docOpowieści o naszych lasach
download 
Reklamacja Transkrypt
Opowieści o naszych lasach
Opowieści o naszych Rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich lasach Rysunek na okładce i na str. 1 © Jakub Roszak, 7 lat, Polska, laureat konkursu rysunkowego DG AGRI „Czym jest dla mnie las?”, 2013 Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 201 5 © Unia Europejska Powielanie materiałów dozwolone pod warunkiem podania źródła. Printed in Belgium Opowieści o naszych Rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich lasach 2 Opowieści o naszych lasach Życie w harmonii z lasami Lasy były zawsze źródłem, z którego czerpała ludzka wyobraźnia, z którego wywodziły się legendy, mitologia i kultury. Symboliczny związek między życiem drzewa i życiem człowieka jest obecny we wszystkich kulturach Europy. Prezentowany zbiór tekstów – poezji i prozy ze wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej – umożliwia nowe spojrzenie na ten związek. Uzupełnieniem tekstów są wykonane przez dzieci rysunki, które ilustrują wyjątkowy, barwny i bardzo wnikliwy sposób postrzegania lasów przez dzieci, a także ich oczekiwania wobec dorosłych. Na zorganizowany przez Dyrekcję Generalną ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich konkurs pod hasłem „Czym jest dla mnie las?” prace rysunkowe nadesłało ponad 9 tys. dzieci z 22 państw członkowskich. Jesteśmy im wszystkim bardzo wdzięczni za to, że pomogły Komisji Europejskiej zrozumieć, w jaki sposób europejskie dzieci postrzegają lasy i życie w zgodzie z nimi, a także podnieść świadomość znaczenia tych lasów. W całej UE istnieje wiele rodzajów lasów naturalnych, wiele typów zalesienia oraz rozmaite struktury własności lasów. Lasy zaliczają się do najcenniejszych zasobów odnawialnych oraz stanowią jedno z głównych źródeł różnorodności biologicznej w Europie. Przyczyniają się one do regulacji klimatu, dostarczają surowce, są źródłem pożywienia dla wolno żyjących zwierząt oraz są oazami spokoju, do których możemy uciec zmęczeni miejskim trybem życia. Innymi słowy, lasy świadczą szeroki wachlarz usług ekosystemowych dla wszystkich i zapewniają ochronę tych usług. Lasy stanowią podstawowy zasób służący poprawie jakości życia i tworzeniu miejsc pracy, zwłaszcza na obszarach wiejskich. By zapewnić stabilną przyszłość, Europa potrzebuje lasów, a lasy potrzebują wsparcia ze strony UE, zwłaszcza dzieci i młodzieży. Życie w harmonii z drzewami i lasami wokół nas jest istotną częścią naszej codzienności. Potrzebujemy też Twojej pomocy w kształtowaniu sposobu korzystania z tych niezwykłych i cennych zasobów oraz takiego postępowania z nimi, by zachować je dla przyszłych pokoleń. Opowieści o naszych lasach Hernán G., 7 lat W strategii leśnej dla Unii Europejskiej określono podstawowe zasady konieczne do wzmocnienia zrównoważonej gospodarki leśnej oraz do poprawienia konkurencyjności i tworzenia miejsc pracy, zwłaszcza na obszarach wiejskich, przy jednoczesnym zapewnieniu ochrony lasów i świadczenia usług ekosystemowych. Zrównoważona gospodarka leśna oznacza wykorzystywanie lasów i gruntów leśnych w taki sposób i z taką intensywnością, by zapewnić utrzymanie ich różnorodności biologicznej, wydajności, żywotności i potencjału, tak by zapewnić pełnienie przez nie zarówno obecnie, jak i w przyszłości, odpowiednich funkcji ekologicznych, ekonomicznych i społecznych, bez powodowania szkód w innych ekosystemach. Wyboru tekstów dokonano przy wsparciu ministerstw odpowiedzialnych za leśnictwo w państwach członkowskich UE. Więcej informacji na temat lasów w UE i strategii leśnej Unii Europejskiej znajduje się na stronie: www.ec.europa.eu/agriculture/forest 3 4 Opowieści o naszych lasach Damian T., 7 lat Opowieści o naszych lasach Spis treści Życie w harmonii z lasami ....................................................................................................................................................................... 2 Belgia – Drzewo, życie… ........................................................................................................................................................................... 6 Bułgaria – Las marzy… .............................................................................................................................................................................. 8 Czechy – Zielony człowiek z lasu ...................................................................................................................................................... 10 Dania – Jak świeży, jak wielki ten las ............................................................................................................................................ 12 Niemcy – Las w niemieckiej historii: trzy punkty widzenia ................................................................................................ 14 Estonia – Estoński las ............................................................................................................................................................................. 16 Irlandia – O, jakże nam brak cienia i szumu drzew! .............................................................................................................. 