19.Słownik pojęć ekonomicznych

19.Słownik pojęć ekonomicznych
A
AKCJONARIUSZ to współwłaściciel spółki akcyjnej, czyli osoba posiadająca akcje spółki.
AKTYWA to kontrolowany przez jednostkę majątek o określonej wartości, powstały w
wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości napływ do tejże jednostki
korzyści ekonomicznych.
AKTYWA TRWAŁE - to aktywa jednostki, które są przeznaczone do zbycia lub zużycia,
są płatne i wymagalne lub stają się wymagalne w czasie dłuższym niż 12 miesięcy od dnia
bilansowego. Zaliczymy do nich posiadany przez firmę majątek, środki trwałe (również
w budowie), wartości niematerialne i prawne oraz finansowy majątek o planowanym
okresie posiadania powyżej jednego roku - inwestycje długoterminowe.
AKTYWA OBROTOWE - to aktywa jednostki, które są przeznaczone do zbycia lub
zużycia, są płatne i wymagalne lub stają się wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia
bilansowego. Są to przede wszystkim środki pieniężne i należności oraz pozostałe składniki
majątku niezaliczone do aktywów trwałych.
APRECJACJA oznacza wzrost ceny towaru lub dobra. Termin używa się szczególności w
odniesieniu do wzrostu wartości waluty krajowej względem waluty zagranicznej w
systemie płynnych kursów walut. W systemie stałego kursu walutowego podniesienie
wartości waluty krajowej nazywamy rewaluacją. Aprecjacja (rewaluacja) oznacza wzrost
siły nabywczej danego pieniądza w rozliczeniach międzynarodowych
AUDYT ocena organizacji, systemów, procesów czy produktów. Wykonywany jest przez
niezależne od podmiotu ocenianego i obiektywne osoby lub firmy. Audyt ma za zadanie
sprawdzić, czy cel wyznaczony przez organizację audytowaną został osiągnięty lub czy jej
działania są zgodne z zaakceptowanymi standardami, statusem czy praktykami.
B
BANK CENTRALNY jest instytucją odpowiedzialną za funkcjonowanie systemu bankowego.
Jest jednostką podporządkowaną państwu. W Polsce bankiem centralnym jest Narodowy
Bank Polski.
3 główne funkcje banku centralnego to:
- bank centralny jest bankiem banków i innych instytucji finansowych.
- bank centralny jest bankiem skarbu państwa, prowadzi rachunki wszystkich instytucji
państwowych.
- bank centralny emituje pieniądz gotówkowy.
BANK przedsiębiorstwo wykonujące działalność polegającą na przyjmowaniu depozytów,
udzielaniu kredytów, oraz innych czynności, określonych przepisami prawa i wymienionych
w statucie banku.
Słownik Pojęć Ekonomicznych - Zarządzanie Nowoczesnym Przedsiębiorstwem
1
BAŃKA SPEKULACYJNA to tymczasowy stan rynku, kiedy cena dóbr znacząco przekracza
ich wartość. Bańka spekulacyjna może wystąpić, kiedy spekulacja danym dobrem powoduje
wzrost cen, który z kolei jeszcze bardziej napędza spekulację. Jednak w pewnym
momencie mechanizm ten, może się załamać i następuje krach , czyli pęknięcie bańki.
Oznacza to drastyczny spadek cen i wartości zasobów inwestorów.
BARTER to wymiana bezgotówkowa, na zasadzie „towar za towar”.
BESSA (pot. rynek niedźwiedzia) jest to termin giełdowy oznaczający długotrwały spadek
kursu giełdowego papierów wartościowych lub cen towarów notowanych na giełdzie.
BEZROBOCIE jest zjawiskiem społecznym, polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do
pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie może znaleźć faktycznego zatrudnienia z
różnych powodów.
Stopa bezrobocia jest to iloraz liczby bezrobotnych do liczby osób aktywnych zawodowo w
danej kategorii ludności.
BILANS HANDLOWY to różnica między wartością eksportu oraz importu danego państwa.
BLUE CHIP - określenie dużej spółki giełdowej, notowanej na giełdzie, cieszącej się
zaufaniem inwestorów i mającej dobrą sytuację finansową. Spółki blue chips
charakteryzują się dużą kapitalizacją i płynnością oraz stosunkowo stabilnym kursem.
