Układy zapłonowe klasycznych downlightów

Ei
T e c h n i k a
ś w i e t l n a
Układy zapłonowe klasycznych
downlightów
Paweł Sadowski
Klasyczne układy zapłonowe do lamp wyładowczych to rozwiązania
trwałe i niezawodne, które mimo upływu lat są wciąż powszechnie
stosowane.
W nowoczesnym budownictwie powszechnym standardem w wykończeniu
wnętrz jest sufit podwieszany. Dodatkowe
sufity są stosowane również w remontowanych budynkach, które były projektowane według innych standardów.
W takich przypadkach często przestrzenie wewnątrzsufitowe są ograniczane do
minimum. Tradycyjne oprawy oświetleniowe nie znajdują zastosowania w sufitach
podwieszanych, tak charakterystycznych
dla większości nowoczesnych wnętrz
biur i sklepów. Nowe trendy w budownictwie wymusiły rozwój konstrukcji opraw
oświetleniowych wbudowywanych w sufit
podwieszany. Powstały nowe oprawy,
które są praktycznie w całości umieszczone wewnątrz przestrzeni między sufitem
a stropem. Ich strumień świetlny skierowany jest w dół, dlatego potocznie są
one nazywane downlightami. Oprawy te
w budownictwie mieszkalnym są wciąż
rzadkością. Jednak powszechnie stosuje się je w oświetleniu pomieszczeń
użytkowych, w tym również w biurach.
Podstawowe źródła światła to świetlówki
kompaktowe oraz lampy metalohalogenkowe. Żarówki tradycyjne, a nawet halogenowe w oprawach typu downlight są
obecnie rzadko stosowane. Wyładowcze
źródła światła są znacznie mniej energochłonne, co ma bardzo istotne znacznie
przy dużych instalacjach. W większości
pomieszczeń użytkowych, oświetlenie
pracuje w sposób ciągły. Dlatego czas
zapłonu nie ma istotnego znaczenia. Do
zasilania wyładowczych źródeł światła konieczne jest jednak zastosowanie
dodatkowych elementów, które potocz-
Oprawa ASTON DLP-100
74
Elektroinstalator 3/2007
nie nazywa się układem zapłonowym.
Klasycznym układem zapłonowym nazywa się rozwiązania oparte na stateczniku indukcyjnym włączonym szeregowo
w obwód lampy. Schematy ideowe klasycznych układów zapłonowych znajdują się niemal w każdym katalogu czy
instrukcji. Rozwiązania te są praktycznie
wciąż niezmienne od początku produkcji
wyładowczych źródeł światła. Zapłonem
elektronicznym nazywa się rozwiązanie,
w którym napięcie zapłonu oraz stabilizację prądu wyładowania realizuje w pełni
układ elektroniczny.
Najbardziej popularne w oprawach
typu downlight są świetlówki kompaktowe o mocach 18 W i 26 W z trzonkiem
G24d, przystosowane do klasycznego
układu zapłonowego. Wewnątrz trzonka
umieszczony jest bimetalowy zapłonnik,
który już stanowi część obwodu układu
zapłonowego. Świetlówki te do poprawnej pracy wymagają tylko statecznika
indukcyjnego. Dawniej element ten znajdował się wewnątrz oprawy. Obecnie,
coraz częściej stateczniki umieszczane
są w oddzielnej obudowie, po za oprawą.
Dla typowej oprawy 2x18 W lub 2x26 W
stosowane jest jedno urządzenie zapłonowe, wyposażone w dwa stateczniki
indukcyjne, odpowiednio do mocy źródeł
światła. W downlightach KANLUX serii
DLP przewód od oprawy jest zakończony
specjalną wtyczką pasującą tylko do urządzenia zapłonowego. Takie rozwiązanie
ułatwia montaż oraz wyklucza możliwość
popełnienia błędu przez instalatora.
Oprawy do lamp metalohalogenkowych są zwykle również przystosowane
Oprawa NAZAR DLP-200
Oprawa SLOT DLP-100G
do zasilania poprzez zewnętrzne urządzenie stabilizacyjno-zapłonowe. W downlightach powszechnie stosuje się lampy
o mocach od 35 W do 150 W z trzonkami
G12 i Rx7s. W przeciwieństwie do świetlówek kompaktowych, lampy metalohalogenkowe stosowane w oprawach downlight nie mają wbudowanych zapłonników. Dlatego do ich zasilania konieczne
jest kompletne urządzenie stabilizacyjnozapłonowe, które oprócz stabilizacji prądu
wyładowania musi dodatkowo dostarczać impulsów wysokonapięciowych
o wartości szczytowej wynoszącej nawet
5 kV. Impulsy te są niezbędne do zapłonu
lampy. Obecnie większość stosowanych
zapłonników do lamp wysokoprężnych
ma wewnętrzne uzwojenie szeregowe
(zapłonnik szeregowo-równoległy) oraz
prosty układ elektroniczny do generacji impulsów inicjujących zapłon lampy
wysokoprężnej. Jednak jest to nadal klasyczny układ zapłonowy. Zapłonniki do
lamp wyładowczych, zarówno bimetalowe jak i elektroniczne, nie pełnią żadnej
funkcji w czasie ustalonej pracy źródła.