18 Grecja – Mit o Erysichtonie .................................................................................................................................................................. 20 Hiszpania – Stary wiąz ........................................................................................................................................................................... 22 Francja – Szkoła uczuć ........................................................................................................................................................................... 24 Chorwacja – Leśniczy .............................................................................................................................................................................. 26 Włochy – Nowe opowieści o starożytnym Rzymie .................................................................................................................. 28 Cypr – Błogosławieństwo drzew ....................................................................................................................................................... 30 Łotwa – Z żaru (fragment książki „Nasza mała wędrówka”) ............................................................................................ 32 Litwa – Do lasu ........................................................................................................................................................................................... 34 Luksemburg – Fitbull ............................................................................................................................................................................... 36 Węgry – Las .................................................................................................................................................................................................. 38 Malta – Las ................................................................................................................................................................................................... 40 Holandia – Powrót do lasu ................................................................................................................................................................... 42 Austria – Drzewo ........................................................................................................................................................................................ 44 Polska – Muzyka puszczy ...................................................................................................................................................................... 46 Portugalia – Pójdź w dal, w głąb lasu… ........................................................................................................................................ 48 Rumunia – Powrót ..................................................................................................................................................................................... 50 Słowenia – Las ............................................................................................................................................................................................ 52 Słowacja – W mojej niemocy .............................................................................................................................................................. 54 Finlandia – Sianie lasu ............................................................................................................................................................................ 56 Szwecja – Salon i las ............................................................................................................................................................................... 58 Wielka Brytania – Więzienie w Edynburgu .................................................................................................................................. 60 Statystyka UE dotycząca lasów ......................................................................................................................................................... 64 5 6 Opowieści o naszych lasach Belgia Drzewo, życie… Drzewo było dla niej źródłem harmonii. Podczas spacerów podziwiała widok Setek drzew tak bardzo różniących się od siebie, Które rosły jedno przy drugim, Tworząc cudowną całość. Ten obraz skłaniał do rozważań nad życiem… Las i świat są do siebie podobne, Bo ich różnorodność sprawia, że są jedyne w swoim rodzaju I wspaniałe. Była tam, za tym drzewem, Wśród tylu innych, Ale to właśnie wybrała. To było JEJ drzewo I przyrzekła sobie, że nikt Nie zrobi mu krzywdy. Widziała, jak coraz więcej ludzi Niszczy ten wspaniały las, któremu zagrażały Głupota, egoizm i ignorancja. Każdy mógł się nad tym zastanowić I siedząc pod drzewem, pod jej drzewem, Medytować i rozmyślać w rozproszonym blasku Przenikającym przez gałęzie, Wśród śpiewu ptaków i szumu wiatru… To drzewo było jej przyjacielem. … To drzewo było do niej tak niesamowicie podobne. I ona, i ono byli ponad życie i jego wyzwania. Widziała wszystkie jego żyłki, kolory, Całą urodę. Czy to latem, czy wiosną, zimą czy jesienią, Podziwiała je, a każda pora roku sprawiała, że było coraz piękniejsze. … Drzewo to świętość! Drzewo