Podział wad poprzecznych wg Orlik

Podział wad poprzecznych wg Orlik-Grzybowskiej
1. zgryz krzyżowy (occlusio vestibularis seu vestibuloocclusio)
- całkowity (totalis) prawo- lub lewostronny (dextra seu sinistra)
- częściowy (partialis)
~ boczny (lateralis): obustronny (bilateralis) lub jednostronny
(unilateralis) prawo- lub lewostronny (dextra seu sinistra)
~ przedni (anterior) prawo- lub lewostronny (dextra seu sinistra)
2. boczne przemieszczenie żuchwy (positio mandibulae lateralis seu deviatio)
- czynnościowe (functionalis) prawo- lub lewostronne (dextra seu sinistra)
- morfologiczne (morphologica seu laterogenia) prawo- lub lewostronne (dextra seu sinistra)
3. zgryz przewieszony (occlusio lingualis seu linguoocclusio)
- jednostronny (unilateralis) prawo- lub lewostronny (dextra seu sinistra)
- obustronny (bilateralis)
Ogólna charakterystyka zgryzów
krzyżowych
w zgryzie:
- odwrotne zachodzenie zębów dolnych na górne
- zaburzenie linii pośrodkowej dolnego łuku
zębowego w stosunku do górnego (z
wyjątkiem zgryzu krzyżowego bocznego,
zwłaszcza obustronnego)
w rysach twarzy: zmiany zależne od wieku pacjenta i
nasilenia wady
częstość występowania: 12-14% wszystkich wad
zgryzu
Zgryz krzyżowy częściowy przedni
jest wadą wyrostkowo-zębową
w zgryzie:
- odwrotne zachodzenie siekaczy i kłów
- przesunięcie linii pośrodkowej dolnego łuku zębowego (jeśli w
prawo - prawostronny, jeśli w lewo - lewostronny); istotne w
różnicowaniu z przodozgryzem częściowym
w rysach twarzy:
- wysunięcie wargi dolnej
- wygładzenie bruzdy wargowo-bródkowej
- czasami cofnięcie wargi górnej
przy odwodzeniu i przywodzeniu oraz przy wysuwaniu i cofaniu żuchwy linia
pośrodkowa dolnego łuku zębowego przesuwa się po tej samej prostej, na
której jest położona przy zwartych łukach zębowych
Zgryz krzyżowy częściowy boczny
może być wadą wyrostkowo-zębową lub gnatyczną
w zgryzie:
- odwrotny nagryz w obrębie zębów bocznych
- linia pośrodkowa dolnego łuku zębowego
często bez odchyleń, szczególnie przy
obustronnym zgryzie krzyżowym częściowym
bocznym
w rysach twarzy: bez odchyleń
Zgryz krzyżowy całkowity
jest wadą wyrostkowo-zębową
w zgryzie:
- odwrotny nagryz od siekacza przyśrodkowego do ostatniego
trzonowca po danej stronie łuku zębowego (zwiększenie lub
zmniejszenie o jeden ząb sieczny)
- linia pośrodkowa dolnego łuku zębowego przesunięta w stronę
zgryzu krzyżowego, czasem bez odchyleń
w rysach twarzy:
- lekkie zapadnięcie policzka i wargi górnej po stronie zaburzonej
- uwypuklenie wargi dolnej po stronie zaburzonej
droga interokluzyjna wykazuje przeważnie boczne odchylenie
występuje żucie jednostronne, co może prowadzić do pogłębienia wady i
powstania bocznego przemieszczenia żuchwy
Boczne przemieszczenie żuchwy czynnościowe
w rysach twarzy:
- asymetria
- przesunięcie linii pośrodkowej wargi dolnej oraz bródki (punkt pogonion) w stronę
wady
w zgryzie:
- zgryz krzyżowy całkowity lub częściowy przedni po stronie przemieszczenia
- zgryz przewieszony, mniej lub bardziej zaznaczony, po stronie przeciwnej
w analizie czynnościowej:
- przy zwartych łukach zębowych linia pośrodkowa dolnego łuku zębowego i żuchwy
jest przesunięta bocznie, a przy odwiedzeniu żuchwy odtwarza się
- przy przywodzeniu badany może prowadzić żuchwę zgodnie z linią pośrodkową
twarzy do pierwszego zetknięcia się zębów dolnych z górnymi – od tego momentu
przedwczesne kontakty prowadzą żuchwę bocznie
test czynnościowy dodatni: przy próbie zestrojenia linii pośrodkowej dolnego łuku zębowego
z linią środkową twarzy poprawiają się rysy twarzy (prawidłowo ustawiony pogonion) i warunki
zgryzowe (tendencja do obustronnego zgryzu krzyżowego częściowego bocznego i zwężenie
górnego łuku zębowego)
Boczne przemieszczenie żuchwy morfologiczne
(laterogenia)
jest rozwojową wadą gnatyczną
asymetryczny niedorozwój lub przerost trzonu i gałęzi żuchwy
w rysach twarzy:
- przesunięcie bródki w stronę zgryzu krzyżowego
- wydłużenie trzonu i rozwarcie kąta żuchwy po stronie przeciwnej
w zgryzie:
- po stronie przemieszczenia zgryz krzyżowy całkowity
- po stronie przeciwnej zgryz przewieszony
w analizie czynnościowej:
- przy ruchu odwodzenia linia pośrodkowa dolnego łuku zębowego nie
odtwarza się
- przy przywodzeniu nie stwierdza się prowadzeń zębowych
test czynnościowy ujemny: pacjent nie może odtworzyć linii pośrodkowej lub
przybliża linię pośrodkową żuchwy ku linii pośrodkowej twarzy, ale pogarszają się rysy
twarzy i warunki zgryzowe
Zgryz przewieszony
może być wadą wyrostkowo-zębową lub gnatyczną
jedno- lub obustronny
w zgryzie:
- kontakt powierzchni podniebiennych zębów górnych z powierzchniami
policzkowymi zębów dolnych
może powstać w wyniku
- odchyleń w ustawieniu zębów
- rozszerzeń lub/i zwężeń łuków zębowych
- dysproporcji wymiarów podstaw kostnych
w gnatycznej postaci:
1. nadmiernie rozbudowana szczęka (duża baza apikalna)
- przechylenie siekaczy górnych
- nadmierna szerokość twarzy w okolicy łuków jarzmowych
2. zwężona żuchwa, tyłożuchwie
- protruzja siekaczy górnych
Wady zgryzu pionowe:
wg Orlik-Grzybowskiej
Wady zgryzu pionowe dzielimy na:
•wady z grupy zgryzów otwartych
•wady z grupy zgryzów głębokich
Wspólną ich cechą jest zaburzenie wzrostu na
wysokość ( wydłużenie, skrócenie, zakłócenie
proporcji w zakresie zespołu twarzowoszczękowego)
W grupie zgryzów otwartych wyróżnia się :
Wg Orlik-Grzybowskiej
1.
•
•
Zgryz otwarty częściowy (occlusio aperta partialis):
przedni ( anterior),
boczny (lateralis) – jednostronny (unilateralis), prawo lub
lewostronny (dextra,sinistra), i obustronny (bilatralis),
2. Zgryz otwarty całkowity(occlusio aperta totalis).
Cechy zgryzów otwartych
• mniej lub bardziej rozległ szpara niedogryzowa -ujemny
nagryz pionowy,
• Zaburzenia funkcji -odgryzania i żucia pokarmów, co wiąże
się ze zmniejszeniem punktów zwarcia,
• Powstawanie tych wad bywa związane z takimi nawykami
jak: ssanie palca, smoczka, wargi dolnej, często trzymanie
języka między łukami zębowymi w fazie spoczynkowej i
podczas mówienia lub przetrwałym niemowlęcym sposobem
połykania,
• Przyczyną ich mogą też być wrodzone nieprawidłowości
budowy i wzajemnych relacji kości szczęk
• Przeważnie występują zaburzenia mowy typu seplenienia.
Zgryz otwarty częściowy przedni
• jest to wada wyrostkowo- zębowa
• rysy twarzy nie są zmienione,
jeśli do obrazu wady dołącza się wychylenie zębów
siecznych górnych, warga górna bywa skrócona i nie
pokrywa zębów przednich,
czasem wargi są hipotoniczne i nie stykają się ze sobą
• śródustnie w odcinku przednim obserwuje się
szparę pionową różnej wielkości na skutek skrócenia
wyrostka zębodołowego szczęki, a czasem i części
zębodołowej żuchwy
Zgryz otwarty częściowy boczny
• jest to wada wyrostkowo- zębowa,
• występuje szpara pionowa, która może występować po jednej
lub po obu stronach łuków zębowych w odcinkach bocznych,
• w szparze między powierzchniami żującymi zębów górnych i
dolnych zwykle tkwi język,
• rysy twarzy nie wykazują zmian .
Zgryz otwarty całkowity

