Barwienie włókien poliakrylonitrylowych barwnikami kationowymi

Barwienie włókien poliakrylonitrylowych barwnikami kationowymi

Technologia i Jakość Wyrobów 60, 2015
Przepisy dotyczące obuwia do jazdy motocyklem
The regulations for the footwear for motocycle riders
Ewa Woźniak*, Agnieszka Mileszczak
Laboratorium Obuwia, Instytut Przemysłu Skórzanego w Łodzi, ul. Zgierska 73, 91 – 462 Łódź,
*e-mail: [email protected]
Streszczenie
W artykule pokazane zostały podstawowe rodzaje obuwia dla motocyklistów dostępne w handlu. Omówiono
przepisy prawne, którym podlega to obuwie. Przedstawiono zmiany wprowadzone w latach 2002-2015
w dokumentach normalizacyjnych dotyczących obuwia do profesjonalnej jazdy motocyklem i obuwia ochronnego
dla motocyklistów.
Summary
The article shows the main types of footwear available for motorcycle riders. There were discussed the regulations
for this footwear. The article presents the changes introduced in the period 2002-2015 to the standardization
documents concerning footwear for professional motorcycle riders and protective footwear for motorcyclists.
Słowa kluczowe: obuwie, obuwie do jazdy motocyklem, profesjonalny motocyklista.
Key words: footwear, footwear for motocycle riders, professional motocycle riders.
1. Wstęp
Obuwie przeznaczone do jazy motocyklem powinno
spełniać wymagania dotyczące nie tylko trwałości ale
przede wszystkim związane z zabezpieczeniem
użytkownika. Wymagania i metody badań obuwia dla
motocyklistów zawarte są w normie PN-EN 13634.
Są to wymagania dotyczące m. in. ochrony, cech
ergonomicznych,
nieszkodliwości
materiałów,
z których jest wykonane, właściwości wytrzymałościowych i znakowania, które stosuje się do obuwia do
jazdy po drogach i poza nimi (uprawiając różnego
rodzaju sporty motocyklowe).
Określenie jednolitych kryteriów oceny obuwia
motocyklowego jest niezwykle trudne i dlatego norma
EN 13634 od swojego powstania w 2002r. była
trzykrotnie nowelizowana. Początkowo wymagania
dotyczyły tylko obuwia dla osób, które wykorzystują
motocykl w pracy zawodowej. W normie ustanowionej
w 2010r. określone zostały wymagania dla obuwia do
jazdy motocyklem we wszystkich okolicznościach.
Obuwie dla motocyklistów ma za zadanie zapewnić
ochronę stopy i kostki użytkownika podczas
normalnego użytkowania i podczas potencjalnych
wypadków, bez znaczącego pogorszenia możliwości
sterowania motocyklem i operowania dźwigniami
nożnymi.
Podczas
wypadków
motocyklowych
najczęściej występującymi zagrożeniami są: gwałtowne
uderzenie stopą o podłoże, tarcie o powierzchnię drogi,
zderzenie z własnym motocyklem, innym pojazdem,
powierzchnią drogi lub różnymi elementami
drogowymi. Najpoważniejsze urazy nóg powstają, gdy
stopa zostanie uwięziona pod motocyklem podczas
upadku lub poślizgu.
2. Rodzaje obuwia dla motocyklistów i zastosowania
Obuwie motocyklowe produkowane jest w wersji
z krótką lub długą cholewką. Obuwie krótkie sięga
nieco powyżej kostki, długie, zwłaszcza w modelach
crossowych, chroni niemal całą łydkę i goleń, czyli
sięga prawie do kolan. Obuwie długie zwykle zapewnia
wyższy poziom bezpieczeństwa.
W znowelizowanej w 2015r. normie EN 13634
dopuszcza się obuwie z niższą cholewką dla
„1 poziomu” ochrony.
Na rynku dostępne są różne modele obuwia
motocyklowego, przewidziane dla każdego stylu jazdy:
 miejskie,
 sportowe,
 crossowe / enduro,
 turystyczne / adventure,
 „kowbojki” / „kawaleryjki”.
Obuwie miejskie (rysunek 1) jest dedykowane dla osób
poruszających się motocyklem przede wszystkim
w ruchu miejskim. Z reguły ma krótką cholewę, nieco
powyżej kostek i elementy ochronne jak buty sportowe.