to nasze korzenie! Drzewo to nasza przyszłość! Drzewo to nasz tlen! Fragmenty wiersza Julie Degee Un arbre, une vie… , 2005 Za zgodą szkoły Athénée Royal w Esneux Opowieści o naszych lasach 7 Belgia Botond S., 9 lat Arianna G., 9 lat 8 Opowieści o naszych lasach Bułgaria Las marzy… Szsz… Posłuchaj, jak płacze gorzkimi łzami i cicho szlocha. Próbuje się schować, spowity mgłą, zbierając w sobie tysiące cieni. Kołysze milionami ramion, okryty tajemnicą wiosennego wiatru. Obejmuje całą Bułgarię. Jego łzy, czystsze niż sen dziecka, spływają z topniejącym lutowym śniegiem. Szsz… Posłuchaj, jak las płacze cicho. Powoli się ogrzewa. Staje się dobrą, ciepłą, świetlistą panią domu. Wiosną jej marzenie się spełnia – znów zostaje matką. W marcu pod gałęziami drzew rodzą się przebiśniegi, krokusy i przylaszczki. Delikatnie okrywa je i chroni. Las kocha wszystkie swoje dzieci: wilki, lisy, żbiki, jelenie, zające i wszystkie stworzenia, które żyją w jego czułych objęciach. Nigdy nie jest dla nich macochą, zawsze matką. O czym może marzyć matka? Czego może sobie życzyć? Tylko tego, by chronić swoje dzieci. O tym właśnie marzy las. Chce chronić każdego żuka, każdego ptaka, każde swoje dziecko. Las to źródło świeżości, życia, spokoju. Ma nadprzyrodzoną moc. Chroni wodę, którą pijemy, powietrze, którym oddychamy, powstrzymuje erozję i osunięcia ziemi. Wsłuchajmy się w cichy szloch lasu. Może płacze z naszego powodu. Wiara Dragomirowa Donczewa Popowo, Bułgaria Klasa 10a Liceum im. Christo Botewa Opowieści o naszych lasach Natalia V., 9 lat 9 Eva G., 8 lat 10 Opowieści o naszych lasach Czechy Zielony człowiek z lasu Las przypomina morze. Jest wielki, bezkształtny, korony drzew falują na wietrze jak woda. Pejzaż naszego kraju, z którego do morza jest daleko, był zawsze naturalnie zalesiony, ziemię pod uprawy i ziemię pod swoje domostwa ludzie musieli odbierać naturze. Odbierali ją lasowi. W dawnych czasach ludzie byli otoczeni lasem w stopniu, którego już nie rozumiemy, bali się go, korzystali z niego i zaludniali go różnymi stworzeniami. Dlatego od niepamiętnych czasów las miał swój plastyczny symbol – na gotyckich budowlach znajdujemy kamienny rzeźbiarski symbol lasu – demoniczną postać Zielonego Człowieka. Człowiek widzi tylko jedną połowę lasu, bo druga znajduje się pod ziemią. Las codziennie się zmienia. Wystarczy pójść do lasu nie na zwyczajną przechadzkę: trzeba rozejrzeć się wokół siebie, otworzyć się na – nie wiem, jak to wyrazić – oddech, duszę, mowę lasu. Wtedy nagle poczujemy, że las nas przyjął, że należymy do siebie nawzajem, że się rozumiemy, że nie musimy nic mówić, że możemy razem milczeć i że wiemy, o czym razem milczymy. Václav Cílek (1955–) Opowieści o naszych lasach Emilija P., 8 lat Mariana C., 7 lat 11 12 Opowieści o naszych lasach Dania Jak świeży, jak wielki ten las Jak świeży, jak wielki ten las, Kuku! Kwiatów w nim i jagód czas, Kuku! Na korze drzewa – wyryty rysunek, Tam w noc księżycową – pierwszy pocałunek, Kuku! tralala! kuku! Miło iść nocą w księżyca poświacie, Kuku! A w lesie – także i w słońca szacie, Kuku! Wiem z kuknięć rachunku, ile lat i ile pocałunków, Kuku! tralala! kuku! Nie daj się przytłoczyć brzemieniu świata, Kuku! Z młodością raz jeno życie cię swata, Kuku! Rosną kwiaty, jagody, zieleni się ściółka, A miejsca i czasy zna leśna kukułka, Kuku! tralala! kuku! Hans Christian Andersen (1805-1875) Opowieści o naszych lasach Aleksas S., 9 lat Ūla I., 10 lat 13 14 Opowieści o naszych lasach Niemcy Las w niemieckiej historii: trzy punkty widzenia 1713 – księga z Saksonii zmienia świat Sylvicultura oeconomica – taki tytuł nosiła obszerna księga, w której Hans Carl von Carlowitz po raz pierwszy zebrał aktualną wiedzę na temat lasów. Ponieważ liczba drzew, które wycinano, znacznie przekraczała liczbę tych, które mogły wyrosnąć, von Carlowitz sformułował następującą koncepcję: Jedynie troskliwe obchodzenie się z przyrodą może zapewnić jej zachowanie dla przyszłych pokoleń. Jest to wciąż podstawowa zasada zrównoważenia środowiskowego. 1812 – mityczne Niemcy – las w naszej duszy Bracia Wilhelm i Jakub Grimmowie publikują pierwszy tom swojego zbioru Baśni dla dzieci i młodzieży. Łącznie zebrali ponad 200 baśni. Las jest tam najważniejszym miejscem akcji. Bez niego baśniowe postaci i istoty byłyby pozbawione ojczyzny. 1949 – Sadząca dąb: płaskorzeźba na monecie 50-fenigowej W pracowni swego męża – rzeźbiarza – Gerda Werner pozuje jako modelka. Rozpisano konkurs na motyw rewersu monety o nominale 50 fenigów, który ma stanowić odzwieciedlenie odbudowy Niemiec. Stworzony przez Richarda M. Wernera wizerunek młodej kobiety, która klęcząc, sadzi drzewko dębu, przynosi mu zwycięstwo. Moneta z wyobrażeniem sadzącej dąb była w obiegu przez ponad 50 lat i upamiętnia kobiety, które pomagały w ponownym zadrzewianiu terenów leśnych zniszczonych w czasie wojny. Federalne Ministerstwo Wyżywienia, Rolnictwa i Ochrony Konsumentów Opowieści o naszych lasach Gustė R., 7 lat 15 Rusnė M., 7 lat 16 Opowieści o naszych lasach Estonia Estoński las Las jest naszym wspólnym domem I oparciem w świecie całym. Las przystanią dla każdego I schronieniem doskonałym. Pod sosnami nadmorskimi Rozbijamy ciepły namiot I z uśmiechem zasypiamy, Ich żywiczną woń wdychając. Cisza, którą słychać w lesie, Cichsza jest niż drganie słomki, W