ” w projekcie „ PolskoSłowackie Centrum Dobroczynności” podczas spotkań roboczych zajmowała się Grupa robocza zajmie się zagadnieniami dotyczącymi tradycyjnego obszaru polityki społecznej, a mianowicie systemami zabezpieczenia społecznego. Celem grupy będzie rozwój zagadnień teoretycznych i praktycznych związanych z czterema obszarami zabezpieczenia społecznego: ubezpieczenia społeczne, zdrowie publiczne, opieka długoterminowa, pomoc społeczna, a także przeanalizowanie stanu świadczeń społecznych w Polsce w czterech obszarach zabezpieczenia społecznego, szczególnie w zakresie produkcji i dostarczania usług społecznych. Zadaniem grupy będzie stworzenie katalogu usług społecznych a następnie przyjrzenie się jakości tych usług, sposobów finansowania, aspektom prawnym, infrastrukturze i podmiotom dostarczającym usługi. Prowadzenie spotkań zespołu: I spotkanie: 10-11 lutego 2015 r. II spotkanie: 26-27 lutego 2015 r. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 20072013” III spotkanie: 05-06 marca 2015 r. IV spotkanie: 19-20 marca 2015 r. 5. Metoda pracy zespołu W ramach prac grupy interdyscyplinarnej podjęte zostały działania zmierzające do opracowania analizy porównawczej na podstawie materiałów źródłowych po polskiej i słowackiej stronie granicy. Do sporządzenia analizy została zastosowana metoda oparta na materiałach historycznych(w oparciu o materiały pierwotne jako dokumenty będące rejestrem faktów i wydarzeń oraz materiały wtórne jako wszelkie opracowania na podstawie dokumentów pierwotnych tj. monografie, publikacje) Sporządzony na tej podstawie raport wzbogacony został rekomendacjami dot. proponowanych zmian. 3. Metoda uzgadniania stanowisk Metoda przypadków, metoda sytuacyjna, dyskusja, doświadczenia własne ekspertów – wiedza wynikająca z pracy zawodowej w tym obszarze oraz z terenu na jakim pracują dani eksperci, analiza dokumentów, analiza badań dotychczas przeprowadzonych, analiza aktów prawnych, analiza literatury 4. Liczba spotkań grupy: 4 5. Tematyka spotkań 6. Na spotkaniach zastanawiano się również nad kwestiami jakimi metodami oraz działaniami można pobudzać społeczność lokalną, jak wyzwalać oddolne nieformalne inicjatywy służące większemu zaangażowaniu społecznemu w rozwiązywaniu różnych problemów społecznych. 7. Metoda pracy zespołu W ramach prac grupy interdyscyplinarnej podjęte zostały działania zmierzające do opracowania analizy porównawczej na podstawie materiałów źródłowych po polskiej i słowackiej stronie granicy. Do sporządzenia analizy została zastosowana metoda oparta na materiałach historycznych(w oparciu o materiały pierwotne jako dokumenty będące rejestrem faktów i wydarzeń oraz materiały wtórne jako wszelkie opracowania na podstawie Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 20072013” dokumentów pierwotnych tj. monografie, publikacje) W raporcie wykorzystano również wnioski płynące z wywiadów grupowych z przedstawicielami instytucji pomocy i integracji społecznej(Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Jarosławiu, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Jarosławiu, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Jarosławiu) oraz panelu ekspertów składającego się z ekspertów reprezentujących środowiska naukowe oraz organizacje pozarządowe. Sporządzony na tej podstawie raport wzbogacony został rekomendacjami dot. proponowanych zmian. 