Elementy ochronne w takim obuwiu znajdują się na
59
Technologia i Jakość Wyrobów
palcach, kostkach i piętach. Powinno ono być na tyle
wygodne, żeby pozwalało swobodnie chodzić. Wersje
letnie na ogół posiadają systemy wentylacyjne, także
z możliwością otwierania i zamykania.
Rysunek 1. Obuwie miejskie do jazdy motocyklem
(źródło: www.jakkupowac.pl).
Obuwie turystyczne/adventure (rysunek 4) musi łączyć
wygodę z bezpieczeństwem ponieważ przeznaczone
jest dla osób, które jeżdżą motocyklem na dalekie
wyprawy. Rozwiązania zastosowane w tym obuwiu
zapewniają komfort użytkowania w różnych warunkach
pogodowych i przede wszystkim wodoodporność.
Często dostępne jest także obuwie w wersji letniej lżejsze, wyposażone w systemy wentylacyjne i zimowe
- lepiej zabezpieczające stopy przed zimnem,
wodoodporne. Jest to najbardziej uniwersalne obuwie
przeznaczone do jazdy motocyklem.
Buty typu adventure są przeznaczone do jazdy po
bezdrożach i jest to połączenie obuwia turystycznego
i crossowego.
Obuwie sportowe (rysunek 2) najczęściej wykonane
jest ze skóry i posiada elementy ochronne z tworzyw
sztucznych, tzn. ochraniacze na goleniach, palcach,
piętach i z boku – tzw. ślizgi. Obuwie jest dość
sztywne, niewygodne do chodzenia – w tym przypadku
bezpieczeństwo jest istotniejsze od wygody. Obuwie
zapewnia wysoki poziom bezpieczeństwa, chroniąc
nogi przed otarciami, zwichnięciami i złamaniami.
Rysunek 4. Obuwie turystyczne do jazdy
motocyklem (źródło: www.jakkupowac.pl).
Rysunek 2. Obuwie przeznaczone do sportowej
jazdy motocyklem (źródło: www.jakkupowac.pl).
Obuwie crossowe /enduro (rysunek 3) posiada wysokie
cholewy, chroniące nogę niemal do kolan. Wyposażone
jest w wiele elementów ochronnych. Bardzo często
zapinane jest na klamry, które umożliwiają
dopasowanie do tęgości stopy i łydki. Mimo
zastosowanych elementów ochronnych i regulujących
obuwie zapewnia swobodę ruchu - jazda crossowa
wymaga intensywnej pracy nóg i dobrego wyczucia
dźwigni zmiany biegów i pedału hamulca.
„Kowbojki”/„kawaleryjki” (rysunek 5) mogą być
krótkie lub z wysoką cholewą, wykonane z solidnej,
grubej skóry, często zdobione ćwiekami, czy klamrami.
Typowe „kowbojki” mają spiczaste noski i dosyć
wysoki obcas. „Kawaleryjki” zaś mają ścięte noski
i bardziej płaski obcas. Są wygodne w codziennym
użytkowaniu ale nie zapewniają zbyt dużego poziomu
ochrony – mogą chronić jedynie przed niezbyt silnymi
otarciami. Jest to obuwie stosowane ze względu na
wygląd i modę przez amatorów chopperów lub
criuserów i nie jest traktowane jako obuwie ochronne
do jazdy motocyklem w rozumieniu normy PN-EN
13634.
Rysunek 5. „Kowbojki” do rekreacyjnej jazdy
motocyklem (źródło: www.jakkupowac.pl).
Rysunek 3. Obuwie przeznaczone crossowej jazdy
motocyklem (źródło: www.jakkupowac.pl).
3. Obuwie do profesjonalnej jazdy motocyklem
Pierwsza norma dotycząca obuwia dla motocyklistów
została opracowana w 2002 roku, jako EN 13634:2002
Protective footwear for professional motocycle riders –
Requirements and test methods [1], przez Komitet
Techniczny CEN/TC 162 „Odzież ochronna, ochrony
60
Technologia i Jakość Wyrobów
rąk i ramion oraz kamizelki ratunkowe”, którego
sekretariat prowadzony jest przez DIN. Została przyjęta
przez CEN 14 marca 2002 roku. W 2003 roku, jako
norma uznaniowa, została wprowadzona przez PKN do
zbioru Polskich Norm. W 2005 roku została
przetłumaczona (bez jakichkolwiek zmian) na język
polski jako PN-EN 13634:2005 Obuwie ochronne do
profesjonalnej jazdy motocyklem - Wymagania
i metody badań [2]. Była to norma zharmonizowana
z dyrektywą Unii Europejskiej 89/686/EWG, dotyczącą
środków ochrony indywidualnej.