lesie gramy w chowanego, Budujemy leśne domki. Malownicze leśne szlaki Zapisują się w pamięci. Jak cudownie przypiąć narty, Gdy las świeżym śniegiem nęci! Naładować chcesz baterie? Las najlepszym jest wyborem. Grzyby leśne wprost z patelni – Darem lasu przed wieczorem. Po wycieczce wieczór w saunie Wnet przywróci nas do życia. A jak ogrzewamy saunę? Drwami z leśnego poszycia. W lesie jagód jest bez liku, Można robić z nich pyszności. Rosną w nim lecznicze zioła Na wszelakie przypadłości. Z drewna drzew rosnących w lesie Budujemy nasze domy. Wyjeżdżamy, a las wzywa, Ból nasz jest nieutulony. Merje Lesta (1980–) Opowieści o naszych lasach Maria S., 8 lat 17 Viktória P., 8 lat 18 Opowieści o naszych lasach Irlandia O, jakże nam brak cienia i szumu drzew! Dawno temu Irlandia była całkowicie porośnięta lasami. I nie ulega wątpliwości, że jej mieszkańcy wiele o drzewach wiedzieli. Jednym z dowodów tej wiedzy i poczucia duchowej wspólnoty, którą odczuwali z drzewami, jest fakt, że litery alfabetu ogamicznego (używanego przez Irlandczyków przed pojawieniem się alfabetu rzymskiego – łacińskiego) noszą nazwy drzew i krzewów. Jednakże z upływem czasu wyrąb postępował. Począwszy od XVII w., jego skala rosła. Wiersz Cill Chais został napisany prawdopodobnie na początku XIX w.: A (ailm) sosna, B (beith) brzoza, C (coll) leszczyna, D (dair) dąb, E (eabhadh) osika, F (fearn) olcha, G (gort) bluszcz, I (íodha) cis, L (luis) jarzębina, M (muin) głóg, N (nion) jesion, O (oir) ostrokrzew, P (peith) dziki bez hebd, R (ruis) dziki bez czarny, S (sail) wierzba, T (teithne) kolcolist, U (ur) wrzosiec. Mimo że lasy wycięto i krajobraz Irlandii jest obecnie ich pozbawiony, miejscowe nazwy świadczą o ich obecności i dzięki temu trwają w naszej pamięci. Oto kilka przykładów z czterech prowincji: Ludzie żywili olbrzymi szacunek dla drzew, a wielu świętych otaczało lasy opieką. Być może właśnie świętemu Kevinowi zawdzięczamy zachowanie w pierwotnym stanie Glendalough (współcześnie jest to piękne leśne sanktuarium), gdyż zabronił on ludziom wycinki i niszczenia drzew. Kevin zagroził rychłą śmiercią i wiecznym potępieniem każdemu, kto paliłby świeżymi klocami lub zmurszałym drewnem z tego wyjątkowego lasu. I cóż uczynimy teraz bez drewna? Ostatnie lasy zostały wycięte... Przerzedzony Las (An Chreatalach), Równina Świętych Drzew (Magh Bhile), Jesionowe Wzgórze (Cabhán an Chaorthainn), Dębowy Zagajnik(Doire), Cis na Cyplu Plaży (Iúr Chinn Trá), Jesionowy Bród (Áth na Fuinseoige), Równina Ostrokrzewów (Maigh Cuilinn), Leśne Pastwisko (Coillte Mach), Miasto przy Bzowym Brodzie (Baile Átha Troim), Tarninowy Kościół (Cill Airne), Droga przy Małej Dąbrowie (Bealach an Doirín), Kraina Cisów (Tír an Iúir), Czarnobzowe Pogranicze (Meathas Troim), Miejsce Porośnięte Bluszczem (Eidhneach), Ujście Brzozowego Brodu (Béal Átha Beithe), Pagórek Poziomkowca (Ard na Caithne), Wysoki Las (Fiodh Ard), Rzeka Czarnego Dębu (Abhainn na Daraí Duibhe), Bukowa Góra (Sliabh Feá), Dębowy Kościół (Cill Dara), Wierzbowa Łąka (Cluain Saileach), Grzbiet Górskich Jesionów (Droim Caorthainn). Opowieści o naszych lasach Ilham T., 10 lat 19 José F., 8 lat 20 Opowieści o naszych lasach Grecja Mit o Erysichtonie Król Tesalii Erysichton słynął z buty, pychy, arogancji i chciwości. Chcąc wybudować wspaniały pałac, postanowił zdobyć drewno w pobliskim świętym gaju. Zaczął więc ścinać drzewa. Poddani zobaczyli, jak wielkie szkody powoduje chciwość ich władcy. Próbowali go ostrzec, że ścinając niepotrzebnie tyle drzew, ściągnie na siebie gniew Demeter, bogini urodzaju. Erysichton, lekceważąc te ostrzeżenia, lżył drzewa i Demeter. Rozsierdzona bogini postanowiła go więc ukarać. Poprosiła Limos, boginię głodu, by skazała go na wieczny głód. Erysichton cierpiał, nie mogąc w żaden sposób go zaspokoić, bez względu na to, jak wiele jadł. Wkrótce zaczął wyprzedawać majątek, by zdobyć pieniądze na jedzenie. W końcu był zmuszony sprzedać swój pałac, niewolników i piękną córkę jedynaczkę. Wreszcie, konając z głodu, zjadł własne ciało. Morał opowieści: Mit obrazuje skutki chciwości i niszczenia przyrody. Można go odnieść do naszego stylu życia. My, współcześni ludzie, konsumujemy więcej, niż nam potrzeba, pozbawiając nasze dzieci przyszłości i zmierzając do zagłady. Opowieści o naszych lasach Francesca M., kl. IV 21 Natalia F., 6 lat 22 Opowieści o naszych lasach Hiszpania Stary wiąz Stary wiąz, spękany od piorunów I na wpół spróchniały W kwietniowym deszczu, w majowym słońcu Wypuścił kilka gałązek małych. Stuletni wiąz w dolinie, Przez którą Duero płynie! Żółtawy mech plami zbielałą korę Wyszczerbionego i kruszącego się pnia. Nie będzie, jak szumiące topole, Strzegące drogi i brzegu rzeki, Domem dla szarych słowików. Zastęp mrówek w równym szeregu Wspina się po nim, a pająki Snują swe szare sieci w jego wnętrznościach. Zanim upadniesz, wiązie znad Duero, Drwal z siekierą i cieśla Wzniosą z ciebie smukłą dzwonnicę, Zmienią cię w dyszel wozu lub jarzmo karety; Zanim zmurszejesz jutro w jakiejś chacie, Spłoniesz w nędznej chałupie Na skraju drogi; Zanim cię ogarnie chmura I rozszczepi wicher znad ośnieżonycyh gór; Zanim nurt rzeki zaniesie cię aż do morza Przez doliny i wąwozy, Wiązie, pragnę zapisać w pamięci Piekno twojej zieleniącej się korony. Moje serce czeka też z nadzieją Na nadejście