7. Liczba spotkań grupy: 4 8. Wnioski i rekomendacje Z działaniami ulokowanymi w zakresie polityki społecznej wiąże się nadzieja na tworzenie integracji i spójności społecznej. Należy podkreślić i wymienić: zabezpieczenie społeczne, gospodarkę społeczną, pracę socjalną oraz społecznie odpowiedzialny biznes. Zagadnienia teoretyczne i praktyczne przedstawiono w odniesieniu do czterech zakresów zabezpieczenia społecznego: ubezpieczeń społecznych, zdrowia publicznego, opieki długoterminowej oraz pomocy społecznej. Celem zabezpieczenia społecznego jest ochrona obywateli przed niezawinionym niedostatkiem oraz przed niemożnością zaspokojenia ich podstawowych potrzeb. Ponadto celem jest również zagwarantowanie jednostkom poczucia bezpieczeństwa finansowego w razie ziszczenia ryzyka społecznego. Cel ten z reguły realizowany jest przez państwo i wchodzące w jego skład instytucje publiczne. Zabezpieczenie społeczne może dostarczać świadczenia pieniężne (emerytury, zasiłki, renty) lub świadczenia w naturze (niepieniężne usługi świadczone w obszarze pomocy społecznej). Może być ono realizowane za pomocą trzech technik: opiekuńczej, zaopatrzeniowej i ubezpieczeniowej. Celem zrelacjonowania kwestii zabezpieczenia społecznego przeanalizowano stan świadczeń społecznych w powyżej wymienionych czterech kwestiach zabezpieczeń społecznych, a w szczególności w zakresie tworzenia i dostarczania usług społecznych. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 20072013” Celem wypracowania informacji dotyczących opisywanych aspektów, istotne było przyjrzenie się jakości usług społecznych, sposobom finansowania, kwestiom prawnym oraz infrastrukturze i podmiotom dostarczającym usługi. Poddano analizie zagadnienia w dwóch podobnych terytorialnie obszarach Polski i Słowacji: województwie podkarpackim i kraju preszowskim. Celem tej analizy stało się porównanie systemów zabezpieczenia społecznego w Polsce i na Słowacji w rejonach podobnych administracyjnie. 1. Województwo podkarpackie a. Ubezpieczenia społeczne Ubezpieczenia społeczne są częścią systemu zabezpieczenia społecznego, do którego należy ponadto ochrona zdrowia publicznego, opieka długoterminowa oraz pomoc społeczna. Polegają one na oferowaniu ochrony ubezpieczeniowej w zamian za opłaconą składkę. Świadczenia realizowane na podstawie techniki ubezpieczeniowej posiadają charakter roszczeniowy. Uprawnienia do nich nabywane są przez członków wspólnoty ryzyka na podstawie opłacanych przez nich składek. Z powstałego w ten sposób funduszu pokrywane są wydatki na świadczenia. Wysokość świadczeń i warunki ich przyznawania określone są ustawowo, a nabycie prawa do tych świadczeń następuje przy spełnieniu warunków przewidzianych w ustawie. Do świadczeń przyznawanych zgodnie z tą techniką należą: świadczenia emerytalne, zasiłki chorobowe, renty z tytułu niezdolności do pracy (chorobowe i wypadkowe). System ubezpieczeniowy organizowany, nadzorowany i wspierany przez państwo zapewnia obywatelom ochronę na wypadek ryzyka społecznego, do którego zgodnie z wytycznymi Międzynarodowej Organizacji Pracy należą ryzyka: choroby, wypadku przy pracy i choroby zawodowej, macierzyństwa, podeszłego wieku, inwalidztwa, śmierci żywiciela, bezrobocia, a także innego nadzwyczajnego wypadku. Świadczenia z systemu ubezpieczeniowego mają charakter pieniężny, oferując ochronę dochodu na wypadek ryzyka społecznego. Systemy te wykorzystują również w niewielkiej mierze metodę zaopatrzeniową (finansowania podatkowego). W ubezpieczeniach społecznych dominuje dziś metoda ubezpieczeniowa wspierana przez metodę zaopatrzeniową. Ubezpieczenie funkcjonuje w oparciu o zasady: realności (pewności), powszechności oraz pełności ochrony. Gwarantem realności ubezpieczenia jest państwo. Dzięki przymusowi ubezpieczenia osiągana jest powszechność, która powoduje, że ubezpieczenie jest tańsze w porównaniu z ubezpieczeniem dobrowolnym, ponieważ ryzyko rozkłada się na całą populację. Zaś zasada pełności ochrony wymaga by ubezpieczeniem objęte były wszystkie jednostki narażone na ryzyko społeczne. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 20072013” Wartość świadczeń w systemie ubezpieczeń społecznych uzależniona jest od wysokości wcześniej uzyskiwanych dochodów lub ustalona w jednakowej kwocie dla wszystkich ubezpieczonych. Podmiotem zarządzającym ustalania i wypłaty świadczeń ubezpieczeniowych jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). W województwie podkarpackim funkcjonuje 14 ZUS: w Brzozowie, Dębicy, Jarosławiu, Jaśle, Krośnie, Leżajsku, Lubaczowie, Mielcu, Przemyślu, Przeworsku, Rzeszowie, Sanoku, Stalowej Woli i Tarnobrzegu. Poniżej przedstawiono schemat ubezpieczeń społecznych z uwzględnieniem kwestii ryzyka społecznego, składowej systemu ubezpieczeń, wysokości składek i podmiotu finansującego, sposobu zarządzania oraz podmiotu zarządzającego. Ryzyko społeczne Składowa część systemu ubezpieczeń choroby ubezpieczenie chorobowe ubezpieczenie chorobowe ubezpieczenie rentowe ubezpieczenie rentowe ubezpieczenie wypadkowe macierzyństwa inwalidztwa śmierci żywiciela wypadku przy pracy lub choroby zawodowej starość ubezpieczenie emerytalne Wysokość składek oraz podmiot finansujący 2,45% pracownik Sposób zarządzania Podmiot zarządzający publiczne 2,45% pracownik publiczne 6% pracownik i pracodawca 6% pracownik i pracodawca 0,4 - 8,12% pracodawca publiczne Zakład Ubezpieczeń Społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych 19,52% pracownik i pracodawca Publiczne/ prywatne publiczne publiczne I. filar: Zakład Ubezpieczeń Społecznych II.filar: powszechne towarzystwa emerytalne, zakłady emerytalne III.filar: banki, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, towarzystwa ubezpieczeń na życie, pracownicze towarzystwa emerytalne, domy maklerskie Przedstawiony system odnosi się tylko do obejmującego zdecydowaną większość społeczeństwa, województwa podkarpackiego, systemu pracowniczego. Należy jednak dodać, iż poza tym systemem funkcjonuje również odrębny system ubezpieczenia społecznego dla rolników zarządzany przez Kasą Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) oraz Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 20072013” systemy zaopatrzeniowe dla wybranych grup zawodowych: wojska, policji i pracowników więziennictwa. Zasady funkcjonowania ubezpieczeń społecznych są jednakowe dla wszystkich województw w Polsce, również dla terenu województwa podkarpackiego. b. Zdrowie publiczne Ochrona zdrowia jest jednym z aspektów zabezpieczenia społecznego. Instytucje opieki zdrowotnej są dostarczycielami świadczeń zdrowotnych. W ustawie o zakładach opieki zdrowotnej za takie świadczenia uznano działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania, szczególnie związanych z: badaniem i poradą lekarską, leczeniem, badaniem i terapią psychologiczną, rehabilitacją leczniczą, opieką nad kobietą ciężarną, opieką nad zdrowiem dziecka, badaniem diagnostycznym i analityką medyczną, pielęgnacją chorych, pielęgnacją niepełnosprawnych, opieką paliatywno-hospicyjną, orzekaniem i opiniowaniem o stanie zdrowia, działaniem profilaktycznym i szczepieniami ochronnymi, czynnościami technicznymi z zakresu protetyki i ortodoncji oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze. Świadczenia usług medycznych są zróżnicowane w kilku kategoriach. Należą do nich: świadczenia o charakterze diagnostycznym, leczniczym, rehabilitacyjnym, pielęgnacyjnym, opiekuńczym, profilaktycznym i poradniczym. Świadczenia te mają charakter usługowy. W rzeczywistości jednak wszystkich usług z zakresu świadczeń medycznych nie da się określić mianem – usług. Obok nich funkcjonują również świadczenia zdrowotne rzeczowe oraz świadczenia towarzyszące np. zakwaterowanie i wyżywienie w zakładzie opieki zdrowotnej oraz usługi transportu sanitarnego. W usługach zdrowotnych znajdują się zakresy, których nie można jednoznacznie zaszeregować ze względu na określoną cechę usług społecznych. Należą do nich: bezpośrednie zajmowanie się chorymi, nieodpłatne lub częściowo odpłatne udzielanie świadczeń, udzielanie ich przez osoby z najbliższego kręgu więzi, finansowanie ze środków Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 20072013” zewnętrznych, wspomaganie obsługiwanych w funkcjonowaniu – orzekanie i opiniowanie o stanie zdrowia. Niezwykle istotną kwestią jest finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej. Składa się na nie: pozyskiwanie środków, repartycja środków, alokacja funduszy. Pozyskiwanie funduszy przeanalizować można w trzech aspektach: źródeł pozyskiwania środków finansowych, sposobów pozyskiwania środków oraz płatników dystrybujących środki do usługodawców opieki zdrowotnej. Dostępne środki pochodzą głównie ze składek społecznych. Następnie są alokowane, co następuje poprzez nabywanie usług zdrowotnych u świadczeniodawców. Na wydatki publiczne na zdrowie składają się te z funduszy publicznych ponoszone przez rząd oraz władze lokalne na terenie np. województwa podkarpackiego, a także przez fundusze zabezpieczenia społecznego. Kategoria wydatków na zdrowie uwzględnia również te o charakterze inwestycyjnym, generowane przez wyżej wskazanych płatników, a także publiczne transfery pieniężne do sektora prywatnego. Do wydatków prywatnych zalicza się z kolei te płynące bezpośrednio z gospodarstw domowych (bezpośrednio od podatnika): wydatki na prywatne ubezpieczenia zdrowotne, wydatki pochodzące z funduszy charytatywnych, ponoszone przez pracodawców w związku z bezpośrednim nabywaniem usług zdrowotnych na rzecz swoich pracowników. Kolejną odrębną kwestię stanowi prywatyzacja usług medycznych i finansowanie ich. Problem ten odnosi się do otwarcia opieki zdrowotnej na podmioty prywatne (niepubliczne) i zezwolenia na pełnienie przez nich roli dostawców świadczeń zdrowotnych. Usługi dostarczane przez niepubliczne placówki medyczne nie muszą być finansowane przez środki prywatne. Są w dużej mierze dostawcami świadczeń zdrowotnych opłacanych z funduszy publicznych. W województwie podkarpackim świadczenia usług medycznych odbywają się m.in. w ośrodkach zdrowia znajdujących się na terenie prawie każdej miejscowości gminnej, placówkach opiekuńczych i leczniczych oraz szpitalach. c. Opieka długoterminowa Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 20072013” Opieka długoterminowa odnosi się do zaspokojenia codziennych potrzeb życiowych osób z ograniczoną zdolnością do samoopieki. Niezdolność ta wynika z choroby, niedołęstwa, starości czy kalectwa. Ponadto aspekty te często z siebie wynikają. W Polsce nie istnieje wyodrębniony system opieki długoterminowej. Świadczenia związane z nią, rozproszone są w ramach różnych podsystemów systemu zabezpieczenia społecznego (ochrony zdrowia, ubezpieczeń społecznych i pomocy społecznej). Istnieje zatem różne finansowanie tych świadczeń, co powoduje różnice w otrzymaniu uprawnień do nich. Świadczenia w opiece długoterminowej dzielą się na świadczenia rzeczowe oraz pieniężne. Do świadczeń rzeczowych należą te realizowane w: oddziałach dla przewlekle chorych, zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych, zakładach opiekuńczo-leczniczych, zakładach opiekuńczo-leczniczych dla dzieci wentylowanych mechanicznie, opiece domowej nad dziećmi wentylowanymi mechanicznie, zakładach opiekuńczo-leczniczych dla pacjentów w stanie wegetatywnym, pielęgniarskiej opiece długoterminowej. Narodowy fundusz zdrowia wprowadził ograniczenia w dostępności do świadczeń z zakresu opieki długoterminowej, ustalając że finansowani z tego zakresu będą jedynie pacjenci przewlekle chorzy i unieruchomieni z powodu urazu lub choroby, ci którzy w skali Barthel - określającej sprawność do samoobsługi w zakresie 10 podstawowych funkcji życiowych, uzyskali od 0 do 40 punktów. Biorąc pod uwagę fakt, iż system opieki długoterminowej w Polsce jest ciągle w fazie rozwoju, nie ma na niego wystarczających środków. W związku z tym do świadczeń pielęgnacyjno-opiekuńczych kwalifikują się osoby o najcięższych stanach. Narodowy Fundusz Zdrowia nie pokrywa również całości kosztów pobytów w zakładach opiekuńczych. Ze środków publicznych pokrywane są jedynie koszty procedur medycznych i świadczeń opiekuńczych, natomiast koszty wyżywienia i zakwaterowania pokrywane są przez pacjenta. Wysokość opłat miesięcznych jest stała i wynosi 250% minimalnej emerytury. Jednocześnie wprowadzona została maksymalna opłata uzależniona od możliwości płatniczych pacjenta, wynosząca 75% jego miesięcznego dochodu. W