Większość właściwości podstawowych, tak jak dla
wszystkich innych rodzajów obuwia do użytku w pracy,
należało badać zgodnie z ówcześnie obowiązującą
w Polsce normą PN-EN 344:1996 [3]. Metody badań
specyficznych właściwości, dotyczących tylko obuwia
dla motocyklistów, zostały opisane w normie PN-EN
13634:2005. Właściwości te to: pasowność i ergonomia
(rysunek 6, 7 i 8), odporność barwy na migrację pod
wpływem wody, poprzeczna sztywność spodu obuwia,
ochrona kostki i goleni przed uderzeniem oraz
odporność wierzchów na przecięcie. Do określania tej
ostatniej cechy powołano metodę badania przeznaczoną
dla rękawic. Już w pierwszym wydaniu normy
wprowadzono dwa poziomy ochrony dla odporności
wierzchów na ścieranie i odporności wierzchów na
przecięcie. Przewidziany był pierwszy, niższy poziom
ochrony i drugi – wyższy.
Pierwsza wersja normy „przetrwała” 8 lat, w 2010 roku
została znowelizowana. Nowelizację powierzono
Komitetowi Technicznemu CEN/TC 161 „Ochrony
nóg”, którego sekretariat prowadzony jest przez BSI.
W istotny sposób został zmieniony tytuł normy, co
wiąże się z zakresem jej stosowania. Norma EN
13634:2010 Protective footwear for motocycle riders –
Requirements and test methods [4], została przyjęta
przez CEN w listopadzie 2010 roku i przez PKN, jako
Polska Norma PN-EN 13634:2011 E w 2011 roku.
Po przetłumaczeniu PN-EN 13634:2012P Obuwie
ochronne do jazdy motocyklem - Wymagania i metody
badań [5] mogła być stosowana nie tylko do oceny
obuwia do użytku w pracy, ale jej zakres obejmował
obuwie do jazdy motocyklem w ogóle, zarówno do
jazdy po drogach jak i poza drogami.
Rysunek 6. Ocena cech ergonomicznych obuwia –
nakładanie obuwia (zdjęcie: www.motogen.pl).
Rysunek 7. Ocena cech ergonomicznych obuwia –
ocena zapięć i regulatorów (zdjęcie:
www.motogen.pl).
Rysunek 8. Ocena cech ergonomicznych obuwia –
operowanie dźwigniami nożnymi (zdjęcie:
www.motogen.pl).
4. Obuwie ochronne do jazdy motocyklem
W porównaniu z poprzednim wydaniem do normy
zostały wprowadzone znaczące zmiany techniczne:
 zmodyfikowano tytuł i zakres, który nie jest już
ograniczony do zawodowej jazdy motocyklem;
 usunięto definicje warstwy ochronnej obuwia dla
motocyklistów i profesjonalnego motocyklisty;
 określono minimalną liczbę próbek do badań oraz
miejsce ich pobrania;
 określono
minimalną
wysokość
wierzchu
w zależności od rozmiaru obuwia;
 na rysunku 1 bardziej precyzyjnie określono
wymagania dla konstrukcji szwów;
 dokładniej określono wymagania podstawowe dla
podpodeszew i wyściółek;
 dodano wymaganie dotyczące zawartości Cr (VI)
w skórze dla wierzchu i podszewki;
 zmodyfikowano wymagania dotyczące odporności
na ścieranie dla wierzchu, podszewek,
 podpodeszew i wyściółek;
 zmieniono wymiary stref uderzenia i obszarów
ochronnych wierzchu;
 zmodyfikowano wymagania i metodę badania
odporności na przecięcie udarowe;
 włączono wymaganie dodatkowe dotyczące
odporności obuwia na poślizg;
61
Technologia i Jakość Wyrobów

włączono wymagania dodatkowe dotyczące
przepuszczalności pary wodnej i współczynnika
pary wodnej dla wierzchów;
 zmodyfikowano
wymagania
dotyczące
znakowania;
 dodano załącznik informacyjny dotyczący
niepewności pomiarów;
 obniżono akceptowalną wartość minimalną pH
materiałów skórzanych z 3.5 na 3.2 (w celu
„łatwiejszego uzyskania wyniku pozytywnego
w badaniach”);
 wprowadzono dwa poziomy ochrony dla
poprzecznej sztywności całego obuwia;
 zmieniono
wymaganie
dotyczące
oceny
poprzecznej
sztywności
całego
obuwia,
wprowadzając „łatwiejszy” do osiągnięcia
„poziom 1” o sztywności 1,0 kN (przy ściśnięciu
o 20 mm), przy zachowaniu wstępnych wymagań
1,5 kN dla „poziomu 2” ochrony;
 uaktualniono normy powołane, w szczególności
normę dotyczącą metod badań obuwia, powołując
EN ISO 20344:2004 [6].