światła i nadejście życia, Na kolejny cud wiosny. Antonio Machado (1875–1939) Opowieści o naszych lasach Fina E., 9 lat 23 Rui V., 7 lat 24 Opowieści o naszych lasach Francja Szkoła uczuć Światło, które gdzieniegdzie rozjaśniało skraj lasu, zarośla pozostawiało w cieniu lub też – przyćmione na pierwszym planie – w głębi było źródłem liliowej mgły, białej poświaty. W południe słońce pionowo oświetlające szerokie połacie zieleni zalewało je blaskiem, na końcach gałązek zawieszało srebrzyste krople, malowało na murawie szmaragdowe smugi i rozsiewało złote plamy na warstwie suchych liści; podnosząc głowę, pomiędzy wierzchołkami drzew można było dostrzec niebo. Gęstwina szerokich prostopadłych linii rozchylała się. Ogromne fale zieleni kłębiły się aż po dno dolin przedzielanych kolejnymi wzgórzami, wyrastającymi ponad płowymi równinami, które – blednąc – roztapiały się w dali. Gdy na wzniesieniu stali obok siebie, wdychając powiew wiatru, czuli narastającą dumę ze swobodniejszego życia, nadmiar sił i radość bez powodu. Gustave Flaubert (1821–1880) Opowieści o naszych lasach Violett B., 8 lat 25 Maciej S., kl. III 26 Opowieści o naszych lasach Chorwacja Leśniczy Leśniczy zna las jak własną kieszeń, Jego praca i dom – wszystko w lesie. Leśniczy ma zielony garnitur i sny zielone. Gwiżdże na palcach, wzywa sowy uśpione. Nieustannie przemierza splątane leśne ścieżki. Sprawdza, czy pnie stoją w rzędzie i ptaki śpiewają wszędzie, zagląda do jeleni. Zimą w lesie tylko on się zieleni. Zvonimir Balog (1932–) Opowieści o naszych lasach Iacob C., 10 lat Liliana N., 10 lat 27 28 Opowieści o naszych lasach Włochy Nowe opowieści o starożytnym Rzymie Każde z siedmiu wzgórz było porośnięte drzewami innego gatunku, od którego czasami pochodziła jego nazwa. Wawrzyny (po łacinie: Laurus) porastały Awentyn, a pamięć o tym zachowano do upadku cesarstwa w nazwach ulic Lauretum Maius i Lauretum Minus. Dolina położona między Awentynem i Palatynem swoją nazwę Murtia zawdzięczała krzewom mirtu (po łacinie: Myrtus), rosnącym wokół świątyni bogini Wenus Murtea. Wzgórze Celius od porastającego je dębowego lasu nazywano Querquetulanus (dąb po łacinie: Quercus), wzgórze Oppius zaś, jeden z wierzchołków Eskwilinu, nazywano Fagutalis od porastających je buków (buk po łacinie: Fagus). Nie dziwi więc, że w tak porośniętej lasami krainie, jaką był starożytny Rzym, jednym z pierwszych czczonych bóstw był Faun, którego prorocze przestrogi i tajemniczy głos, jak wierzyli starożytni, dobiegał z głębi lasu. Boską cześć oddawano także Dobrej Bogini (Bona Dea), nazywanej też Fauną, która zgodnie z wierzeniami była żoną Fauna. Silvanus był opiekunem drzew i lasów, w szczególności sosen i cyprysów, stąd jego przydomek: Dendrophorus, Noszący Drzewo. Rodolfo Lanciani (1845–1929) Opowieści o naszych lasach Ágnes F., 10 lat 29 Elena G., 8 lat 30 Opowieści o naszych lasach Cypr Błogosławieństwo drzew Chcesz zobaczyć piękne miejsce, gdzie krok każdy cię wzbogaca? Wyjdź na pola, wstąp na góry i zatrzymaj się, rozejrzyj wokół siebie. Ilekroć zobaczysz drzewa, podejdź bliżej, ogarnij wzrokiem i pojmij piękno ziemi. A jeśli zapragniesz świeżego, pachnącego powietrza, nie jedź nad morze, raczej pójdź do lasu, spojrzeć na młode drzewka i wdychać świeże powietrze przesycone wonią drzew. A jeśli pewnego dnia zachorujesz, dla własnego dobra nie wzywaj lekarza. Zamiast ryzykować śmierć z jego ręki, idź na tydzień do lasu – on cię uleczy. Ileż dobrego zawdzięczamy drzewom i jak hojnie nas one obdarzają! Zielone, cieniste i pachnące kwieciem, korzystamy z ich drewna, a jeszcze bardziej z ich owoców. Co jest mniej cenne? Ich wyniosłe wierzchołki czy ich gałęzie, które ścinamy, by splatać wieniec zwycięstwa? Nawet gdy pada deszcz, wydaje się, że to one nam go przynoszą. Błogosławiony ten, który posadził drzewa na swej ziemi, jak rodzic, którego dzieci wyrosły na ludzi, kto posadził drzewa na swej ziemi i ich dogląda, ten znajduje ukojenie, żyje i ma się dobrze. Kyriakos Karneras (1900–1986) ze zbioru Wiersze zebrane Opowieści o naszych lasach Ugnė M., 6 lat 31 Amanda M., 10 lat 32 Opowieści o naszych lasach Łotwa Z żaru (fragment książki Nasza mała wędrówka) Odkąd byłem dzieckiem, zawsze uwielbiałem zbierać grzyby. To znaczy zbierać grzyby w zagajniku. Nie zrozumcie mnie źle, w lesie też lubię je zbierać, ale do lasu zawsze idę z kimś, ponieważ wśród tylu drzew od razu się gubię. Kiedy byłem chłopcem, jeździliśmy wszyscy razem na wielkie grzybobrania. Wyruszaliśmy dwoma konnymi powozami. Wsiadali do nich niemal wszyscy domownicy. Wszyscy zabierali ze sobą kosze różnej wielkości. Nie pamiętam już kto, czy to Mama, czy Tata, decydował, że już pora na wyprawę do lasu, ale zawsze mieliśmy szczęście. Wracaliśmy z mnóstwem przeróżnych grzybów, które mogliśmy zasolić lub ususzyć. To w trakcie tych wypraw nauczyłem się odróżniać grzyby jadalne od tych, których jeść nie można. Niedaleko gospodarstwa było małe wzgórze, zwane Ziemniaczanym Wzgórzem lub Borowikowym Wzgórzem: „ziemniaczanym”, bo właśnie tam przechowywaliśmy nasze zbiory ziemniaków, zakopane w piaszczystej glebie, a „borowikowym”– ponieważ od początku lata aż do późnej jesieni wśród małych kęp drzew można tam było znaleźć borowiki. Mama często wysyłała mnie po nie, mówiąc: „Może skoczysz i przyniesiesz trochę grzybów? Grzeczny chłopiec!”