województwie Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 20072013” podkarpackim funkcjonują placówki całodobowe zapewniające opiekę dla osób niepełnosprawnych, przewlekle chorych i w podeszłym wieku przykładowo: Rodzinny Dom Seniora w Przecławiu, Dom Spokojnej Starości „Złote Liście” w Boguchwale czy Dom Pomocy Seniora „Vila Seniora” w Rzeszowie. Są to ośrodki funkcjonujące na zasadach działalności gospodarczej. Ponadto na zasadach statutowych działa Dom Opieki Zgromadzenia Sióstr Kanoniczek św. Ducha w Leżajsku. W województwie podkarpackim funkcjonuje również ok. 50 domów pomocy społecznej. Osobom kwalifikującym się świadczona jest również pielęgniarska długoterminowa opieka domowa. Świadczenia opieki długoterminowej finansowane ze środków systemu pomocy społecznej przyznawane są na mocy decyzji administracyjnej na podstawie wywiadu środowiskowego sporządzonego przez pracownika socjalnego w domu podopiecznego. Usługi opiekuńcze obejmują: zaspokajanie codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, pielęgnację zaleconą przez lekarza, zapewnienie kontaktu z otoczeniem. Usługi te pozostają w gestii gminy i są przez nią finansowane. Tego typu usługi realizowane są nie zawsze w domu pacjenta ale również w innych do takiego celu przeznaczonych placówkach: półotwartych dziennych domach pomocy, rodzinnych domach pomocy, środowiskowych domach wsparcia. W województwie podkarpackim funkcjonuje ok. 63 środowiskowe domy wsparcia m. in.: w Bliznym, Brzozowie, Jarosławiu, Krośnie, Lesku, Pruchniku i Rzeszowie. Specjalistyczne usługi opiekuńcze z wyjątkiem udzielanych osobom z zaburzeniami psychicznymi leżą w gestii zadań gmin, a finansowane są z budżetu państwa. Do objęcia pacjenta tymi usługami kwalifikuje dyrektor ośrodka pomocy społecznej, a wysokość opłat uzależniona jest od dochodów pacjenta. Usługi świadczone w trybie półotwartym (dziennym) finansowane są z budżetów gmin lub powiatów, natomiast domy pomocy o zasięgu regionalnym oraz specjalistyczne prowadzone i finansowane są przez samorządy wojewódzkie w kwestii finansowania całościowego lub zleconych zadań. Świadczenia pieniężne uwarunkowane są od tego, czy są wypłacane przez system ubezpieczeń społecznych, czy system pomocy społecznej. Pierwszy z nich składa się Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 20072013” z trzech odrębnych podsystemów: ubezpieczeń pracowniczych (zarządzanych przez ZUS), ubezpieczeń rolniczych (zarządzanych przez KRUS) oraz zabezpieczenia społecznego finansowanego z budżetu państwa. Z tych podsystemów wypłacane jest tylko jedno świadczenie dotyczące opieki długoterminowej – dodatek pielęgnacyjny. Może go otrzymać ubezpieczony, któremu przysługuje prawo do świadczenia głównego: emerytury czy renty. Aby otrzymać prawo do dodatku pielęgnacyjnego należy posiadać orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy lub mieć ukończone 75 lat. Wysokość tego świadczenia jest stała, niezależnie od tego z którego podsystemu ubezpieczeń społecznych jest wypłacana. Świadczeniem w ramach systemu pomocy społecznej jest zasiłek pielęgnacyjny oraz świadczenie pielęgnacyjne. Wysokość zasiłku pielęgnacyjnego zazwyczaj jest taka sama, jak wysokość dodatku pielęgnacyjnego. d. Pomoc społeczna Pomoc społeczna jest kolejnym elementem zabezpieczenia społecznego, czyli całokształtu rozwiązań prawnych, instytucjonalnych i finansowych organizowanych przez państwo celem realizacji polityki socjalnej. Specyfika pomocy społecznej polega przede wszystkim na adresowaniu jej do osób i rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej, nie potrafiących jej przezwyciężyć samodzielnie. W przeciwieństwie do systemu ubezpieczeń społecznych, osoby nawiązujące kontakt celem uzyskania takiej pomocy mogą liczyć na wsparcie pracownika socjalnego, dokonującego diagnozy potrzeb i zasobów faktycznie posiadanych przez klienta. Na jej podstawie określa się wówczas niezbędność pomocy. Formułowana przez pracownika socjalnego oferta pomocy jest indywidualna