jest rozległą wadą gnatyczną związaną ze znacznym rozchyleniem
podstaw szczęk do czego przyczynia się także odgięcie trzonu żuchwy
rysy twarzy:
- wydłużenie odcinka szczękowego
- wargi mogą być wiotkie a górna warga skrócona
- znaczne zwiększenie kątów żuchwy lub wyczuwalne palpacyjnie
przegięcie żuchwy ku dołowi przed kątami żuchwy, położenie tej kości w
kompleksie twarzoczaszki może być prawidłowe, ale może występować
cofnięcie (jak w retrogenii) lub wysunięcie żuchwy (jak w progenii),

warunki zgryzowe:
- rozległa szpara pionowa w obrębie prawie całych łuków zębowych z
wyjątkiem kontaktujących ostatnich zębów trzonowych
- pod wpływem ucisku policzków powstaje dojęzykowe przechylenie
boczne zębów, które zaczynają zwierać się nieprawidłowo, bez zahaczania
guzków i bruzd na powierzchniach żujących – ten wadliwy układ antagonistów
w odcinkach bocznych podnosi wysokość zwarcia i przyczynia się dodatkowo
do zwiększenia szpary niedogryzowej
- szczęka jest przeważnie zwężona, czasami niedorozwinięta a
podniebienie wysokie