. Biegłem więc na wzgórze, zabierając ze sobą mały scyzoryk, który dostałem w prezencie, i ścinałem borowiki, duże i małe. Kiedy piec był już gorący, Mama kładła grzyby na specjalnym ruszcie z długim metalowym uchwytem. Potem trzeba było poruszać rusztem nad żarem. Kiedy grzyby były już prawie gotowe, zeskrobywało się zwęglone części i układało grzyby na talerzu. Na końcu smarowało się je śmietaną i posypywało odrobiną soli. Ach, cóż to była za uczta! Ēriks Hānbergs (1933–) Opowieści o naszych lasach Dominika P., 9 lat 33 Ilona W., 7 lat 34 Opowieści o naszych lasach Litwa Do lasu Szeleść, szumny lesie, moja zielona siostro! Wyciągnijcie do niej pomocną dłoń. Młodzi czy starzy: bądźcie przyjaciółmi lasu. Las zakołysze się, zapachnie żółty wosk kwiatów. Kochajcie las! To wszystko. Wystarczy. Anzelmas Matutis (1923–1985) Opowieści o naszych lasach Hanien W., 6 lat 35 Maria M., 7 lat 36 Opowieści o naszych lasach Luksemburg Fitbull Buki, dęby, żywopłoty z głogu, na których czerwienią się pękate owoce. Krzyknij coś w głąb lasu. A co mam krzyknąć? Krzyknij swoje imię. Stefek. Głośniej! Steeeefek! Głos oddala się i powraca. Nie słyszysz? Nie. Jeszcze raz. To echo. Jeszcze, jeszcze. Co to jest echo, tato? Drogi, ścieżki, zielone światło, zielony cień: ścieżka zdrowia jest dobrze oznakowana. Hop, hop, hop! Jestem zmęczony. Co takiego? Już zmęczony? Masz przecież dopiero dwanaście lat. Trzeba trzymać formę, raz, dwa, raz, dwa dookoła drzewa. Przecież chciałeś przyjść tu ze mną. Tato, chce mi się pić! Głęboko oddychać, przy okazji trochę się spocić. Tato, ja chcę colę! Ćwiczyć brzuszki, napiąć pośladki… nie zatrzymuj się! No, dawaj! Biec jak we śnie, pozwolić myślom błądzić swobodnie… O Boże, jak dobrze! Tato, jestem głodny! Dalej, jeszcze dalej! I nogi mnie bolą. Przestań wreszcie jęczeć! Już nie mogę, tato! Nagle: co, do cholery, robi ten pitbull na ścieżce do biegania? Dlaczego się na nas gapi? Małe, świdrujące oczka wpatrują się w nas bez ruchu. My też się nie ruszamy. Ktoś gwiżdże: Chodź tu! Błyskawica. Przeszkoda znikła. Dalej, powoli, bardzo ostrożnie. Jeszcze wolniej. No widzisz, tato. W końcu zrobiłeś przerwę. Jean Back (1953–) Opowieści o naszych lasach Eszter M., 9 lat 37 Dimas S., 8 lat 38 Opowieści o naszych lasach Węgry Las Kocham szum lasu, szelest liści, ten świat magiczny pełen cieni, co w chwilach troski, wątpliwości tak wiernie strzegły mych tajemnic. Sekretnych serca mego wzruszeń nigdy nikt obcy nie usłyszał. O, lesie dobry, współczujący, przyjmij nas smutnych i cierpiących. Miło przed słońca promieniami w zielonym cieniu móc się skryć. Spokoju szukać i wytchnienia od bólu, krzywdy, poniżenia. W leśnej samotni ginie dźwięk, odgłosy walki, ludzki zgiełk. Stąd bezkres nieba w dzień i w nocy zobaczą niespokojne oczy. Wiatr cię kołysze w swych ramionach, gdy w samotności pragniesz być, lecz drzewa psotne i figlarne z twych westchnień łzawych będą drwić. Kogo nie cieszą takie żarty, nie żyje już, za życia martwy. Kto ciebie, lesie, nie pokochał, radości ni cierpienia nie znał. Gyula Reviczky (1855–1889) Opowieści o naszych lasach Ana G., kl. II 39 Levente S., 6 lat 40 Opowieści o naszych lasach Malta Las Las zawrócił mi w głowie… jego pieśń wniknęła we mnie, tak jak letni wiatr płynie między drzewami. Gdybym się skaleczył, nie zdziwiłoby mnie, gdyby wypłynęły zielone krople krwi. Achille Mizzi (1939–) Opowieści o naszych lasach Martina P., 8 lat 41 Goda D., 8 lat 42 Opowieści o naszych lasach Holandia Powrót do lasu Czy pamiętasz jeszcze, jak to było, gdy pierwszy raz znalazłeś się w lesie? Ja nie, ale mam jakieś najdawniejsze wspomnienie lasu. Wcześniej musiałem się tam bawić setki razy, nie poświęcając temu uwagi. To ten moment, w którym film z młodości o niezliczonych przygodach w lesie zatrzymał się i doznałem wrażenia, jakbym nie mógł się oddzielić od otaczającego mnie życia, od lasu. Ja sam byłem lasem. A potem wszystko było znów po staremu: budowanie szałasów, gra w podchody, usypywanie tam w ujściu strumienia… To niezwykłe, jak można zapomnieć. Wyjeżdżasz na studia i do pracy, zarabiasz (wreszcie) tyle, że możesz odbyć wyprawę w lasy Azji. Ale podczas gdy twój wzrok zwrócony jest na takie odległe miejsca, ty wiesz, że wcale nie musisz wyjeżdżać, aby doświadczyć wspaniałego doznania przyrody. Musisz się tylko na nie otworzyć i także holenderski las (znowu) staje się przygodą. Amerykański obrońca środowiska John Muir powiedział: „Gdy próbujemy wybrać pojedynczą rzecz, przekonujemy się, że jest sprzężona ze wszystkim we wszechświecie”. Tak właśnie jest! Za każdym razem, gdy wędruję po tych samych lasach, w których niegdyś bawiłem się jako dziecko, odczuwam ogromną radość. Na przykład wczesną wiosną. Cóż jest piękniejszego niż kępa kwitnących zawilców? Marcel van Ool (1970–) Opowieści o naszych lasach Aida S., 7 lat 43 Natalka D., 7 lat 44 Opowieści o naszych lasach Austria Drzewo Opadam w ziemię w formie nasienia, ale wciąż jeszcze nie mam imienia. Potem kiełkuję, może jak świerk. Czy chcesz wraz ze mną napisać wiersz? Już wkrótce będę małą roślinką, nazwą mnie świerkiem, dębem, choinką. Wytworzę szpilki, szyszki lub liście… W deszcz i w pogodę, w słońcu, na wietrze. W końcu urosnę jak wielkie drzewo. W mojej koronie niech ptak zaśpiewa. Czyż nie wspaniale, że i ode mnie zależy