dla każdego potrzebującego, dzięki czemu może ona pełnić rolę uzupełniającą wobec innych świadczeń socjalnych. Świadczenia pomocy społecznej charakteryzują się tym, że są: selektywne – przeznaczone dla osób ubogich i marginalizowanych społecznie, uznaniowe – przeznaczane na podstawie Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 20072013” oceny potrzeb klienta, zindywidualizowane – przeznaczone dla konkretnej osoby po ocenie jej faktycznych potrzeb, różnorodne – udzielane w różnych formach. Ponadto usługi społeczne charakteryzują się tym, że: polegają na bezpośrednim obsługiwaniu osób, za organizację tego systemu usług odpowiada bezpośrednio państwo, beneficjenci usługi otrzymują bezpłatnie, usługi są świadczone przez profesjonalistów – dotyczy to również wolontariuszy specjalnie szkolonych i pracujących pod nadzorem pracowników socjalnych. Bezpośrednim udzielaniem pomocy potrzebującym zajmują się miejskie i gminne ośrodki pomocy społecznej oraz podmioty i instytucje działające w ich strukturach lub z nimi współpracujące. W województwie podkarpackim funkcjonuje 160 miejskich i gminnych ośrodków pomocy społecznej, 21 powiatowych centrów pomocy rodzinie, 15 ośrodków integracji kryzysowej, 41 placówek zapewniających miejsca noclegowe dla bezdomnych oraz 12 centrów integracji społecznej. Każdy z ośrodków pomocy społecznej zapewnia wsparcie mieszkańcom swojej miejscowości czy regionu. Na przykład Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Jarosławiu zapewnia finansowe i niefinansowe formy pomocy. Do tych pierwszych należą: zasiłek stały, zasiłek okresowy, zasiłek celowy lub celowo specjalny. Do form niefinansowych należy natomiast zaliczyć: pracę socjalną, bilety kredytowane, składki na ubezpieczenie zdrowotne, składki na ubezpieczenia społeczne, sprawienie pogrzebu, poradnictwo specjalistyczne, interwencję kryzysową, schronienie, posiłek, niezbędne ubranie, usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Rzeszowie pomoc potrzebującym zapewnia w formie (podobnie jak w innych MOPS): zasiłku stałego, okresowego i celowego oraz składek na ubezpieczenie społeczne, ponadto: usług opiekuńczych, rehabilitacji osób niepełnosprawnych, pomocy dziecku w rodzinie, jednorazowej pomocy z tytułu urodzenia dziecka, darmowych biletów na komunikację miejską, dodatku energetycznego, mieszkaniowego i świadczeń rodzinnych. Natomiast Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Krośnie (podobnie jak w innych MOPS) oprócz ogólnych form pomocy zapewnia zasiłki i pożyczki na ekonomiczne Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 20072013” usamodzielnienie się, pomoc dla rodzin zastępczych, zasiłki na usamodzielnienie się, kontynuowanie nauki oraz na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego dla uchodźców. Ponadto miejskie i gminne ośrodki pomocy społecznej województwa podkarpackiego realizują specjalne projekty i programy pomocowe np.: „Gminny program przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie w gminie miejskiej Jarosław”, czy „Gminny program wspierania rodziny dla miasta Rzeszowa”, „Powiatowy program działań na rzecz osób niepełnosprawnych”, „Powiatowy program rozwoju pieczy zastępczej czy projekt „Czas na aktywność w mieście Rzeszów”, realizowane przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Rzeszowie. W ramach ośrodków pomocy społecznej w województwie podkarpackim działają podmioty niosące wsparcie potrzebującym. Na przykład w ramach MOPS w Rzeszowie funkcjonuje: Ośrodek pośrednictwa specjalistycznego i interwencji kryzysowej, Ośrodek wsparcia dla osób starszych i niepełnosprawnych, Niebieska linia dla ofiar przemocy w rodzinie. Podobnie funkcjonują inne ośrodki pomocy społecznej na terenie województwa. W kwestii organizowania pomocy społecznej nadrzędną rolę odgrywa państwo. Parlament uchwalając ustawowe akty prawne oraz administracja publiczna i samorządowa powołana do realizacji obowiązujących rozwiązań prawnych i zabezpieczenia