Zgryz otwarty całkowity


znacznie jest utrudniona czynność żucia a czynność odgryzania jest
uniemożliwiona, mowa jest zawsze zaburzona
przyczyną tej wady jest przede wszystkim krzywica, a także niektóre
endokrynopatie i zespoły genetycznie uwarunkowane np. zespół Turnera,
W grupie zgryzów głębokich (occlusio profunda) wyróżniamy:
wg Orlik-Grzybowskiej
1.
Nadzgryz (supraocclusio) ( zgryz głęboki częściowy –
occlusio profunda partialis)
2.
Zgryz głęboki całkowity (occlusio profunda totalis)
3.
Zgryz głęboki rzekomy (occlusio pseudoprofunda) wtórny (
secundaria)
Cechy zgryzów głębokich:
• Wspólną cechą wszystkich zgryzów głębokich jest zwiększenie
nagryzu pionowego zębów siecznych,
• Ogranicza to doprzednie ruchy żuchwy podczas żucia
pokarmów.
Nadzgryz (zgryz głęboki częściowy):
• jest wadą wrodzoną wyrostkowo- zębową,
• charakteryzuje się obok zwiększonego nagryzu pionowego t.j.
głębokiego (na wysokość) zachodzenia siekaczy górnych na dolne
wydłużeniem wyrostka zębodołowego górnego w odcinku przednim,
• w cięższych postaciach tej wady zęby sieczne dolne są również
przechylone, wydłużone i nagryzają na błonę śluzową przedniej
części podniebienia,
• w nadgryzie niepowikłanym rysy twarzy nie są zmienione, tylko
wargi są silnie napięte, utrzymując retruzję zębów siecznych,
• w ruchu wysunięcia żuchwy do kontaktu brzegów siecznych dolnych
z górnymi, powstaje rozległa szpara pionowa między powierzchniami
żującymi zębów bocznych,
• doprowadzenie do poprawy w kontakcie zębów przednich powoduje
pogorszenie rysów twarzy(uprzednio nie zmienionych), gdyż dolny
odcinek twarzy zostaje wydłużony,
• płaszczyzna zgryzu jest dwupoziomowa.
Nadzgryz c.d.:
• żucie ograniczone jest do ruchów pionowych,
• ograniczenie ruchów doprzednich doprowadza często
do powikłania tej wady tyłozgryzem, a nawet zgryzem
przewieszonym w zakresie pierwszych zębów
trzonowych,
• zgryz głęboki częściowy wcześnie doprowadza do
rozległych uszkodzeń przyzębia po przedsionkowej
stronie zębów siecznych dolnych i po stronie
podniebiennej górnych.
Zgryz głęboki całkowity:
• jest to wada gnatyczna związana z nieprawidłowym wzorcem
wzrostowym kośćca czaszki,
• kąt żuchwy, jak i kąt podstaw szczęki jest zmniejszony, twarz
wygląda na kwadratową(stosunek szerokości twarzy do jej
wysokości ma się najczęściej jak 1/1),
• wyrazem tego jest znaczne skrócenie szczękowego odcinka
twarzy, warga dolna jest silnie wywinięta i pogłębiona jest
bruzda wargowo-bródkowa,
• występuje głęboki nagryz pionowy zębów siecznych,
• niskie zahamowane we wzroście na wysokość boczne wyrostki
zębodołowe szczęki i części zębodołowej żuchwy,
• podniebienie jest płaskie, a łuk zębowy górny szeroki dlatego
też w odcinkach bocznych może występować zgryz
przewieszony,
Zgryz głęboki całkowity c.d.
•
•
•
•
•
często zęby są niewielkich rozmiarów, nierzadko obserwuje się szpary miedzy
zębami,
jedynie w okolicy siekaczy dolnych mogą powstawać stłoczenia spowodowane
niedorozwojem wyrostka zębodołowego dolnego pod wpływem ucisku głęboko
zachodzących siekaczy górnych,
dominują pionowe ruchy żucia,
szpara spoczynkowa jest w niektórych przypadkach znacznie powiększona co
maskuje skrócenie odcinka szczękowego, aż do chwili rozpoczęcia żucia przez
pacjenta,
.
Zgryz głęboki rzekomy:
• cechuje skrócenie szczękowego odcinka twarzy powstałe w
wyniku obniżenia zwarcia przez rozległą utratę uzębienia,
• jest to wada nabyta,
• w rysach twarzy odcinek szczękowy jest skrócony.
Bibliografia:
1. Zarys współczesnej ortodoncji: pod red.
Ireny Karłowskiej,
2. Ortopedia szczękowa: pod red. Florentyny
Łabiszewskiej- Jaruzelskiej,
3. Ortodoncja współczesna: William Proffit,
Henry W. Fields Jr,
4. Aparaty czynnościowe w ortopedii
szczękowo-twarzowej: Thomas M. Graber,
Thomas Rakosi, Aleksandra G. Petrovic,
5. Diagnostyka ortodontyczna: Anna
Komorowska,
6. Ortodoncja: pod red. P. Diedricha.