W Polsce mianem blue chips można określić spółki wchodzące w skład indeksu giełdowego
WIG20.
BOOM GOSPODARCZY nagły wzrost koniunktury gospodarczej państwa.
Wzrost gospodarczy oznacza zwiększenie się rocznej produkcji dóbr i usług w kraju. Miarą
wielkości wykorzystaną do pomiaru wzrostu gospodarczego są: PNB, PKB. Efektem wzrostu
gospodarczego jest podwyższenie standardu życia, polepszenie sytuacji socjalnej, większe
bezpieczeństwo publiczne.
BIZNESPLAN - jest to narzędzie planistyczne wykorzystywane przy ocenie opłacalności
przedsięwzięć gospodarczych. Sporządzany jest na potrzeby wewnętrzne firmy, ale może
służyć także jako element komunikacji zewnętrznej firmy - m.in. sporządzany jest dla
banków, inwestorów.
D
DEFICYT BUDŻETOWY - występuje gdy wydatki w budżecie danej instytucji (np. państwa)
są wyższe niż jej przychody. Przeciwieństwem deficytu jest nadwyżka budżetowa.
DEPRECJACJA - spadek ceny towaru lub dobra. Termin używany w szczególności w
odniesieniu do spadku wartości waluty krajowej względem waluty zagranicznej w systemie
płynnych kursów walut. W systemie stałego kursu walutowego obniżanie wartości waluty
krajowej nazywamy dewaluacją. Deprecjacja (dewaluacja) oznacza obniżenie siły
nabywczej danego pieniądza w rozliczeniach międzynarodowych i może w sposób
niekorzystny wpływać na bilans płatniczy państwa.
Słownik Pojęć Ekonomicznych - Zarządzanie Nowoczesnym Przedsiębiorstwem
2
DŁUG PUBLICZNY obejmuje nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów
publicznych ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami
należącymi do tego sektora (skonsolidowane zadłużenie brutto), zaciągnięte z
następujących tytułów:
•
papiery wartościowe opiewające wyłącznie na świadczenia pieniężne (poza papierami
udziałowymi),
•
pożyczki (w tym papiery wartościowe, których zbywalność jest ograniczona),
•
kredyty, przyjęte depozyty, zobowiązania wymagalne (tzn. zobowiązania, których
termin płatności minął, a które nie zostały przedawnione lub umorzone).
DOM MAKLERSKI instytucja upoważniona do prowadzenia transakcji kupna oraz sprzedaży
papierów wartościowych na giełdzie papierów wartościowych. Dom maklerski umożliwia
swoim klientom założenie rachunku inwestycyjnego, na którym przechowywane są
informacje o posiadanych przez niego środkach pieniężnych oraz papierach wartościowych.
W domach maklerskich zatrudnieni są maklerzy, którzy są upoważnieni do dokonywania
obrotu akcjami.
DUMPING to polityka polegająca na sprzedaży swoich produktów za granicę po cenach
niższych niż na rynku krajowym lub po cenach niższych od kosztów ich wytworzenia.
DYWIDENDA dochód akcjonariusza spółki giełdowej z posiadanych przez niego akcji
wyliczany na podstawie rocznego zysku spółki akcyjnej. O tym czy dywidenda zostanie
wypłacona jak również o terminie i wysokości dywidendy decyduje walne zgromadzenie
akcjonariuszy.
DZIEŃ BILANSOWY – dzień sporządzenia bilansu. Obowiązkowo na dzień 31 grudnia
każdego roku.
E
EKONOMIA nauka społeczna analizująca i opisująca produkcję, dystrybucję oraz
konsumpcję dóbr.
Ekonomia jest nauką o tym, jak jednostka i społeczeństwo decydują o wykorzystaniu
rzadkich zasobów – które mogą mieć także inne, alternatywne, zastosowania – w celu
wytwarzania różnych dóbr i rozdzielania ich na konsumpcję obecną lub przyszłą, pomiędzy
różne osoby i różne grupy w społeczeństwie.
EKSPORT dobra, które zostały wytworzone w danym kraju, a następnie sprzedane za
granicą.
EKWIWALENT równowartość; towar w którym jest wyrażona wartość innego towaru.
Termin często spotykany w określeniu rodzaju wymiany.
F
FINANSE PUBLICZNE procesy związane z gromadzeniem i rozdzielaniem publicznych
zasobów pieniężnych, finansowaniem deficytu budżetowego i obsługą długu publicznego.