latem, jak jest przyjemnie? A gdy mnie zetną, z mojego drewna powstanie łóżko, stół, szafa ciemna. Mogę być dumny z tego ogromnie, bo kto używa, ten myśli o mnie. Cień mej korony z szumiących liści daje ochłodę, zaprasza gości. Mieszkają tutaj rozliczne ptaki, barwne owady, a nawet ssaki. Pomagam ludziom i w inny sposób: budują ze mnie tamy i mosty. O każdej porze roku i dnia z drewna zbudować coś się da! Krótko i zwięźle, młody kolego, zawołaj głośno: Niech żyje drzewo! Tekst: agencja einzigArtig Opowieści o naszych lasach Veronika P., 9 lat 45 Natalia K., 6 lat 46 Opowieści o naszych lasach Polska Muzyka puszczy Pianissimo Pierwsze promienie słońca przeświecają nieśmiało Przez liście drżące od porannego chłodu Łaskoczą trawę obwieszoną kroplami błyszczącej rosy Powoli wychodzącą z cienia Jelonek rogacz przycupnął na chropowatej korze Ślimak wystawił zaspaną głowę w poszukiwaniu jedzenia Piano Rozbudzony ptak zakwilił zatrzepotał skrzydłami Gdzieś wysoko w koronie drzewa Przestraszonej wiewiórce orzeszek wypadł z łapki Szkoda jej smakołyku więc fuka i się gniewa Zafalowała zielona czupryna sosny Szyszka posłała w świat dojrzałe potomstwo Zadrżało zajęcze serce łamiąc suchą gałązkę Mezzoforte Forte Dzięcioł uderzył szybko i zdecydowanie Z precyzją godną dobrego chirurga A werbel w jego dziobie Nadawał tempo ptasim zegarom wygrywającym kuranty Wiatr zagrał przeciągle glissando Świszczące i tańczące w gałęziach Żubr dostojnie otarł się o pień drzewa Potrząsnął groźnie łbem I fortissimo zamruczał basem jakby gdzieś daleko zagrzmiało Ten pomruk wzbił się w przestworza Zahuczało Echem do puszczy wróciło Aż całe niebo zadrżało A potem z wielkiego zdumienia znowu się cicho zrobiło Wilga melodyjnie zaśpiewała Rozdzwoniły się symfonią ptasie gardła i gardziołka Tylko puchacz wydał swoje „puhhuh” i zasnął Kukułka wypatrywała Maciej Henryk Modzelewski Wyróżniony w VII Ogólnopolskim Konkursie Literackim Las – moja miłość III Nagroda za zestaw 2 wierszy w kategorii: dzieci i młodzież 12–15 lat Opowieści o naszych lasach Jan Z., 9 lat 47 Wiktoria J., 6 lat 48 Opowieści o naszych lasach Portugalia Pójdź w dal, w głąb lasu… Pójdź w dal, w głąb lasu, gdzie przebrzmiewa dźwięk, który, jak uczta skrzatów, znika w mgnieniu oka… Dźwięk niejasny i daleki. A gdy zamilknie, między drzewami w tajemnicy rodzi się nowy. Złudzenie to czy rzeczywistość? Ani jedno, ani drugie? W dźwięku tym jest tylko przestrzeń lub niespełnione sny. Fernando Pessoa (1888–1935) Opowieści o naszych lasach Márta S., 7 lat Lóránt P., 8 lat 49 50 Opowieści o naszych lasach Rumunia Powrót – Lesie, przyjacielu mój, Lesie drogi, czy żeś zdrów? Kiedy z tobą się rozstałem, Dróg tak wiele przejechałem I choć ty niezłomnie trwasz, Czasu wiele dzieli nas. – Cóż, ja w głuszy mrocznej kniei Słuchałem śnieżnej zawiei; Trwałem w oku nawałnicy, W której nawet ptak nie krzyczy; I słyszałem trzask gałęzi Wśród śniegu zmrożonych piędzi. Latem pośród moich drzew Rozlega się smętny śpiew. To dziewczęta idą drogą, Z źródła niosąc stągwie z wodą. – Cóż, że zmienna roku pora, Widzę się w tafli jeziora; Cóż po złych i dobrych latach, Jeślim wiosną cały w kwiatach; Cóż po latach – dobrych, złych, Gdy trwa Dunaj w wodach swych. Tylko człowiek wciąż się zmienia, Błądzący po ziemskich cieniach; Każdy w swoim miejscu trwa, Ty nietrwały, wieczny ja; Morza ze swymi rzekami, Świat z groźnymi ostępami, Księżyc i słońca orbity, Las i leśnych wód błękity. – Chociaż wichry niosą mrok, I za rokiem mija rok, Wnet po lecie sroga zima, Ty, mój lesie, nie przemijasz. Mihai Eminescu (1850–1889) Rozmowa literacka – 1 października 1879 r. Opowieści o naszych lasach Fanni V., 8 lat 51 Mila M., Wiek 6 52 Opowieści o naszych lasach Słowenia Las Świeży, bujny i zielony, tu jest mój dom. Idę ścieżką wśród drzew, niemal czując nieba zew. Zapach kwiatów, szum potoków. Tu jestem w domu. Pod stopami gwiezdny pył, we włosach wiatr, w oczach swoboda i moc natchnienia. Ptaki pozdrawiają, dzwonki oznajmiają: „Tu jest twoje miejsce!” Miejsce, którego zawsze szukałam, które nam natura dała. Lucija Arh szkoła podstawowa, Naklo Opowieści o naszych lasach Skaistė D., 6 lat 53 Julija J., 6 lat 54 Opowieści o naszych lasach Słowacja W mojej niemocy Lasy wielkie, lasy ciemne tam nad Wagu brzegami, wasze barwy pstre i zmienne już przykryte śniegami! Płomień ognisk nie rozbłyska na rozległych zboczach tam, nie ma koni na pastwiskach, stoi las i duma sam. Ale znowu przyjdzie wiosna, znowu was obejmie maj, znikną śniegów zimne pasma, wonne tchnienie wyda gaj. Potem – potem – jak dożyję – przyjdę do was dla wytchnienia. Tam snuć będę me marzenia, swoją piosnkę wam zaśpiewam! Janko Čajak (1830–1867) Opowieści o naszych lasach Cintia S., 9 lat 55 Richardas P., 6 lat 56 Opowieści o naszych lasach Finlandia Sianie lasu Powstał stary Wainamoinen, Stanął na wyspie, Na wyspie oblanej morzem, Na jałowej połaci; Spędził tam niejedno lato, Spędził tam niejedną zimę, Na wyspie pustej i bezkresnej. Długo myślał, medytował: Kto by obsiał to pustkowie, Rozsypał na nim nasiona? I wymyślił: Pellerwoinen, Gospodarz na równinie, Sampsa, szczupły chłopak, On obsiałby to pustkowie, Rozsypał na nim nasiona. Pellerwoinen przystał na to, Sumiennie obsiał wyspę, Sypnął gęsto nasionami, Obsiał bagna i niziny, Obsiał odległe polany. Sosnami obsiał