Stopień ryzyka lub zagrożenia dla motocyklisty
pozostają w ścisłym związku ze sposobem jazdy
i rodzajem wypadku. Wymagania według EN
13634:2010 „poziom 1” ochrony są wymaganiami
minimalnymi, jakie obuwie powinno spełniać, aby
zapewniało użyteczną ochronę w czasie wypadku.
Poziom ten oferuje obuwie o odpowiednim komforcie
dla wszystkich rodzajów jazdy. Tam gdzie motocyklista
czuje, że jego styl jazdy lub uprawiany sport narażają
go na zwiększone ryzyko wypadku, przewidziano
„poziom 2”, oferujący podwyższoną ochronę –
jednakże jest prawdopodobne, że ten dodatkowy
poziom ochrony wpływa na wagę obuwia i komfort
użytkowania, co może nie być akceptowane przez
wszystkich motocyklistów.
Norma, ze względu na lepsze dopasowanie do potrzeb
użytkowników, którymi są zarówno producenci
konkretnego rodzaju obuwia jak i jego użytkownicy,
została kolejny raz znowelizowana. Najnowszą wersję
EN 13634:2015 Protective footwear for motocycle
riders – Requirements and test methods [7]
ustanowiono przez CEN w dniu 10.10.2015 roku.
Ogłoszona została 09.12.2015 roku i najpóźniej do
30.06.2016 roku powinna zostać przyjęta w Polsce jako
norma PN-EN. Jest ona nadal zharmonizowana
z dyrektywą Unii Europejskiej 89/686/EWG, dotyczącą
środków
ochrony
indywidualnej.
Powiązanie
poszczególnych rozdziałów normy z Dyrektywą
opisane jest w informacyjnym Załączniku ZA.
Do najnowszej wersji wprowadzono następujące
zmiany:
 usunięto wymagania dotyczące szwów cholewki
w przedstopiu;

uściślono
klasyfikację
wysokości
obuwia,
obniżono wymaganą wysokość wierzchu dla
obuwia z „1 poziomem” ochrony, odporność
wierzchu na ścieranie;
 ustalono jako opcjonalne wymagania dla absorpcji
i desorpcji wody przez podpodeszwę i wyściółkę;
 jeżeli występuje ochrona kostki po stronie
zewnętrznej i przyśrodkowej, to powinna być
badana po obydwu stronach;
 próbka do badania poprzecznej sztywności obuwia
powinna zawierać wszystkie elementy;
 uściślono
procedurę
badania
poprzecznej
sztywności obuwia.
Jak widać wymagania dotyczące obuwia, które
powinno spełniać ważną rolę, chroniąc stopy i nogi
motocyklisty, są dość precyzyjnie określone. Co istotne,
zmieniają się w miarę wprowadzania do produkcji
nowych materiałów czy technologii, oraz nowych
trendów mody.
5. Literatura
1. EN 13634:2002 Protective footwear for
professional motocycle riders – Requirements
and test methods
2. PN-EN 13634:2005P Obuwie ochronne do
profesjonalnej jazdy motocyklem – Wymagania
i metody badań
3. PN-EN 344:1996 Wymagania i metody badania
obuwia
bezpiecznego,
ochronnego
i zawodowego do użytku w pracy
4. EN 13634:2010 Protective footwear for
motocycle riders – Requirements and test
methods
5. PN-EN 13634:2012P Obuwie ochronne do
jazdy motocyklem. Wymagania i metody badań
6. EN ISO 20344:2004 Personal protective
equipment – Test methods for footwear
7. EN 13634:2015 Protective footwear for
motocycle riders – Requirements and test
methods.
Wyjaśnienie skrótów
EN
– norma europejska
CEN – Europejski Komitet Normalizacyjny
TC
– Komitet Techniczny
DIN – Niemiecki Komitet Normalizacyjny
PKN – Polski Komitet Normalizacyjny
PN
– Polska Norma
BSI
– Brytyjski Komitet Normalizacyjny
62