FUNDUSZ INWESTYCYJNY, to forma zbiorowego lokowania środków pieniężnych
wpłaconych przez przedsiębiorstwa, gminy, osoby prawne oraz osoby fizyczne. Nawet
stosunkowo niewielkie wpłaty wielu uczestników tworzą znaczny kapitał, który umożliwia
Słownik Pojęć Ekonomicznych - Zarządzanie Nowoczesnym Przedsiębiorstwem
3
korzystne inwestycje mające na celu osiąganie zysków wyższych, niż tradycyjna lokata
bankowa.
G
GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH rynek, na którym maklerzy dokonują na rachunek
klientów transakcji kupna-sprzedaży akcji, obligacji (skarbowych i korporacyjnych),
warrantów, opcji i certyfikatów inwestycyjnych.
GOSPODARKA RYNKOWA jest systemem ekonomicznym, w którym decyzje dotyczące
gospodarki podejmowane są przez niezależne w swoich decyzjach podmioty gospodarcze.
H
HIPERINFLACJA to bardzo wysoka inflacja (ponad 150% w skali roku) powodowana zwykle
przez całkowite załamanie systemu finansowego kraju i ogromny deficyt budżetowy
finansowany przez dodruk pieniędzy.
HOSSA (pot. rynek byka) termin giełdowy oznaczający długotrwały wzrost kursu
giełdowego papierów wartościowych lub cen towarów notowanych na giełdzie.
I
IMPORT przywóz towarów, usług lub kapitału z zagranicy w celu wykorzystania ich na rynku
wewnętrznym, zakup towarów i usług produkowanych za granicą.
INDEKS GIEŁDOWY wartość obliczona na podstawie wyceny akcji wybranych spółek
giełdowych. Umożliwia przedstawienie koniunktury na giełdzie lub stanu jakiegoś sektora
spółek w sposób syntetyczny.
INFLACJA / DEFLACJA obniżanie się siły nabywczej pieniądza. Na rynku obserwowana jest
jako długotrwały wzrost średniego poziomu cen określonego koszyka dóbr.
Przeciwieństwem inflacji jest deflacja.
Deflacja oznacza wzrost wartości pieniądza w czasie - z czasem można za daną ilość
pieniędzy kupić coraz więcej towarów i usług. Potocznie określenie spadku cen rynkowych.
Zjawiskiem przeciwnym jest inflacja.
IPO (ang. Initial Public Offering) pierwsza oferta publiczna. IPO oznacza wprowadzenie po
raz pierwszy akcji spółki do obrotu giełdowego.
K
KAPITAŁ WŁASNY - obejmuje kapitały własne firmy, wypracowany zysk, inwestowane zyski
z lat ubiegłych.
KONTRAKTY TERMINOWE (kontrakt terminowy) – to instrument finansowy, będący
rodzajem umowy, w której sprzedający zobowiązuje się sprzedać określony instrument
bazowy za ściśle określoną cenę w ściśle określonym terminie, a kupujący zobowiązuje się
kupić ten instrument za tę samą cenę, w tym samym terminie.
KOSZT - celowe nakłady, wyrażone w jednostkach pieniężnych, poniesione przez
przedsiębiorstwo.
KURS WALUTOWY to cena danej waluty wyrażona w innej walucie.
Słownik Pojęć Ekonomicznych - Zarządzanie Nowoczesnym Przedsiębiorstwem
4
KRACH GIEŁDOWY nagłe załamanie cen na rynku papierów wartościowych lub innych
towarów notowanych na giełdzie.
M
MAKLER - osoba zawodowo zajmująca się pośrednictwem w transakcjach kupna i sprzedaży
papierów wartościowych dla klienta, w zamian za ustaloną prowizję, czyli procent od
wartości transakcji. Do wykonywania tego zawodu w Polsce konieczna jest licencja
wydawana przez Komisję Nadzoru Finansowego (dawniej przez Komisję Papierów
Wartościowych i Giełd).
MAKROEKONOMIA - dziedzina ekonomii posługująca się wielkościami zbiorczymi,
dotyczącymi całej gospodarki, do badania prawidłowości występujących w gospodarce jako
całości.