finansów z budżetu państwa i budżetów komunalnych na świadczenia pomocowe. Finanse publiczne przekazywane są do podmiotów niepublicznych w postaci dotacji. Środki prywatne natomiast przekazywane są przez osoby fizyczne lub prawne w postaci darowizn lub w ramach społecznie odpowiedzialnego biznesu. Zostają one przeznaczane na zapewnienie ochrony socjalnej, stypendia socjalne dla dzieci z rodzin ubogich czy aktywizację społeczno-zawodową. Warto również zwrócić uwagę na aktywny udział w kwestii pomocy społecznej trzeciego sektora, czyli fundacji, stowarzyszeń i nieformalnych grup społecznych. Wynika to z genezy pomocy społecznej, wywodzącej się z dobroczynności prywatnej przechodzącej następnie w dobroczynność publiczną, a kolejno w opiekę społeczną. Wiele z organizacji pozarządowych, jako najważniejsze pole swojego działania wskazuje pomoc społeczną. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 20072013” Gminy miejskie największy odsetek wydatków na organizacje pozarządowe, przeznaczają właśnie na te zajmujące się dobroczynnością. Nieco inaczej jest na wsiach. Zapewne związane jest to z mniejszą ilością tego typu organizacji na tych terenach. Podstawowym instrumentem kształtowania modelu pomocy społecznej w zakresie współpracy z podmiotami niepublicznymi jest prawo. Podstawowy akt prawny regulujący te kwestie to ustawa o pomocy społecznej 1, wskazująca szeroki krąg podmiotów zaangażowanych w proces planowania i dostarczania tych usług. Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie 2 podkreśla dwie podstawowe formy współpracy administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi. Są to formy niefinansowe i finansowe. Do form niefinansowych zaliczyć można: wzajemne informowanie się o kierunkach prowadzonych działań, konsultowanie projektów aktów normatywnych, tworzenie wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym, podpisywanie umów na wykonanie inicjatyw lokalnych oraz umów o partnerstwie. Współpraca finansowa polega natomiast na zlecaniu realizacji zadań organizacjom pozarządowym przez administrację publiczną w formie dwóch trybów: powierzania wykonania zadania publicznego wraz z udzieleniem dotacji na finansowanie ich realizacji oraz wspierania wykonywania zadania publicznego wraz z udzieleniem dotacji. W praktyce jednak częściej realizowana jest ta druga forma, gdyż wymaga realnego finansowego zaangażowania obu ze stron. Na terenie województwa podkarpackiego, miejskie ośrodki pomocy społecznej będące instytucjami administracji publicznej, współpracują z szeregiem fundacji, stowarzyszeń i innych organizacji niosących pomoc innym. Egzemplifikacją może być Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Rzeszowie, który współpracuje m.in. z: Fundacją „Wzrastanie”, Stowarzyszeniem Rodzin Katolickich Koło przy Parafii Podwyższenia Krzyża św., Stowarzyszeniem „Rodzina Rodzin”, Stowarzyszeniem „Pomoc”, Fundacją „Nowe Życie”, Akcją Katolicką Diecezji Rzeszowskiej, Stowarzyszeniem „Promyk Słońca”, Polskim Związkiem Niewidomych Okręg Podkarpacki, Podkarpackim Stowarzyszeniem Przyjaciół Ustawa o pomocy społecznej z 29 listopada 1990 r. (Dz. U. z 1990, nr 87). Zapis ten został przeniesiony do nowej ustawy z dn. 12 marca 2004 r. (Dz. U. z 2004, nr 64, poz. 593) 2 Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. z 2000, nr 55, poz. 662). 1 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 20072013” Dzieci i Młodzieży z Cukrzycą, Stowarzyszeniem na rzecz Dzieci z Nadpobudliwością Psychoruchową, Rzeszowskim Klubem Chorych na SM, Polskim Związkiem Głuchych Oddział Podkarpacki, Podkarpackim Stowarzyszeniem Pomocy Osobom z Chorobą Alzheimera, Caritasem Diecezji Rzeszowskiej czy Rzeszowskim Towarzystwem Pomocy im. św. Brata Alberta. W podobnym wymiarze funkcjonują i współpracują z organizacjami pozarządowymi pozostałe ośrodki pomocy społecznej na terenie całego województwa podkarpackiego. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 20072013”