Ich rola ogranicza się jedynie do zapłonu.
W klasycznych układach zapłonowych,
stabilizacja prądu źródła światła odbywa
się poprzez dławik indukcyjny, zwany
Oprawa PASAT do lamp
metalohalogenkowych Rx7s
www.elektroinstalator.com.pl
Ei
T e c h n i k a
ś w i e t l n a
Urządzenie stabilizacyjno-zapłonowe GB-2x26 W
do świetlówek kompaktowych G24d 26 W
potocznie statecznikiem. Podstawowym
jego parametrem jest impedancja. Od
niej zależy prąd pracy źródła światła,
który z kolei jest jego najważniejszym
parametrem elektrycznym. Markowe
stateczniki ustalają prąd wyładowania
lampy na właściwym dla niej poziomie,
co gwarantuje uzyskanie znamionowych
parametrów świetlnych i trwałości źródła
światła. W tanich układach zapłonowych
często rdzeń magnetyczny statecznika
wykonany jest z blach ferromagnetycz-
Ei W a r t o
nych o bardzo niskiej jakości i ulega
nasyceniu. To powoduje wzrost strat
w rdzeniu i najczęściej prowadzi do niebezpiecznego przegrzewania się statecznika. Prąd pobierany z sieci jest wówczas
silnie odkształcony, głównie przez 3 harmoniczną. Gdy takich układów zapłonowych jest w budynku wiele, mogą
one doprowadzić do szeregu zakłóceń
w funkcjonowaniu instalacji elektrycznej
oraz zasilanych z niej urządzeń.
Stateczniki indukcyjne układów zapłonowych powinny być zabezpieczone
przed uszkodzeniem w przypadku przeciążenia spowodowanego przez źródło
światła pracujące w czasie zbliżonym do
końca jego trwałości. Najczęściej stosuje
się wbudowane zabezpieczenie termiczne statecznika lub bezpiecznik topikowy
na wejściu układu zapłonowego.
Klasyczne układy zapłonowe lamp
wyładowczych, mimo upływu lat są wciąż
powszechnie stosowane. Są to rozwiązania bardzo trwałe i niezawodne, co
przy stosunkowo niskiej cenie zapewnia im dużą konkurencyjność na rynku.
Trwałość źródeł światła, które pracują
Urządzenie stabilizacyjno-zapłonowe PERU 70
do lamp wysokoprężnych 70 W
w sposób ciągły (bez częstych wyłączeń)
jest podobna dla zapłonu elektronicznego i klasycznego. Dlatego obecnie nadal
większość opraw typu downlight przystosowana jest do klasycznego układu
zapłonowego.
Ei
Mgr inż. Paweł Sadowski
KANLUX
w i e d z i e ć
Nowoczesny design opraw MAYA
Nowe lampy z diodami LED
Seria opraw MAYA z oferty firmy
PLEXIFORM wyróżnia się nowoczesnym wzornictwem i przede wszystkim jest ona dedykowana do wystroju
nowoczesnych wnętrz. Oświetlając
oprawami MAYA przedpokoje, pokoje, korytarze, kuchnie uzyskuje się
efekt luksusowego wnętrza. Seria ta
Oferta firmy KANLUX została wzbogacona o kolejny typ lampy z diodami
LED. Nowe źródło światła LED20 GU10-
światła stanowi 20 diod elektroluminescencyjnych. Podobnie jak inne źródła
światła oparte na technologii LED, nowa
-2700K charakteryzuje się temperaturą
barwową wynoszącą 2700K, co oznacza, że emituje światło o ciepłobiałej
barwie. Światłość maksymalna wynosi
180 cd. LED20 GU10-2700K wyposażone zostało w trzonek GU-10. Źródło
lampa cechuje się dużą trwałością oraz
niewielkim poborem mocy, wynoszącym ok. 1,5 W.
76
Elektroinstalator 3/2007
jest dostępna w dwóch wykonaniach
naścienną i zwieszaną. Jako źródła
światła zastosowano żarówki halogenowe 150, 150 W R7s. Klosz oprawy
wykonany jest z przezroczystego szkła
borokrzemianowego.
Ei
(PLEXIFORM)
Ei
(KANLUX)
www.elektroinstalator.com.pl