MARKETING proces identyfikowania i zaspokajania potrzeb klienta - przy równoczesnym
zapewnieniu zysku przedsiębiorstwa i ciągłości funkcjonowania oraz techniki
wspomagające ten proces: badania rynku, kształtowania produktu, oddziaływania na
rynek, ustalania ceny, sprzedaży.
MIKROEKONOMIA jest dziedziną ekonomii zajmującą
indywidualnych konsumentów, przedsiębiorstw i rynków.
się
badaniem
zachowania
W badaniach mikroekonomicznych gospodarkę danego kraju bądź regionu traktuje się jako
zbiór podmiotów, nie zaś jako jeden organizm.
MONOPOL to struktura rynkowa charakteryzująca się występowaniem na rynku tylko
jednego dostawcy danego towaru, który kontroluje jego podaż i cenę.
O
OBLIGACJA papier wartościowy, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem
obligatariusza i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Są to
papiery wartościowe masowego obrotu, występują więc w seriach. W przeciwieństwie do
akcji, obligacje nie dają ich posiadaczowi żadnych uprawnień względem emitenta typu
współwłasność, dywidenda czy też uczestnictwo w walnych zgromadzeniach.
P
PASYWA to termin księgowy oznaczający źródło pokrycia majątku przedsiębiorstwa.
PKB - Produkt Krajowy Brutto - to jeden z podstawowych mierników dochodu narodowego
stosowanych w rachunkowości narodowej. PKB opisuje zagregowaną wartość dóbr i usług
finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu (zazwyczaj
w ciągu roku).
PNB Produkt narodowy brutto (PNB, ang. GNP) - miara wartości wszystkich dóbr i usług
finalnych wytworzonych przez obywateli danego państwa oraz przez osoby prawne z
siedzibą na jego terenie niezależnie od tego, czy podmioty te działają w kraju, czy za
granicą. Przy obliczaniu PNB pomijane są dochody obcokrajowców w danym państwie.
PODATEK LINIOWY Podatek liniowy jest metodą obliczania wymiaru podatku, w myśl
której wysokość należnego podatku jest wprost proporcjonalna do wielkości podstawy
opodatkowania.
Słownik Pojęć Ekonomicznych - Zarządzanie Nowoczesnym Przedsiębiorstwem
5
Podatek liniowy jest obliczany w oparciu o jedną stawkę opodatkowania, co oznacza, że
wszyscy podatnicy płacą taką samą część (np. 19%) swoich dochodów w formie podatku.
PODAŻ to ilość dóbr, oferowana na rynku przez producentów przy określonej cenie, przy
założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację na rynku.
Zależność między ceną a podażą przedstawia krzywa podaży.
PRAWO PODAŻY
Przy ceteris paribus, podaż danego towaru się zwiększa, jeśli wzrasta jego cena, natomiast
obniżaniu się ceny towarzyszy spadek wielkości podaży. Poziom podaży, tak jak poziom
popytu nie zależy wyłącznie od ceny towaru.
POLITYKA FISKALNA to ogół działań państwa kształtujących budżet państwa poprzez
zmiany we wpływach (np. podatki, zadłużenia publicznego) i wydatkach państwa (np.
subwencje, inwestycje państwowe, itp.).
POPYT - relacja pomiędzy ceną dobra (towary i usługi), a jego ilością jaką konsumenci
chcą i mogą nabyć w określonym czasie, przy założeniu niezmienności innych elementów
charakteryzujących sytuację rynkową (ceteris paribus). Zależność między ceną a popytem
przedstawia krzywa popytu.
PRAWO POPYTU
Przy ceteris paribus, wraz ze wzrostem ceny danego dobra, zmaleje zapotrzebowanie na
dobro, a wraz ze spadkiem ceny zapotrzebowanie wzrośnie.
Wielkość popytu - ilość dobra, które konsumenci zechcą zakupić w określonym czasie (np.
w ciągu tygodnia, miesiąca, roku) po danej cenie.
PRYWATYZACJA akt przekazania prywatnemu właścicielowi
Prywatyzacja może się odbywać przez uwłaszczenie lub sprzedaż.
państwowego
mienia.
Przeciwieństwem prywatyzacji jest nacjonalizacja.
PRZYCHÓD uzyskany wpływ wartości lub korzyści materialnych w ramach prowadzonej
działalności gospodarczej. Łączna wartość sprzedaży dóbr, towarów i usług netto (bez
podatku VAT) w okresie rozliczeniowym (dzień, miesiąc lub rok obrachunkowy).