zbocza, Świerkami szczyty wzgórz, Wrzosem obsiał równiny, Krzewami pokrył kotliny. Brzozy zasiał na mokradłach, Olchy zasiał na bagniskach, Czeremchy na cienistych brzegach, Na mokrych łąkach wikliny, W dziewiczych zakątkach jarzębiny, Wierzby w wilgotnej ziemi, Czeremchy na brzegu strumieni, Jałowce na pagórkach. Wkrótce drzewa wschodzić zaczęły, Młode pędy wystrzeliły, Pozieleniały czubki sosen; Brzozy wzeszły na mokradłach, Olchy wzeszły na bagniskach, Czeremchy na cienistych brzegach, Jałowce na pagórkach, Jałowce obsypane jagodami, Czeremchy ciężkie od owoców. Fragment fińskiego eposu narodowego Kalevala Opowieści o naszych lasach Ana S., 10 lat 57 Rasa O., 7 lat 58 Opowieści o naszych lasach Szwecja Salon i las Pozwólcie odetchnąć choć chwilę. Ten tłum mnie męczy i cały ten krzyk. W sercu wciąż pytań mam tyle, A odpowiedzi na nie nie zna nikt. Chciałbym wśród lasu szumu W swe myśli wsłuchany się schować. I z dala od ludzi tłumu Zadumany po lesie wędrować. Erik Gustaf Geijer (1783–1847) Opowieści o naszych lasach Gabrielé D., 10 lat 59 Astijus P., 9 lat 60 Opowieści o naszych lasach Wielka Brytania Więzienie w Edynburgu Ojciec Jocka o’Dumbiedykesa udzielił mu następującej rady: „Wiesz co, Jock, gdy nie masz nic do roboty, zawsze możesz zasadzić drzewo; ty sobie będziesz spać, a ono będzie rosło”. Cytat z utworu The Heart of Midlothian (Więzienie w Edynburgu) (1818) Walter Scott (1771–1832) Opowieści o naszych lasach Daniel T., 9 lat 61 Sandra C., 9 lat 62 Opowieści o naszych lasach Karolina D., 6 lat Opowieści o naszych lasach Spis rysunków A G N Ágnes F., 10 lat, Węgry, str. 29 Aida S., 7 lat, Litwa, str. 43 Aleksas S., 9 lat, Litwa, str. 13 Amanda M., 10 lat, Litwa, str. 31 Ana G., kl. II, Hiszpania, str. 39 Ana S., 10 lat, Hiszpania, str. 57 Arianna G., 9 lat, Włochy, str. 7 Astijus P., 9 lat, Litwa, str. 59 Gabrielé D., 10 lat, Litwa, str. 59 Goda D., 8 lat, Litwa, str. 41 Gustė R., 7 lat, Litwa, str. 15 Natalia F., 6 lat, Polska, str. 21 Natalia K., 6 lat, Polska, str. 45 Natalia V., 9 lat, Hiszpania, str. 9 Natalka D., 7 lat, Polska, str. 43 B Iacob C., 10 lat, Rumunia, str. 27 Ilham T., 10 lat, Włochy, str. 19 Ilona W., 7 lat, Polska, str. 33 Botond S., 9 lat, Węgry, str. 7 C Cintia S., 9 lat, Węgry, str. 55 D Damian T., 7 lat, Polska, str. 4 Daniel T., 9 lat, Hiszpania, str. 61 Dimas S., 8 lat, Holandia, str. 37 Dominika P., 9 lat, Polska, str. 33 E H Hanien W., 6 lat, Malta, str. 35 Hernán G., 7 lat, Hiszpania, str. 3 I J Jakub Roszak, 7 lat, Polska, okładka i str. 1 Jan Z., 9 lat, Polska, str. 47 José F., 8 lat, Portugalia, str. 19 Julija J., 6 lat, Litwa, str. 53 Rasa O., 7 lat, Łotwa, str. 57 Richardas P., 6 lat, Litwa, str. 55 Rui V., 7 lat, Portugalia, str. 23 Rusnė M., 7 lat, Litwa, str. 15 S Sandra C., 9 lat, Hiszpania, str. 61 Skaistė D., 6 lat, Litwa, str. 53 U Ugnė M., 6 lat, Litwa, str. 31 Ūla I., 10 lat, Litwa, str. 13 K V Karolina D., 6 lat, Polska, str. 62 Veronika P., 9 lat, Węgry, str. 45 Viktória P., 8 lat, Słowacja, str. 17 Violett B., 8 lat, Węgry, str. 25 Elena G., 8 lat, Węgry, str. 29 Emilija P., 8 lat, Litwa, str. 11 Eszter M., 9 lat, Węgry, str. 37 Eva G., 8 lat, Litwa, str. 9 L F M Fanni V., 8 lat, Węgry, str. 51 Fina E., 9 lat, Hiszpania, str. 23 Francesca M., kl. IV, Włochy, str. 21 Franciska M., kl. I, Węgry, str. IV okładki R Levente S., 6 lat, Węgry, str. 39 Liliana N., 10 lat, Rumunia, str. 27 Lóránt P., 8 lat, Węgry, str. 49 Maciej S., kl. III, Polska, str. 25 Maria M., 7 lat, Portugalia, str. 35 Mariana C., 7 lat, Hiszpania, str. 11 Maria S., 8 lat, Portugalia, str. 17 Márta S., 7 lat, Węgry, str. 49 Martina P., 8 lat, Malta, str. 41 Mía I.G., 7 lat, Hiszpania/Węgry, str. 64 Mila M., 6 lat, Litwa, str. 51 W Wiktoria J., 6 lat, Polska, str. 47 63 64 Opowieści o naszych lasach Mía I.G., 7 lat Statystyka UE dotycząca lasów W Unii Europejskiej lasy i inne tereny zalesione zajmują około 180 mln hektarów, co stanowi ponad 40% terenu. W ostatnich dziesięcioleciach wycinano rocznie średnio jedynie około dwóch trzecich objętości rocznego przyrostu, zatem ilość drewna w lasach znacząco wzrosła. Na obszarze Unii Europejskiej rośnie obecnie 5% wszystkich lasów świata i od 60 lat zasięg naszych lasów stale rośnie. Na świecie sytuacja jest odwrotna: powierzchnia lasów zmniejsza się, co wywiera negatywne skutki na klimat i bioróżnorodność. Największą procentowo powierzchnię obszarów leśnych w Unii Europejskiej mają Finlandia i Szwecja, gdzie lasy i tereny zalesione zajmują około trzech czwartych powierzchni kraju. Stosunkowo wysoki wskaźnik obszarów leśnych na jednego mieszkańca występuje w Estonii i na Łotwie. Najrzadziej zalesione państwa członkowskie to Malta, Holandia, Irlandia i Wielka Brytania. Więcej informacji i danych statystycznych można znaleźć na stronie internetowej: www.ec.europa.eu/agriculture/forest/statistics Symboliczny związek między życiem drzewa i życiem człowieka jest obecny we wszystkich kulturach Europy. Prezentowany zbiór tekstów – poezji i prozy ze wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej – umożliwia nowe spojrzenie na ten związek. Uzupełnieniem tekstów są wykonane przez dzieci rysunki, które ilustrują wyjątkowy, barwny i bardzo wnikliwy sposób postrzegania lasów przez dzieci, a także ich oczekiwania wobec dorosłych. Franciska M., kl. I