Terminu przychód nie należy mylić z dochodem, utargiem, ani zyskiem.
R
RECESJA to zjawisko makroekonomiczne polegające na znacznym zahamowaniu tempa
wzrostu gospodarczego, skutkujące nawet spadkiem produktu krajowego brutto.
RYNEK - zespół mechanizmów umożliwiający kontakt producentów z konsumentami.
Rynek to całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegają.
Na rynku konkurencyjnym dokonuje się ustalenia ceny oraz ilości dóbr. To także określona
zbiorowość podmiotów gospodarujących zainteresowanych dokonywaniem operacji kupnasprzedaży określonych dóbr, wartości lub usług. Część zbiorowości reprezentuje podaż
(producenci) zaś część popyt (konsumenci).
RYNEK KAPITAŁOWY segment rynku finansowego, na którym dokonywane są emisje
średnio- i długoterminowych instrumentów finansowych takich jak akcje i obligacje,
przeznaczone na finansowanie inwestycji. Zwyczajowo (ale też w przepisach prawnych
Słownik Pojęć Ekonomicznych - Zarządzanie Nowoczesnym Przedsiębiorstwem
6
wielu krajów), cezurą czasową oddzielającą rynek pieniężny od kapitałowego jest termin
zapadalności instrumentu finansowego wynoszący jeden rok.
S
STOPA PROCENTOWA Stopa procentowa to miernik przychodu, jaki przysługuje
posiadaczowi kapitału z racji udostępnienia go innym.
W przypadku sektora bankowego mamy do czynienia ze stopami oficjalnymi banku
centralnego (w Polsce ich wysokość ustala Rada Polityki Pieniężnej) oraz rynkowymi - tak
określa się oprocentowanie kredytów i depozytów pomiędzy bankami.
SZARA STREFA finansowy obszar gospodarki państwa, którego dochody osiągane z
produkcji nie zakazanej przez prawo, są ukrywane w całości lub w części przed
odpowiednimi organami administracji państwowej, podatkowej, celnej itp. Z
nieujawnionych dochodów nie można naliczyć podatku, więc budżet państwa nie ma z nich
żadnych wpływów.
ŚRODKI TRWAŁE - to aktywa trwałe o przewidywanym okresie ekonomicznej
użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby
jednostki.
W
WIG Warszawski Indeks Giełdowy – indeks giełdowy typu dochodowego, najdłużej
notowany na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Obejmuje akcje spółek
notowanych na rynku podstawowym, liczony jest od 16 kwietnia 1991.
W skład WIG-u wchodzą notowania wszystkich spółek notowanych na WGPW. WIG jest
średnią ważoną ich notowań.
WIG20 indeks giełdowy 20 największych spółek notowanych na warszawskiej Giełdzie
Papierów Wartościowych. Bazową datą dla indeksu jest 16 kwietnia 1994, zaś wartością
bazową 1000 punktów. Jest to indeks typu cenowego (przy jego obliczaniu bierze się
jedynie ceny zawartych w nim transakcji). W ramach WIG20 nie może być notowanych
więcej niż 5 spółek z jednego sektora; nie są w nim notowane fundusze inwestycyjne.
WZA Walne zgromadzenie - najwyższy z organów spółki akcyjnej, służący realizacji
uprawnień akcjonariuszy do kierowania działalnością spółki.
Z
ZAPASY - to materiały nabyte w celu zużycia na własne potrzeby, wytworzone lub
przetworzone przez jednostkę produkty gotowe (wyroby i usługi) zdatne do sprzedaży lub
w toku produkcji, półprodukty oraz towary nabyte w celu odprzedaży w stanie
nieprzetworzonym.
ZOBOWIĄZANIA - to wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń
o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub
przyszłych aktywów jednostki. To przede wszystkim bilansowe zobowiązania długoi krótkoterminowe, kredyty bankowe oraz pozostałe zobowiązania niezaliczone do
kapitałów własnych.
ZYSK w rachunkowości jest to dodatni wynik finansowy przedsiębiorstwa lub określonej
inwestycji albo pożyczki. Jego przeciwieństwem jest strata.
Słownik Pojęć Ekonomicznych - Zarządzanie Nowoczesnym Przedsiębiorstwem
7